1. AT Osborne lost ruimtelijke vraagstukken op
AT Osborne lost ruimtelijke vraagstukken op. Onderscheidend is disciplinair bureau met 150 specialisten. Samen leveren zij alle
de verbinding tussen plannen en praktijk. U kunt de consultants denkbare diensten, van project- en proces-managers tot experts
en managers van AT Osborne inschakelen voor strategische op het gebied van techniek, financiën of juridische vraagstuk-
vraagstukken of een second opinion maar ook voor de volledige ken. Zij zijn snel en op uw maat inzetbaar. De mensen van
begeleiding van uw investeringsproject. Daarmee kunt u van AT Osborne zijn vindingrijk en daadkrachtig. Met als drive de
begin tot eind op AT Osborne rekenen. AT Osborne is een multi- beste oplossing voor u.
AT Osborne lost ruimtelijke vraagstukken op
J.F. Kennedylaan 100
AT Osborne lost ruimtelijke(0)35 543 43 43 op. Onderscheidend is
T 31 vraagstukken Kijk op onze website disciplinair bureau met 150 specialisten. Samen leveren zij alle
3741 EH Baarn F 31 (0)35 543 43 44 voor meer informatie:
de verbinding tussen plannen en praktijk. U kunt de consultants denkbare diensten, van project- en proces-managers tot experts
Postbus 168 E info@atosborne.nl www.atosborne.nl
en managers van AT Osborne inschakelen voor strategische op het gebied van techniek, financiën of juridische vraagstuk-
3740 AD Baarn
vraagstukken of een second opinion maar ook voor de volledige ken. Zij zijn snel en op uw maat inzetbaar. De mensen van
begeleiding van uw investeringsproject. Daarmee kunt u van AT Osborne zijn vindingrijk en daadkrachtig. Met als drive de
begin tot eind op AT Osborne rekenen. AT Osborne is een multi- beste oplossing voor u.
AT Osborne Utrecht | Brussel | Parijs Huisvesting & Vastgoed | Infrastructuur, Gebiedsontwikkeling & Milieu
3. Inleiding
Science parken groeien
Onderzoek is een belangrijke drager van trekken. Hiervoor zijn gebouwen nodig die Met uitzicht op de nieuwbouw van de bèta-
de Nederlandse economie. Hierin kan geschikt zijn voor de verschillende be faculteit van de Universiteit van Amsterdam
Nederland excelleren. De impact van drijven en die kunnen meebewegen met lieten vier sprekers hun licht schijnen
de specialistische kennis is groot. Voor de tijd. Over dit thema is op 4 maart 2011 over dit bijzondere segment van de vast-
technisch onderzoek zijn onderzoeksge een symposium gehouden, georganiseerd goedmarkt.
bouwen nodig die in toenemende mate door AT Osborne.
in een speciaal daarvoor ingerichte omge Na het ochtendprogramma werd in een
ving worden ondergebracht: de science Het symposium vond plaats op een aantal statafeldebatten met elkaar gedis-
parken. Er is het nodige gaande in deze toepasselijke locatie: in een van de gebou- cussieerd over diverse actuele issues. Tevens
niche. Science parken profileren zich wen van het Wetenschappelijk Centrum bestond de mogelijkheid de recent opgel-
aan de hand van een onderzoeksthema Watergraafsmeer, dat weer onderdeel uit- verde nieuwbouw te bezoeken. Deze uitgave
en proberen startende bedrijven aan te maakt van Science Park Amsterdam. is een verslag van deze dag.
2
4. Rob Prinzen
AdviseurATOsborne
Wie investeert in
laboratoriumgebouwen?
De aftrap van de bijeenkomst werd kan onderverdeeld worden in drie cate- bij eigen inkomsten van universiteiten en
verzorgd door AT Osborne directeur gorieën: universiteiten (27 procent), bedrij- andere onderzoeksinstellingen. De ontwik-
Gerhard Jacobs, met de constatering dat ven (59 procent) en instituten (14 procent). keling van science parken past in deze trend:
‘research’ volop in de belangstelling staat. “Jaarlijks gaat er 6 à 7 miljard om in research; synergie en spin-offs organiseren tussen
Nederland moet meedoen in de interna er werken 60.000 mensen. Al met al een wetenschap en bedrijven.
tionale concurrentie om de beste weten serieuze bedrijfstak.” De ontwikkeling van het benodigde vast-
schappers; een inspirerende werkomge goed op science parken heeft een aan-
ving helpt mee om die slag te winnen. Alle Vastgoed op science parken tal speciale kenmerken. Wie investeert?
reden om stil te staan bij ontwikkelingen Terwijl Nederland als kenniseconomie Sommige bedrijven (zoals Danone, zie
die de kwaliteit van onderzoekshuisvesting feitelijk méér zou moeten investeren in artikel hierna) kiezen bewust voor de inzet
beïnvloeden. research, laat de actualiteit een ander beeld van een projectontwikkelaar om nieuwe
zien. Prinzen: “De Rijksoverheid schrapt in huisvesting te realiseren. Soms blijft de
Research in Nederland subsidies, dat is jammer. Tegelijkertijd is er scienceparkeigenaar liever zelf aan het stuur.
Rob Prinzen, gespecialiseerd in de huis- bij provincies – bijvoorbeeld in Limburg – Goed voorbeeld is de Radboud Universiteit,
vesting van laboratoria en adviseur bij nog wel geld en ambitie om hier een speer- die vanuit een totaalvisie op het gehele
AT Osborne, bracht daarop kort het speel- punt van te maken.” Waar de overheid zich universiteitsterrein invulling geeft aan af-
veld in kaart. Het researchwerk in Nederland terugtrekt, komt een groter belang te liggen zonderlijke vastgoedprojecten.
“ aarlijksgaater
J
6à7miljardomin
research;erwerken
60.000mensen.Al
metaleenserieuze
bedrijfstak.”
3
5. Geert Haksteen
DirecteurMatrixInnovationCenterop
hetScienceParkAmsterdam
Het succes van een
science park
Geert Haksteen, directeur van Matrix “Wij gaan dit de komende tijd verder uit- en life science stad, onder meer door de
Innovation Center op het Science Park te bouwen. Sterk punt van dit park is de Economic Development Board.”
Amsterdam, gaf een definitie van een fietsbereikbaarheid vanaf de binnenstad Hij ging verder in op de huisvesting
science park. Een goed science park moet en het nieuwe station. Verder is de aan- voor de bedrijven, de incubatorgebouwen:
meer zijn dan een mooi terrein: de wezigheid vanaf het begin van het NWO “Bedrijven starten hier, verblijven hier
interactie tussen de verschillende gebrui (Nederlandse Organisatie voor Weten- gemiddeld 7,5 jaar en vliegen dan uit.
kers moet meerwaarde opleveren. Succes schappelijk Onderzoek) heel belangrijk ge- De vraag naar dit soort ruimte groeit.
factoren voor het Matrix Innovation weest, later gevolgd door de komst van de De afgelopen jaren hebben we geen leeg-
Center zijn de aanwezigheid van de uni Universiteit van Amsterdam.” stand gehad.”
versiteit, een duidelijke identiteit van het NWO (grondeigenaar), Gemeente en UvA
park en een goede locatie met een Profilering zitten samen in Science Park Amsterdam en
plezierige leefomgeving. Al met al een Over de rol van de gemeente stelt Haksteen: ook in Matrix Innovation Center – aange-
inspirerende plek die uitnodigt tot verblijf “De positie en omvang van de reeds aanwe- vuld met Rabobank Amsterdam. “Dit is een
en ontmoeting. zige kenniscentra zoals AMC/UvA, VUMC/ overzichtelijk en slagvaardig gezelschap.”
VU, NKI en Sanquin heeft Amsterdam tot op Om de groei te kunnen opvangen wordt
Daarnaast beschikt Science Park Amsterdam heden geen sterk profiel opgebouwd als het Matrix VI-gebouw ontwikkeld. Dit
over een sterk team voor commercie en life science stad. De creatieve industrie en gebeurt in samenwerking met Ector
parkmanagement voor het onderhouden financiële dienstverlening voeren de boven- Hoogstad Architecten, Deerns en Stone22.
van connecties met het bedrijfsleven toon. De laatste tijd komt er gelukkig meer
en de interne en externe communicatie. aandacht voor Amsterdam als wetenschaps-
“ einteractietussen
D
deverschillende
ge ruikersmoet
b
meerwaarde
opleveren”
4
6. Peter Blok
DirecteurNieuwbouwFaculteit
NWI,UvA
Voordeel van de flexibiliteit
moet nu gaan blijken
Peter Blok, directeur Nieuwbouw Facul prima kwaliteit, voor een heel scherpe vestigd aan de wand, zodat de gehele vloer
teit NWI, Universiteit van Amsterdam, prijs”, aldus Blok. vrij gehouden kan worden.
introduceerde de nieuwbouw van de “Het kostenvoordeel van deze flexibiliteit
Faculteit Natuur wetenschappen, Wis Uitwisselbaarheid moet nu gaan blijken. Bij de eerste verbou-
kunde en Informatica. De nieuwbouw “Bouwen is keuzes maken. Dat is lastig in wing laat ik een offerte maken wat het kost
bedraagt maar liefst 70.000 m² en is een omgeving waar intern de eisen voort- én wat het zou kosten als we de multilab-
ontworpen door architecten Rudy Uyten durend aan verandering onderhevig zijn. wand niet zouden hebben gehad. Dat zou
haak, Meyer en Van Schooten en Studio De oplossing ligt in het creëren van meer een substantiële kostenbesparing op
Hertzberger. flexibiliteit. Bijvoorbeeld labs die uitwissel- moeten leveren. Voordeel van dit systeem
baar zijn. Tegelijkertijd zijn er ook grenzen is sowieso dat je snel kunt schakelen.”
De primaire functiescheiding is horizontaal aan de flexibiliteit: zo zijn kantoren en labs
doorgevoerd: op begane grond en eerste niet uitwisselbaar, dat is te duur.”
verdieping zijn de openbare en semi- De flexibiliteit zit in vier aspecten: verander-
openbare functies, daarboven de beveilig- baarheid van functies, modulaire opbouw
de zone. “Rudy Uytenhaak betitelde de van het gebouw, de herbruikbaarheid en
inrichting als volgt: beneden Bijenkorf, de totaaloplossing – inclusief wanden –
boven Hema. Veel geld is dus ingezet op voor de labinrichting, de multilabwand.
de wereld van de student, onderin het Hierbij is het meubilair modulair en “ enedenBijenkorf,
B
gebouw. Dit wil niet zeggen dat de onder- demontabel, zodat de opstelling heel
zoekers er bekaaid af komen: Hema is een makkelijk aanpasbaar is. De tafels zijn be- bovenHema”
5
7. Elmo Wissing
ProjectdirecteurnieuwbouwDanoneRD
Utrecht, the place to be
voor Danone
Drie jaar geleden nam Danone Numico
over en werd daardoor ineens groot
ruimte en er is bovendien een zeer welko-
me link met de aanwezige gezondheidszorg
“ engebouwwaar
E
in baby en medische voeding. RD is op de campus (UMC, WKZ).
sindsdien over zes locaties verspreid. jenaartoegaat
De versnelde groei van het bedrijf moet Ontwikkelaar ontzorgt
beter worden geaccommodeerd: Beter Danone heeft gekozen voor een flexibel ommensente
bereikbaar en met een betere (internatio gebouw: de labs zijn onderling uitwisselbaar.
nale) uitstraling voor haar zeer geavan
ceerde onderzoeksactiviteiten.
De kantoorvleugel is bovendien zo gemaakt
dat hier voldoende hoogte is om later om te
ontmoeten–werken
Elmo Wissing, projectdirecteur nieuwbouw bouwen tot laboratoria. Over de keuze voor
Danone RD, gaf een toelichting op het het inschakelen van projectontwikkelaar kunjeoveral”
proces van locatiekeuze en ontwikkeling OVG zei Wissing: “Wij investeren in mensen
van het nieuwe Danone gebouw. en niet zozeer in vastgoed. Het gebouw
moet aan hoge eisen voldoen. De combina-
Het binden van onderzoekers tie van OVG met architect Cepezed en
Het belangrijkste criterium bij de locatie- Deerns moet ons vooral ontzorgen.”
keuze was het binden van de 450
onderzoekers die hier gaan werken. Waar
wonen ze nu, waar willen ze gaan werken.
Buitenlandse locaties als Singapore en Parijs
vielen af. Wissing: “Dan verlies je teveel
mensen. De Randstad is bovendien aantrek-
kelijk om internationaal talent aan te trek-
ken. Leiden en Amsterdam waren daarbij
een brug te ver voor veel medewerkers uit
de omgeving van Wageningen waar een
groot deel van de RD activiteiten zich nu be-
vinden. Ook al is Nederland vanuit Europees
perspectief een postzegel”. Utrecht bleek
uiteindelijk het beste alternatief. De campus Bron:Cepezedarchitecten
van de Universiteit Utrecht bood hiervoor
6
8. Bas van Holten
DirecteurOVGNederland
Onderzoeksgebouw
interessant voor
ontwikkelaar en belegger
OVG deed mee in de competitie om de flexibiliteit dan de investeerder. Van Holten: laat. Na een periode van bijvoorbeeld 30
opdracht voor het ontwikkelen van het “De kunst is om beide werelden bij elkaar te jaar is het dan relatief een-voudig om te
gebouw van Danone te verkrijgen. Bas krijgen. Dat kan bijvoorbeeld – hoe gek het herontwikkelen. Ook beleggers zien dit als
van Holten, directeur OVG Nederland ook klinkt – door een langer huurcontract af een pré.”
hierover: “Deze opdrachtgever had voor te spreken. Een belegger is dan bereid meer Wat tevens scheelde was dat OVG het pand
af al een heel duidelijk omlijnd program te investeren in het gebouw. Hierdoor kan van Danone zelf ook als potentieel investe-
ma van eisen. Voor ons is dat altijd een er meer flexibiliteit voor de gebruiker in het ringsobject ziet en er dus op voorhand
belangrijk aspect bij de beslissing om al pand gestopt worden.” zekerheid is over de afname. Van Holten
dan niet aan een competitie mee te doen: merkt op: “Bij Duitse vastgoedfondsen is
treffen we aan de overkant van de tafel Beleggingsmarkt veel belangstelling voor het investeren in
een professionele tegenspeler? In dit ge Door de contractfase en de fase van het onderzoeksgebouwen in Nederland. Nu zit
val was daar geen twijfel over.” voorlopig ontwerp parallel te laten lopen, het eigendom nog veelal bij universiteiten.
is tijdwinst geboekt. Van Holten “Ook de Wij onderzoeken of we hier een professio-
Flexibiliteit gemeente heeft de ontwikkeling van het nele beleggingsmarkt van kunnen maken.
Bij de ontwikkeling van het gebouw blijkt gebouw bespoedigd door een bestem- Ontwikkelende beleggers kunnen daar zeker
dat een gebruiker heel anders aankijkt tegen mingsplan te maken dat veel functies toe- een rol in spelen.”
“ ntwerpkantoren
O
diequamaatvoering
indetoekomstook
geschiktzijnalslab”
7
9. Michel ter Berg
AdjunctdirecteurvastgoedRadboud
UniversiteitNijmegen
Bouw een laboratorium nooit
voordat je weet wie erin komt
Michel ter Berg, adjunct directeur vast
goed Radboud Universiteit Nijmegen,
Groen karakter belangrijkste USP
Ter Berg zoemt in op het Mercator 1-
“ riseenstijging
E
begon zijn verhaal over de filosofie achter gebouw, dat is ontwikkeld voor labfuncties,
de campus in Nijmegen: “Onze groene maar er nooit ingekomen zijn. “De les die vanhetaantal
campus is ons unique selling point. Wij daaruit is geleerd: ken je eindgebruiker en
streven er niet naar om zoveel mogelijk ontwikkel daar heel gericht voor.” Zonder onderzoekers,
vierkante meters te ontwikkelen of investeringssubsidies, bijvoorbeeld van de
zoveel mogelijk bedrijven te faciliteren.
Het betekent wel dat we het parkeren
EU, is de financiering van een incubator-
gebouw heel lastig, aldus Ter Berg. “Wij
promovendien
zoveel mogelijk uit het groen houden,
inzetten op de kwaliteit van ontmoetings
hebben dan nog het voordeel dat we alles
intern kunnen financieren. Los daarvan: het spin-offbedrijven”
plekken en aandacht besteden aan de gaat er uiteindelijk niet om wat het kost,
verbinding met andere groengebieden. maar wat het oplevert. De uitstraling van
de universiteit naar de stad en regio is van
Dat alles met een knipoog naar Harvard, groot belang. Daarom zijn we ook voorzich-
toch dé referentie op dit gebied. Mense- tig met het toelaten van bedrijven op ons
lijke maat, royaal groen en mooie panden. terrein. We willen koste wat het kost het
De kwaliteit van de locatie bepaalt de groene karakter van dit gebied bewaren.”
kwaliteit van de ontmoeting.”
8
10. Stelling 1
Debatleider: Geert Haksteen
MatrixInnovationCenter,ScienceParkAmsterdam
“ niversitairecentrazoudenbetermetelkaar
U
moetensamenwerkenomtoteenbetere
profileringtekomenvanscienceparken”
De deelnemers waren het erover eens dat terrein met veel ontmoetingsgelegen-
universiteiten en researchbedrijven meer heden en gemeenschappelijke faciliteiten
zouden moeten profiteren van elkaars (horeca, restaurant, onderzoeksvoorzienin-
kennis. Hiervoor zijn science parken zeer gen, kantoren e.d.)
geschikt. De bestaande universitaire cam- Hiervoor heeft een science park een
pussen en grote bedrijfscomplexen vormen behoorlijke omvang nodig. Ook deze reden
hiervoor een goede uitgangssituatie. zal leiden tot een begrenzing aan het aantal
Tevens wordt onderschreven dat er in science parken.
Nederland plaats is voor maximaal tien
science parken met een duidelijke profile-
ring op basis van thematische clusters. Door “ cienceparkenkunnennietzonder
S
verschillende barrières is dit echter niet
science”(=universiteit)
eenvoudig te realiseren. Zo hebben univer-
siteiten en gemeentes er belang bij dat
kennis in hun regio blijft. Ook bestaat er “ eoverheidzougoedeRD
D
competitie tussen onderzoeksinstellingen
en bedrijven onderling, wat samenwerking
initiatieven(financieel)moeten
niet gemakkelijker maakt. stimuleren,ongeachtwiede
initiatiefnemeris.Opditmoment
Tussen de deelnemers was er geen over-
eenstemming over wie aanjager moet zijn wordenalleenuniversitaire
van deze ontwikkeling. Een groep geeft initiatievengesteundendat
aan dat er nog onvoldoende landelijke
iszonde”
coördinatie is voor de thematiek van
science parken. Verschillende vertegen-
woordigers van commerciële partijen zijn
juist van mening dat de ontwikkeling
van science parken niet gestuurd, maar
vrijgelaten moet worden.
De kenmerken van een succesvol science
park zijn door de deelnemers als volgt
benoemd: een goede situering (dichtbij
stad, goed bereikbaar, aantrekkelijke
locatie) en een open en vrij toegankelijk
9
11. Stelling 2
Debatleider: Bas van Holten
DirecteurOVG
“ nvesterenin
I ingericht zal de huurder dus minder geneigd
zijn te verkassen. Bovendien zit hier een
keling van het bedrijf. Bij universiteiten is de
insteek heel anders. Rendement is niet de
financiële drijfveer achter voor de huurder: bepalende factor. Het gaat erom de voort-
onderzoeksgebouwen omdat deze investeert in een inbouwpakket durende verandering van onderwijs en
en specifieke installaties is het aantrekkelijk onderzoek te faciliteren.
leverteenhoger om voor langere tijd te huren.
De constatering is dat beleggers weinig
rendementopdanin Hier staat tegenover dat een onderzoeks-
gebouw een grotere technische veroude-
moeite doen om te begrijpen hoe laboratori-
umgebouwen gewaardeerd kunnen worden.
ring kent, wat ongunstig is voor de In het algemeen is er bij beleggers te weinig
kantoorgebouwen” waardeontwikkeling. Bij beëindiging van kennis van deze specifieke markt. Daarom
het huurcontract is het moeilijker om een taxeren zij vaak risicomijdend. Zij laten zich
passende huurder te vinden, omdat het te veel leiden door criteria voor kantoren.
In de gesprekken werd een aantal nieuwe gebouw vaak aangepast moet worden om Een gemiste kans volgens aanwezigen.
gezichtspunten herkend. Een onderzoeks- het geschikt te maken voor de volgende
gebouw kan bijvoorbeeld een hoger rende- huurder. Dit probleem doet zich in veel
ment opleveren, doordat de gebruiks- mindere mate voor bij kantoorgebouwen:
organisaties het gebouw langer huren. Een “een kantoor is nou eenmaal makkelijker
kantoorhoudende organisatie kan immers te verhuren”. “ engerenommeerdbedrijfals
E
vertrekken wanneer zich een beter aanbod Een bedrijf dat in eigen vastgoed investeert huurdermeteenlangdurig
voordoet. Terwijl een laboratoriumorganisa- zal een afweging maken waar het geld
tie veel specifiekere eisen stelt aan ge- in geïnvesteerd wordt en waar rendement huurcontractlevertde
bouw, installaties en inrichting. Eenmaal behaald wordt: in vastgoed of in de ontwik- bestewaarde”
Stelling 3
Debatleider: Jeroen de Jongh
AdviseurATOsborneenBREAAMconsultant
“ enBREAAM-labisnoggeenduurzaamlab”
E
Met deze stelling wordt de vraag aan veranderbaarheid van labgebouwen even-
de orde gesteld in hoeverre de BREAAM- eens een rol zouden moeten spelen in
methodiek te gebruiken is voor de be- de BREAAM-methodiek. Dit is momenteel
oordeling van de duurzaamheid van echter niet het geval. Overigens is men het
laboratoriumgebouwen? erover eens dat het moeilijk is om het
Er worden belangrijke aandachtspunten aspect flexibiliteit meetbaar te maken in
geconstateerd. Het energiegebruik van de BREAAM-methodiek. De conclusie in
de labapparatuur speelt een aanzienlijke dit debat is dat het aspect veiligheid bij
rol bij de duurzaamheidsprestatie van een laboratoria een veel grotere rol speelt
laboratoriumgebouw. Dit aspect wordt dan bij kantoorgebouwen. Vooral hier
echter niet meegenomen in de BREAAM- dient bij BREAAM meer aandacht aan te
methodiek. Verschillende deelnemers zijn worden besteed.
tevens van mening dat de flexibiliteit en
10
12. Stelling 4
Debatleider: Rob Prinzen
Debatleider: Bas van Holten (OVG)
AdviseurlaboratoriumhuisvestingATOsborne
Ontwikkelaar/beleggervoordenieuwehuisves-
“Eencascolab:zekerheidvoordeinvesteerder
envrijheidvoordegebruikers?”
Het cascolab is een concept dat het geval is, kan dit opgelost worden door
mogelijk maakt om een labgebouw te ont- extra tijd en aandacht in de definitiefase
wikkelen zonder dat de gebruiker bekend te investeren.
is. In dit concept wordt gekozen voor De keuzes bij de bepaling van het casco
een casco met vaste basismaatvoering moeten per project afgestemd worden op
(stramienmaat, gebouwdiepte, verdie- de vastgoedstrategie van de eigenaar.
pingshoogte, schachtstructuur, locatie
techniekruimte) en beperkte investering In plaats van een cascolab kan er ook
in specifieke installaties. In dit casco is gekozen worden voor een gebouw met een
het mogelijk is om verschillende functies laag basisniveau. Dit sluit goed aan bij
(typen laboratoriumfuncties, kantoorfunc- de wensen van startende bedrijven in een
ties etc.) in te passen. Hierdoor ontstaat incubatorgebouw, aangezien zij bij de start
een grote mate van indelingsvrijheid van hun onderneming nog niet in staat
en flexibiliteit. zijn om dure laboratoriumhuisvesting en
inrichting te betalen. In dit kader maken
Veel deelnemers zien de voordelen van het bedrijven bijvoorbeeld een scheiding tus-
concept van een cascolab. Het grote voor- sen een standaardlab en een lab met een
deel is dat zo lang mogelijk kan worden uitgebreider inbouwpakket.
gewacht met keuzes voor het inbouwpak-
ket. Hierdoor kan het aantal wijzingen Bij de definiëring van een laboratoriumge-
tijdens inhuizing worden geminimaliseerd. bouw moet een goede afweging gemaakt
Bij keuze voor een modulair inbouwpakket worden tussen de behoefte aan flexibiliteit
en demontabel en herbruikbaar labmeubi- en de investering die hiervoor gedaan
lair is de aanpasbaarheid ook op langere wordt. Door te kiezen voor een cascolab
termijn gewaarborgd. kan een grote flexibiliteit worden bereikt
met een lage initiële investering.
Andere deelnemers zijn van mening dat
dit concept voor hen niet noodzakelijk
is, doordat ze de ervaring hebben dat “Warenonzelabsmaarzoflexibel”
gebruikers over het algemeen “goed weten
wat ze willen” en indien dit niet het
11
