1. I N F O R M A T I E F
Monique van de Griendt
Mentaal fit achter
het schaakbord
Anne-Marie Benschop werd in 1991 staat de koffie klaar. Hoe fit ben ik eigen- meesten alleen een reguliere partij schaken.
lijk?” Als we iets bijzonders organiseren, is de
Nederlands dameskampioen en
Onderweg naar de mentale workshop denk belangstelling minder. Dit geldt voor alter-
maakte deel uit van het Olympiade- ik duizenden dingen. Dat doe ik ook tijdens natieve clubcompetities zoals snelschaken
team. Ze coacht individuen, teams en een schaakpartij. Ik besteed de schaarse en activiteiten als deze, waarvoor de deel
bedenktijd niet alleen aan het beoordelen nemers apart betalen.”
organisaties. Schaakprof Paul van der
van een stelling of het doorrekenen van
Sterren beschreef in Zwart op Wit varianten. Vaak hoor ik een tijdverslindend Anne-Marie houdt ons om te beginnen de
openhartig hoe hij zijn schakersleven stemmetje: “Hou maar op, dat kun je toch volgende paradox voor: “Je speelt om te
nooit uitrekenen. Halverwege maak je vast winnen. Daar is geen twijfel over. Maar als
ervaart. Samen gaven ze een work-
een fout.” Of: “Hij heeft honderd rating- winnen je eerste en enige doel is, maak je
shop over de mentale aspecten van punten meer, dit kun je nooit winnen.” een goede kans om te verliezen.” “Juist als
het schaken voor leden van de Ik weet dat deze gedachtes mijn spel niet je denkt: Kom we gaan gewoon lekker
ten goede komen. Maar ja, hoe kom je eraf? schaken, gaat het heel goed”, merkt iemand
Amsterdamse club Caïssa. Monique Tegen jezelf zeggen: “Zo moet je niet den- op. Vanaf de achterste banken klinkt twijfel:
van de Griendt ging voor Schaak ken!”, helpt niet. Bewust positief denken, “Maare ... als je verliest, zeg je dan na
om het negatieve om te buigen, werkt even- afloop nog: Nu, ik heb toch lekker
magazine poolshoogte nemen.
min. Het voelt te geforceerd. Ik hoop op een geschaakt?”
gouden tip van Anne-Marie en Paul. Paul geeft aan dat het willen winnen
Donderdagavond 8 maart. Ik heb hard inherent is aan het spel: “Het zit in de regels
gewerkt, snel even een frietje gegeten, en Paradox besloten. Je probeert de ander mat te
door naar het Max Euwe Centrum. “Dat is Er zijn tien Caïssianen op de workshop zetten. Je bent daarbij continu in interactie
gelukkig niet ver fietsen, maar ik ben wel afgekomen. “Op tweehonderd leden valt met je tegenstander. Maar als je teveel met
een beetje moe en het is daar binnen altijd me dat wat tegen”, vertelt voorzitter Hugo winnen bezig gaat, verlies je de realiteit uit
warm. Als dat maar goed gaat ... Hopelijk van Hengel later. “Kennelijk willen de het oog. Je bekijkt de stelling niet meer
Paul van der Sterren: “Ik liet een totaal gewonnen
stelling in remise verzanden.”
schaak
magazine
20
2. Reacties
René Pijlman: “Bij schaaktraining gaat het van het wandelen, in plaats van te focussen Ik zou een ander niet zo snel aansporen om
te weinig over de mentale aspecten. Bij op het resultaat.” deze workshop te doen, want ik vind dat je
andere sporten is daar meer aandacht voor. er zelf aan toe moet zijn. Je moet er echt
Ik ga nu observeren of ik regelmatig Dick van Dam: “De meeste deelnemers aan iets mee willen. Als je er afwachtend bij
resultaatgerichte gedachten heb. Wat ik deze workshop hebben een hoge rating. gaat zitten is de kans groot dat je er weinig
daar dan mee ga doen, weet ik nog niet Zelf speel ik in Caïssa 13, vierde klasse SGA. aan hebt.”
precies. Wellicht proberen het belang te Ik vind het belangrijker om voor het team
relativeren. Ik wil me in elk geval actiever te winnen, dan privé. Maar dat levert geen Wat doet u aan mentale training? Stuur uw
interesseren voor de mogelijkheden van extra druk op. Niemand neemt me een tips naar schaakmagazine@schaakbond.nl
het spel. Minder forceren of snel duidelijk- eventueel verlies kwalijk.
heid proberen te creëren. Meer bezig zijn Ik wil me bewuster ontspannen tijdens de Naast deze workshop voor clubleden of
met het beleven, dan met het afmaken van partij. Door weg te lopen van het bord, schaakteams biedt Anne-Marie Benschop
de partij. Als ik van mijn werk naar huis zelfs als ik aan zet ben. Bij een slechte zet ook individuele coachingstrajecten. Met
probeer te komen, spring ik het liefst op de heb ik de neiging om te doen alsof er niks Karel van Delft organiseert ze jeugdtrai-
tram, dat gaat sneller dan lopen. Als je op is gebeurd. Maar het werkt toch door in je ningen over mentale schaakvaardigheden.
vakantie een wandeling maakt, haal je dat hoofd. Ik wil met zo'n moment bewuster Kijk op www.yourself.nl.
niet in je hoofd. Je bent aan het genieten omgaan, om het achter me te laten.
objectief. De kunst is om je bewust te blijven momenten in de partij, totaal te concentreren
van wat je doet en je niet mee te laten op iets anders. Noem het gedisciplineerde
slepen.” ontspanning. Hoe je je ontspant, is erg per-
soonlijk. Ik doe dat door alle aandacht terug
Keerpunt te brengen naar mijn lichaam. Hoe voel ik
Zijn partij tegen John Nunn, op de Olympiade me? Hoe gaat het met mijn hoofd, mijn nek,
van 1988 in Thessaloniki, beschouwt Paul als mijn borst, mijn buik, mijn benen? Maar je
een keerpunt in zijn denken over mentale kunt natuurlijk ook weglopen van het bord,
aspecten. Paul: “Ik liet een totaal gewonnen naar de wc gaan of naar buiten staren.”
stelling in remise verzanden. Daardoor miste
het Nederlands team de zilveren medaille en Gedachtepatronen
ik een grootmeesterresultaat. Het was één Met deze tips mogen we aan het werk.
van mijn meest intense verlieservaringen. We worden gekoppeld om in vijftien
Toen besloot ik dat ik het mentale en minuten p.p. een stelling van het demon-
emotionele fungeren tijdens de schaakpartij stratiebord uit te spelen. Doel is het onder-
niet langer kon negeren.” zoeken van onze gedachtepatronen en
Paul: “Voorheen dacht ik: Ik moet beter basisovertuigingen. Na afloop moeten we
opletten! Ik kwam niet verder dan zo'n hierover een vragenlijst invullen en op een
simpele verklaring voor een fout. Inmiddels geel papiertje onze overheersende gedachte
ben ik me bewust van de onderliggende schrijven. Anne-Marie plakt deze geeltjes op
processen. Zo kon ik eens op twee manieren een zogenaamde Focus-driehoek. In de
een toren terugslaan. Ik had al besloten met punten staan de woorden Resultaat, Leren
de pion te pakken. Maar ik ging twijfelen en en Genieten. Anne-Marie: “De kunst is om in
koos voor slaan met de toren. Ik wist dat het midden van dit alles te blijven, daar Anne-Marie Benschop: „Als winnen je eerste en
slaan met de pion beter was, dat is objectief waar ik die cirkel heb getekend.” Maar bijna enige doel is heb je goede kans om te verliezen.”
vast te stellen en in computertermen te vat- al onze geeltjes zijn bovenaan beland, bij
ten. Maar ik dacht: Stel dat alles toch mis Resultaat. Anne-Marie: “Onderzoek eens of je ook
gaat, dan zit ik tegen een gedekte vrijpion De conclusie moet zijn dat we tijdens het zo'n last van je omgeving hebt, als je voor je
aan te kijken, dat kan heel gevaarlijk spelen te weinig focussen op Leren en plezier speelt. Probeer het langs je heen te
worden! Het is pure angst. Je durft geen Genieten. Anne-Marie: 'Experimenteer eens laten vliegen. Laat je aandacht er niet naar-
stap meer buiten je veilige zone te zetten.” met het verleggen van je focus. Als je minder toe gaan. Probeer oordeelloos te zijn. Ga er
eenzijdig gefocust bent, kun je zonder voor- niet iets van vinden. Zeg tegen jezelf: De
Om tot dergelijke inzichten te komen hield oordeel, niet gehinderd door ‘mentale ruis’, gedachte die nu bij me opkomt, ken ik en ik
Paul een wedstrijdschriftje bij, waarin hij zetten doen.” laat ‘m gaan.”
noteerde hoe hij een partij had beleefd. “Als Dat klinkt heel verstandig. En ook nuttig in
je dat een tijd doet, weet je welke gedach- “Het zijn niet mijn resultaatgerichte gedach- het dagelijks leven. Maar hoe kun je dit
tes terugkomen. Als je je ervan bewust bent, tes, maar anderen die de ruis veroorzaken!”, leren? Mentaal fit worden blijkt ingewik-
kun je iets doen als je ze voelt opkomen. claimt iemand. “Als mijn tegenstander een kelder dan het opvolgen van één gouden
Ik dwing mezelf om me op belangrijke ritselend broodzakje pakt, ben ik verloren!” tip. Ik heb behoefte aan een vervolgtraining.
magazine
schaak
21
