R. sacra

R. sacra
Natureza, historia, arte e tradicións. Ismael Vide González IES María Soliño Cangas (Pontevedra)
Orixes do nome “Ribeira Sacra” O termo aparece por primeira vez no documento fundacional do mosteiro de Santa María de Montederramo no s. XII como “Rivoira Sacra”, que frei Antonio de Yepes traduce no século XVI como “Ribeira Sacra”. Acepción que acadaría gran acepta- ción ata fai pouco tempo. Torquato de Souza Soares na primeira metade do século XX somete a estudio crí- tico o documento e, publicándoo en facsimil, descubre un erro de transcrición por por parte de Yepes: onde leu Rivoira é Roboyra, que podería ter o significado de “carballeira”, do latín Rubus. En 1987, o historiador Manuel Vidán Torreira pon en dúbida a tradución de Yepes, facendo derivar o termo riboira/reboira/reboiro do latín robur, e que respondería antes a “carballo” que a “ribeira”. Ademais nos pon en relación coa obra de James Frazer: La rama dorada, que trata do culto celta á natureza e o carballo era unha árbore sagrada na tradición celta. Non sería estraño, logo, que “Roboyra Sacra” significase “Carballeira Sagrada” e non “Ribeira Sagrada”.
Localización xeográfica do espazo
Lugo 1 Concellos da Ribeira Sacra 2 6 1. Portomarín. 2. Taboada. 3. Chantada. 7 4. Carballedo. 5. A Peroxa. 6. Paradela. 3 7. O Saviñao. 8. Pantón. 9. Monforte de Lemos. 11 10. Sober. 4 9 11. A Pobra de Brollón. 8 12. Quiroga. 12 13. Ribas de Sil. 5 14. Castro Caldelas. 10 13 15. A Teixeira. 16. Montederramo. 17. Parada de Sil. 20 14 18. Xunqueira de Espadañedo. 19. Esgos. 17 15 20. Nogueira de Ramuín. 19 18 Ourense 16
Altimetria do releve galego
Ciclo de erosión “normal” Ciclo de erosión “normal” Foi definido polo xeógrafo norteamericano Foi definido polo xeógrafo norteamericano William Morris Davis e consiste nun mode- William Morris Davis e consiste nun modelo moi estandarizado de como os ríos, o lo moi estandarizado de como os ríos, o vento e o xeo van modelando o releve co vento e o xeo van modelando o releve co paso do tempo: paso do tempo: 1º A paisaxe estaría formada por altos picos 1º A paisaxe estaría formada por altos picos e profundos vales (releve xove) e profundos vales (releve xove) 2º Os perfís iríanse suavizando e os vales 2º Os perfís iríanse suavizando e os vales colmatandose. (releve maduro) colmatandose. (releve maduro) 3º Finalmente a tendencia sería cara unha 3º Finalmente a tendencia sería cara unha superficie cha con cursos fluviais pouco superficie cha con cursos fluviais pouco profundos: Penechaira. profundos: Penechaira.
O macizo Galaico e a fractura da Ribeira Sacra
As pendentes do Canón do Sil
Perfil topográfico da superficie de Chantada e a depresión de Monforte Corte lonxitudinal do terreo desde o concello de Chantada ata a depresión de Monforte. Nel apréciase o leito fondo do Miño.
Os dominios climáticos da Ribeira Sacra En xeral a Ribeira Sacra sitúase na zona do domi- nio do clima oceánico con matización continental, pero a estrutura dos vales obríga- nos a falar dunha matización mediterránea, que se exten- dería ao longo dos vales dos dous rios.
Valores termopluviométricos do modelo o. de matización continental Alto do Rodicio (Xunqueira de Espadañedo) A ltitude 900 m. Temp 0º P recip. mm. 300 20 250 15 200 150 Temp. 10 P recip. 100 5 50 0 0 X F M A M X X A S O N D T.M.A.: 9,7º; P.T.A.: 1.880 mm.; Amplitude Térmica: 12,2º
Valores termopluviométricos do modelo o. de matización mediterránea Ourense (Instituto) Altitude 139 m. Precip. mm. Temp. 0º 25 140 20 120 100 15 80 P recip. 10 Temp. 60 40 5 20 0 0 X F M A M X X A S O N D T.M.A.: 14º; P.T.A.: 813 mm.; Amplitude Térmica: 15,1º
Mecanismo de formación de néboa por Inversión térmica Aire frío Aire cálido O aire cálido elévase O aire frío aséntase
Típica néboa de val por inversión térmica
Cunca do Miño dende Lugo a Os Peares
O Val do Miño en terras do Saviñao e Chantada
Cunca do rio Sil
Os cantís do Canón do Sil
A paisaxe natural da ribeira en primavera
A fraga atlántica da ribeira no outono
Rebolo Carballo Especies arbóreas Atlántico continentais Castiñeiro
Especies arbustivas Atlántico-continentais Toxo Breixo A súa asociación forma a “landa”, monte baixo xerado pola degradación do bos- atlántico caducifolio. É moi abundante nas ladeiras norteadas da ribeira e na penechaira. Xesta
Na parte baixa do val e nas ladeiras orientadas ao sur dominan as pe- rennifolias mediterrá- neas Sobreira Aciñeira Especies arbóreas Atlántico mediterráneas Érbedo
Laranxeira Oliveira brava Especies arbustivas Atlántico mediterráneas Xara
As terrazas fluviais: depósitos prehistóricos
Terrazas no curso baixo do Miño Terrazas
Material lítico do Paleolítico atopado nas terrazas do Miño. pertenecen ao Tipo Achelense (150.000-200.000 a.C.). O C14 da unha idade de 28.000 para os da Ribeira Sacra, quizais debido á diacronía cultural Percutor A Prehistoria Machado
O Bronce Atlántico (2.500 a.d.C.) Petroglifo de Proendos (Sober) Dolmen de Abuime (Saviñao)
Proceso de construción dunha mámoa.
A cultura castrexa Móvese nun abano cronolóxico que vai do 800 a.d.C. Ao s. X. d.C. É a cultura antiga máis representativa de Galicia. Na Ribeira Sacra case se chega á ratio de un castro por parroquia. Castro de Vilacaíz (Saviñao) Reconstrución dunha acrópole castrexa
A Historia Comeza coa Romanización, no século I d. C. ata o século V. d. C. O vestixio máis importante na Ribeira Sacra son os Codos de Belesar, restos dunha calazada que ía de Bergidum á Iria Flavia, atravesando o Miño no lugar de Be- lesar por unha ponte hoxe desaparecida. Anaco da calzada en Diomondi (Saviñao) Os Codos na ribeira chantadina
Percorrido da vía transversal Bergi- dum- Iria Flavia, que poñía en con- tacto a vía 18 de Astúrica Augusta coa vía 20 Per loca marítima en Iria Fla- via. (Tómase como base para a súa recons- trución o Itinerario de Antonino.
A Alta Idade Media Esta etapa histórica significa na Ribeira Sacra a época da S. V-X cristianización, actividade na que parece tivo unha importante participación S. Martiño de Dumio no seculo VI. Aínda que o cristianismo xa parece estar dende o século V, S. Martiño contribuíu da darlle forma e regulamentación a través da concentración de cenobios e da fundación doutros novos como Sta. Cristina de Sil, según di a tra- dición. S. Martiño de Dumio (S. VI) Igrexa rupestre de S. Pedro de Rocas (S. VI)
A batalla de Camporramiro É unha tradición máis que unha fazaña historicamente com- probada; só o topónimo ten algunha relación co feito histó- rico, segundo o cal Ramiro I, rei astúr-leonés derrotou nesta parroquia de Chantada a un exercito normando moi podero- roso: algunhas crónicas falan de 100 naves, número bas- tante irreal, obrigando aos normandos a retroceder ás súas naves Ramiro I (790-850) Igrexa de Sta. María de Camporramiro (Chantada) Soldados normandos desembarcando
Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil A Baixa Idade Media (S. XI-XV) Nesta etapa acádase o cumio do desen- volvemento económico e cultural na Ribeira Sacra. Esta explosión quizais estivo provocada polo pulo adquirido polos mosteiros despois da intervención de S. Martiño de Dumio no século VI e polo éxito obtido polo cultivo do viño en socalcos, que fora impulsado, sen dúbida, polo monxes. Muller vendimando no s. XIII
A Idade Moderna (S. XVI-XVIII) Supon a señorialización da sociedade da Ribeira Sacra. En pleno Imperio Español, a monarquía precisaba homes e cabalos en moitos lugares para defender as fronteiras, por iso se víu obrigada a converter en fidalgos a moitos que non eran. Esta nova fidalguía estaba liderada polos Condes de Le- mos. D. Pedro Fedz. De Castro, VII conde de Lemos (1560-1622) Pazo rural de Perrelos. Taboada Castelo e vila condal de Monforte de Lemos
O Padre Feijoo (1676-1764) Benito jerónimo Feijoo nace en Casdemiro (Pereiro de Aguiar) en plena Ribeira Sacra e foi unha das figuras máis representativas da Ilustración galega e española durante o s. XVIII. Retrato do Padre Feijoo Pazo de Casdemiro, casa natal do Padre Feijoo.
O século XIX Supón un duro golpe para a Igrexa da Ribeira Sacra: primeiro a Guerra da Independencia (1808-1814) que tivo moitos acontecementos en Chantada e Lemos probablemente afectara aos mosteiros da ribeira en forma de expolios. Máis tarde a Desamortización supuxo o abandono e a ruína de moitos edificios monásticos. Os Mariscais Soult e Ney, xefes do exercito francés que actuou en Galicia e na Terra de Lemos. Mosteiro en ruinas Loita cos franceses diante dun mosteiro
O século XX: embalses e guerrilla. O século XX está polarizado por estes dous feitos, polo menos na súa primeira metade. 1960 é a década do “desarrollismo” e isto implica encoros que xe- ren enerxía para a nacente industria. A Ribeira Sacra non se librará desa lacra. Por outra banda, a ribeira era un lugar ideal para a guerrilla antifran- quista. Nese escenario operou Xosé Castro Veiga, alias “O Piloto”, ata 1965, cando foi abatido pola Garda Civil na parroquia de Rebor- daos (O Saviñao) Construción do embalse de Belesar en 1960 Xosé Castro Veiga, alias “O Piloto”
As consecuencias As consecuencias dos embalses. dos embalses. Antes Despois Despois 1. Alteración drástica do curso e caudal dos rios. 2. Desaparición de patrimonio histórico e natural. 3. Perda de posibilidades agropecuarias e ruina dun modelo económico sosti- ble. 4. Alteracións climáticas de ámbito local. 5. Outras...
Características do embalse de Belesar (O Saviñao) - Construído entre 1958 e 1963. - Embalsado en 1963. - Capacidade: 654,5 hm3 - Superficie: 2.000 has. - Superficie asolagada: 6.000 has. aproximad. - Cola: 50 qm. - Altura: 137,5 m. - Categoría: un dos máis grandes de España.
Localización dos principais edificios románicos - Ribas de Miño. - Ribas de Sil
A arte O estilo predominante é o románico, que presenta as seguintes características: - Rural. - Intégrase no medio. - Carácter relixioso. - Monumentalidade, fortaleza. - Impulsa a meditación. - Didáctico. - Escas decoración.
Sto. Estevo de Ribas de Miño (S. XIII) - Grandes proporcións. - Fachada engano. - Unha nave. - Influencia mateana. - Ingrexa dun antigo mosteiro. - Integración no medio. Alzado Planta
Sto. Estevo de Ribas de Miño.
Santo Estevo de Ribas de S. XII-XVIII - Evolución arquitectónica diacrónica. - Igrexa de planta basilical de tres naves - Fachada barroca do s. XVII e XVIII. - Tres claustros de diferentes estilos. - A estancias mellor conservadas son a coci- ña e a escaleira de honra.
Sto. Estevo de Ribas de Sil Claustro dos Bispos: ten dous corpos en altura, o primeiro é románico do s. XII o segundo é gótico do s. XVI e rematado cunha crestería e pináculos que lle dan sentido de ascensionalidade.
Sto. Estevo de Claustro pequeno: construído por Diego de Isla durante os s. XVI e XVII. Tamén ten dous corpos en altura de Ribas de Sil estilo renacentista herreriano.
Claustro Grande: Tamén realizado por Diego Isla nos séculos XVI e XVII en estilo renacentista presenta tres corpos en altura e alterna Sto. Estevo de galerías arquitrabadas con outras adinteladas. Ribas de Sil
A viticultura As últimas investigacións falan da presenza do viñedo na Ribeira Sacra dende a época romana. Os socalcos funden as súas raíces no talento da enxeñería romana e os monxes medievais, máis tarde, souberon recibir esta herdanza e estendela.
Os socalcos do Sil
Variedades tintas da Ribeira Sacra Mencía Brancellao Merenzao Foi introducida polos romanos no s. I d.C. Xera viños de gran calida- É unha uva autóctona de Galicia . Variedade que se atopa principal- de, de cor intensa e moi suaves. Pero a súa produción é moi escasa mente no Ribeiro e na R. Sacra. No s. XIX sufriu unha gran crise e está a punto desaparecer. Produ- Produce viños ácidos, alcohólicos provocada pola filoxera da que ce viños moi estruturados e de e aromáticos. Proporciona caldos se recuperou máis tarde. É a uva excelente calidade. de calidade como varietal e como máis identificadora da R. Sacra. complementaria.
Variedades brancas da Ribeira Sacra Godello Albariño Treixadura Ten as súas orixes na ribeira Conta a lenda que foi introdu- É a branca tradicional do Ri- do Sil en Valdeorras, dende cida en Galicia no s. XII a tra- beiro, que adoptaron outras onde se estendeu por Galicia. vés do mosteiro de Armenteira zonas de Galicia. Produce vi- produce viños de gran perso- polos monxes bieìtos e que ños con sabor a mazáns ma- nalidade, con notas florais, pronto colonizou Galicia. Da duras e fai bos caldos coa a froitas tropicais e herbas uns viños de gran calidade e alvariño. Ten de nota negati- aromáticas. potencia aromática. a súa baixa rendibilidade
A denominación de orixe No ano 1996 aprobouse a denominación de orixe Ribeira Sacra e creouse o Consello Re- “Ribeira Sacra” gulador da Ribeira Sacra, que ten tres come- tidos esenciais: garantir a orixe do produto, asegurar a calidade do mesmo e promocio- nar os viños producidos ao amparo da deno- minación de orixe. A creación deste organís- mo foi un fito fundamental no desenvolvemen- to vitivinícola da Ribeira Sacra. Sede do Consello Regulador da Denominación de Orixe Ribeira Logo da Denominación de orixe Sacra e Centro do Viño da Ribeira Sacra en Monforte de Lemos
Tradicións e patrimonio antropolóxico
Os aturuxos entre “papeiros” e “rabudos” ¡¡Ei, ¡¡Ei, Rabudos!! papeiros!! Ribeira de Lemos Ribeira de Taboada-Chantada
Os folións de fachas Cartel do Folión das fachas de Vilelos Desfile das fachas no folión de Vilelos. O Saviñao Son procesións de fachas feitas de agucios (Aspho- delus albus), de tallos tuberosos e pirolíticos cando están secos, que se portan de noite acesos. Parece que a súa función é comunicar o comezo da festa ás parroquias dos arredores. Non se sabe ben a súa Agucio. orixe. Asphodelus Albus.
O barco de dornas
Vicente Risco e M. Chamoso Lamas en barco de dornas en Chouzán. Batuxo en Porto. O Saviñao Chantada Os barcos da Ribeira Sacra Barca con cestos de uvas na pousa. Barca de paso en Pincelo. O Saviñao.
Os oleiros Gundivós Niñodaguia Situados no concello de Xunqueira de Espadañedo, Os obradoiros están situados no concello de Sober. Ao a súa artesanía caracterízase pola introdución de estar nunha zona de viños, os oleiros especialízanse elementos modernizadores coma o uso do torno en recipientes para o viño. Nestes obradoiros os olei- alto e rápido, que permite pezas máis perfectas de ros traballan con torno baixo movido coa man, o que forma. Como novidade úsase tamén o vitrificado da como resultado unha peza cun acabado menos superficial, que lle outorga á peza unha maior es- uniforme e máis tosca. quisitez estética.
1º prato: Caldo de ósos 2º prato: Lacón con grelos Un menú da Ribeira Sacra Sobremesa: Filloas de sangue Bebida: Tinto mencía Copa: “Chupito” de licor café

Check these out next

R. sacra

Recommended

More Related Content

More from Ismael Vide González(20)

Recently uploaded(20)

R. sacra