Ano ang Climate Change?
Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng klima sa buong mundo. Ito ay naramdaman simula noong kalagitnaan ng ika-20 na siglo. Ayon sa Climate Change at Pagpapalayan (2014), “ang ay ang abnormal na pagbabago ng klima tulad ng pag-init o paglamig ng temperatura, at tuluy-tuloy at malakas na pag-ulan sa isang lugar”.
Dahilan ng Climate Change
May dalawang sanhi ng climate change ayon sa mga pag-aaral. Una, ang natural na pagbabago ng klima ng buong mundo. Ito ay sama-samang epekto ng enerhiya mula sa araw, sa pag-ikot ng mundo at sa init na nagmumula sa ilalim ng lupa na nagpapataas ng temperatura o init sa hangin na bumabalot sa mundo. Ang ikalawa ay ang gawain ng tao na nakapagpapataas sa konsentrasyon ng carbon dioxide at iba pang greenhouse gases sa atmospera. Ilan sa mga ito ay paggamit ng mga fossil fuels gaya ng langis at coal, at ang pagputol ng mga puno na sanhi ng pagkakalbo ng mga kagubatan.
Epekto ng Climate Change
Ang climate change ay maraming masamang epekto hindi lang sa kapaligiran kundi pati na rin sa mga tao. Ang global warming o pag-init ng temperatura ng mundo na siyang palatandaan ng climate change ay nagdudulot ng sakuna kagaya ng heatwave, baha, malalakas na bagyo, at tagtuyot na maaring magdulot ng pagkakasakit at pagpakamatay. Ilan sa mga sakit na maaring lumaganap ay mga sakit dala ng tubig o pagkain gaya ng cholera at iba pang sakit na may pagtatae, at mga sakit na dala ng mga insekto (lamok) tulad ng malaria at dengue at sakit na dala ng daga gaya ng leptospirosis.
Dahil sa pagkasira ng mga komunidad dulot ng mga kalamidad na hatid ng climate change ay lumalaganap din ang malnutrisyon at iba pang suliraning panlipunan. May ilang mga mamamayan ang napipilitang lumikas dahil nawalan sila ng tirahan dahil sa pagkasira ng mga ito dulot ng malakas na bagyo. Ang iba ay natabunan ng lupa dahil sa landslide, samantalang ang iba naman ay kinain ng dagat ang dating lupa na kinatatayuan ng kanilang mga bahay.
Nagkakaroon din ng suliranin sa karagatan dahil sa tinatawag na coral bleaching na pumapatay sa mga coral reef na siyang tahanan ng mga isda at iba pang lamang dagat. Nagdudulot din ito ng pagbaba sa bilang ng nahuhuling mga isda at pagkawala (extinction) ng ilang mga species. Pinangangambahan din na malulubog sa tubig ang ilang mabababang lugar sa Pilipinas dahil sa patuloy na pagtaas ng sea level bunga ng pagkatunaw ng mga iceberg sa Antarctic. Ilan sa epekto ng climate change sa Pilipinas ay ang panganib sa food security dahil pangunahing napipinsala ng malalakas na bagyo ang sektor ng agrikultura. Lumiliit ang produksiyon ng sektor na ito dahil sa pagkasira ng mga sakahan, kalsada, bodega, mga kagamitan sa pagtatanim at pag-aani, irigasyon, pagkawasak ng mga palaisdaan, at pagkamatay ng mga magsasaka at mangingisda.
Malaki ang papel ng tao sa paglala ng climate change. Ang mga suliraning pangkapaligiran na tinalakay ay maituturing na sanhi ng climate change at nangyayari ang mga ito dahil sa
Ano ang Climate Change?
Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng klima sa buong mundo. Ito ay naramdaman simula noong kalagitnaan ng ika-20 na siglo. Ayon sa Climate Change at Pagpapalayan (2014), “ang ay ang abnormal na pagbabago ng klima tulad ng pag-init o paglamig ng temperatura, at tuluy-tuloy at malakas na pag-ulan sa isang lugar”.
Dahilan ng Climate Change
May dalawang sanhi ng climate change ayon sa mga pag-aaral. Una, ang natural na pagbabago ng klima ng buong mundo. Ito ay sama-samang epekto ng enerhiya mula sa araw, sa pag-ikot ng mundo at sa init na nagmumula sa ilalim ng lupa na nagpapataas ng temperatura o init sa hangin na bumabalot sa mundo. Ang ikalawa ay ang gawain ng tao na nakapagpapataas sa konsentrasyon ng carbon dioxide at iba pang greenhouse gases sa atmospera. Ilan sa mga ito ay paggamit ng mga fossil fuels gaya ng langis at coal, at ang pagputol ng mga puno na sanhi ng pagkakalbo ng mga kagubatan.
Epekto ng Climate Change
Ang climate change ay maraming masamang epekto hindi lang sa kapaligiran kundi pati na rin sa mga tao. Ang global warming o pag-init ng temperatura ng mundo na siyang palatandaan ng climate change ay nagdudulot ng sakuna kagaya ng heatwave, baha, malalakas na bagyo, at tagtuyot na maaring magdulot ng pagkakasakit at pagpakamatay. Ilan sa mga sakit na maaring lumaganap ay mga sakit dala ng tubig o pagkain gaya ng cholera at iba pang sakit na may pagtatae, at mga sakit na dala ng mga insekto (lamok) tulad ng malaria at dengue at sakit na dala ng daga gaya ng leptospirosis.
Dahil sa pagkasira ng mga komunidad dulot ng mga kalamidad na hatid ng climate change ay lumalaganap din ang malnutrisyon at iba pang suliraning panlipunan. May ilang mga mamamayan ang napipilitang lumikas dahil nawalan sila ng tirahan dahil sa pagkasira ng mga ito dulot ng malakas na bagyo. Ang iba ay natabunan ng lupa dahil sa landslide, samantalang ang iba naman ay kinain ng dagat ang dating lupa na kinatatayuan ng kanilang mga bahay.
Nagkakaroon din ng suliranin sa karagatan dahil sa tinatawag na coral bleaching na pumapatay sa mga coral reef na siyang tahanan ng mga isda at iba pang lamang dagat. Nagdudulot din ito ng pagbaba sa bilang ng nahuhuling mga isda at pagkawala (extinction) ng ilang mga species. Pinangangambahan din na malulubog sa tubig ang ilang mabababang lugar sa Pilipinas dahil sa patuloy na pagtaas ng sea level bunga ng pagkatunaw ng mga iceberg sa Antarctic. Ilan sa epekto ng climate change sa Pilipinas ay ang panganib sa food security dahil pangunahing napipinsala ng malalakas na bagyo ang sektor ng agrikultura. Lumiliit ang produksiyon ng sektor na ito dahil sa pagkasira ng mga sakahan, kalsada, bodega, mga kagamitan sa pagtatanim at pag-aani, irigasyon, pagkawasak ng mga palaisdaan, at pagkamatay ng mga magsasaka at mangingisda.
Malaki ang papel ng tao sa paglala ng climate change. Ang mga suliraning pangkapaligiran na tinalakay ay maituturing na sanhi ng climate change at nangyayari ang mga ito dahil sa
Marami satin ang di nakakapansin sa kagandahang dulot ng kalikasan, sabay sa di pag pansin sa taglay na kagandahan ang patuloy na pagkasira nito. Pero kung paano nga kung lahat sa atin ay nakapansin nito? Ano ang ating puwedeng gawing aksyon sa umiiral na pagkasira ng kalikasan? Kung ikaw man ay isang guro, estudyante, o isang propesyonal. Meron tayong magagawa upang pabagalin o maibsan man lang ang mabilis na pagbabago sa paligid na ating ngayo’y nararamdaman simple man o sa komplikadong paraan. Mayroon akong nakalatag na 10 simpleng paraan upang makatulong sa ating kapaligiran.
1) Magtanim ng halaman at mga puno.
0003404101_10
Image source: https://sound4good.bandcamp.com/album/this-music-plants-trees
Dahil sa pagtaas ng populasyon at pagtaas sa mga pangangailangan ng mga tao sa araw-araw, mas kinakailangan na magputol pa ng mas maraming puno upang magamit sa mga gamit pang araw-araw. Kailangan nating magtanim ng puno dahil ito’y nagbibigay oxygen na kailangan ng ating katawan upang mabuhay. Iba pang naitutulong nito ay ang paghigop ng tubig tuwing may kalamidad o baha, nagbibigay din ito ng ‘raw’ na materyales upang makagawa ng isang produkto.
2) Huwag mag aksaya ng papel.
close up photography of crumpled paper
Photo by Steve Johnson on Pexels.com
Ang pagbabawas ng paggamit ng papel ay dapat matutunan, base sa unang paraan kailangan magtanim ng puno dahil isa ito sa pinagkukunan ng materyales upang gawing papel. Kaya kung gagamitin natin ang papel sa angkop na paraan pwede tayong makamabag upang mabawasan ang pagpuputol ng puno. Ilang paraan dito ay ang paggamit sa likod ng papel, magpasa ng proyekto sa pamamagitan ng internet at marami pang iba.
3) Mag ‘recycle’ ng mga basura.
person hands on assorted color plastic lid lot
Photo by Krizjohn Rosales on Pexels.com
Araw-araw malaki ang nalilikom na plastik, biomass waste, metal at iba pa sa ating bansa. Mga basurang dahilan ng polusyon sa hangin, lupa at tubig na nakakasira ng kalikasan. Sa madaling paraan puwewede nating mabawasan ang mga basura na nakatambak sa ating tahanan. Ilan rin dito ang pagawa ng paso ng halaman,lalagyan ng mga lapis at materyales sa paggawa ng sining, parol, at marami pang bagay na puwedeng gawin sa plastik.
4) Pagbabawal sa paggamit ng plastik na supot
paper bags near wall
Photo by freestocks.org on Pexels.com
Alam naman nating lahat na ang plastik ay di mabilis matunaw kailangan ng maraming taon bago ito tuluyang mawala. Isa rin ang plastik sa pinaaraming basura sa makikita sa mga land fills. Ugaliing gumamit ng mga paper bag pag namimili o kaya naman magdala ng sariling lalagyan. At kung hindi maiiwasan, maari itong gamitin pa ulit sa pamimili para di na ulit kumonsumo ng isa pang
Marami satin ang di nakakapansin sa kagandahang dulot ng kalikasan, sabay sa di pag pansin sa taglay na kagandahan ang patuloy na pagkasira nito. Pero kung paano nga kung lahat sa atin ay nakapansin nito? Ano ang ating puwedeng gawing aksyon sa umiiral na pagkasira ng kalikasan? Kung ikaw man ay isang guro, estudyante, o isang propesyonal. Meron tayong magagawa upang pabagalin o maibsan man lang ang mabilis na pagbabago sa paligid na ating ngayo’y nararamdaman simple man o sa komplikadong paraan. Mayroon akong nakalatag na 10 simpleng paraan upang makatulong sa ating kapaligiran.
1) Magtanim ng halaman at mga puno.
0003404101_10
Image source: https://sound4good.bandcamp.com/album/this-music-plants-trees
Dahil sa pagtaas ng populasyon at pagtaas sa mga pangangailangan ng mga tao sa araw-araw, mas kinakailangan na magputol pa ng mas maraming puno upang magamit sa mga gamit pang araw-araw. Kailangan nating magtanim ng puno dahil ito’y nagbibigay oxygen na kailangan ng ating katawan upang mabuhay. Iba pang naitutulong nito ay ang paghigop ng tubig tuwing may kalamidad o baha, nagbibigay din ito ng ‘raw’ na materyales upang makagawa ng isang produkto.
2) Huwag mag aksaya ng papel.
close up photography of crumpled paper
Photo by Steve Johnson on Pexels.com
Ang pagbabawas ng paggamit ng papel ay dapat matutunan, base sa unang paraan kailangan magtanim ng puno dahil isa ito sa pinagkukunan ng materyales upang gawing papel. Kaya kung gagamitin natin ang papel sa angkop na paraan pwede tayong makamabag upang mabawasan ang pagpuputol ng puno. Ilang paraan dito ay ang paggamit sa likod ng papel, magpasa ng proyekto sa pamamagitan ng internet at marami pang iba.
3) Mag ‘recycle’ ng mga basura.
person hands on assorted color plastic lid lot
Photo by Krizjohn Rosales on Pexels.com
Araw-araw malaki ang nalilikom na plastik, biomass waste, metal at iba pa sa ating bansa. Mga basurang dahilan ng polusyon sa hangin, lupa at tubig na nakakasira ng kalikasan. Sa madaling paraan puwewede nating mabawasan ang mga basura na nakatambak sa ating tahanan. Ilan rin dito ang pagawa ng paso ng halaman,lalagyan ng mga lapis at materyales sa paggawa ng sining, parol, at marami pang bagay na puwedeng gawin sa plastik.
4) Pagbabawal sa paggamit ng plastik na supot
paper bags near wall
Photo by freestocks.org on Pexels.com
Alam naman nating lahat na ang plastik ay di mabilis matunaw kailangan ng maraming taon bago ito tuluyang mawala. Isa rin ang plastik sa pinaaraming basura sa makikita sa mga land fills. Ugaliing gumamit ng mga paper bag pag namimili o kaya naman magdala ng sariling lalagyan. At kung hindi maiiwasan, maari itong gamitin pa ulit sa pamimili para di na ulit kumonsumo ng isa pang
2. MGA LAYUNIN
• Ang mga mag – aaral sa kanilang kakayahan ay
nakapagbibigay ng IDEYA at IPAPAMAHAGI
sa iba ang epekto ng Climate Change sa
kapaligiran, lipunan, at kabuhayan ng tao sa
bansa at sa daigdig.
• Ang mga mag – aaral sa kanilang kakayahan ay
NATUTUKOY at NAIBIBIGAY ang mga
suliraning pangkapaligiran na nararanasan sa
sariling pamayanan.
3. CLIMATE CHANGE
• American Meteorological Society –
ang climate change ay tumutukoy sa anumang
SISTEMATIKONG PAGBABAGO sa
pangmatagalang estadistika ng mga elementong
pangklima gaya ng temperature, galaw o puwersa ng
hangin na nanatili sa loob ng mahabang panahon.
• United Nations Framework Convention on
Climate Change – ang climate change ay
isang PAGBABAGO SA KLIMA na
maiuugnay sa mga pagbabago sa karaniwan o
pag – iiba – iba ng mga elementong pangklima
sa loob ng mahabang panahon.
4. CLIMATE CHANGE
• Ang Climate Change – tumutukoy sa
mga PAGBABAGO SA CLIMATE
PATTERN o nakagisang klima sa loob ng
maraming dekada at patuloy na nagbabago,
partikular ang pagtaas ng temperature sa
atmospera ng nagreresulta sa mas matindi at
mas mapanganib na kondisyon ng panahon
sa mga susunod na tao.
SA MADALING SALITA
6. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
GLOBAL WARMING
Ang Global Warming –
tumutukoy sa naranasang
PAGTAAS ng katamtamang
TEMPERATURA ng
himpapawid at mga
karagatan sa mundo nitong
mga nakaraang dekada.
7. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
GLOBAL WARMING
Ang Global
Warming – Ayon sa
siyentipikong opinyon,
“ang naranasang pag-init
nitong huling 50 taon ay
GAWA NG TAO”.
8. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
GLOBAL WARMING
Ang Global Warming – Ang
pagtaas ng antas ng CARBON
DIOXIDE at iba pang mga
greenhouse gases na resulta ng
pagsunog ng produkto mula sa
petrolyong langis, pagpapanot ng
kagubatan, pagsasaka, at iba pang
kagagawan ng tao ang mga
pangunahing sanhi ng pag-init ng
mundo.
9. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
GREENHOUSE EFFECT
Ang Greenhouse Effect – ay
isang pangyayari kung saan,
nadagdagan talaga ng init ang mundo
dahil ito sa pagkabagal sa paglabas ng
init dahil SINISIPSIP ng mga
greenhouse gases ang radiation at
ilalabas naman kahit saan, tapos ,
isinipsip naman muli na siyang rason
kung bakit hindi agad nakakalalabas
ang init palabas sa mundo.
12. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
REBOLUSYONG INDUSTRIYAL
Ang Rebolusyong Industriyal –
ito ay pag – aaral ng Europa at
Hilagang Amerika noong 1930 na
pinapatunayan na ang pagtaas ng
temperature sa atmospera ay dulot ng
pagtaas ng Paggamit Ng
Karbon at dito nagsimula sa
Rebolusyong Industriyal.
13. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
MONTREAL AT KYOTO PROTOCOL
Ang Montreal at Kyoto
Ptorocol – isang protocol na
nilagdaan ng mauunlad na bansa sa
daigdig na nagpapahayag ng
kanilang pagsang – ayon na
Bawasan Ang Paggamit
ng mga kemikal na nakakasira sa
Ozon Layer bilang pagtugon sa mga
epekto ng Global Warming.
14. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
G8 (GROUP OF EIGHT)
UNITED STATES OF AMERICA RUSSIA JAPAN GERMANY
UNITED KINGDOM CANADA ITALY FRANCE
15. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
G8 (GROUP OF EIGHT)
UNITED STATES OF AMERICA RUSSIA JAPAN GERMANY
24% 8% 5% 4%
Mga Industriyalisadong Bansa Responsible Sa Halos
Kalahating Bahagdan Ng 𝐶𝑂2 Emission.
16. CLIMATE CHANGE
MGA KAISIPAN TUNGKOL SA
G8 (GROUP OF EIGHT)
ITALY FRANCE
UNITED KINGDOM CANADA
2% 2% 2% 1%
Mga Industriyalisadong Bansa Responsible Sa Halos
Kalahating Bahagdan Ng 𝐶𝑂2 Emission.
18. CLIMATE CHANGE
Ilan Sa Mga Maling Gawain Na Nakapagtataas Ng Greenhouse Gases Emission
CAP – AND – TRADE
Ang CAP – AND – TRADE – ito ay
pagpayag na ibenta ang karapatan o
permisong magtapon ng mga
Greenhouse Gases sa atmospera.
19. CLIMATE CHANGE
Ilan Sa Mga Maling Gawain Na Nakapagtataas Ng Greenhouse Gases Emission
CARBON CAPTURE AND STORAGE
KABUTIHAN:
Ang CARBOM CAPTURE AND
STORAGE – ito ay teknolohiyang
NAKAPIPIGIL sa paglabas ng
karbon mula sa paggamit ng Fossil Fuel,
inililipat ito at ibinabaon sa kailaliman ng
lupa sa loob ng mahabang panahon o
bilang permanenting imbakan ng mga
karbon.
20. CLIMATE CHANGE
Ilan Sa Mga Maling Gawain Na Nakapagtataas Ng Greenhouse Gases Emission
CARBON CAPTURE AND STORAGE
DI KABUTIHAN:
Ang CARBOM CAPTURE AND
STORAGE – subalit lubhang mapanganib
ang gawaing ito dahil kapag
NAYUGYOG ng lindol ang kalupaan at
nagalaw ang mga Karbon masisira nito ang
mga tubong dinadaluyan kaya sisingaw ito at
peligrosong malanghap dahil sa
nakamamatay ito sa mga hayop at taong
naninirahan malapit dito.
21. CLIMATE CHANGE
Ilan Sa Mga Maling Gawain Na Nakapagtataas Ng Greenhouse Gases Emission
PAGGAMIT NG ENERHIYANG NUKLEYAR
KABUTIHAN:
Ang PAGGAMIT NG
ENERHIYANG NEUKLEYAR –
ay ipinakilala bilang malinis na kapalit
sa Fossil Fuel dahil hindi ito
naglalabas ng Karbon para
magkaroon ng elektrisidad.
22. CLIMATE CHANGE
Ilan Sa Mga Maling Gawain Na Nakapagtataas Ng Greenhouse Gases Emission
PAGGAMIT NG ENERHIYANG NUKLEYAR
DI KABUTIHAN:
Ang PAGGAMIT NG
ENERHIYANG NEUKLEYAR –
ngunit ang katotohanan, tanging ang
reactor lamang ang walang karbon
subalit ang pagtatayo ng mga plantang
nukleyar ay nangangailangan ng
matinding enerhiyang nagmumulsa
Fossil Fuel.
23. CLIMATE CHANGE
Ilan Sa Mga Maling Gawain Na Nakapagtataas Ng Greenhouse Gases Emission
GEOENGINEERING
KABUTIHAN:
Ang GEOENGNEERING – ay
tumutukoy sa intensiyonal o
sinasadyang pangingialam ng mga tao
sa kapaligiran upang kontrahin ang
Global Warming at Climate Change.
24. CLIMATE CHANGE
Ilan Sa Mga Maling Gawain Na Nakapagtataas Ng Greenhouse Gases Emission
GEOENGINEERING
DI KABUTIHAN:
Ang GEOENGNEERING
• Paggamit ng Solar Radiation
Management (SRM) na nauuwi sa
pagtaas ng asido sa karagatan .
• At iba pang mga paraan kung saan
nagdudulot ng pagkasira ng ating
kalikasan.
25. CLIMATE CHANGE
MGA PALATANDAAN NG GLOBAL WARMING SA ATING BANSA
Pagkatnaw nf mga Niyebe sa Arctic
Pagkalat ng mga Sakit
Tagtuyot
Pagbaha at mga Super Typhoon
Pagkasira ng Tirahan ng mga Hayop
Mas Tumindi ang Asido sa mga Karagatan
Polusyon sa Hangin at Heat Wave