Tài liệu trình bày các quy định của WTO liên quan đến sức khỏe và môi trường, nhấn mạnh mối liên hệ giữa thương mại, sức khỏe và phát triển bền vững. Các điều khoản trong GATT 1994 và các hiệp định liên quan cho phép các quốc gia đưa ra các biện pháp bảo vệ sức khỏe và môi trường, miễn là không tạo ra sự phân biệt đối xử vô lý. Tài liệu cũng thảo luận về các điều kiện áp dụng và những trường hợp cụ thể liên quan đến các vi phạm và ngoại lệ trong thương mại quốc tế.

1. CÁC QUY ĐỊNH CỦA WTO VỀ
SỨC KHOẺ VÀ MÔI TRƯỜNG
- ThS. Đào Gia Phúc -

2. Mối quan hệ giữa thương mại và sức khoẻ,
môi trường ?
Phát triển bền vững
Quá khứ Hiện tại

3. Các quy định của WTO ?
Tránh những rào
cản không cần thiết
cho TMQT
Cho phép ban hành
những quy định
nhằm bảo vệ lợi ích
cộng đồng
=> Khuyến khích
các tiêu chuẩn
quốc tế

4. Cơ sở pháp lý
- Điều XX của GATT 1994;
- Hiệp định về hàng rào kỹ thuật trong
thương mại (Hiệp định TBT );
- Hiệp định về Vệ sinh An toàn và Kiểm
dịch (Hiệp định SPS).

5. Điều XX của GATT 1994

6. Điều XX của GATT 1994
Với bảo lưu rằng các biện pháp đề cập ở đây không được áp dụng
theo cách tạo ra công cụ phân biệt đối xử tuỳ tiện hoặc không thể
chứng minh được giữa các nước có cùng điều kiện như nhau, hay
tạo ra một sự hạn chế trá hình với thương mại quốc tế, không có quy
định nào trong Hiệp định này được hiểu là ngăn cản bất kỳ bên ký
kết nào thi hành hay áp dụng các biện pháp: :
(a) cần thiết để bảo vệ đạo đức xã hội;
(b) cần thiết để bảo vệ cuộc sống và sức khoẻ của con người, động
vật hay thực vật ;
…
(g) liên quan tới việc gìn giữ nguồn tài nguyên có thể bị cạn kiệt,
nếu các biện pháp đó cũng được áp dụng hạn chế cả với sản xuất
và tiêu dùng trong nước;
…

7. Điều XX của GATT 1994
Chapeau –
Phần chung
sub-paragraphs –
các đề mục nhỏ

8. Điều kiện áp dụng
US – Section 337 Tariff Act (1989):
- Là các ngoại lệ chung cho phép các quốc gia sử dụng nhằm
khuyến khích hoặc bảo vệ các lợi ích xã hội quan trọng;
- Chỉ được viện dẫn khi một biện pháp vi phạm một trong các
quy định của GATT 1994;
- Điều XX liệt kê một danh sách giới hạn những trường hợp
được viện dẫn và cũng chỉ được cho phép khi thoả mãn một số
điều kiện nhất định.

9. Điều kiện áp dụng
§ Newland và Richland là thành viên của
WTO;
§ Richland áp đặt lệnh cấm nhập khẩu xe có
mức tiêu thụ nhiên liệu > 20 lít/ 100km
(được cho là tạo ra nhiều khí thải và gây ô
nhiễm môi trường nhiều hơn);
§ Tất cả xe sản xuất ở Richland có mức tiêu
thụ nhiên liệu < 20 lít/ 100km trong khi
tất cả xe sản xuất ở Newland là > hoặc
bằng 20 lít/ 100km;
Ví dụ:
Newland
Richland

10. Điều kiện áp dụng
§ Newland cho rằng biện pháp của
Richland không phù hợp với các quy
định của WTO ?
§ Richland cho rằng biện pháp của mình
là nhằm bảo vệ môi trường, sức khoẻ
con người. Lý do trên của Richland có
được chấp thuận ?
Ví dụ:
Newland
Richland

11. Phạm vi áp dụng
- Áp dụng cho biện pháp vi phạm một trong những quy định
của GATT 1994;
- Điều XX có được viện dẫn đối với các vi phạm tại các hiệp
định thương mại đa phương khác ?
§ Điều 3 của Hiệp định TRIMS: “tất cả các ngoại lệ của
GATT 1994 sẽ được áp dụng cho phù hợp với các điều
khoản của Hiệp định này” , …
§ China – Publications and Audiovisual Products (2010) và
China – Raw Materials (2012)

12. Điều XX của GATT 1994
Chapeau –
Phần chung
sub-paragraphs –
các đề mục nhỏ
Cấu trúc điều khoản

13. US - Shrimp

14. US - Shrimp
Ban hội thẩm
Cấu trúc điều khoản

15. US - Shrimp
Cơ quan phúc thẩm
Cấu trúc điều khoản

16. Điều XX của GATT 1994
Với bảo lưu rằng các biện pháp đề cập ở đây không được áp dụng
theo cách tạo ra công cụ phân biệt đối xử tuỳ tiện hoặc không thể
chứng minh được giữa các nước có cùng điều kiện như nhau, hay
tạo ra một sự hạn chế trá hình với thương mại quốc tế, không có quy
định nào trong Hiệp định này được hiểu là ngăn cản bất kỳ bên ký
kết nào thi hành hay áp dụng các biện pháp: :
(a) cần thiết để bảo vệ đạo đức xã hội;
(b) cần thiết để bảo vệ cuộc sống và sức khoẻ của con người, động
vật hay thực vật ;
…
(g) liên quan tới việc gìn giữ nguồn tài nguyên có thể bị cạn kiệt,
nếu các biện pháp đó cũng được áp dụng hạn chế cả với sản xuất
và tiêu dùng trong nước;
…

17. 1. Mục tiêu muốn nhắm đến của biện pháp là nhằm bảo vệ sức
khoẻ và cuộc sống của con người, động vật, thực vật;
2. Biện pháp trên là cần thiết để thực hiện mục tiêu đã đề ra.
Điều XX(b)
“(b) cần thiết để bảo vệ cuộc sống và sức khoẻ của con
người, động vật hay thực vật”
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:

18. 1. Mục tiêu muốn nhắm đến của biện pháp là nhằm bảo vệ
sức khoẻ và cuộc sống của con người, động vật, thực vật;
§ Xem xét về mặt cấu trúc, mục đích mà biện pháp được đặt
ra. Vd: biện pháp hạn chế việc hút thuốc lá, biện pháp hạn
chế ô nhiễm môi trường, biện pháp làm giảm tác hại của
việc lưu trữ vỏ xe thải, …
§ Bao gồm cả chính sách sức khoẻ và chính sách bảo vệ môi
trường: phải nhằm mục đích hạn chế các nguy cơ đối với
sức khoẻ, cuộc sống cụ thể chứ không phải chỉ la những
nguy hại môi trường chung (Brazil – Retreaded Tyres
(2007)).
Điều XX(b)
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:

19. 2. ‘Tính cần thiết’:
§ Cần đánh giá tổng hợp tất cả các yếu tố liên quan: xét mối
quan hệ và sự cân đối giữa sự hạn chế thương mại mà biện
pháp trên gây ra với lợi ích, giá trị đạt được cho mục tiêu đề
ra từ biện pháp đó;
§ Có thể tìm ra được một biện pháp thay thế nào khác ít gây hạn
chế thương mại hơn mà vẫn có đạt được mục tiêu đề ra ?
(Brazil – Retreaded Tyres (2007)).
Điều XX(b)
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:

20. 2. ‘Tính cần thiết’:
Điều XX(b)
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:
Vụ kiện EC – Asbestos (2001):
- Pháp ban hành lệnh cấm nhập khẩu đối với chất amiăng và các
sản phẩm làm từ amiăng, Canada khiếu nại.
- Cơ quan phúc thẩm đưa ra một số lập luận để chứng minh ‘tính
cần thiết’:
§ Mức độ bảo vệ giá trị cộng đồng càng cao thì ‘tính cần
thiết’ càng dễ chứng minh;
§ Biện pháp thay thế mà Canada đưa ra là không hiệu quả để
đạt được mục tiêu đề ra;
§ Các quốc gia thành viên được tự quyết định mức bảo vệ
phù hợp;
§ Phải áp dụng biện pháp trên nguyênt tắc trung thực thiện
chí và tham khảo các căn cứ khoa học đa số.

21. 1. Biện pháp có tác động lên sự bảo tồn các nguồn tài nguyên
thiên nhiên có thể bị cạn kiệt ;
2. Biện pháp vi phạm phải ‘có liên quan’ đến mục tiêu đã đề ra;
3. Được áp dụng hạn chế cả với sản xuất và tiêu dùng nội địa.
Điều XX(g)
“(g) liên quan tới việc gìn giữ nguồn tài nguyên có thể bị cạn
kiệt, nếu các biện pháp đó cũng được áp dụng hạn chế cả với
sản xuất và tiêu dùng trong nước”
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:

22. 1. Biện pháp có tác động lên sự bảo tồn các nguồn tài nguyên
thiên nhiên có thể bị cạn kiệt:
Điều XX(g)
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:
‘Nguồn tài nguyên thiên nhiên có thể bị cạn kiệt’:
• Những nguồn tài nguyên thiên nhiên như dầu thô,
khoáng sản, khí đốt; và
• Những nguồn tài nguyên thiên nhiên sống cần phải
được bảo tồn (các loài động thực vật có nguy cơ tuyệt
chủng)
(US – Shrimp (1998))

23. 2. Biện pháp vi phạm phải ‘có liên quan’ đến mục tiêu đã đề ra:
Điều XX(g)
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:
• Phân biệt giữa ‘có liên quan’ và ‘tính cần thiết’ tại
Điều XX(b);
• Tồn tại một mối quan hệ gần gũi và có thật giữa
biện pháp và mục tiêu chính sách muốn đạt được.
(US – Shrimp (1998))

24. 3. Được áp dụng hạn chế cả với sản xuất và tiêu dùng nội địa:
Điều XX(g)
Các ngoại lệ cụ thể của Điều XX:
• Không đòi hỏi một sự đối xử ngang bằng;
• Chứng minh tính cân bằng trong việc áp dụng: áp
dụng cho cả sản phẩm nội địa và sản phẩm nhập khẩu.
(US – Gasoline (1996))

25. Điều XX của GATT 1994
Chapeau –
Phần chung
sub-paragraphs –
các đề mục nhỏ

26. Phần chung của Điều XX:
“Với bảo lưu rằng các biện pháp đề cập ở đây không được áp
dụng theo cách tạo ra công cụ phân biệt đối xử tuỳ tiện hoặc không
thể chứng minh được giữa các nước có cùng điều kiện như nhau,
hay tạo ra một sự hạn chế trá hình với thương mại quốc tế”
Mục tiêu, ý nghĩa:
• Tránh sự lạm dụng khi biện pháp đã được chứng minh
phù hợp với một trong các điểm tại a) đến j);
• Thể hiện nguyên tắc trung thực thiện chí trong thương
mại quốc tế.
(US – Shrimp (1998))

27. Phần chung của Điều XX:
‘sự phân biệt đối xử tuỳ‘sự phân xử
• Cần phân biệt với ‘sự phân• Cần biệt ‘sự phân biệt
xử’khác quy
định• tạiphân điềuđối xử
khoản
khác• Sự phân đối xuấtxử không
chỉ giữagiữa cáccác nướcnước xuấtxuất khẩukhẩu màvàcòn
nước• Cần biệtxác i) có cósự tínhphân tuỳbiệt
và đốikhông xử, (ii)thể cóchứng tính tuỳ, (iii) tiệndụngvà không chứng
minh được, (iii) áp dụng cho cácđiều quốckiệngia nhưtrên cơ

28. US - Shrimp

29. Vụ kiện: US – Shrimp (1998)
- Mỹ ban hành lệnh cấm nhập khẩu đối- Mỹ ban hành lệnh cấm nhập
khẩudụng đối tômpháp, khẩu khôngsử dụng cấpphương pháp, công
cụ đánh bắt TEDs được cấp bởi cơquan chức
năng củahành Mỹ; Ấn Độ
, Pakistan, Thái Lan, Malaysiađã tiến hành khiếu nại luận;- Cơ quan phúc thẩm đã biệtlập để xử
xác định sự phân biệt đối xửlà ‘
tuỳ tiện và không thể chứng minh được’:§ Không có sự vềcân điềunhắc kiệnđến
điểm khác biệt về điều kiện giữacác quốc gia: biện pháp
áp dụng một cách cứng nhắcvà
hoạt à ‘sự phân biệtloài tuỳ tiện’;§ Sự bảo tồn loài rùa biển phải
hiệp đồng vàgia nhưng
hợp
tác từnhiều quốc gia nhưng Mỹ chỉ kí
kết hiệp định đa phương vềvấn đề Mỹnày với
nước đốikhiếu xửnại khôngà ‘sự thểphân

30. Phần chung của Điều XX:
‘sự hạn chế trá hình đối‘ vớisự hạn chế trá hình
• Các điều kiện cần phải• Các điều
xácđối xử định ‘sự phânbiệt xử thểtuỳ chứng minhtiện đượcvà không
thể chứngđược
minh
’ cũngdụng cóđểthể được sử dụng tồnđể định việc tại của
‘sự hạn chế tráhình của biện pháp đối với thương mại quốc
’ à hai yếu tốđược diễn
giải nhaupháp tế bộc lộ rằng
đến nócác khôngmục nhằmtiêu hướngđềđến các mục tiêu ra mà
hạn