De hoge frequentie waarin bedrijfsregels veranderen wordt veroorzaakt door snel veranderende klantenwensen, wet- en regelgeving en beleid. Tegelijkertijd vindt er een beweging plaats waarin meer transparantie over de bedrijfsvoering wordt geëist. Deze beweging dwingt organisaties om aan te kunnen tonen welke bedrijfsregels in welke situaties zijn toegepast. Om de hoge frequentie van verandering bij te kunnen houden en aan de vraag van transparantie te voldoen wordt het beheer van bedrijfsregels steeds belangrijker. Het beheer van bedrijfsregels kan worden onderverdeeld in drie onderdelen: 1) versiebeheer, 2) geldigheidsbeheer en 3) traceerbaarheid. In dit artikel gaan we in op geldigheidsbeheer van bedrijfsregels. Eerst zal het doel van geldigheidsbeheer worden gepresenteerd. Vervolgens wordt uitgelegd wat niet-temporeel geldigheidsbeheer inhoudt inclusief een voorbeeld van een niet-temporeel scenario. Daarna wordt uitgelegd wat temporeel geldigheidsbeheer inhoudt inclusief drie voorbeelden van temporeel geldigheidsbeheer.

1. Martijn Zoet, Eline de Haan en Koen Smit
1
BUSINESS RULES MANAGEMENT:
GELDIGHEIDSBEHEER
De hoge frequentie waarin bedrijfsregels veranderen wordt veroorzaakt door snel
veranderende klantenwensen, wet- en regelgeving en beleid. Tegelijkertijd vindt
er een beweging plaats waarin meer transparantie over de bedrijfsvoering wordt
geëist. Deze beweging dwingt organisaties om aan te kunnen tonen welke
bedrijfsregels in welke situaties zijn toegepast. Om de hoge frequentie van
verandering bij te kunnen houden en aan de vraag van transparantie te voldoen
wordt het beheer van bedrijfsregels steeds belangrijker. Het beheer van
bedrijfsregels kan worden onderverdeeld in drie onderdelen: 1) versiebeheer, 2)
geldigheidsbeheer en 3) traceerbaarheid. In dit artikel gaan we in op
geldigheidsbeheer van bedrijfsregels. Eerst zal het doel van geldigheidsbeheer
worden gepresenteerd. Vervolgens wordt uitgelegd wat niet-temporeel
geldigheidsbeheer inhoudt inclusief een voorbeeld van een niet-temporeel
scenario. Daarna wordt uitgelegd wat temporeel geldigheidsbeheer inhoudt
inclusief drie voorbeelden van temporeel geldigheidsbeheer.
1.1 Wat is het doel van geldigheidsbeheer?
Het doel van geldigheidsbeheer is om op ieder moment een specifieke versie van
een specifiek(e) (set van) artefact(en) ter beschikking te hebben. Door dit te
realiseren kan er op elk moment ingezien worden welk(e) specifiek(e) (set van)
artefact(en) op dat moment geldig is, was of wordt. Voor het realiseren van
geldigheidsbeheer zijn twee verschillende methoden bekend: niet-temporeel en
temporeel geldigheidsbeheer. Deze methoden kunnen ook naast elkaar gebruikt
worden. Beide methoden worden in de volgende secties toegelicht.
1.2 Niet-temporeel geldigheidsbeheer
De eerste methode om geldigheidsbeheer te realiseren is de niet-temporele
methode ook wel bekend als “bedrijfsregels over bedrijfsregels”. In deze methode
wordt er gebruik gemaakt van (een selectie van) bedrijfsregels om een specifieke
context (bedrijfsregelset) mee te selecteren, zie Figuur 1-1.
Om de methode “bedrijfsregels over bedrijfsregels” te illustreren volgt hieronder
een voorbeeld waarin de doorwerkbonus wordt gebruikt als context:

2. Business Rules Management: Geldigheidsbeheer
2
“Tussen 2015 en 2017 is een doorwerkbonus van kracht voor 65+’ers. In 2017
komt een nieuwe doorwerkbonus. Mensen van boven de 67 jaar die nog wel
werken, ontvangen een hogere doorwerkbonus. Voor mensen met een leeftijd
tussen de 65 en 67 jaar, geldt de oude regeling van de doorwerkbonus”.
Figuur 1-1: Niet-temporeel geldigheidsbeheer
Door deze wijziging ontstaat er een context, namelijk context A. Hierin staat de
oude regeling van de doorwerkbonus. Tegelijkertijd ontstaat er een andere
context, namelijk context B. Hierin staat de nieuwe regeling van de
doorwerkbonus. Om te bepalen welke context gebruikt moet worden voor het
maken van een beslissing, moeten er (selectie)bedrijfsregels worden opgesteld.
De (selectie)bedrijfsregel bij dit voorbeeld luidt als volgt: Is de leeftijd in 2017
van de betreffende persoon hoger dan 67 jaar? Bij ‘ja’ wordt context B gebruikt
en bij ‘nee’ wordt context A gebruikt.
De methode “bedrijfsregels over bedrijfsregels” kent zowel voor- als nadelen. Een
voordeel is dat wijzigingen snel kunnen worden doorgevoerd, omdat in de meeste
gevallen een nieuwe context wordt gemaakt door het kopiëren van een
bestaande context. Als deze kopie is gemaakt, wordt een zeer beperkt aantal
bedrijfsregels aangepast. Het snel kunnen wijzigen van bedrijfsregels maakt deze
methode efficiënt in gebruik. Een nadeel hiervan is dat een aanzienlijke
hoeveelheid redundante bedrijfsregels ontstaat. Dit is het resultaat van het feit
dat er meerdere contexten, inclusief bijbehorende bedrijfsregels, naast elkaar
opgeslagen dienen te worden die nagenoeg hetzelfde zijn.

3. Martijn Zoet, Eline de Haan en Koen Smit
3
1.3 Temporeel geldigheidsbeheer
De tweede methode om geldigheidsbeheer te realiseren is de temporele methode.
Deze methode wordt ook vaak aangeduid als tijdreizen. Bij de temporele methode
wordt er gebruik gemaakt van tijdstippen om de geldigheid van artefacten te
bepalen. Om de geldigheid correct te bepalen, zijn er vier tijdstippen nodig: de
valide starttijd, de valide eindtijd, de systeeminvoertijd en de systeemeindtijd.
De valide starttijd is het tijdstip waarop een artefact van kracht wordt. De valide
eindtijd is het tijdstip waarop een artefact niet meer van kracht is. De
systeeminvoertijd en de systeemeindtijd zijn de automatisch geregistreerde
tijdseenheden waarop een artefact is ingevoerd of wordt gewijzigd. Wanneer een
artefact wordt ingevoerd, wordt de systeeminvoertijd gelijk gesteld aan het
tijdstip waarop de invoer plaatsvindt en wordt de systeemeindtijd automatisch op
oneindig gezet. Op het moment dat dit huidige artefact wordt gewijzigd wordt de
systeemeindtijd van dit artefact gelijk gesteld aan het tijdstip waarop de wijziging
plaatsvindt. Dit tijdstip wordt tegelijkertijd als systeeminvoertijd aan de nieuwe
registratie van het artefact toegekend. De vier hiervoor genoemde velden maken
het mogelijk om te ‘tijdreizen’. Met ‘tijdreizen’ is het mogelijk om de historische
staat of de toekomstige staat van een artefact te kunnen raadplegen. Hieronder
wordt aan de hand van drie scenario’s uitgelegd wat geldigheidsbeheer en
tijdreizen inhouden. In de drie onderstaande scenario’s (algemeen voorbeeld,
kinderkorting, doorwerkbonus) wordt gebruik gemaakt van datums, om het
verloop overzichtelijk te houden. Deze datums kunnen ook vervangen worden
door tijdseenheden.
1.3.1 Scenario 1: algemeen voorbeeld
De bedrijfsregel met bedrijfsregelnummer 045 (BR_ID 045) wordt op 7 april 2014
ingevoerd (sys_start). Bij het aanmaken van een nieuwe rij in de administratie
wordt de sys_eind-datum altijd automatisch ingevuld als oneindig (∞). Echter is
deze bedrijfsregel al op 4 april gemaakt en geldig. Dit wordt bij de val_start-
datum ingevoerd. De val_eind-datum wordt op oneindig (∞) gezet aangezien de
bedrijfsregelanalist niet weet tot wanneer de bedrijfsregel geldig is. In de
administratie (Tabel 1-1) ziet dit er als volgt uit:
BR_ID Inhoud Sys_start Sys_eind Val_start Val_eind
045 A 07-04-2014 ∞ 04-04-2014 ∞
Tabel 1-1

4. Business Rules Management: Geldigheidsbeheer
4
Vervolgens wordt de inhoud van bedrijfsregel 045 op 14 april 2014 (sys_start)
aangepast van A naar B. Deze wijziging heeft in een temporeel
administratiesysteem tot gevolg dat er twee extra rijen worden toegevoegd. Eén
rij om aan te geven dat de huidige inhoud van bedrijfsregel 045 ongeldig wordt
(zie de donkerblauwe rij) en één rij om de nieuwe inhoud van bedrijfsregel 045
te registeren (zie de lichtoranje rij). De sys_eind-datum van de eerste rij (zie
blauwe rij) wordt nu automatisch veranderd naar dezelfde datum als de
sys_start-datum van de wijziging namelijk 14 april 2014 (zie de dik omrande
cellen). Dit voorbeeld laat duidelijk zien dat de eerste regel niet overschreven
wordt, maar dat er gewoon een nieuwe regel bij komt. In de administratie (Tabel
1-2) ziet dit er als volgt uit:
BR_ID Inhoud Sys_start Sys_eind Val_start Val_eind
045 A 07-04-2014 14-04-2014 04-04-2014 ∞
045 A 14-04-2014 14-04-2014 04-04-2014 14-04-2014
045 B 14-04-2014 ∞ 14-04-2014 ∞
Tabel 1-2
Op 4 juni 2016 wordt besloten dat de bedrijfsregel 045 niet meer van toepassing
is, de bedrijfsregelanalist past direct de val_eind-datum naar 4 juni 2016. De
val_start-datum is gelijk gebleven aan de regel daarvoor (zie donkeroranje regel).
Daarnaast wordt de sys_eind-datum van de derde rij (zie lichtoranje regel)
automatisch veranderd naar dezelfde datum als de sys_start-datum van de
wijziging namelijk 4 juni 2016 (zie de dik omrande cellen). De sys_eind-datum
van de donkeroranje regel wordt automatisch op oneindig gezet. In de
administratie (Tabel 1-3) ziet dit er als volgt uit:
BR_ID Inhoud Sys_start Sys_eind Val_start Val_eind
045 A 07-04-2014 14-04-2014 04-04-2014 ∞
045 A 14-04-2014 14-04-2014 04-04-2014 14-04-2014
045 B 14-04-2014 04-06-2016 14-04-2014 ∞
045 B 04-06-2016 ∞ 14-04-2014 04-06-2016
Tabel 1-3
Om temporeel geledigheidsbeheer voldoende te verduidelijken is ervoor gekozen
om nog twee voorbeelden te presenteren. Voorbeeld één beschrijft de
kinderkorting en voorbeeld twee beschrijft een situatie met betrekking tot de
doorwerkbonus.

5. Martijn Zoet, Eline de Haan en Koen Smit
5
1.3.2 Scenario 2: Kinderkorting
Op 1 januari 2007 is artikel 8.12 Kinderkorting van kracht. Hieronder in Tabel 1-
4 staat de administratie weergegeven waarin één bedrijfsregel staat opgeslagen
binnen de context Kinderkorting. Merk hierbij op dat de context Kinderkorting in
de werkelijkheid uit meer bedrijfsregels bestaat maar om het voorbeeld
overzichtelijk te houden is ervoor gekozen om maar één bedrijfsregel op te
nemen, namelijk bedrijfsregel 45 (BR_ID 45).
BR_ID Inhoud Sys_start Sys_eind Val_start Val_eind
45 A 01-01-2007 ∞ 01-01-2007 ∞
Tabel 1-4
Op 31 december 2007 vervalt de wet inclusief alle op deze wet gebaseerde
bedrijfsregels, dus ook bedrijfsregelnummer 45 (BR_ID 45). Dit is te zien in
onderstaande administratie, weergegeven in Tabel 1-5.
BR_ID Inhoud Sys_start Sys_eind Val_start Val_eind
45 A 01-01-2007 31-12-2007 01-01-2007 ∞
45 B 31-12-2007 ∞ 01-01-2007 31-12-2007
Tabel 1-5
Op 1 juli 2008 wordt er besloten dat artikel 8.12 vanaf januari 2009 weer van
kracht gaat onder de naam kinderkorting plus. Deze bedrijfsregel wordt op 1
oktober 2008 ingevoerd in het systeem als nieuwe bedrijfsregel met het
regelnummer 145, zie Tabel 1-6.
BR_ID Inhoud Sys_start Sys_eind Val_start Val_eind
45 A 01-01-2007 31-12-2007 01-01-2007 ∞
45 A 31-12-2007 ∞ 01-01-2007 31-12-2007
145 B 01-10-2008 ∞ 01-01-2009 ∞
Tabel 1-6
Op 2 juni 2009 wordt een parameterfout ontdekt in bedrijfsregel 145 (de
lichtgroene rij) wat betekent dat deze aangepast moet worden. Deze wijziging
wordt doorgevoerd op 10 juni 2009. Deze wijziging heeft in een temporeel
administratiesysteem tot gevolg dat er twee extra rijen worden toegevoegd. Één
rij om aan te geven dat instantie van bedrijfsregel 145 ongeldig wordt (zie de
donkergroene rij) en één rij om de nieuwe instantie van bedrijfsregel 145 te
registeren (zie de lichtoranje rij). Dit is weergegeven in Tabel 1-7.

6. Business Rules Management: Geldigheidsbeheer
6
BR_ID Inhoud Sys_start Sys_eind Val_start Val_eind
45 A 01-01-2007 31-12-2007 01-01-2007 ∞
45 A 31-12-2007 ∞ 01-01-2007 31-12-2007
145 B 01-10-2008 10-06-2009 01-01-2009 ∞
145 B 10-06-2009 10-06-2009 01-01-2009 02-06-2009
145 C 10-06-2009 ∞ 02-06-2009 ∞
Tabel 1-7
1.3.3 Scenario 3: Doorwerkbonus
Harry vraagt op 22 maart 2012 zijn werkbonus aan over 2010. Op basis van
bedrijfsregel met het BR_ID 145 wordt de werkbonus berekend. In Tabel 1-8 is
te zien dat er meerdere instanties van bedrijfsregel 145 opgeslagen zijn in de
administratie. Dankzij de valide_start datum en valide_eind datum kan bepaald
worden welke instantie van bedrijfsregel 145 in het jaar 2010 geldig was. In het
jaar 2010 was inhoud B van bedrijfsregel 145 geldig, met andere woorden deze
instantie van de bedrijfsregel is gebruikt om Harry zijn werkbonus over 2010 te
berekenen.
BR_ID Inhoud sys_start sys_eind valide_start valide_eind
145 A 01-10-2008 10-06-2009 01-01-2009 ∞
145 A 10-06-2009 10-06-2009 01-01-2009 02-06-2009
145 B 10-06-2009 20-11-2010 02-06-2009 31-12-2010
145 B 20-11-2010 22-11-2011 02-06-2009 31-12-2010
145 C 22-11-2011 ∞ 31-12-2010 ∞
Tabel 1-8
Naast de bovenstaande administratie voor de geldigheid van bedrijfsregels is er
ook een administratie om de uitvoering van de bedrijfsregels te registreren. Een
belangrijk veld bij het registreren van de aanvragen is de transactietijd.
Transactietijd is gedefinieerd als: “een tijdstempel waarop een bedrijfsregel is
uitgevoerd.” In het geval van Harry zijn aanvraag (van 22 maart), die op 25 maart
2012 is verwerkt, is de transactietijd gelijk aan 25 maart 2012. De transactietijd
kan worden gebruikt om de bedrijfsregel, die is toegepast om Harry zijn aanvraag
uit te voeren, terug te vinden. Zo kan er, wanneer Harry bezwaar maakt, worden
gekeken welke bedrijfsregel voor die aanvraag is uitgevoerd.

7. Martijn Zoet, Eline de Haan en Koen Smit
7
Copyright Notice
Delen van dit artikel zijn eerder gepubliceerd als onderdeel van het project “Business Rules
Management bij uitvoeringsinstanties” onderdeel van het BRM-Living Lab van de Hogeschool Utrecht.
Daardoor geldt voor deze publicatie de Creative Commons licentie Naamvermelding-GelijkDelen 4.0
(CC-SA-BY) licentie.
Auteurs
Martijn Zoet Eline de Haan Koen Smit