sejarah

1. BAB 7 : KESULTANAN MELAYU PAHANG,
PERAK, TERENGGANU DAN SELANGOR
Tingkatan 2

2. 7.1 PENGASASAN KESULTANAN PAHANG,
PERAK, TERENGGANU DAN SELANGOR
 Merupakan negeri Melayu Berdaulat
 Legasi Kesultanan Melayu Melaka (Pahang
& Perak)
 Kesinambungan Kesultanan Johor Riau
(Terengganu & Selangor)

3. KESULTANAN PAHANG
- Pusat pemerintahan didirikan di Pekan, berhampiran Kuala Sungai Pahang
- Wilayah pemerintahan meliputi dari Sedili Besar hingga Terengganu
- Raja Muhammad mengasaskan Kesultanan Pahang (1470) dengan gelaran Sultan
Muhammad Shah
- Raja Muhammad dibantu oleh golongan bangsawan Melaka untuk mentadbir Pahang
- Bendahara, Penghulu Bendahari, Temenggung, Hulubalang Besar dan pengikutnya.
- Seri Bija Diraja dilantik sebagai wakil untuk mentadbir Pahang (Abad ke – 15)
- Sultan Mansur Shah hantar puteranya, Raja Muhammad untuk ditabalkan sebagai
Sultan Pahang

4. KESULTANAN PAHANG
- Keluarga Bendahara Johor mentadbir Pahang dan asaskan Pahang baru
- Pengasasnya Bendahara Siwa Raja Wan Ahmad (ditabalkan sebagai Sultan
Pahang; 12/12/1884)
- Gelarannya Sultan Ahmad Al-Muazzam Shah
- Sultan Abdul Ghafur Muhaiyuddin Shah (1592-1614); tiada waris kerana
puteranya Raja Muda Abdullah mangkat
- Jadi, Pahang diperintah oleh Kesultanan Johor Riau (1614-1884)
- Pahang adalah wilayah pegangan Bendahara Johor
- Sultan Abdul Jamil Shah (1495-1512) ; Sultan ke-3; sultan yang masyhur
- Mengekalkan hubungan yang harmoni dengan Kesultanan Melayu Melaka
- Berjaya pertahankan Pahang semasa diserang oleh Siam dengan bantuan Melaka

5. PERISTIWA SEPAK RAGA
Bukti sejarah menunjukkan bahwa permainan sepak takraw telah
dimainkan di abad ke-15 oleh Kesultanan Malaka, karena
disebutkan dalam teks sejarah Melayu yang terkenal ”Sejarah
Melayu”. Sejarah Melayu yang dijelaskan secara rinci tentang Raja
Muhammad, seorang putra Sultan Mansur Shah yang tak sengaja
terkena bola rotan dari Tun Besar, putra Tun Perak, dalam
permainan sepak raga. Bola itu mengenai tutup kepala Raja
Muhammad dan membuatnya terjatuh ke tanah. Dalam
kemarahan, Raja Muhammad segera menikam dan membunuh
Tun Besar, sehingga beberapa saudara Tun Besar ingain balas
dendam dan membunuh Raja Muhammad. Namun, Tun Perak
berhasil menahan mereka dan mengatakan bahwa ia tidak akan
mengangkat Raja Muhammad sebagai pewaris Sultan. Oleh
karena hal itu, Sultan Mansur Shah memerintahkan anaknya
meninggalkan Malaka dan mengangkatnya sebagai penguasa di
Pahang.

6. GARISKAN JAWAPAN YANG BETUL
a) Pada abad ke-15,Pahang merupakan sebahagian daripada
wilayah naungan Kesultanan ( Melayu Melaka , Johor Riau )
b) Sultan Mansur Shah telah menghantar puteranya, Raja ( Abdul
Jamil , Muhammad ) untuk ditabalkan menjadi Sultan Pahang.
c) Sultan Pahang yang terkenal ialah Sultan Abdul Jamil Shah yang
berjaya mempertahankan Pahang semasa diserang oleh ( Siam ,
Portugis )
d) Sultan Ghafur Muhaiyuddin Shah tidak meninggalkan waris dan
Pahang diperintah oleh Kesultanan Johor Riau dari tahun 1641
hingga tahun ( 1884 , 1994 )
e) Keluarga Bendahara ( Melaka , Johor ) yang mentadbir Pahang
kemudiannya mengasaskan Kesultanan Pahang yang baharu.
f) Pengasasnya ialah Bendahara Siwa Raja Wan Ahmad yang
ditabalkan menjadi Sultan Pahang dengan gelaran Sultan
( Muhammad Shah , Ahmad Al-Muazzam Shah )

7. KESULTANAN PERAK
- Raja Muzaffar berangkat ke Perak bersama ahli keluarga, pengikut dan
pengiring yang menjemput; dengan alat kebesaran ( sebilah pedang Cura
Si Manja Kini, Sebilah Keris, cap mohor, Nobat dan Surat Ciri )
- Surat Ciri : kalimah ucapan berbentuk puisi yang memuji kebesaran Raja-
raja Melayu.
- Abad ke-15, Perak adalah wilayah naungan Kesultanan Melayu Melaka
- Sultan Mahmud Shah dan keluarga meninggalkan Melaka (serangan
Portugis) dan besemayam di Kampar, Sumatera
- Tun Saban (Pembesar Perak) dan Makhoda Kassim ke Kampar dan
menjemput putera Sultan Mahmud Shah (Raja Muzaffar) ditabalkan
menjadi Sultan Perak

8. ALAT KEBESARAN / ALAT REGALIA PERAK
 Pedang Cura Si Manja Kini
 Keris
 Cop Mohor
 Nobat
 Surat Ciri

9. KESULTANAN PERAK
- Sultan Muzaffar Shah mendirikan pusat
pemerintahan pertama di Tanah Abang, di
pesisir Sungai Perak.
- Keturunan Sultan Muzaffar Shah mewarisi
takhta sehingga hari ini.
-Raja Muzaffar mengasaskan kesultanan Perak
(1528)
- Gelarannya : Sultan Muzaffar Shah

10. SULTAN ISKANDAR DZULKARNAIN
 Merupakan Sultan Perak yang ke-15 (1752-
1765)
 Memperkemaskan sistem pentadbiran negeri
Perak
 Mula mengguna pakai Undang-Undang 99
Perak.

11. KESULTANAN TERENGGANU
- Tun Zainal Abidin berangkat ke Terengganu diiringi oleh 80 orang keluarga Patani
- Antara tokoh agama yang turut serta adalah Qadhi Wan Imam Mahmud dan Che
Buang
- Alat kebesaran yang dibawa : keris diraja, keris panjang Nang Chayam
-Abad ke-16 : merupakan wilayah naungan Kesultanan Johor Riau
- 1708 : Sultan Abdul Jalil anugerahkan Terengganu pada Tun Zainal Abidin
(Putera Tun Habib Abdul Majid, Bendahara Johor Riau ke 11)
- Tun Zainal Abibin (putera angkat Raja Patani yang digelar Nang Chayam/Raja
Kuning)
-Raja Patani menyediakan kelengkapan utk menabalkan Tun Zainal Abidin sebagai
Sultan Terengganu

12. KESULTANAN TERENGGANU
- Pusat pemerintahan pertama di Tanjung Baru, Kuala
Berang
- Wilayah Terengganu meliputi dari Kemaman hingga
Besut
- Keturunan Sultan Zainal Abidin I mewarisi takhta
Terengganu hingga hari ini.
-Tun Zainal Abidin mengasaskan Terengganu (1708)
- Gelarannya : Sultan Zainal Abidin I

13. SULTAN ZAINAL ABIDIN III
 Sultan Terengganu yang masyhur (1881-1918)
 Terkenal sebagai Sultan yang membawa Pemodenan
Terengganu
 Sumbangan penting baginda :
 Penggubalan undang-undang tubuh
 Undang-undang Bagi Diri Kerajaan Terengganu (Itqan al-muluk
bi ta’dil al-suluk)
 Sistem sukat dan timbang
 Menubuhkan mahkamah syariah
 Menubuhkan pasukan polis
 Membina Istana Maziah (Istana rasmi Kesultanan
Terengganu hingga kini)

14. ISTANA MAZIAH, TERENGGANU

15. NANG CHAYAM
 Kesultanan Patani pernah diperintah oleh
raja-raja perempuan iaitu :
 Raja Biru
 Raja Hijau
 Raja Ungu
 Raja Kuning
(mereka digelar Nang Chayam)

16. KESULTANAN SELANGOR
- Selangor merupakan sebahagian daripada wilayah
naungan Kesultanan Johor Riau sejak abad ke-16
- Ramai masyarakat Bugis menetap di Selangor pada
abad ke-18
- Ketika itu, Daeng Chelak (keturunan Bugis) jadi Yang di-
Pertuan Muda Kesultanan Johor Riau
- Kesultanan Selangor diasaskan oleh keluarga diraja
Bugis yang berpengaruh dalam Kesultanan Johor Riau
(abad ke-18)

17. KESULTANAN SELANGOR
- Raja Lumu mengasaskan Kesultana Selangor (1776)
- Gelaran : Sultan Salehuddin Shah
- Baginda mendirikan pusat pemerintahan pertama di Kuala Selangor
- Keturunan baginda mewarisi takhta Selangor hingga kini
- Raja Lumu (putera Daeng Chelak) telah menghadap Sultan Perak ;
Sultan Mahmud Shah utk pengiktirafan
- Sultan Mahmud Shah telah menabal Raja Lumu sebagai Sultan Selangor
- Baginda dianugerahkan nobat dan cop mohor.

18. SULTAN ALA’IDDIN SULEIMAN SHAH
 Sultan Selangor yang masyhur (1898-1938)
 Sumbangan baginda :
 Bina jalan raya
 Bina landasan kereta api
 Pembinaan rumah dan kedai di Kuala Lumpur dan
Klang
 Kebijaksanaan baginda memerintah telah
mendorong rakyat mengadakan sambutan
keramaian Jubli Emas di Klang sempenan
genap 40 tahun pemerintahan baginda.

19. KLANG
 Wilayah penting di Selangor semasa
Kesultanan Melayu Melaka.
 Naskah Sulalatus Salatin mencatatkan
bahawa Sultan Muzaffar Shah telah melantik
Tun Perak sebagai penghulu di Klang
sebelum Tun Perak menjadi Bendahara
Melaka yang masyhur.

20. 7.2 WARISAN KESULTANAN MELAYU
MELAKA DI PAHANG, PERAK,
TERENGGANU DAN SELANGOR
 Keunikan warisan Kesultanan Melayu
Melaka :
 Sistem Pemerintahan
 Agama Islam dalam pemerintahan
 Perundangan
 Adat Istiadat
 Persuratan
 Ekonomi

21. SISTEM PEMERINTAHAN PAHANG
Kesultana
n Pahang
Sistem
perwarisan
takhta
Waris
Ganti
Tengku
Mahkota
Pelantika
n Sultan
Persetujuan
Jumaah
Pangkuan
Diraja Negeri
Sistem
Pentadbira
n
Orang Kaya
Indera
Shahbandar
Pembesa
r Lapan
Pembesa
r Empat
Pembesar
Enam
Belas
Pembesar
Utama
Orang Kaya
Pahlawan
Orang Kaya
Indera
Segara
Orang Kaya
Indera Perba
Jelai
Pemerintahan kerajaan
negeri bersama
dengan Majlis
Mesyuarat Kerajaan

22. SISTEM PEMERINTAHAN PERAK
Kesultana
n Perak
Sistem
penggiliran
Pelantika
n Sultan
Tanggung
jawab Dewan
Negara Perak
Sistem
Pentadbira
n
Orang Kaya
Bendahara Seri
Maharaja
Pembesa
r Lapan
Pembesa
r Empat
Pembesar
Enam
Belas
Pembesar
Utama
Orang Kaya
Temenggong
Paduka Raja
Orang Kaya Besar
Maharaja Di-Raja
Orang Kaya
Menteri Paduka
Tuan
Pemerintahan kerajaan
negeri bersama
dengan Majlis
Mesyuarat Kerajaan
Pembesar
Tiga Puluh
Dua

23. SUSUNAN SISTEM PENGGILIRAN
KESULTANAN PERAK

24. SISTEM PEMERINTAHAN TERENGGANU
Kesultana
n
Terenggan
u
Sistem
perwarisan
takhta
Waris
Ganti
Yang Di-
Pertuan
Muda
Pelantika
n Sultan
Persetujuan
Dewan
Pangkuan
Diraja
Pemerintahan kerajaan
negeri bersama dengan
Majlis Mesyuarat
Kerajaan
Ahli al-Hal wa al-Aqad
Ahli yang memilih dan
menjadikan raja

25. SISTEM PEMERINTAHAN SELANGOR
Kesultana
n Selangor
Sistem
perwarisan
takhta
Waris
Ganti
Raja Muda
Pelantika
n Sultan
Persetujuan
Dewan Diraja
Pemerintahan kerajaan
negeri bersama dengan
Majlis Mesyuarat
Kerajaan
Bantu & nasihat Sultan
Raja
Muda
Tengku
Laksaman
a
Tengku
Bendahar
a

26. AGAMA ISLAM DALAM PEMERINTAHAN
 Keutamaan agama Islam dalam Kesultanan
Pahang, Perak, Terengganu dan Selangor dilihat
melalui perkara berikut :
 Sultan sebagai ketua agama setiap negeri
 Jelas diperihalkan dalam Perlembagaan Persekutuan &
Undang-Undang Tubuh Kerajaan Negeri
 Institusi agama penting dan bidang kuasa mereka
mestilah dihormati
 Peranan mufti, kadi, mahkamah syariah dan Jabatan Agama
Islam
 Institusi kesultanan mempunyai ikatan rapat
dengan institusi agama.
 Tokoh agama berperanan dalam pentadbiran istana dan
negeri.
 Sultan bertanggung jawab mendaulatkan syiar
Islam.
 Tauliah penceramah agama dikeluarkan oleh pejabat istana

27. PERUNDANGAN
 Undang-undang digubal untuk mengawal
kehidupan bermasyarakat.
 Hukum Kanun Melaka asas kepada undang-
undang bertulis negeri lain seperti :
 Hukum Kanun Pahang (92 fasal)
 Undang-Undang 99 Perak (99 soalan & jawapan)
 Warisan Hukum Kanun Melaka terdapat dalam
fasal-fasal berhubung peraturan dan larangan
istana, kekeluargaan Islam, jenayah, hutang-
piutang dan hukum jual beli.
 Undang-undang yang dihasilkan adalah untuk
melengkapkan sistem pemerintahan dan sistem
kesultanan sesebuah negeri

28. ADAT ISTIADAT
Adat
Istiada
t Adat
Perkahwinan
Adat
Keputeraa
n
Tempoh berkabung
Bercukur
putera/puteri
selepas 7 hari
Melenggan
g perut
Berendoi
Istiadat
Pemakama
n
Usungan
disediakan untuk
angkat jenazah
ke Seraja Diraja
Beri sedekah
kepada rakyat
dalam tempoh
berkabung
Nobat tidak dimainkan
dalam tempoh tertentu
setelah jenazah dimakam
Aturan & perbuatan
yang telah lazim
dilakukan sejak sekian
lama
Bayi diazankan
selepas lahir
Istiadat
Pertabalan
Istiadat
pengurniaan
darjah
kebesaran

29. - Merisik
- Meminang
- Bertunang
- Berinai besar
- Khatam al-Quran
- Pernikahan
- Persadingan & bertepung tawar
- Santap beradab
- Bersiram di atas panca persada
Adat Perkahwinan Diraja

30. PERSURATAN
PERSURATA
N
Karya
Sejarah
Karya
Perubatan
Sastera
Rakyat
Hikayat
Pahang
Misa
Melayu
Syair Tawarikh
Zainal Abidin Ketiga
Kenang-kenangan
Selangor
Kitab Tib
Hikayat Sang
Kancil
Hikayat Pelandok
Jenaka
Hikayat Isma Yatim

31. EKONOMI (PELABUHAN)
 Kesultanan Perak dan Selangor mempunyai
kelebihan kedudukan strategik di Selat Melaka
 Pusat perdagangan aktif abad ke 17 hingga 19:
 Pelabuhan Kuala Selangor & Pangkalan Batu
 Pelabuhan Kuala Sungai Perak
 Hasil dagangan utama adalah bijih timah
 Pelabuhan entrepot (abad ke-18) : Kuala
Terengganu
 Pelabuhan diuruskan oleh Syahbandar dan
pegawai pelabuhan lain.
 Sistem cukai untuk memastikan perdagangan
berjalan lancar.

32. EKONOMI (SARA DIRI & JUAL BELI)
 Ekonomi sara diri : (untuk keperluan harian & lebihan
dijual)
 Pertanian
 Penternakan
 Perlombongan
 Mengutip hasil hutan
 Perikanan
 Kegiatan ekonomi utama di Selangor dan Perak :
Perlombongan Bijih Timah
 Perak : Hasil hutan (rotan, sumbu badak, kayu-kayan)
 Selangor : Tanaman padi, buah-buahan, sayur-sayuran
 Terengganu : Tanaman lada hitam, perlombongan
emas

33. EKONOMI (MATA WANG)
 Perak :
 Mata wang bongkah timah (bidor) abad ke-17
 Pahang :
 Mata wang pitis diperbuat daripada timah
 Mata wang tampang (abad ke-19)
 Terengganu :
 Mata wang kupang emas
 Mata wang pitis
 Selangor :
 Mata wang syiling