1. Lập trình hướng đối
tượng C++
Giảng viên giảng dạy: Nguyễn Hữu Vân Long

2. BM MTT&TT 2
Chương 7
Tái định nghĩa các tác tử

3. BM MTT&TT 3
 Giới thiệu
 Tái định nghĩa các tác tử
 Tái định nghĩa bằng hàm độc lập
 Tái định nghĩa bằng hàm thành viên
 Tái định nghĩa phép gán
 Tái định nghĩa tác tử nhập - xuất
Nội dung bài giảng

4. BM MTT&TT 4
 Các toán tử trong C++ chỉ thao tác trên các
kiểu dữ liệu cơ bản.
 Tái định nghĩa toán tử: Định nghĩa lại chức năng
của một toán tử để nó có thể thực hiện trên
các kiểu dữ liệu lớp (hay có đối số là đối
tượng).
 Mục đích: Viết các biểu thức dưới dạng “thân
thuộc” hơn.
Giới thiệuGiới thiệuGiới thiệu

5. BM MTT&TT 5
 Tại sao cần tái định nghĩa tác tử?
Giới thiệu
class PhanSo {
int tu, mau;
public:
PhanSo(int=0, int=1){…}
void InPs() {…}
int LonHon (PhanSo x) {
return (tu*x.mau>mau*x.tu);
}
PhanSo Cong(PhanSo x) {…}
};
void main() {
PhanSo a(4,9), b(3,7);
if(b.LonHon(a))
cout<<“PS b lon hon a”;
PhanSo c = b.Cong(a);
a.InPs(); cout<< “ + ”;
b.InPs(); cout<< “ = ”;
c.InPs();
}
if ( b > a )
Tái định nghĩa tác tử để có thể
viết biểu thức một cách “thân
thuộc” hơn (dùng toán tử thay vì
dùng hàm)
Phan So c = b + a
cout << a << “ + ” << b
<< “ = ” << c;

6. BM MTT&TT 6
 Chức năng của một toán tử được định nghĩa bằng một hàm
(với tên hàm là ký hiệu của toán tử) => Tái định nghĩa
toán tử chính là tái định nghĩa hàm.
 Cú pháp:
<kiểu dl trả về> operator <toán tử>(<đối số>);
 Có 2 cách tái định nghĩa toán tử:
 Dùng hàm đ c l pộ ậ
 Dùng hàm thành viên
Giới thiệu
Một số toán tử chỉ
được TĐN bằng 1 cách
Các toán tử có thể tái ĐN

7. BM MTT&TT 7

Cú pháp:
<kiểu dl trả về> operator <toán tử>(<đối số>);

Chú ý:

Số đối số của hàm chính là số toán hạng của toán tử

Toán tử hai ngôi: đối số thứ nhất là toán hạng bên trái, đối
số thứ hai là toán hạng bên phải toán tử.

Toán tử một ngôi: đối số là toán hạng duy nhất của toán
tử (qui tắc này không áp dụng đối với toán tử tăng/ giảm
sau, postfix [in/des]crement).

Thông thường các hàm tái ĐN toán tử được khai báo là hàm
bạn của lớp là kiểu của toán hạng của toán tử này.
Các toán hạng của toán tử
???
Tái định nghĩa bằng hàm độc lập

8. BM MTT&TT 8
class Phanso {
int tu, mau;
public:
Phanso(int t=0, int m=1) {
tuso = t; mauso = m;
}
void in() {
cout << tu << "/"
<< mau;
}
friend Phanso operator+(
Phanso, Phanso);
friend Phanso operator+(
Phanso, int);
friend Phanso operator-(
Phanso); //unary ‘-’
};
Phanso operator+(Phanso p,
Phanso q)
{
Phanso kq;
kq.tu = p.tu*q.mau+p.mau*q.tu;
kq.mau = p.mau*q.mau;
return kq;
}
Phanso operator+(Phanso p, int n)
{
Phanso kq(p.tu+p.mau*n, p.mau);
return kq;
}
Phanso operator-(Phanso p) {
return Phanso(-p.tu, p.mau);
} //unary ‘-’
Tái định nghĩa bằng hàm độc lập

9. BM MTT&TT 9
 Chú ý:
 Toán tử tái định nghĩa
không có tính giao hoán
 Muốn toán tử có tính giao
hoán, ta phải khai báo
thêm hàm tái ĐN toán tử
với đối số giao hoán.
Thông thường: Phanso operator+(const Phanso&, const Phanso&);
void main()
{
Phanso a(1,2), b(2,3);
Phanso c = a + b;
//c = operator+(a, b);
Phanso d = a + 10;
//d = operator+(a, 10);
Phanso e = -a;
//e = operator-(a);
Phanso f = 10 + a; //Error
}
Phanso operator+(int n,
Phanso p)
{
return (p + n);
}
Tái định nghĩa bằng hàm độc lập

10. BM MTT&TT 10
 Cú pháp:
<kiểu dl trả về> operator <toán tử>(<đối số>);
 Chú ý:
 Chỉ sử dụng cho các toán tử có toán hạng đầu tiên (bên trái)
là đối tượng của lớp đó.
 Mặc nhiên, toán hạng đầu tiên là đối tượng của lớp
=> Có ít hơn 1 đối số so với tái ĐN bằng hàm độc lập.
Tái định nghĩa bằng hàm thành viên

11. BM MTT&TT 11
class Phanso {
int tu, mau;
public:
Phanso(int t=0, int m=1) {
tu = t; mau = m;
}
void in() {
cout << tu << "/" << mau;
}
Phanso operator+(Phanso);
//Phanso + Phanso
Phanso operator+(int);
//Phanso + int
Phanso operator-();
//unary ‘-’: -Phanso
int operator==(Phanso);
};
Phanso Phanso::operator+(Phanso p){
Phanso kq;
kq.tu = tu*p.mau + mau*p.tu;
kq.mau = mau*p.mau;
return kq;
}
Phanso Phanso::operator+(int n)
{
Phanso kq(tu + mau*n, mau);
return kq;
}
Phanso Phanso::operator-() {
return Phanso(-tu, mau);
} //unary ‘-’
int Phanso::operator==(Phanso p) {
return ((float)tu/mau ==
(float)p.tu/p.mau);
}
Tái định nghĩa bằng hàm thành viên

12. BM MTT&TT 12
 Chú ý:
 Tương tự như tái ĐN toán tử
bằng hàm độc lập, tái ĐN
toán tử bằng hàm thành
viên không có tính giao
hoán.
 Trong một số trường hợp,
không thể định nghĩa toán
tử có tính chất giao hoán
bằng hàm thành viên được
void main()
{
Phanso a(1,2), b(2,3);
Phanso c = a + b;
//c = a.operator+(b);
Phanso d = a + 10;
//d = a.operator+(10);
Phanso e = -a;
//e = a.operator-();
if (a==b)
cout << "a bang b";
else
cout << "a khong bang b";
}
Không ĐN toán tử int + Phanso được!
Tái định nghĩa bằng hàm thành viên

13. BM MTT&TT 13
 Các toán tử số học: -(unary), +, -, *, /, %
 Một số chú ý:
 Các toán tử này đều có thể tái định nghĩa bằng hàm thành
viên hoặc hàm độc lập.
 Thông thường, kiểu trả chính là lớp của đối tượng là toán
hạng.
 Các toán tử này không làm thay đổi giá trị của t.hạng
Phanso operator-();
Phanso operator+(const Phanso&);
Phanso operator-(const Phanso&);
Phanso operator*(const Phanso&);
Phanso operator/(const Phanso&);
Phanso operator-(const Phanso&);
Phanso operator+(const Phanso&,
const Phanso&);
Phanso operator*(const Phanso&,
const Phanso&);
//t ng t cho các toán t khácươ ự ử
Tái định nghĩa bằng thành viên Tái định nghĩa bằng độc lập
Tái định nghĩa toán tử số học

14. BM MTT&TT 14
 Các toán tử so sánh: >, <, >=, <=, ==, !=
 Một số chú ý:
 Các toán tử so sánh có thể tái ĐN bằng hàm thành viên hoặc
hàm độc lập.
 Kiểu trả về luôn là kiểu int (1: true, 0: false).
 Toán tử không làm thay đổi giá trị của toán hạng.
int operator>(const Phanso&);
int operator<(const Phanso&);
int operator>=(const Phanso&);
int operator<=(const Phanso&);
int operator==(const Phanso&);
int operator!=(const Phanso&);
int operator>(const Phanso&,
const Phanso&);
int operator<(const Phanso&,
const Phanso&);
int operator==(const Phanso&,
const Phanso&);
//t ng t cho các toán t khácươ ự ử
Tái định nghĩa bằng thành viên Tái định nghĩa bằng độc lập
Tái định nghĩa toán tử so sánh

15. BM MTT&TT 15
 Phép gán mặc nhiên:
 Nếu ta không tái định nghĩa thì trình biên dịch sẽ tự động thực
hiện phép gán bằng cách gán bằng tương ứng thuộc tính hai
đối tượng.
 Phép gán bằng này chỉ đúng khi đối tượng không có dữ liệu
thành viên là con trỏ (xem lại hàm XDSC).
=> Nếu lớp không có dữ liệu thành viên là con trỏ thì không
cần tái ĐN phép gán.
 Phép gán này chỉ thực hiện khi hai toán hạng cùng kiểu.
Tái định nghĩa toán tử gán
class Stack {
float *ds;
int soluong , vitri;
public :
...
void operator = ( const Stack& s) {
soluong = s.soluong;
vitri = s.vitri;
delete[] ds;
ds = new float[soluong];
for(int i=0; i<vitri; i++)
ds[i]= s.ds[i];
} };
void main() {
Stack s1(100);
…
Stack s2(20);
…
s2 = s1;
…
s1 = s2; }

16. BM MTT&TT 16
 Một số chú ý:
 Phép gán chỉ được tái ĐN bằng hàm thành viên.
 Có thể ĐN phép gán giữa các toán hạng khác kiểu.
 Cần phân biệt giữa phép gán và hàm XDSC.
 Trị trả về của phép gán có thể là chính đối tượng vừa được
gán hoặc void.
class Phanso {
int tu, mau;
public:
//các hàm thành viên
...
void operator=(int n) {
tu = n; mau = 1;
}
};
void main() {
Phanso p1(1,2), p2, p3;
//không c n tái đ nh nghĩaầ ị
//toán t gán gi a hai phân sử ữ ố
p2 = p1;
p1 = 5;
p2 = p3 = 5; //L iỗ
}
Tái định nghĩa toán tử gán

17. BM MTT&TT 17
class Stack {
float *ds;
int sluong, vtri;
public:
//các hàm thành viên
...
Stack operator=(const Stack& s)
{
sluong = s.sluong;
vtri = s.vtri;
delete[] ds;
ds = new float[sluong];
for (int i=0; i<vtri; i++)
ds[i] = s.ds[i];
return *this;
}
};
Stack s1(30), s2(10), s3(20);
...
s2 = s3; //phép gán
...
s1 = s2 = s3; //OK, phép gán
...
Stack s4 = s1; //XDSC
//ho c Stack s4(s1);ặ
Tái định nghĩa toán tử gán

18. BM MTT&TT 18
 Phân biệt giữa phép gán và hàm xây dựng sao chép:
 Phép gán: đối tượng đã tồn tại (có vùng nhớ)
 Hàm xây dựng sao chép: đối tượng chưa có
 Trị trả về của phép gán có thể là chính đối tượng đó.
class SinhVien {
char mssv[9];
char* hoten;
int namsinh;
float diemtb;
public:
...
SinhVien& operator=(const SinhVien& a){
strcpy(mssv,a.mssv);
delete[] hoten;
hoten = strdup(a.hoten);
namsinh = a.namsinh;
diemtb = a.diemtb;
return *this;
}
};
Phải copy dữ liệu
Xóa vùng nhớ cũ, cấp vùng
nhớ mới và copy dữ liệu
void main(){
SinhVien a, b, c;
a.Nhap();
c = b = a; //phép gán
SinhVien d=a; // hxdsc
}
Tái định nghĩa toán tử gán

19. BM MTT&TT 19
 Toán tử tăng/giảm: ++, --
 Một số chú ý:
 Có thể tái ĐN bằng hàm TV hoặc hàm độc lập.
 Phép toán tăng/giảm gồm tăng giảm trước (prefix, tăng/giảm
giá trị toán hạng trước khi trả kết quả trả về) và tăng giảm
sau (postfix, tăng/giảm giá trị sau khi trả kết quả trả về).
 Toán tử này làm thay đổi giá trị của toán hạng.
 Phép tăng/giảm trước: Tái định nghĩa giống như toán tử trừ
một ngôi (hàm TV: 0 đối số, hàm ĐL: 1 đối số)
 Phép tăng giảm sau: Thêm vào 1 đối số giả kiểu int.
Tái định nghĩa toán tử tăng giảm

20. BM MTT&TT 20
class Phanso {
int tu, mau;
public:
//Các hàm thành viên
...
//Tái đ nh nghĩa b ng hàm thành viênị ằ
Phanso& operator ++() {
tu += mau; return *this;
} //tăng tr c (prefix)ướ
Phanso& operator ++(int n){
Phanso oldVal(*this);
tu += mau; return oldVal;
} //tăng sau (postfix)
//Tái đ nh nghĩa b ng hàm đ c l pị ằ ộ ậ
friend Phanso& operator --(
Phanso&); //gi m tr cả ướ
friend Phanso& operator --(
Phanso&, int); //gi m sauả
};
Phanso& operator --(Phanso& p) {
p.tu -= p.mau;
return p;
}
Phanso& operator --(Phanso& p,
int n) {
Phanso oldVal(p);
p.tu -= p.mau;
return oldVal;
}
void main() {
Phanso a(1,2), b, c;
b = a++;
c = ++a;
++++a; //ph c t p, nên tránhứ ạ
}
const Phanso& operator ...
Giải pháp
Tái định nghĩa toán tử tăng giảm

21. BM MTT&TT 21
 Các phép toán nhập (>>), xuất (<<) phải được định nghĩa theo dạng
hàm độc lập và thường khai báo là friend.
 Thao tác với các dòng (stream) xuất/nhập chuẩn như:
 Bàn phím, tập tin dùng để đọc, … (istream)
 Màn hình, tập tin dủng để ghi, … (ostream)
 Xuất:
ostream& operator<<(ostream&, const ClassType&);
 Nhập:
istream& operator>>(istream&, ClassType&);
class PhanSo {
int tu, mau;
public :
…
friend ostream& operator << (ostream& os, PhanSo p);
friend istream& operator >> (istream& is, PhanSo& p);
};
Tái định nghĩa toán tử xuất nhập

22. BM MTT&TT 22
 Ví d 1ụ
class Diem {
int x, y;
public :
…
friend ostream& operator << (ostream& os, Diem p);
friend istream& operator >> (istream& is, Diem& p);
};
ostream& operator << (ostream& os, Diem p)
{ os << “(” << p.x << “,” << p.y <<“)”; return os; }
istream& operator >> (istream& is, Diem& p) {
cout << “Nhap hoanh do: ”; is >> p.x;
cout << “Nhap tung do: ”; is >> p.y;
return is;
}
void main() {
Diem a(2,10), b;
cout<< “Gia tri diem A la: ” << a <<endl;
cout<< “Nhap gia tri cho diem B: ”<<endl; cin>>b;
cout<< “Gia tri diem B la: ” << b <<endl;
}
Tái định nghĩa toán tử xuất nhập

23. BM MTT&TT 23
 Ví d 2ụ
class SinhVien {
char mssv[10], *hoten;
float diemtb;
public :
…
friend ostream& operator <<
(ostream& os, SinhVien s) {
os<<s.mssv<<endl;
os<<s.hoten<<endl;
os<< s.diemtb<<endl;
return os;
}
friend istream& operator >>
(istream& is, SinhVien& s) {
is.getline(s.mssv,9);
is.getline(s.hoten,49);
is >> s.diemtb;
return is;
}
};
void main() {
SinhVien ptcang;
cout<<“Nhap thong tin: ”;
cin >> ptcang;
cout << “Sinh vien A: ”;
cout << ptcang ;
ofstream f1(“MyFile.txt”);
f1<<ptcang;
f1.close();
ifstream f2(“MyFile.txt”);
SinhVien a1;
f2>>a1;
cout << “Trong file: ”;
cout <<a1;
f2.close();
}
#include <fstream.h>
Tái định nghĩa toán tử xuất nhập

24. BM MTT&TT 24
 Không được thay đổi số “ngôi” (số toán hạng) của một toán
tử.
 Toán tử được tái định nghĩa không có tính giao hoán.
 Toán tử được tái định nghĩa phải có ít nhất một toán hạng
có kiểu là lớp (là một đối tượng).
 Toán tử gán: chỉ được định nghĩa bằng hàm TV.
 Toán tử nhập xuất: chỉ được định nghĩa bằng hàm độc lập
(vì toán hạng trái không phải là đối tượng).
 Chú ý kiểu trả về của hàm tái ĐN toán tử và sự liên quan
của nó đến cú pháp của các biểu thức.
 Còn các toán tử khác ([ ], (), …) SV tự tìm hiểu thêm.
Tóm tắt