1. YAKITIN YANMASIYLA
OLUŞAN BACA GAZLARININ
KONTROLÜ
ENERJİ ÇEVRE VE HUKUKU

2. YAKITIN YANMASIYLA OLUŞAN BACA
GAZLARININ KONTROLÜ
DESÜLFÜRİZASYON YÖNTEMLERİ
Islak Prosesler
Kalsiyum İçeren Bileşiklerin
Kullanıldığı Prosesler
Magnezyum İçeren Bileşiklerin
Kullanıldığı Prosesler
Alkali (Sodyum Karbonat-Kireç,
Amonyak-Kireç) Prosesleri
Amonyağın Kullanıldığı Prosesler
Sodyum Bileşiklerinin Kullanıldığı
Prosesler
Organik Maddelerin Kullanıldığı
Prosesler
Deniz Suyunun Kullanıldığı
Prosesler
Kuru Prosesler
Püskürtmeli Kurutma
Prosesleri
Alkali Enjeksiyon Prosesleri
Aktif Kömür ile Adsorpsiyon
Prosesi
Katalitik Oksidasyon Prosesi

4. Yaygın olarak uygulanmakta olan bacagazı
desülfürizasyon prosesleri

5. KALSİYUM BİLEŞİKLERİ KULLANAN
SİSTEMLER
 Kireç ve kireçtaşı baca gazı desülfürizasyon prosesleri pek çok
yönden benzerdir.
 Kireç için kireç bulamacı Kireçtaşı için kireçtaşı bulamacı
kullanılır.
 Kireçtaşının absorblayıcı maddesi daha az reaktif olduğundan
daha yüksek sıvı/gaz (L/G) oranı gerektirir.
 Reaktörde bekleme süresi kireç prosesinde daha kısadır.
 Kireçin çözünmesi daha kolay ve daha hızlıdır.
 Kireçte net reaksiyon;
 Kireçtaşındaki net reaksiyon;

6. TOZ TUTUCU SO2 YIKAMA
ÇÖKELTME
HAVUZU
SON ISITICI
REAKTOR
BACA
KİRLİ GAZ

7. Yatağan Termik Santral BGD Tesisi
Yatağan yıkayıcı kule

8. MAGNEZYUM İÇEREN BİLEŞİKLERİN
KULLANILDIĞI PROSESLER
 Magnezyum oksit ve magnezyum karbonat içeren sulu çözeltiler
kullanılarak, baca gaz içerisindeki SO2’in MgSO3 veya MgSO4 tuzlar
şeklinde tutulduğu prosesler bu gruba girmektedir.
Avantajları;
 Oluşan MgSO3 ve MgSO4 tuzlarının rejenere edilebilmesi
 Bu nedenle de prosesin daha ekonomik olmasıdır.
 MgSO3 ve MgSO4 tuzlarının kalsine edilmesi şeklinde gerçekleştirilen
rejenerasyon sırasında %10-15 SO2 içeren bir gaz akımı elde
edilebilmekte ve bu gaz akımının H2SO4 üretimi amaçlı kullanımı
uygun olmaktadır.

9. Dezavantajları;
 Rejenerasyon için fazla miktarda enerji ihtiyacı söz
konusudur.
 Ayrıca işlem sırasında soğuyan gazların bacadan kolaylıkla
atılabilmesi amacıyla yeniden ısıtılması için de enerji
tüketilmektedir

10. ALKALİ PROSESLER
 SO2 absorblayıcıda ıslak arıtıcıda sodyum karbonat veya sodyum
bikarbonat ile absorblanır.
 Oluşan yan ürünler;
Sıvı SO2, sülfürik asit veya saf kükürt ‘ tür.
Net reaksiyon: 2NaHSO3→Na2SO3 +H2O+SO3

11. AMONYAĞIN KULLANILDIĞI PROSESLER
 Yakma havasının ön ısıtılması amacıyla baca gazı kullanılır.
 Baca gazı elektronik toz tutuculardan geçirilip tozlarından
arındırılır.
 70 °C’ a soğutulur.
 Soğuk gaz üzerine amonyaklı gaz püskürtülerek SO2 amonyum
tuzlar (amonyum sülfit ve amonyum sülfat) şeklinde gaz
karışımından sıyrılmaktadır.
2 NH3 + H2O + SO2 (NH4)2 SO3 + 1/2O2 + (NH4)2SO4
 Oluşan amonyum sülfat tuzu, suyu püskürtmeli kurutucuda
uzaklaştırıldıktan sonra toz halde gübre olarak pazarlanmaktadır.
Dezavantajı ise yatırım maliyetinin yüksek olmasıdır.

12. ORGANİK MADDELERİN KULLANLDIĞI
PROSESLER
 Sorbent olarak genelde sitrik asit, kisilidin, toluidin,
dimetil anilin, glikolik asit ve etilendiamin kullanılır.
 Avantajları;
 Bu prosesler rejenerasyon içerir ve yüksek oranda SO2
içeren gazlar, %95’den daha yüksek verimlerle
arıtılabilmektedir.
 Absorplanan SO2’den saf kükürt elde edilmekte ve
pazarlanabilmektedir

13. DENİZ SUYUNUN KULLANILDIĞI PROSESLER
 Temel prensibi deniz suyunun sahip olduğu doğal alkaliliğin
SO2’i nötralize etmesidir. Deniz suyunun genelde pH’ 8,0 – 8,3,
alkaliliği ise 2,2 – 2,4 milieq./l
 Ancak tek başına SO2 gidermek için kullanılmak istenirse, çok
büyük hacimde su kullanımı gerektirmektedir. Alkaliliği artırmak
için sisteme kireç veya kireçtaşı ilavesi yapılır.
 Avantajları,
 Atık sorunu yoktur.
 Oluşan atık çözelti, canlılar ve bitkiler için zararlı madde içermediği için
tekrar denize verilebilmekte, bir kısmı ise sisteme geri beslenebilmektedir.
 Sisteme ilave edilen kireç veya kireçtaşı, atık çözeltinin rejenere olmasını
da sağlamaktadr.

14. KURU PROSESLER
Avantajları;
 Yan ürün oluşumu azdır.
 Yararlı kükürt içeren ürünler için kükürtün geri dönüşümü
mümkündür.
 SO2 ve NOx’ in aynı anda uzaklaştırılması mümkündür.
 Baca gazının tekrar ısıtılmasına ve çok su tüketimine
gerek yoktur

15. PÜSKÜRTMELİ KURUTMA PROSESLERİ
Avantajları;
 Islak proseslere oranla
daha düşük yatırım
maliyeti
 Ürünün katı olması,
 Tıkanma, korozyon
sorunlarının azlığı
 İşletme kolaylıkları
Dezavantajları;
 Katı ürünün yeterince
kurutulmaması halinde,
torba filtrelerde çeşitli
sorunların meydana
gelmesi

16. ALKALİ ENJEKSİYON PROSESLERİ
KALSİYUM İÇEREN BİLEŞİKLERİN KULLANILDIĞI PROSESLER
 Sorbent olarak kireç, kireçtaşı veya dolomitin kullanılır.
 CaCO3 CaO + CO2
 CaO + SO2 + ½ O2 CaSO4
 Avantajı; Kireçtaşı kullanıldığından maliyeti düşüktür.
 Dezavantajı; sorbent dönüşümünün düşük olması
nedeniyle, sisteme fazla miktarda sorbent enjekte
edilmesini gerektirmesidir.

17. ALKALİ ENJEKSİYON PROSESLERİ
SODYUM İÇEREN BİLEŞİKLERİN KULLANILDIĞI PROSESLER
 Sodyum bileşiklerinin; baca gazı sıcaklığının 150 – 200 °C olduğu bölgeye
enjekte edildiği bu proseste, sorbent tanecikleri torba filtrelerde
tutulmakta ve SO2 ile olan tepkimeleri filtrelerde de devam etmektedir.
 Sodyum bileşikleri olarak en çok kullanılan doğal sorbentler, trona
(Na2CO3 NaHCO3 2H2O) ve sodyum bikarbonat (NaHCO3)’dir.
SO2’i tutmada kireçtaşına oranla önemli üstünlükleri;
 Tepkimenin düşük sıcaklıklarda (150 – 200 °C) gerçeklemesi
 Dönüşüm oranının çok yüksek olmasıdır.
 Gözenek tıkanması daha azdır.

18. AKTİF KÖMÜR İLE ADSORPSİYON PROSESİ
 Kuru ve rejenere edilebilen sorbentlerden
aktif karbon, oda sıcaklığında SO2
adsorplama kapasitesi yüksek olduğundan
dikkat çekmektedir.
 Daha yüksek sıcaklıklarda aktif kömürün
kükürt kapasitesi azaldığından bu teknik,
100 °C’ dan daha düşük sıcaklıklarda daha
iyi sonuç verir.
 Buna karşılık SO2’in 120 ile 250 °C
aralığında uzaklaştırılmasının ekonomik
olduğu saptanmıştır.

19. KATALİTİK OKSİDASYON PROSESİ
Oksidasyon, yüksek sıcaklıkta ve genellikle vanadyum katalizörü
kullanılarak sağlanır.
Oksidasyon, suda çözünmüş katalizör kullanılarak sağlanır.TiU2,
V2U5, Fe2O3, Al2O3, MoO ve WO ençok kullanılan
katalizörlerdir.
Bu proseste, SO2’in katalitik oksidasyonu sonucu (SO3)
oluşmakta ve oluşan SO3, sülfürik asit (H2SO4) ya da
sülfatlı bileşiklere dönüştürülmektedir.
SO2’in, katalitik oksidasyonu iki farklı yöntemle
gerçekleştirilmektedir.

20. Kükürt dioksit tutma verimini etkileyen parametreler
Torba/Elektrostatik Filtre Kullanımı
Sorbent Geri Besleme
Sorbente katkı maddesi İlavesi
Adyabatik Doygunluk Sıcaklığına Yakınlık
Tanecik/Damlacık Büyüklüğü

21. BGD TESİSLERİNE AİT BAZI DEĞERLER

22. SO2 EMİSYON SINIRLARI
Mevcut tesisler;
Katı yakıt yakanlar ;
 Yakıt ısıl gücü 100 MW 2000 mg/m3
 100 MW ile 300 MW 1300 mg/m3
 300 MW’dan büyük 1000 mg/m3
Sıvı yakıt yakanlar;
 Yakıt ısıl gücü 100 MW 2400 mg/m3
 100 MW ile 300 MW 1700 mg/m3
 300 MW’dan büyük 800 mg/m3
Yeni Tesisler için;
Katı yakıt yakanlar;
 Yakıt ısıl gücü 100 MW 850 mg/m3
 100 MW’ dan büyük 200 mg/m3

23. ÇEŞİTLİ ÜLKELERDEKİ SO2 EMİSYON
SINIRLARI
Ülke Yakıt Cinsi SO2 Emisyon Sınırı
(mg/m3)
Belçika Sıvı 2000
Kanada Tüm yakıtlar 700
Almanya Katı
Sıvı
Gaz
400
400
35
Japonya Tüm yakıtlar 549
Hollanda Katı 548
İsveç Katı
Sıvı
240
270
A.B.D. Katı
Sıvı
Gaz
1238
920
920