Breve atlas de paisaxes e espazos da Galicia medieval. Produto dunha licenza por estudos no curso académico 2011-2012, concedida pola Consellería de Educación e Ordenación Universitaria de Galicia.

1. PAISAXES MEDIEVAIS DE GALICIA

2. . RECURSOS NATURAIS NA IDADE MEDIA
Viveiro
. Ribadeo
..
A Coruña
Betanzos
Pesca de baixura
. Lugo
Baleas
Muros . .. . Noia
Santiago Salinas
Padrón Ferro
Estaño
. Pontevedra
Ribadavia
. . Ourense
Carballo
(para exportación e construción na
Castiñeiro
..
Baiona
Tui
. Milmanda
(para exportación e construción na
Vide (bisbarras de comercialización
A Guarda
. Monterrei Fonte / Source:
Elisa Ferreira Priegue:
Galicia en el comercio marítimo medieval

3. HERDANZAS MEDIEVAIS NUN MAPA
TOPOGRÁFICO
Cami
ño
de
Santi
ago
Espazos
Lugares de
Granxa de orixe cultivados:
probable
cisterciense agras e rozas
orixe xermánica
Espazos de fraga
no monte
Camiño de Novos núcleos de e
Santiago poboamento na aproveitamento
Plena Idade Media gandeiro

4. A ÁREA REPRESENTADA, NUNHA FOTOGRAFÍA DE SATÉLITE

5. EXTENSIÓN DO VIÑEDO NA IDADE
Mencións máis antigas da vide:
VIVEIRO
Século IX ou antes
Sobrado
Século X
LUGO Século XI
Século XII
SANTIAGO
Século XIII
Samos
Século XIV
Século XV
PONTEVEDRA Ribas de Sil
RIBADAVIA . OURENSE
Celanova
.
TUI
Fonte / Source:
A. Huetz de Lemps (1967):
Vignobles et vins du Nord-Ouest de l'Espagne

7. RUTA GASCONA
(finais s. XII – s. XIII)
.
Bruxas
Ruta documentada
.La Rochelle
Av deo
Rib eiro
.. .. .
a
s
Fa
Viv
ilé
Cas edo Enlace con ruta servida por outro
ro
Padr .
meo
tro
. . ...Bayonne .Bordeaux
La r
ón
Ber
Baiona
.Porto S. S
eba
stiá
n
.Lisboa
Fonte / Source:
Elisa Ferreira Priegue:
Galicia en el comercio marítimo medieval

8. ca.
NÚCLEOS URBANOS DE GALICIA NA IDADE MEDIA CON
1200
Ortigueira Viveiro
Ribadeo (ss. XI-XIII)
Ferrol Valadouro 118
115 2
Pontedeume
A Coruña 6
Mondoñedo
120
Betanzos
8
Parga
Lugo
109 Civitas bispal
Santiago de
Compostela 0 Poboación portuaria
Melide
101
Noia
116 9
Triacastela Poboación fronteiriza
8 Vilanova
Muros
Padrón de Sarria Poboación de interior
Caldas de Poboación do Camiño de San
Reis
116 Pontevedra Rutas xacobeas
9 Ourense Bonoburgo
Ribadavia
1112- de Caldelas Data de concesión de carta foral ás c
26 101
9
Milmanda
Baiona Salvaterra Allariz
Tui
Data de concesión de carta foral a o
114 116
2 Monterrei 9
Lobeira
A Guarda Verín Fonte / Source:
Álvaro Solano Fernández-Sordo:
Historia urbana en la Galicia medieval

9. i
a nt
S
de
o
iñ
Burgo PequenoO m
RECINTO DE PONTEVEDRA NO S
Ca
z
re
Lé
o
Rí
Camiño de Ourense
Santa Ponte
Clara Muralla
Portas da murall
Vía principal N-S
Vía principal L-O
Moureira
Prazas principa
Ca
Igrexas parroquiai
mi
ño
(plano)
Conventos mendican
de
T ui
Fonte / Source:
José Armas Castro: Arrabaldes
Pontevedra en los siglos XII a XV

10. Sta. Mª de Alba
Santiago
TERRITORIO URBANO DE PONTEVEDRA
Camiño de
S. Salvador de Lérez
S. Xoan de Poio
Sta. Mª de Mourente
*
Sta. Mariña de Bora
S. Mamede de Moldes
* *
Cam
iño d
e Oure
nse
rín Malataria
Ma
Cami
de
o
iñ ño de
a m
C
S. Martiño de Salcedo
Tui
S. Miguel de Marcón
Recinto intramuros Viñas
Arrabalde da Moureira
Freguesía
Arrabalde do Burgo Pequeno
Límite do territorio urbano Mosteiro
* Muiño
Pelamios
Rollo e picota Fonte / Source:
José Armas Castro:
Lagea Pontevedra en los siglos XII a XV

11. ESPAZOS DA IDADE MEDIA GALEGA

12. DIÓCESES DO REINO SUEVO
Britonia
Lugo
Iria
Ourense Astorga
Tui
Dumio
Braga
Porto
Lamego
Viseu Río Douro
Coimbra
Río Texo
Idanha
Dióceses da antiga Gallaecia
Dióceses da antiga Lusitania

13. DE SAN MIGUEL DE CELANOVA. Pequenas saeteiras
ARTE MOZÁRABE
(Século X)
Ábsida con cúpula gallon
Arco triunfal con alf
Cruceiro con bóveda de ar
Arco de ferradura
Porta lateral
Muros grosos
Nave con bóveda de ferrad
Contrafortes

14. RETABLO PÉTREO (ANTIPENDIUM) DE SAN MARTIÑO DE MONDOÑEDO
(Século IX ?). Pode tratarse dunha escena de ordenación episcopal
Cristo en
maxestade
Aureola
Anxos
0,82 m.
Carneiro
místico
(Agnus Dei)
Águia:
San Xoan
San Pedro ?,
primeiro Papa
Prelados ?,
investidos para transm
1,13 m.
doutrina de Cristo
Dúas pezas desiguais Igrexa terreal

15. PRINCIPAIS INSTITUCIÓNS ECLESI
DE GALICIA NA
Lourenzá
IDADE MEDIA
Mondoñedo
Monfero
Meira
Sobrado Lugo
S. Martiño Pinario Santiago Ferreira de Pallares Penamaior
Antealtares
Catedral
Samos
Mosteiro
beneditino
Acibeiro
Mosteiro
Poio Oseira
Lérez
Pombeiro (Ferreira) cisterciense
Armenteira
S. Clodio S. Estebo
Melón S. Pedro de Rochas
Ourense
A Franqueira Montederramo
Xunqueira
Celanova
Tui
Oia Fonte / Source:
Pallares - Portela:
Galicia na época medieval

16. PLANO TEÓRICO DUN MOSTEIRO CISTERCIENSE
Igrexa
Sacristía
Armarium ou biblioteca
Sala capitular
Escaleira do dormitorio dos monx
Auditorium ou locutorio
Sala dos monxes
Calefactorio
Refectorio dos monxes
Cociña
Refectorio dos conversos
Paso
Grande despensa ou a
Patio dos converso
Fonte / Source: Claustro
Portela / Pallares:
Atlas histórico de Galicia

17. RELACIÓN ENTRE OS MOSTEIROS CISTERCIENSES
Ortigueira
. Viveiro
Ribadeo .
A Coruña
Betanzos
Co mosteiro de Meira
MEIRA
SOBRADO
Lugo
Co mosteiro de Sobrado
Arzúa . Melide.. .Palas
Co mosteiro de Armenteira
Noia
Santiago Leboreiro
.
Monterroso
.Portomarín
Co mosteiro de Oseira
OSEIRA
Monforte
Co mosteiro de Melón
ARMENTEIRA
Pontevedra Co mosteiro de Oia
.
Marín
. Caldelas
.Redondela MELÓN . Ribadavia Castro Co mosteiro de Montederram
MONTEDERRAMO
.Baiona
OIA
Fonte / Source:
Pallares - Portela:
A Guarda . Atlas histórico de Galicia

18. MAPA DE IMPLANTACIÓN D
Ortigueira Viveiro ORDES MENDICANTES E MENORES E
Ferrol
Ribadeo
A Coruña
Vilabade
Santiago
Lugo Dominicos
Louro Portomarín Franciscanos
Noia
Herbón
Dominicas
Pobra do Deán
Clarisas
Pontevedra
Ourense
Ribadavia
Allariz
Tui
Monterrei Fonte / Source:
C. Manso Porto:
El Gótico mendicante en Galicia.
Los dominicos

19. OS CAMIÑOS DE COMPOSTE
EN GALICIA
.Neda Ribadeo .
..
Ferrol
Lourenzá
Mondoñedo
A Coruña
Pontedeume
. .
. .Betanzos
Vilalba Abadín
Cambre
. Carral
Begonte .
Ordes . Sobrado
. . .
Fonsagrada
.
Olveiroa
Lugo
O Cádavo
Camiño primitivo
.
Fisterra
Negreira .
Arzúa
. . . Guntín
Palas de Rei
Camiño francés
. Sarria
Portomarín Camiño da costa
. .
Triacastela
Padrón . .Silleda Samos
..
O Cebreiro
. Lalín Vega de Valcarce Camiño inglés
. Caldas de Reis
. Cea Ruta marítima
Pontevedra
Camiño portugués
Ourense
. Redondela Vía da Prata
Allariz .
. Porriño Camiño a Fisterra
Tui . Xinzo de
.
A Gudiña
Limia Santiago de Compostel
Verín

20. A basílica románica de Santiago de Compostela
Capela
absidal
Nave lateral
Cru
Nave central ceir Capela
o absidal
Nave lateral
Transepto
Capela
absidal
Transepto
Fachada O (Pórtico da Gloria)
Deambulatorio Torres da fachada occidental Fachada N (Acibechería)
Fachada S (Praterías)

21. O tímpano esquerdo da portada de Praterías
(natureza divina de Cristo)
Cristo,
tentadopolos dem
dialoga cunha serpe enroscada
Un mozo monta a un león (eng
Eva co cranio (engadido posterior; autor: mestr

22. O tímpano dereito da portada de Praterías
(natureza humana de Cristo)
Os Reis Magos portan os seus
diante da Virxe co Ne
Xudas traizoa a
Cristo
Cristo azoutado e atado na columna a cruz de Cristo
O Cireneo porta
Curación do Coroación de espiñas
cego

23. O tímpano central do Pórtico da Gloria
(mestre Mateo: 1168-1188)
S. Xoan (águia)
Vintecatro Cristo amosando asS.chagas
Mateo (home)
anciáns da Apocalipse S. Lucas (touro) S. Marcos (león)
Anxos portando instrumentos da Paixón Benaventurados
Tetramorf

24. SANTA MARÍA DE MEIRA, UN MODELO DE ARQUIT
Transepto
Ábsida
Capelas rectangulares, planas ao e
Transepto
Cruceiro
Nave central cuberta con bóved
Naves laterais cubertas con bóveda
Piares compostos con columniñas
Fachada
occidental Contrafortes

25. SAN FRANCISCO DE BETANZOS, UN MODELO DE AR
Cabeceira
con vitrais Ábsida cuberta con bóveda de nervos, e
entre contrafortes
Capelas rectangulares da cabec
Capelas adosadas ao transep
Capelas adosadas á nave
Transepto
Fachada
Cruceiro
occidental
Nave única con cuberta de ma

26. funto, vestido de cabaleiro e ornado co cordón franciscano, aparece xacente sobre o sartegoANDR
SARTEGO DE FERNÁN PÉREZ DE
(1387-1397), EXEMPLO DE ESCULTUR
Escena de caza: rastreadores con cornos de caza, cabaleiro
Anxos que protexen a alma do
Os cans aos pés simbolizan a f
Xabarín e oso, Inscrición consignando a data de realiz
Animais emblemáticos da
casa de Andrade, sosteñen o sartego

28. POBOACIÓNS GALEGAS QUE CONTARON CO
Ribade
Ferr o
ol Mondoñe
A Pontedeum do
Coruña e
Betan
zos
Actual provincia
Noi Santiago
de
a
A Coruña
Actual provincia
Cald Monfor de
as te Lugo
Actual provincia
de
Ribadavi Ourense
Actual provincia
Ouren
a
se de
Allariz Pontevedra
Baio Celan
na T
ova
ui
Monterr
ei
Fonte / Source:
Mª Gloria de Antonio Rubio:
Os xudeus en Galicia

29. PRINCIPAIS FORTALEZAS DERRUBADAS POLOS IRMANDIÑOS,
.
Mondoñedo
.Lugo
Mitra compostelá
Santiago
. Moscoso
Ulloa
Lemos
Andrade
Ribadavia
Pardo de Cela
.Ourense Soutomaior
Outras liñaxes nobres
.Tui
Fonte / Source:
Pallares - Portela:
Galicia na época medieval