1. DRUGI SVETSKI RAT
Autori: Vukadin Perišić (VIII1), Marko Mitrović (VIII1)

2. Najvažnije:
 Drugi svetski rat - veliki oružani sukob.
 Počeo 1. septembra 1939. godine.
 Završio se 2. septembra 1945. godine
 Vodio se između dva bloka država - Sila
osovine, na čelu sa Nemačkom, i Savezničkih
snaga, na čelu sa SSSR, Velikom Britanijom i
SAD.
 Teritorije na kojima se vodio rat:
Evropa, Azija, Pacifik, Mediteran, Afrika, Atlantik
.
 Rezultati: Pobeda Saveznika, oslobađanje
okupiranih zemalja, slom osovinskih režima

3. Uzrok rata
 Nemačka, Italija i Japan su se u 19. veku relativno
kasno profilisale kao moderne industrijske
države, pa su bitno zaostajale u stvaranju
kolonijalnih imperija u odnosu na Veliku Britaniju
i Francusku.
 Nemačka je u Prvom svetskom ratu poražena, te
je na osnovu Versajskog sporazuma ostala bez
kolonija, i tako bila dovedena u još podređeniji
položaj.
 Italija i Japan, iako na pobedničkoj strani, bili su
bitno razočarani ratnim plenom.

4.  Uticaj nacionalizma, koji je predstavljao dominantnu
ideologiju Evrope 19. veka, porastao je u istočnoj
Evropi, gde su na ruševinama tri stara carstva -
Otomanskog, Austro-ugarskog i Ruskog - po
proklamovanom principu prava na samoopredeljenje
formirane nacionalne države.
 U većini slučajeva granice novih država se nisu poklapale sa
etničkim granicama, što je predstavljalo stalan izvor
iredentizma i napetosti, dok su neke novostvorene države -
Kraljevina SHS, Čehoslovačka i, delimično, Poljska - po
sastavu bile višeetničke i opterećene unutrašnjim
napetostima koje su se odražavale na međunarodnu scenu.
 Nacionalizam se proširio i na Aziju, nastavljao se iskazivati i
kao rasizam, koji je imao važnu ulogu u pogoršanju odnosa
Japana i SAD.

5.  Treći faktor, koji se iskristalisao tek nakon završetka Prvog
svetskog rata, bio je slom predratnog ekonomskog poretka
zasnovanog na slobodnoj trgovini.
 Većina država se nakon rata okrenula protekcionizmu i
autarhiji, što je bilo plodno tlo, kako za međusobne
sukobe, tako i za ekonomsku nestabilnost koja će se
odraziti u Velikoj ekonomskoj krizi.
 Novi faktor predstavljala je i pojava dveju ideologija -
fašizma i komunizma - koje su, svaka na svoj
način, predstavljale radikalnu alternativu posleratnom
svetskom poretku, te čije se međusobno suparništvo
odražavalo i na međunarodnu politiku i odnose.

6.  Mnoge države, pogotovo one koje su se
smatrale pobednicama, nastojale su
ponavljanje tako traumatičnog iskustva izbeći
insistiranjem na diplomatiji kao jedinom
sredstvu rešavanja međunarodnih sporova.
 U javnosti tih zemalja dominirao pacifizam i
težnja za nereagovanjem na provokacije koje
bi mogle izazvati novi globalni sukob.

7. Svet pre i posle rata
PRE
POSLE

8. Sudetska kriza i izbijanje
rata:
 Hitlerova Nemačka je prvu direktnu akciju kršenja
versajskog poretka počela godine 1936. uglavnom
simboličkom gestom slanja Vermahta na levu obalu Rajne
(Rajnsku oblast), koja je prethodnih godina bila
demilitarizovana.
 Nedostatak bilo kakve reakcije na tu provokaciju je naciste
uverio kako će i ubuduće moći preduzimati slične korake.
 Nakon što je godine 1937. između Nemačke, Italije i Japana
potpisan tzv. Antikominterna pakt - preteča budućeg
Trojnog pakta - Nemačka je godine 1938. počela nasilnu
anekciju, tzv. Anšlus Austrije.
 Hitlerov režim je taj potez opravdavao provođenjem načela
o pravu na samoopredeljenje, odnosno činjenicom da su
mnogi Austrijanci sebe smatrali delom nemačke nacije od
koje su odvojeni veštačkom granicom.

9.  Te nade vrlo brzo su se izjalovile, kada su
mađarska i poljska vlada iskoristile Hitlerov
presedan kako bi i one tražile i na kraju dobile
čehoslovačke teritorije.
 Do proleća 1939. autoritet vlade u Pragu je bio
tako uzdrman da se u Slovačkoj, na nemački
nagovor, razvio separatistički pokret. Koristeći to
kao izgovor, nemačke snage su u proleće 1939.
okupirale Češku i uspostavile protektorat u
sastavu Rajha, dok je Slovačka uspostavljena kao
satelitska država.

10.  Hitler je sličan izgovor odlučio primeniti na Sudete - oblast
Čehoslovačke gde su Nemci činili većinu. Čehoslovačka
vlada je bila spremna da se pokušaju menjanja granica
odupre oružanim putem, računajući na svoj status verne
francuske saveznice. Međutim, britanska vlada je držala da
još nije u potpunosti spremna za rat, pa je nagovorila
Francusku da zajedno s njom 30. septembra 1938. sklopi
Minhenski sporazum kojim je Nemačkoj priznato pravo na
Sudete. Ostavljena na cedilu, čehoslovačka vlada je
podlegla nemačkom ultimatumu. Dok je deo svetske
javnosti ovim događajima bio šokiran i razočaran, veliki deo
zapadne javnosti ih je smatrao ispravljanjem versajskih
nepravde te iskorišćenom prilikom za postizanje trajnog
mira u svetu.

11.  Komadanje Čehoslovačke predstavljalo je šok i poniženje za
zapadne sile koje su na gaženje sporazuma reagovale garancijom
nezavisnosti i teritorijalnog integriteta Poljske i Rumunije -
država za koje se držalo da će predstavljati sledeće mete
nemačkog, odnosno mađarskog širenja. U međuvremenu
je, koristeći Hitlerov primer, Musolinijeva Italija izvršila invaziju i
bez borbe uspostavila vlast u Albaniji.
 Hitler nije bio impresioniran tim garancijama te je kao sledeću
metu nemačke teritorijalne ekspanzije odabrao Dancing - luku na
Baltičkom moru pod upravom Lige naroda koju su i Nemci i
Poljaci svojatali, ali u kojoj su Nemci imali većinu stanovništva.
Ovaj put Poljaci su za razliku od Čehoslovaka, iza sebe imali
formalne zapadne garancije te bili spremni na oružani otpor.
Nemačkoj vladi je postalo jasno da se kriza u nemačku korist ne
može rešiti drugačije nego oružanom invazijom, za koju je
planiranje otpočelo već u proleće.

12.  Hitler je bio uveren kako će zapadne sile na kraju Poljsku
ipak ostaviti na cedilu isto kao što su ostavili Čehoslovačku.
Tome je u prilog išao debakl pregovora o eventualnoj vojnoj
saradnji koji su se u to vreme vodili u Moskvi između anglo-
francuskih i sovjetskih predstavnika.
 Na kraju se Staljin odlučio za kupovinu vremena radi
priprema za rat tako što je prihvatio Hitlerovu ponudu za
sporazum o podeli interesnih sfera u istočnoj Evropi.
Potpisivanjem sporazuma Ribentrop-Molotov 25. avgusta
1939. Nemačka se osigurala od eventualne sovjetske
intervencije u poljsku korist, odnosno eventualnog
ratovanja na dva fronta. Nakon isceniranog poljskog
napada na radio-stanicu u Glajvicu, nemačke oružane snage
su 1. septembra 1939. otpočele napad na Poljsku, čime je u
Evropi počeo Drugi svetski rat.