İqlim dəyişmələri ilə bağlı təqdimat

1. Fakültə: Kimya Texnologiyaları Fakültə
İxtisas: Ekologiya mühəndisliyi
Qrup: 351.20
Fənn: İqlim dəyişiklikləri və qlobal istiləşmə
Müəllim: Qurbanlı Ülviyyə
Tələbə: Fərzəliyeva Aytac
Mövzu: Atmosferin vəziyyətinə nəzarət və
atmosferə atılan qaz tullantılarının
xarakteristikası və təsnifatı

2. PLAN
1. Atmosferin tərkibi və quruluşu
2. Atmosfer çirkləndiricilərinin təsnifatı və
mənbələri
3. Atmosfer çirkləndiricilərinin ümumi
xarakteristikası

3. 2. Atmosferin tərkibi
Yer səthinə yaxın quru havanın tərkibi əsas qazların (Azot, Oksigen,Karbon qazı, Arqon və s.) 99,96%, geri qalan
digər qazların payına isə təqribən 0,04% düşür.

4. Atmosferdə elə qazlar vardır ki, onların varlığı heç bir bioloji prossesdə iştirak etmirlər. Atmosferin tərkibində
həmişə üç dəyişgən qaz daxil olur. Bunlar su buxarı, ozon, karbon qazıdır.

6. 3.Atmosferə atılan qaz
tullantılarının xarakteristikası və
təsnifatı.
Çirkləndirici maddələrin ətraf mühitə təsiri
parçalanma məhsullarının xüsusiyyətlərinin fiziki
və kimyəvi xassələrindən, onların ətraf mühitdə
olan tullantılarının qatılığından asılıdır.

7. Regional Lokal
Qlobal
Çirkləndirici maddələrin tullantılarının yaxud
çirkləndiricilərin özlərinin üç tipə bölünməsi ortalığa
çıxır.
atılma yerindən asılı olmayan
qlobal miqyasda ətraf
mühitdə yayılmağa malik
olan freonlar, parçalanma
müddəti, atmosferdə uzun
zaman mövcud olan tullantı
maddələri;
regionun çirklənməsinə
gətirib çıxaran, atmosferdə
məhdud zaman mövcud olan
tullantı maddələri.
atmosferdə az zaman
mövcud olan maddə
tullantıları (kobuddispersli
aerozollar, sulfid turşusu və
digər maddələlr və s.)
01 02 03

8. Kosmik toz Yerin atmosferində yanmış
meteoritlərin qalıqlarından əmələ gəlir. Hər il Yer
üzərinə 2...5 mln.t. kosmik toz düşür. Təbii tozda
həmçinin yer atmosferinin tərkib hissəsidir.

9. 2. Vulkan püskürmələri
3. Dəniz səthinin buxarlanması 4. Meşə və çöl yanğınları
Təbii tozun hissəcikləri üzvi və qeyri-
üzvi mənşəlidir. Aşağıda baş vermiş
təbii vəziyyətlər nəticəsində əmələ
gəlir:

10. Atmosferin aşağı qatlarını tozla çirkləndirən mənbələr
arasında xüsusi olaraq susuz səhraları və gölləri qeyd
etmək lazımdır.

11. Atmosferin antropogen çirklənməsinin əsas
mənbəyi sənaye, kənd təsərrüfatı nəqliyyat
energetika və s. təşkil edir.
Atmosferə
antropogen
təsir etmə
Birbaşa Dolayı
yolla
Qismə

12. Qismi təsir – Atmosferin vəziyyətində əks olunan ekoloji tarazlığa və biosferin digər komponentlərinə insanın
pozucu nəticəsidir. Bura-böyük sahələrdə meşələrin məhdudlaşdırılması, iri məsafələrin şumlanması, iri su
hovuzlarının (anbarlarının) yaradılması;

13. Bilavasitə (birbaşa) təsirin mənbəyi sənayedir, istilik energetikasıdır, neftqazın yenidən işlənməsidir. (emalıdır)
nəqliyyatdır və s.
Sənayenin daha çox yayılmış tullatılarına aşağıdakılar aiddir. Kül sink, oksidi (turşusu), silikatlar, qurğuşun xloridi,
kükürd dioksidi və trioksidi, hidrogen sulfid, aldehidlər, karbohidratlar, qatranlar, azot oksidi və dioksidi, ammiak
ozon, karbon oksidi və dioksidi, xlorhidrogen, radioaktiv qazlar, tozlar və aerozollar.

14. Hər il atmosferə 2 mlrd.t. toz daxil olur. Bunlardan 200...400mln.t. antropogen mənşəli tozlardır.
Kömür və mazut kimi yanacaq növləri kükürdə zəngin olduğundan , yandıqda havaya əsasən
kükürd birləşmələri atılır (daxil olur). Yanacaq kimi neft məhsullarından istifadə ətraf mühitin
yanacaq məhsulları ilə, kükürd birləşmələrini (SO2 və SO3) daxil etməklə, çirklənməsinə gətirib
çıxarır.

15. Kükürd dioksidi SO2 bitkilərə zərərli təsir göstərir.
Yarpağın içinə daxil olaraq, o, toxumaların fəaliyyətinə təzyiq göstərir ki, bu da
yarpaqları qurudur.

16. Atmosfer çirkləndiricilərinin ümumi
xarakteristikası
Atmosfer
çirkləndiriciləti
Təbii
Vulkan və kosmik
mənşəli tozlar, yer
səthindən ayrılan
tozlar, meşə və səhra
yanğınlarından ayrılan
tozlar və s.
Antropogen
İnsanın həyat fəaliyyəti
ilə əlaqədardır və
növlərinin,
mənbələrinin çoxluğu
ilə səviyyələnir

17. Ölkəmizdə atmosferin çirklənməsi əsasən
aşağıdakı
sənaye sahələrini hesabına baş verir:
- istilik energetikası
- qara və əlvan metallurgiya
- çıxarılması və neft kimyası
- avtonəqliyyat
- tikinti materialları müəssisələri
- kimya sənayesi
Atmosferi ən çox çirkləndirən maddələr
aşağıdakilərdir:
- karbon oksidi CO
- kükürd anhidridi SO2
- azot oksidləri NO x (əsasən NO2)
- karbohidrogenlər CnHm
- tozlar

18. Ədəbiyyat
1. ŞAHİN ƏHMƏDOV,
Mühəndis Ekologiyası
2. N.Ə. SƏLİMOVA, B.Ş.
ŞAHPƏLƏNGOVA,
Ə.İ.BABAYE , Mühəndis
Ekologiyası

19. Diqqətiniz
üçün
təşəkkürlər!