Nieuwbouw prognose voorjaar 2015. Alle economische ontwikkelingen die invloed hebben op de bouwsector in kaart. Cijfers en prognose die een totaalbeeld verschaffen over de situatie in de woningnieuwbouw en de utiliteitsbouw. Een maandelijkse update van deze gegevens vind je in de Buildsight Monthly, die je nu vrijblijvend als kennismakingsmaand kunt bestellen via http://buildsight.nl/46/buildsight_monthly.html

1. Buildsight®
Nieuwbouwprognoses 2015-I
Nederland
“Gunstige woningmarkt staat woningbouw
toe om flink te groeien”
11 maart 2015

2. Inhoud
• Conjunctuur
• Bouwconjunctuur
• Woningbouw
• Utiliteitsbouw
31-3-2015 2

3. Conjunctuur
• Economie NL groeit in 4e kwartaal; bouwproductie
groeit sterk, na 2 zwakke kwartalen in 2014
• Dankzij export, stijgende investeringen en
consumptie
• Productiegroei verbreedt (alleen bij overheid,
financiële instellingen en delfstoffenwinning geen
groei)
• Producentenvertrouwen blijft positief
• Kritiek op rol van de banken
31-3-2015 3

4. Conjunctuur
• Nog altijd lage inflatie (lagere olieprijs)
• Koers euro lager
• Consumentenvertrouwen verbetert niet meer (wel
gunstige tijd grote aankopen!)
• Lage economische groei eurozone
• QE van de ECB ter waarde van € 60 miljard per
maand m.i.v. deze maand t/m september 2016
• Overcapaciteit nog verder afbouwen
31-3-2015 4

5. 31-3-2015 55
Conjuncturele ontwikkelingen
Vertrouwensindicatoren
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
2007
januari
2007
juli
2008
januari
2008
juli
2009
januari
2009
juli
2010
januari
2010
juli
2011
januari
2011
juli
2012
januari
2012
juli
2013
januari
2013
juli
2014
januari
2014
juli
consumenten (links; saldo) producenten (rechts; %)
Producentenvertrouwen februari 2015: +2
Consumentenvertrouwen februari 2015: -6
Bron: CBS

6. 31-3-2015 6
Conjuncturele ontwikkelingen
ontwikkeling BBP
Bron: CBS
-20
-15
-10
-5
0
5
10
2009
Q1
2009
Q2
2009
Q3
2009
Q4
2010
Q1
2010
Q2
2010
Q3
2010
Q4
2011
Q1
2011
Q2
2011
Q3
2011
Q4
2012
Q1
2012
Q2
2012
Q3
2012
Q4
2013
Q1
2013
Q2
2013
Q3
2013
Q4
2014
Q1
2014
Q2
2014
Q3
2014
Q4
BBP tov jaar eerder (%) bouwproductie tov jaar eerder (%) bouwproductie (%; k-o-k)
1,9 % t.o.v. zelfde periode jaar eerder
1 % t.o.v. zelfde periode jaar eerder

7. 31-3-2015 7
Conjuncturele ontwikkelingen
faillissementen; maandelijks vrts. jaartotaal (index 2009=100)
Bron: CBS
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2009december
2010februari
2010april
2010juni
2010augustus
2010oktober
2010december
2011februari
2011april
2011juni
2011augustus
2011oktober
2011december
2012februari
2012april
2012juni
2012augustus
2012oktober
2012december
2013februari
2013april*
2013juni
2013augustus
2013oktober
2013december
2014februari
2014april
2014juni
2014augustus
2014oktober
2014december
Bedrijfsactiviteiten totaal Bouwnijverheid

8. Prognose
• CEP 2015 (CPB): van traag herstel naar gestaag
herstel dankzij goedkope euro en goedkope olie
– Dit jaar geen inflatie (volgend jaar naar 0,9%)
– BBP 2015: +1,7%; investeringen: +3,8%
– BBP 2016: +1,8%; investeringen: +4,5%
– Daling werkloosheid blijft beperkt (10.000/jaar)
– Rappe daling overheidstekort naar 1,8% en 1,2% (norm
is maximaal 3%)
– Minder aardgas dempt economie met 0,2% en 0,1%
• Positiever dan EC (winterprognose)
31-3-2015 8

9. Bouwconjunctuur
• Grote bouwers nog altijd in de problemen: Bam
en Heijmans lijden verlies
• Verliezen op oude, risicovolle projecten
• Afschrijvingen op grondposities en hoge
reorganisatiekosten
• Wel duidelijk herstel orderportefeuilles en
aantrekkende verkopen nieuwbouwwoningen
• Ook gemeenten moeten veel grondverliezen nog
nemen
31-3-2015 9

10. 31-3-2015 10
• Bang voor nieuwe “wurgcontracten”
• Bam: Geen verbouwing van de Kuip (€ 200 mln.)
Bouwconjunctuur

11. Bouwconjunctuur
• Herstel bouwproductie in laatste kwartaal (k-o-k)
• Orderportefeuilles b&u stijgen 30% in 2014
• Architecten hebben minder werk dan in 2013 (in
Q3), door dip in utiliteitsbouwopdrachten
– Na vier kwartalen van stijging
• Meer nieuwbouwwoningen verkocht in 2014:
 8.000 verkochte woningen in het laatste kwartaal
31-3-2015 11

12. Bouwconjunctuur
• Meer aanhangers verkocht in 2014 (Bovag)
31-3-2015 12
0
2,000
4,000
6,000
8,000
10,000
12,000
14,000
16,000
2013 2014
Alle aanhangers
0
200
400
600
800
1,000
1,200
1,400
1,600
1,800
2013 2014
Vervoer van bouwmaterieel
+24%+12%

13. Bouwconjunctuur
• Meer (maar goedkopere) woningen vergund in
2014
– 66% Meer koopwoningen
– Vooral in midden Nederland (regio west en oost)
– Ook meer huurwoningen (+28%)
– Woningcorporaties lopen achterstand in 2e helft jaar
– Meer vergunde huurwoningen van ontwikkelaars dan
van corporaties in 2014
• Utiliteitsbouwvergunningen +7% in 2014 (in
waarde en inhoud; geen groei in oppervlak)
31-3-2015 13

14. 31-3-2015 14
Ontwikkelingen bouwconjunctuur
orderportefeuilles (in maanden productie; linker as) en %-aannemers met stagnatie
a.g.v. gebrek aan orders (gemarkeerd; rechter as) mei 2010 – december 2014
Bron: EIB
5
5,25
5,5
5,75
6
6,25
6,5
6,75
7
7,25
7,5
7,75
mei-10
jul-10
sep-10
nov-10
jan-11
mrt-11
mei-11
jul-11
sep-11
nov-11
jan-12
mrt-12
mei-12
jul-12
sep-12
nov-12
jan-13
mrt-13
mei-13
jul-13
sep-13
nov-13
jan-14
mrt-14
mei-14
jul-14
sep-14
nov-14
jan-15
25%
30%
35%
40%
45%
50%
55%
60%
65%
woningbouw utiliteitsbouw woningbouw utiliteitsbouw

15. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
31-3-2015 15
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
Bouwsom nieuwe nieuwbouwopdrachten architecten
(index 2010 = 100)
Woningen nieuwbouw (%; j-o-j)
Utilteitsgebouwen Nieuwbouw (%; j-o-j)
Woningen Nieuwbouw
Utiliteitsgebouwen Nieuwbouw
Bron: CBS

16. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
31-3-2015 16
-90
-70
-50
-30
-10
10
30
50
70
90
110
130
150
Bouwsom nieuwe niet-nieuwbouwopdrachten architecten
(index 2010 = 100)
Woningen Niet nieuwbouw (%; j-o-j)
Utiliteitsgebouwen Niet nieuwbouw (%; j-o-j)
Woningen Niet nieuwbouw
Utiliteitsgebouwen Niet nieuwbouw
Bron: CBS

17. Bouwvergunningen 12-mnd vrts.
staaf: waarde in mln. euro (linker as)
lijn: inhoud/euro geïndexeerd 2012=100 (rechter as)
31-3-2015 17
92.0
94.0
96.0
98.0
100.0
102.0
104.0
106.0
108.0
110.0
112.0
114.0
0
500
1,000
1,500
2,000
2,500
3,000
3,500
4,000
4,500
5,000
Woongebouwen Bedrijfsgebouwen Woongebouwen Bedrijfsgebouwen
Bron: CBS (bewerking Buildsight)

18. Bouwvergunningen woningbouw
(waarde in mln. euro; 12 mnd. vrts.)
31-3-2015 18
0
200
400
600
800
1,000
1,200
0
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
6,000
7,000
8,000
9,000
10,000
2010…
2011februari
2011april
2011juni
2011…
2011oktober
2011…
2012februari
2012april
2012juni
2012…
2012oktober
2012…
2013februari
2013april
2013juni
2013…
2013oktober
2013…
2014februari
2014april
2014juni
2014…
2014oktober
2014…
Nieuwbouw (linker as) Overige werkzaamheden (rechter as)
Bron: CBS

19. Bouwvergunningen utiliteitsbouw
(waarde in mln. euro; 12 mnd. vrts.)
31-3-2015 19
0
500
1,000
1,500
2,000
2,500
0
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
6,000
2010…
2011februari
2011april
2011juni
2011…
2011oktober
2011…
2012februari
2012april
2012juni
2012…
2012oktober
2012…
2013februari
2013april
2013juni
2013…
2013oktober
2013…
2014februari
2014april
2014juni
2014…
2014oktober
2014…
Nieuwbouw (linker as) Overige werkzaamheden (rechter as)
Bron: CBS

20. Woningbouw
31-3-2015 20

21. Woningbouw
• Dankzij herstel woningmarkt, nieuwe kansen voor
nieuwbouw koopsector
– Herstel bouwers voor de markt: 2014 78% meer
koopwoningen vergund
– Ook herstel vergunningen bij particulieren (+28%)
– En woningcorporaties (+2%; vooral door december)
• Huursector +28%
• Je krijgt nu meer m3’s voor je geld: goedkopere
woningen (in december niet meer)
31-3-2015 21

22. Woningbouw
• Vooral: Ééngezinswoningen, Randstad en
Gelderland
• Woningcorporaties lopen in 2e helft 2014
achterstand in
– 80% meer woningen vergund t.o.v. 1ste helft 2014
• Huur +90%, koop +42%!
• Maar koop = niet-DAEB!
– Eerst WSW-geborgde schuld aflossen voordat nieuwe
aan kan worden gegaan
31-3-2015 22

23. Woningbouw
• Strengere hypotheeknormen, einde verruimde
schenkingsvrijstelling en beperking a.s. NHG
• Kritiek op woningmarktbeleid door deskundigen,
DNB en CPB
– Strenge hypotheeknormen dwingen huishoudens naar
dure particuliere huursector
– Aflossen hypotheek en verplichte pensioenopbouw leidt
tot vermogens die hoger zijn dan nodig
– Dit gaat ten koste van de consumptie
31-3-2015 23

24. 31-3-2015 24
Woningmarkt
infographic Rabobank

25. 31-3-2015 25
Woningmarkt
bestaande woningen: woningprijzen (index 2010=100),
maandelijks vrts. jaartotaal # verkochte woningen
Bron: CBS en Kadaster, t/m januari 2015
82
85
88
91
94
97
100
2010
december
2011 april 2011
augustus
2011
december
2012 april 2012
augustus
2012
december
2013 april 2013
augustus
2013
december
2014 april 2014
augustus
2014
december
100.000
110.000
120.000
130.000
140.000
150.000
160.000
Prijsindex bestaande koopwoningen (links) Aantal verkochte woningen (rechts)
Overdrachtsbelasting
Nieuwe hypotheekregels

26. 31-3-2015 26
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
jan-06
mei-06
sep-06
jan-07
mei-07
sep-07
jan-08
mei-08
sep-08
jan-09
mei-09
sep-09
jan-10
mei-10
sep-10
jan-11
mei-11
sep-11
jan-12
mei-12
sep-12
jan-13
mei-13
sep-13
jan-14
mei-14
sep-14
Andere particuliere opdrachtgevers
Overheid en woningcorporaties
Bouwers voor de markt
Bouwvergunningen woningbouw
12 mnd. vrts. naar type opdrachtgever (aantal nieuwbouwwoningen.)
Bron: CBS; t/m december 2014
66.549
4.885
7.077
27.403
Totaal: 39.365

27. Vergunningen woningbouw
(12 maanden voortschrijdend)
31-3-2015 27
Bron: CBS; t/m december 2014
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
Bouwers voor de markt
aantal huurwoningen aantal koopwoningen
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
Overheid en woningcorporaties
aantal huurwoningen aantal koopwoningen
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
Andere particuliere opdrachtgevers
aantal huurwoningen aantal koopwoningen

28. 31-3-2015 28
0
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
30,000
35,000
40,000
45,000
50,000
2011januari
2011maart
2011mei
2011juli
2011september
2011november
2012januari
2012maart
2012mei
2012juli
2012september
2012november
2013januari
2013maart
2013mei
2013juli
2013september
2013november
2014januari
2014maart
2014mei
2014juli
2014september
2014november
huur
koop
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; Nederland)
Bron: CBS

29. 31-3-2015 29
0
500
1,000
1,500
2,000
2,500
3,000
3,500
4,000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
2014oktober
Regio Noord huur
koop
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; regio’s)
0
2,000
4,000
6,000
8,000
10,000
12,000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
2014oktober
Regio Oost huur
koop
0
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
2014oktober
Regio West huur
koop
0
2,000
4,000
6,000
8,000
10,000
12,000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
2014oktober
Regio Zuid huur
koop

30. 31-3-2015 30
Bouwvergunningen woningbouw
naar type opdrachtgever
Aantal vergunde woningen
2012 2013 2014
Bouwers voor de
markt
20.649 15.427 27.403
Overheid en
woningcorporaties
12.119 6.945 7.077
Andere particuliere
opdrachtgevers
4.602 3.812 4.885
Totaal 37.370 26.184 39.365
Bron: CBS

31. 31-3-2015 31
Bouwvergunningen woningbouw
naar type opdrachtgever
Index 2012=100 Aantal vergunde woningen
2012 2013 2014
Bouwers voor de
markt
100 75 133
Overheid en
woningcorporaties
100 57 58
Andere particuliere
opdrachtgevers
100 83 106
Totaal 100 70 105
Bron: CBS

32. 31-3-2015 32
Woningnieuwbouwproductie
(aantal woningen) 2005-2017
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
39.500
46.250
50.750
55.000
prognose 2015-I prognose 2014-IV
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2014 raming productie Buildsight®, 2015-2017 prognose Buildsight®

33. 31-3-2015 33
Woningnieuwbouwproductie
naar woningtype (aantal woningen) 2005-2017
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
eengezins meergezins
30% meergezins
45% meergezins
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2014 raming productie Buildsight®, 2015-2017 prognose Buildsight®
38% meergezins

34. 31-3-2015 34
Woningnieuwbouwproductie
naar huur/koop (aantal woningen) 2005 - 2017
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
huur koop
25% huur 43% huur 38% huur
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2014 raming productie Buildsight®, 2015-2017 prognose Buildsight®

35. Utiliteitsbouw
31-3-2015 35

36. Utiliteitsbouw
• Ondanks lichte daling aanbod en licht herstel
van vraag blijft kantorenbouw dalend
– Daling aanbod door meer sloop en transformatie,
weinig nieuwbouw
– Beleggingen in bestaande voorraad zorgen voor
dynamiek (renovatie)
– Meer nieuwbouw vanaf 2017?
• Herstel bij hallen en loodsen (stijgende vraag
moderne magazijnen)
31-3-2015 36

37. Utiliteitsbouw
• Nieuwbouw hallen en loodsen met kantoor
beperkt herstel vanaf dit jaar
• Bouw schuren en stallen vertoont dalende trend
• Dit jaar grootste daling scholenbouw, daarna
beperkte krimp
– Meer woningbouw, meer kinderen…….
• Bouw voor de zorgsector blijft krimpen, al wel
herstel in vergunningverlening
31-3-2015 37

38. 31-3-2015 38
Bouwvergunningen utiliteitsbouw
waarde 12-maanden vrts. (index: 2008=100; CBS)

39. 31-3-2015 39
Kantoren
2008 – 2017 ontwikkeling vloeroppervlak
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
prognose 2015-I prognose 2014-IV
In m2 * 1.000

40. 31-3-2015 40
Hallen en loodsen
2008 - 2017: ontwikkeling vloeroppervlak
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
prognose 2015-I prognose 2014-IV
In m2 * 1.000

41. 31-3-2015 41
Bedrijfshallen met kantoor
2008 - 2017: ontwikkeling vloeroppervlak
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
prognose 2015-I prognose 2014-IV
In m2 * 1.000

42. 31-3-2015 42
Agrarische sector
2008 – 2017 ontwikkeling vloeroppervlak
(schuren en stallen)
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
prognose 2015-I prognose 2014-IV
In m2 * 1.000

43. 31-3-2015 43
Onderwijssector (Scholen)
2008 - 2017: ontwikkeling vloeroppervlak
0
100
200
300
400
500
600
700
800
prognose 2015-I prognose 2014-IV
In m2 * 1.000

44. 31-3-2015 44
Zorgsector
2008 – 2017 ontwikkeling vloeroppervlak
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
prognose 2015-I prognose 2014-IV
In m2 * 1.000

45. 31-3-2015 45
Utiliteitsbouwproductie
2013 – 2017 verandering t.o.v. vorig jaar
Vaste prijzen
2013 2014 2015 2016 2017
Hallen en loodsen -18% 18% 17% 14% 13%
Kantoren -22% -28% -25% -15% 2%
Bedrijfshal met kantoor -14% -2% 1% 5% 8%
Schuren en stallen -5% -4% -8% -9% -2%
Scholen 4% -7% -5% -3% 5%
Gezondheidszorg -13% -9% -20% -12% -6%
Totaal Buildsight®
-12% -6% -7% -2% 4%

46. Einde
31-3-2015 46

47. 31-3-2015 47
Buildsight b.v.
Hogeweg 93
5301 LK Zaltbommel
t: +31(0)418 64 47 10
f: +31(0)418 64 47 19
e: info@buildsight.nl
w: www.buildsight.nl
Follow us on Twitter: @buildsight