1. Ñóâèëãàà àñàðãààíû ¿íäñýí
çàð÷èì

2. Îð÷èí
• Íýã îðîíä 6.5-7.5ì2 òàëáàé
• Õàíûí ºíäºð 3-3.5 ì, öàéâàð ºíãºòýé
• Áàéãàëèéí ãýðýëò¿¿ëãèéí êîýôôèöèåíò 1:6 –
1:7
• Çîõèîìîë ãýðýëò¿¿ëýã ºäðèéí 150 ëþêñ, åðäèéí
75 ëþêñ
• Àãààðûí õýì 20
• Àãààðûí ñîëèëöîî îðóóëàõ 1 öàãò/10 ì3, ãàðãàõ
1 öàãò/40 ì3
• Õàðüöàíãóé ÷èéãëýã 40-60%

3. Îð÷èíä òàâèãäàõ øààðäëàãà
• ªäºðò 2-3 óäàà ÷èéãòýé öýâýðëýãýý õèéíý
• Îð, øèðýý, ñàíäàë, ø¿¿ãýý çýðãèéã 1-2 óäàà
ñàâàíãèéí óóñìàëààð àð÷èíà.
• 7 õîíîã òóòàì øàë, õàíûã õëîðàìèíû 0,5 –1% -èéí
óóñìàëààð õàëäâàðã¿éæ¿¿ëæ äàðàà íü
ñàâàíòàé óñààð àð÷èíà.
• Àðèóí öýâðèéí õýðýãëýëýý õàäãàëàõ
ø¿¿ãýýòýé áàéíà.

4. Õóâöàñëàëò
• Íèéãìèéí õºãæëèéí àëü ÷ ¿å øàòàíä õ¿ì¿¿ñèéí çºâ
õóâöàñëàõ ãýäýã îéëãîëò íü çàéëøã¿é õýðýãöýýò
ç¿éëñ áàéñààð èðæýý.
Õóâöàñíû õýðýãöýý /Ãàäààä îð÷íû àëèâàà íºëººë뺺ñ
áèå ýðõòíýý õàìãààëàõ/
• Äààðàõã¿é, õàëóóöàõã¿é áàéõ
• Íàð, ñàëõè, óñ ÷èéãíýýñ õàìãààëàõ
• îð÷èí ¿åä õèìèéí ÿíç á¿ðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ò¿¿íèé
çàäðàëààñ ¿¿ññýí õîðò áîäèñóóä
• Õèé óòàà òîðòîãîîñ áèå ìàõáîäèéã õàìãààëàõ
• Íÿí, áè÷èë áèåòíýýñ õàìãààëàõ

5. ªâ÷òíèé ºâ÷íèéõ íü áàéäëààñ øàëòãààëæ
õóâöàñëàëò ÿíç á¿ð
Æèøýýëáýë:
• Òàéëæ ºìñ¿¿ëýõýä õÿëáàð
• Á¿òýí áóþó õàãàñ çàäãàé
• ªìä íü ðåçèíýí òàòóóðãàòàé
• Ãóòàë íü ºìñºæ, òàéëàõàä õÿëáàð
• Ýì÷èëãýý ñóâèëãààíû àæèëáàðóóä
õèéõýä áîëîìæòîé áàéõ øààðäëàãàòàé

6. Õ¿íä, õýâòðèéí ºâ÷òºíèé õóâöàñëàëòàíä
àíõààðàõ ç¿éëñ
• Öîîðîëò, õîëãîëòîîñ ñýðãèéëæ, àëü áîëîõ ¿ðýõ,
íóõàõ î¸äîë çàëãààñ áàãàòàé
• θäîë íü õàæóóäàà þìóó, áèåèéí äýýä õýñýãò
ãàðãàñàí
• θäëûã ãàäàãø õàðóóëñàí
• Òîâ÷ íü îâãîð òîâãîð áèø õàâòãàé, íóõàæ
õîëãîõã¿é
• Á¿÷òýé áàéõ øààðäëàãàòàé

7. Õóâöñàíä òàâèãäàõ íèéòëýã
øààðäëàãà
• Õóâöàñ àëü áîëîõ ñóë ÷ºëººòýé áèåä ýâòýé áàéõ
• Õýâòðèéí áàéðëàë ñîëèõîä ñààä áîëîõîîðã¿é áàéõ
• ×èéã òàòàõã¿é õºâºí äààâóóí ìàòåðèàëààð õèéãäñýí
áàéõ
• ªâ÷òíèé àðüñàíä õàðøèë ºãºõººðã¿é ýäýýð õèéãäýõ
• Ýì÷èëãýý ñóâèëãààíû àæèëáàð ã¿éöýòãýõýä
áîëîìæòîé áàéõ
• Óãààæ öýâýðëýõýä õÿëáàð
• Õóðö, òîä áèø ºíãºòýé áàéõ

8. Õóâöàñëàëò
• Íýìýëò õóâöàñ áàéäàã.
– Îéìñ
– Áýýëèé
– Ìàëãàé
– Õºë äóëààöóóëàõ öàõèëãààí îéìñ
– Áèåèéí àëü íýã õýñãèéã äóëààöóóëàõ
öàõèëãààí æèí ãýõ ìýò

9. Õîîëëîëò.
• Õîîëëîëò íü õ¿íèé àìüäðàëûí õàìãèéí
ãîë õýðýãöýý
• Õîîë áîë õ¿íèé àìüä ÿâàõûí ¿íäýñ
• Ãàäíààñ àâàõ ýíåðãè òýæýýë
• Ýð¿¿ë ýíõ àæ òºðºõèéí ¿íäýñ

10. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áèäíèé õýðýãëýäýã
õîîë õ¿íñ èõýýõýí ººð÷ëºãäñºí
• Õîîëíû èë÷ëýãèéí õýìæýý èõýññýí
• Õàäãàëàõ áýëòãýõ á¿õèé ë àðãóóä íü òýæýýëëýã
áîäèñûã çàäàëæ áàéíà
• Àðõè èõýýð õýðýãëýõ íü Â-ãèéí òºðëèéí âèòàìèíûã
óñòãàäàã
• Àíòèáèîòèêóóä ãýäýñíèé áè÷èë áèåòèéã õÿìðààæ,
Â1, Â5, Â12 âèòàìèíóóäûí áîëîâñðîëòûã
àëäàãäóóëäàã

11. Ýì÷ë¿¿ëýã÷äèéí íèéòëýã àëäàà
• Áèå ìàõáîäèä ýìèéí ýì÷èëãýýíýýñ ãàäíà, ýð¿¿ë õîîë
õ¿íñ çºâ õîîëëîëò ÷óõàë ãýäãèéã ìàðòäàã
• ªºðººð õýëáýë ýì÷èëãýý õèéëãýæ áàéãàà ¿åä
÷àíàðòàé, èë÷ëýã èõòýé õîîë õ¿íñ õýðýãëýõèéã
ýðìýëçäýã
• Äóðòàé õîîëîî èäýõèéã õ¿ñäýã
• ¯¿íýýñ áîëæ:
• Èë÷ëýãòýé õîîë áèå ìàõáîäèä øèíãýõäýý ìàø óäààí
• Ýìèéí ýì÷èëãýýòýé õîñëîõîîðîî òºðºë á¿ðèéí õèìèéí
ýëåìåíòèéí çàäðàëóóäóóäûí ¿ð ä¿íä õ¿íèé áèåä ¿ë
øèíãýõ õîðò áîäèñ ÿëãàðäàã

12. Ñóâèëàã÷èéí àíõààðàõ àñóóäàë - ºâ÷òºíä
èðæ áóé ýðãýëòèéã õÿíàõ
• Àð ãýð, íàéç íºõäèéí àâ÷èðæ áóé õîîë õ¿íñíèé ç¿éë íü
èõýíõäýý ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä õàëòàé Òóõàéëáàë: ç¿ðõ
•
ñóäàñíû ýìãýãòýé õ¿ì¿¿ñò ººõ òîñ èõòýé õîîë õ¿íñ àâ÷èð÷ ºãºõ íü
¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä ìóó óðøèã òàðüäàã.
Öóñàíä ººõ òîñ õè÷íýýí èõ áàéõ òóñàì íºæ ¿¿ñýõ
ìàãàäëàë òºäèé ÷èíýý èõ áàéíà.
• Öóñíû íºæ íü ôëåáèò õóðààãóóð çàíãèðàí á¿ä¿¿ðýõ,
óóøèã áºã뺺òºõ ºâ÷èí ¿¿ñýõ þì óó öóñ õàðâàëòûã
¿¿ñãýæ áîëíî.
• Ǻâ õîîëëîõ íü ýð¿¿ë ìýíäýä ýì òàðèàíààñ èë¿¿ ÷óõàë
• Ýð¿¿ë àìüäðàõûí òóëä ººðèéí áèå ìàõáîäèä çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé õ¿íñèéã õýðýãëýõ ¸ñòîé.

13. • Õîíîãèéí õýðýãöýýíäýý çîðèóëàí áèå
áÿëäàð, ñýòãýõ¿éí õýâèéí ºñºëò
áîéæèëòèéã á¿ðýí õàíãàæ ÷àäàõóéö
õýìæýýíèé óóðàã, ººõ òîñ, í¿¿ðñ óñ,
ýðäýñ áîäèñ, àìèí äýì àãóóëñàí õîîë
òýæýýë ñîíãîí õýðýãëýõ íü ýð¿¿ë
àìüäðàõûí íýã ¿íäýñ þì.

14. Ñýòãýë ç¿é:
• ßìàð íýã ºâ÷èíòýé õ¿íèé ñýòãýë ç¿éí àñóóäëûã
øèéäâýðëýíý ãýäýã ñóâèëàã÷ààñ èõ ìýäëýã,
÷àäâàð, àëèâàà þìàíä ÷èí ñýòãýëýýñýý õàíäàõ
õàíäëàãà øàðäàãäàíà.
•
ªâ÷òýé õ¿íä ÿìàð ýðõòýí ñèñòåìèéí ºâ÷ëºë
áàéãààãààñ øàëòãààëàí äàðààõ øèíæ
òýìäã¿¿ä èëýð÷ áàéäàã. Æèøýýëáýë:

15. • Óóøãèíû ýìãýãòýé õ¿íä ºâ÷íèé èëýð÷ áóé øèíæ
òýìäãýýñ øàëòãààëàí àéõ /¿õíý ãýñýí àéäàñ
/ÿëàíãóÿà ãóóðñàí õîîëîéí áàãòðààí ¿åä/
• Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí ñèñòåìèéí ýìãýãòýé ºâ÷òºíä
àéõ, ãóòðàõ, ñýòãýëýýð óíàõ, ìàðòàõ, óóðëàõ
• Ñàà, ñààæèëòòàé ºâ÷òºíä ñýòãýë ç¿éí õóâüä àéõ,
ãóòðàõ, ìàðòàõ, óóðëàõ, õººðºëòýé, õýëã¿éäýë,
îéã¿éäýë, íîéðã¿éäýë, òàíèí ìýäýõ¿é ººð÷ëºãäºíº.
• Õàðèí ìýñ çàñàë õèéëãýõ ãýæ áóé áîëîí õèéëãýñýí
õ¿ì¿¿ñò èõýâ÷ëýí “Áè ÿàõ áîë” ãýñýí àéäàñ òºðæ
áàéäàã.

16. Èéìýýñ ñóâèëàã÷ ºâ÷íèé ÿâö, ýäãýðýëòýíä
ñàéíààð íºëººëºõ¿éö ñýòãýë ç¿éí òààòàé îð÷èíã
á¿ðä¿¿ëæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé. ¯¿íä:
• Àæèë, àìðàëòûí äýãëýì ñàõèóëíà
• Ñýòãýë òàéâøðóóëàõ, øºíº íîéðñóóëàõ àðãà õýìæýý
àâíà.
• ªðººíèé õóðö ãýðëèéã áàãàñãàõ /õàæóóãèéí áà
õºëèéí ãýðëèéã àñààõ/, öýâýð àãààð îðóóëíà
• Ãýð á¿ëèéíõýíä íü ºâ÷òºíèé ñýòãýë ç¿éã õýðõýí
äýìæèõ òàëààð çºâëºãºº ºãíº
• Ñýòãýë ñàíààíä íü íèéöñýí, òààøààë ºãºõ¿éö ¿ã
õýëýõ áà ñóâèëãàà ¿ç¿¿ëíý.
• ªâ÷òºíä ÷èí ñýòãýëýýñýý òóñëàõ ãýñýí ñàíààãàà
èëýðõèéëíý

17. ªºðèé㺺 àñðàõ ÷àäâàð
Ñóâèëãààíû 3 õýëáýð:
• Õ¿íä ºâ÷òºíã ñóâèëàã÷ ãàðäàí ñóâèëàõ
• Àð ãýðèéíõýí ãàðäàí ñóâèëàõ
• ªâ÷òºí ººðèé㺺 ñóâèëàõ
Õàìãèéí èäýâõòýé õýëáýð íü ºâ÷òºí ººðºº ººðèé㺺
àñðàí ñóâèëàõ.

18. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéã ººðèé㺺 àñðàõ ÷àäâàðòàé
áîëãîõûí òóëä:
• ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èä ºâ÷íèéõ íü òàëààð õàíãàëòòàé ìýäëýã
îëãîõ
• Òóõàéí ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàëààð ìýäëýã
îëãîõ
• ßã îäîî ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ ºâ÷íèéõºº ÿìàð øàòàíä áàéãààã
ñàéí îéëãóóëàõ
• ªºðèéíõºº îäîîãèéí áàéäàëä òîõèðñîí ýð¿¿ë àõóéí áîëîí
ýì÷èëãýý, ñóâèëãààíû ÿìàð äýãëýì áàðèìòëàõ, þóã
õîðèãëîõ òàëààð îéëãóóóëàõ
• ªâ÷íºº ýì÷ë¿¿ëýõã¿é, ýì÷èëãýý áîëîí ñóâèëãààíû
çàð÷ìûã áàðèìòëàõã¿é áîë ÿìàð õ¿íäðýë ãàðàõ òàëààð
îéëãîëò ºãºõ àæëóóäûã ñóâèëàã÷ òóñãàé öàãèéí
õóâààðèéí äàãóó õèéæ ã¿éöýòãýíý.

19. Æèøýýëáýë:
• Í¿äíèé ãëàóêîì ºâ÷òýé õ¿í ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý õèéëãýõýýð
áîëæýý.
• Ñóâèëàã÷ òóñãàé öàãèéí õóâààðü ãàðãàí ýíý ºâ÷íèé òàëààð
áîëîí ýíý ºâ÷íººñ ÿàæ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàëààð, ÿàãààä
ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý õèéëãýõ øààðäëàãàòàé ãýäãèéã
îéëãóóëíà
¯¿íä:
• õàãàëãààíä îðñíû äàðàà òàíû í¿ä õýñýã õóãàöààíä áîîëòòîé,
òàíä õ¿íòýé õàðèëöàõàä õ¿íäðýë ãàðíà.
• Èéìýýñ òàíä õ¿í õàíäàæ ÿðèëöàõàä, òà í¿äíèé àëèìûã
õºäºëãºõã¿éãýýð áèåýðýý ýðãýæ õàðæ õàðèëöàæ ñóðàõ
øààäëàãàòàéã õýëíý

20. • Ãàäààä òºðõ íü äºë㺺í, òàéâàí, ýì÷ë¿¿ëýã÷èä èòãýë
òºð¿¿ëýõ¿éö áàéíà.
• ¯éë õºäºë㺺í íü îãöîì, øèð¿¿í áóñ ãýõäýý øàëàìãàé
• Í¿äíèé õàðö íü òîãòóóí, ºâ÷òºíºº îéëãîæ àðãàäñàí
• ¨ñ ç¿éí ºíäºð õàðèóöëàãàòàé áàéíà. ªºðººð õýëáýë
ñóâèëàã÷ ýì÷ë¿¿ëýã÷èéí ºâ÷èí ýìãýãèéí òàëààðõ íóóöûã
õàäãàëíà.
• Õàðèëöààíû ºíäºð ñî¸ëòîé áàéíà.
• Ñàéí ñîíñîã÷ áàéæ, ñýòãýë ç¿éí ººð÷ëºëò¿¿äýä
íèéö¿¿ëæ, õ¿ëýýöòýé, ñóâèëãààíû òàêòèêààð õàðèëöàíà
• ¯ã ÿðèà íü îéëãîãäîõóéö, òîä áàéíà.
• Ýì÷ë¿¿ëýã÷èä òàâüæ áàéãàà àñóóëò òîâ÷, òîäîðõîé
áàéíà.
• Ýì÷ë¿¿ëýã÷èéí àñóóëòàíä ¿íýí çºâ, îíîâ÷òîé õàðèóëíà
• Ýì÷ë¿¿ëýã÷èéã ñàéæèðíà ýäãýðíý ãýñýí ýðìýëçëèéã
äýìæèã÷, ñàéí ñîíñîã÷, ñýòãýë

21. Àìèí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õýìæèõ

22. Àìüä áóéí áàòàëãààã õàíãàæ áàéäàã
ãîë õýäýí øèíæ òýìäã¿¿äèéã àìèí
¿ç¿¿ëýëò ãýíý.
¯¿íä :Áèåèéí òåìïåðàòóð
Àìüñãàë
Ñóäàñíû ëóãøèëò
Àðòåðèéí äàðàëò

23. Àìèí ¿ç¿¿ëýëòèéã õýìæèõ
• Àìèí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ÿìàð íýã
õóâèðàëò ººð÷ëºëò íü ºâ÷òíèé áèåèéí
áàéäëûã ¿íýëýõ õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã.
• Àìèí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ìýäýãäýõ¿éö
ººð÷ëºëò õýëáèéëòèéí ¿åä ÿàðàëòàé
àðãà õýìæýý àâàõ øààðäëàãàòàé
áàéäàã .

24. Àìèí ¿ç¿¿ëýëòèéã ¿íýí çºâ õèéñíýýð
• ªâ÷òíèé îíîøèéã çºâ òîãòîîõ
• Àëèâàà õ¿íäðýëýýñ ñýðãèéëýõ à÷
õîëáîãäîëòîé .

25. Àìèí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õýçýý õýìæèõ
âý?
• Áèåä õèéãäñýí ýì÷èëãýýíèé àæèëáàð
á¿ðèéí äàðàà
• Àìüñãàë áîëîí öóñíû äàðàëòàíä
íºëººëºõ ýì óóëãàõûí ºìíº áà äàðàà
• Àìèí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí àëü íýãýíä
íºëººëæ áîëîõóéö ýì÷èëãýý ñóâèëãààíû
àæèëáàð á¿ðèéí ºìíº áà äàðàà

26. Áèåèéí õàëóóíû òóõàé îéëãîëò
Áèåèéí õàëóóí ãýäýã íü áîäèñûí
ñîëèëöîîíû ¿ð ä¿íä áèå ìàõáîäèä
ÿâàãäàæ áóé äóëààí ¿¿ñýëò áà
äóëààí àëäàëò õî¸ðûí òýíöâýðòýé
áàéäëûã õýëýõ áºãººä ýð¿¿ë õ¿íèé
áèåèéí äóëààí äóíäæààð 36-37 õýì
áàéíà .

27. Áèåèéí õàëóóíû òóõàé îéëãîëò
ªºðººð õýëáýë äóëààí ¿¿ñýëò
íýìýãäâýë õàëóóðàëò , äóëààí àëäàëò
íýìýãäâýë õºðºëò áèåä ÿâàãäíà .
Áèåèéí õàëóóíûã òºâ ìýäðýëèéí
òîãòîëöîî èõ òàðõèíû áîð ãàäàðãà
çîõèöóóëæ áàéäàã .

28. Õàëóóðàëò ãýäýã íü ãàäààä ,äîòîîä îð÷íû
òààëàìæã¿é íºëººëºëä áèå ìàõáîäèéí
¿ç¿¿ëæ áóé õàðèó óðâàë .
• Íÿí ,áàêòåðè ,âèðóñýýð ¿¿ñãýãäñýí
á¿õ òºðëèéí ºâ÷í¿¿äèéí ¿åä
• Õ¿íä õýëáýðèéí áýðòýë, ãýìòýë
ò¿ëýãäëèéí ¿åä
• Õîðäëîãûí ¿åä
• Ýä ýñèéí ¿õæëèéí ¿åä
• Øèíãýí äóòàãäàõàä

29. • Ýðèòðîöèòûí çàäðàëûí ¿åä
• Äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí
ºâ÷í¿¿äèéí ¿åä
• Öóñàíä õàðü òºðëèéí óóðãèéí áîäèñ
îðñíîîñ
• Ýä ýñèéí çàäðàëûí ¿åä
• Òºâ ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû ãýìòýë
• Öóñ õàðâàëò , õàâäðûí ¿åä
òîõèîëäíî .

30. Àìèí ¿ç¿¿ëýëòèéã õýìæèõ
Õàëóóðàëòûã òåìïåðàòóðûí èõñýëòýýð :
38 õýì õ¿ðòýë – õºíãºí
38-39 õýì – äóíä
39-41õýì -ºíäºð
41- äýýø áîë õýò ºíäºð

31. Òåìïåðàòóðûí ººð÷ëºëòººð :
1. Áàéíãûí – õîíîãèéí
òóðø áàéíãûí
õàëóóíòàé áàéõ òåìïåðàòóðûí èõñýëò
áóóðàëò 1 õýìýýñ èõã¿é áàéíà.
2. Ñóëðàõ - òåìïåðàòóðûí çºðºº 1-1,5 0Ñ
Ýíý íü èõýâ÷ëýí
ñ¿ðüåýãèéí ¿åä
òîõèîëäîíî. Íîðìàíäîî õ¿ðòýë òåìïåðàòóð
áóóõã¿é.

32. Òåìïåðàòóðûí ººð÷ëºëòººð :
3.Òàìèðäàõ - òåìïåðàòóðûí çºðºº 3-5 0Ñ.
õàëóóðíà-íîðìà-õàëóóðíà-íîðìà
ãýõ
ìýò÷èëýí õîíîãòîî 2-3 óäàà èõñýæ
áóóðäàã.
4.Ýðãýõ - îðîéíû õàëóóí ºã뺺íèéõººñ ºíäºð
áàéõ .
5.Äîëãèîí õýëáýðèéí
- õýäýí ºäðººð
¿ðãýëæëýõ èõñýæ áóóðàõ ìàãàäëàëòàé

33. Êëèíèêèéí ñýðýìæë¿¿ëýã
Õýòýðõèé ºíäºð õàëóóðàëò íü
òàòàëòàíä õ¿ðãýíý .
Ò¿¿íèé óëìààñ ýëýã ,Ẻð áîëîí áóñàä
ýðõòí¿¿ä ãýìòýõ áà ¿õýëä ÷ õ¿ðãýæ
áîëíî .

34. Õàëóóðñàí ¿åä :
.
•
•
•
•
•
Ñóäàñíû öîõèëò ò¿ðãýñíý.
Àìüñãàë îëøèðíî
÷è÷ð¿¿ëíý
Àðüñ õºðíº
Äààð÷ æèõ¿¿äýñ õ¿ðíý

35. Õàëóóðñàí ¿åä :
Àðüñàíä õ¿ðýõýä õàëóóí áàéíà.
∀ Õýìæèõýä àìüñãàëûí òîî ñóäàñíû
öîõèëò îëøèðñîí áàéíà.
∀ Àì öàíãàíà.
∀ Øèíãýíýý àëäíà.
•

36. Õàëóóðñàí ¿åä :
• Õîîëîíä äóðã¿é áîëíî.
• Åðºíõèé人 áèå õ¿íäýð÷ çàëõóóòàé
áîëíî .
• Íîéðìîã áîëíî .
• Çàðèìäàà äýìèéð÷ ìàãàäã¿é .

37. Áèåèéí òåìïåðàòóð õýâèéí
õýìæýýíýýñ áàãà áàéõûã õºðºëò
ãýíý .
Äàðààõ øèíæ¿¿ä èëýðíý .
• Èõýýð ÷è÷ð¿¿ëíý.
• Àðüñ íü öîíõèãîð ,çýâõèé , õ¿éòýí
÷èéãëýã ,íîéòîí áàéíà.
• Öóñíû äàðàëò óíàíà.

38. • Øýýñ ÿëãàðàëò áàãàñíà.
• ÷èã áàðèìæàà àëäàãäíà.
• Íîéðìîãëîõ áóþó êîìûí áàéäàëä îðíî .

39. Õàëóóíûã õýìæèõäýý
•
•
•
•
•
Àìàíä
Øóëóóí ãýäñýíä
Ñóãàíû õîíõîðò
Öàâèíä
÷èõíèé ñàëñòàä õýìæèæ áîëíî .
Õýìæèõäýý ãîëäóó ìºíãºí óñíû
òåðìîìåòðèéã àøèãëàäàã.

40. Õàëóóíûã àìíû õºíäèéä õýìæèõ
Õàëóóíûã ãîëäóó àìàíä ¿çäýã .
Ýíý íü õàëóóí ¿çýõ õàìãèéí òîõèðîìæòîé
àðãà þì .
ªâ÷òºí 5 íàñ õ¿ðýýã¿é , ýñâýë óõààí
ìýäðýëèéí ñîëèîòîé áîë òåðìîìåòðèéã
õàçàæ õàãàëàõààñ áîëãîîìæëîí , ººð
ãàçàðò õàëóóíû íü ¿çýæ áîëíî .

41. Õàëóóíûã àìíû õºíäèéä õýìæèõ
ªâ÷òºí õàëóóí ýñâýë õ¿éòýí øèíãýí
ç¿éë èõ õýìæýýãýýð óóñàí ,òàìõè
òàòñàí áîë õýìæèëòèéã çºâ áîëãîõûí
òóëä 15-30 ìèí õ¿ëýýñíèé äàðàà
õýìæíý.

42. Ñóäàñíû ëóãøèëò
Ç¿ðõíèé àãøèëòûí íºëººãººð ñóäñààð
óðñàõ öóñ õàíûã äîðãèîõ äîðãèîëòûã
áóþó õýëáýëçëýëèéã ñóäàñíû ëóãøèëò
ãýíý. /

43. Ñóäàñíû ëóãøèëò
Ýìýãòýé õ¿íèé ñóäàñíû öîõèëò
ýðýãòýéãýýñ îëîí áàéäàã .
Õ¿¿õäèéí ñóäàñíû ëóãøèëò òîì
õ¿íèéõýýñ õàâüã¿é îëîí áàéäàã.
Ñóäàñíû öîõèëò õóðäàñàõ íü áèåèéí
òàìèðûí äàñãàë , ñýòãýë õºäëºë ,
áèåèéí õ¿÷íèé à÷ààëààë , õàëóóðñàí
çýðãýýñ áîëíî

44. Ñóäàñíû ëóãøèëò
ªâ÷òºí öóñ àëäñàí ¿åä ñóäàñíû öîõèëò
õóðäàñíà . Çàðèì ýì¿¿ä ñóäàñíû
öîõèëòûã õóðäàñãàæ ,çàðèì íü
óäààøðóóëíà.
Ñóäàñíû ëóãøèëòûã òîîëîõäîî ãîëäóó
ãàðûí øóóíû äîòîð , ýðõèé õóðóóíû àðûí
àðòåð äýýð ¿çäýã . ¯¿íèéã øóóíû
ñóäàñíû öîõèëò ãýäýã.

45. Ñóäàñíû ëóãøèëò òîîëîõäîî
Ëóãøèëò æèãä ,õýìòýé áàéãàà
ýñýõèéã àíõààðíà.
• Ñóäàñíû ëóãøèëò õýâèéí áóñ ,ÿìàð
íýãýí ººð÷ëºëòòýé áàéâàë ÿàðàëòàé
àðãà õýìæýý àâíà .
•

46. Àìüñãàë
Ãàäààä îð÷íîîñ õ¿÷èëòºðºã÷èéã àâ÷
í¿¿ðñ õ¿÷ëèéí õèéã ãàðãàõ õèéí
ñîëèëöîî.
Òàéâàí áàéãàà ¿åä íàñàíä õ¿ðñýí
õ¿íèé àìüñãàëûí òîî íü íýã ìèíóòàíä 1420 áàéäàã.

47. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
Íÿðàé õ¿¿õäýä àìüñãàëûí òîî îëîí íÿðàéä
44 áàéäàã . Ò¿¿í÷ëýí äàñãàë
ñóðãóóëü õèéõ , ñýòãýë õºäëºõ , ýñâýë
ãàäàà òåìïåðàòóð ºíäºð áàéâàë
àìüñãàëûí òîî èõýñíý.
Õàëäâàð áîëîí àìüñãàëûí çàìûí ºâ÷í¿¿ä
àìüñãàëûí òîîã ººð÷èëäºã .
Çàðèì ýì¿¿ä òóõàéëáàë íàðêîòèê ýì
õýðýãëýã ¿åä àìüñãàë óäààøèðíà.

48. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
Àìüñãàë ºíãºö áîëæ òîî îëøðîõûã
àìüñãààäàõ ãýíý.Óóøèãíû ºâ÷í¿¿ä
ãÿëòàí õàëüñíû ¿ðýâñýë ºðö äýýø
áîëñîí ýìãýã¿¿äèéí ¿åä òîõèîëääîã.

49. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
Àìüñãàëûã õýìæèõäýý ºâ÷òºí àìàð÷
òàéâøèðñàí ¿åä õýìæèõ õýðýãòýé .
Ò¿¿í÷ëýí ºâ÷òºí ìààíü ìèíèé àìüñãàëûã
øàëãàæ áàéíà ãýæ ìýäýãäýõã¿éãýýð
òîîëîõ íü ç¿éòýé.
ªâ÷òíèé ñóäàñíû ëóãøèëòûã òîîëîõ
¿åä çýðýãö¿¿ëýí àìüñãàëûã òîîëîõ íü
÷óõàë .

50. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
Àìüñãàëàõ õàðüöààã øàëãàõäàà äîð
õàÿæ íýã ìèíóòûí òóðø àìüñãàëûí òîîã
àâàõ õýðýãòýé .
Àìüñãàëûí õýì
Àìüñãàë åðäèéí õýìòýé áàéõ íü 2
àìüñãàë àâàëò ãàðãàëòûí õîîðîíäîõ çàé
èæèë áàéíà ãýñýí ¿ã.Àìüñãàëûí õýì
àëäàãäàõ íü àìüñãàëûí òºäèéã¿é
áóñàä ýðõòíèé ýìãýãèéí ¿åä ÷ ãàð÷
áîëäîã .

51. ÷åéí ñòîêñûí àìüñãàë
ªâ÷òºí àìüñãàë 纺ëºí àâ÷ ýõëýýä , óëàì
óëìààð ã¿íçãèé áîëãîí àâ÷ , äàðàà íü
ñóëàðñààð õýñýã çóóð 15ààñ 30 ñåê
àìüñãàë òàñàëäàí çîãñîîä äàõèí áàãà
áàãààð àìüñãàë àâñààð óëàì ã¿íçãèé
áîëîõ áàéäëààð æèãä äàâòàãäàíà.
Ýð¿¿ë õ¿¿õýä , ºíäºð íàñòàí õ¿íä
óíòàæ áàéõ ¿åä íü äàâòàãäàæ áîëíî.

52. Ýìèéí áîäèñîîð àìüñãàëûí òºâ
äàðàíãóéëàãäàõ , õ¿÷èëòºðºã÷èéí
äóòàãäàë , ç¿ðõ ñóäàñíû äóòàãäàë ,
Ẻðíèé äóòàãäàë , òàðõèíû ãýìòëèéí
¿åä òîõèîëäíî.
Áèîòûí àìüñãàë
Æèãä áóñààð äàâòàãäàí õýñýã çóóð
àìüñãàë àâàõã¿é áîëîõûã õýëíý.Ýíý íü
òàðõèíû ñóäàñíû ýìãýãèéí ¿åä

53. àìüñãàëûí òºâ ñýðýë õ¿ëýýæ àâàõ íü
ìóóäñàíààñ ìºí àìüñãàëûí òºâ
äàðàíãóéëàãäàõ , óðòàâòàð òàðõè
ãýìòýõ ¿åä òîõèîëäíî.
Êóññìàóëûí àìüñãàë
ªâ÷òºí àìüñãàëàà ìàø ã¿íçãèé àâ÷
õóðäàí õ¿÷òýé ¿ëýýæ ãàðãàíà.
ÿí , ò¿ðãýññýí àìüñãàë
Ýð¿¿ë õ¿íä áèåèéí õ¿÷íèé à÷ààëàë ,
àéæ , ñàíäàðñàí ¿åä èëýðíý.

54. ̺í ç¿ðõíèé áóë÷èíãèéí øèãäýýñ ,
öóñàíä ñàõàð áàãàñàõ çýðýã ÿíç
á¿ðèéí ãàðàëòàé áäèñûí ñîëèëöîîíû
àöèäîç , àìüñãàëûí òºâèéí õýò öî÷ðîë
çýðãèéí ¿åä ¿¿ñäýã.
Áºãëºðºëòèéí àìüñãàë :
Àìüñãàë ãàðãàëò óðòàñíà.Óóøèãíû
àðõàã áºãëºðºëò , ãóóðñàí õîîëîéí
áàãòðàà, ãóóðñàí õîîëîéí àðõàã
¿ðýâñëèéí ¿åä èëýðíý.

55. Àìüñãàëûí ã¿í
Õýâèéí
ºíãºö
ÿíçãèé ãýñýí 3 ÿíç áàéíà.

56. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
Àìüñãàëûí õýìèéã ¿çýõäýý 2
àìüñãàëûí õîîðîíäîõ õóãàöàà æèãä
áàéãàà ýñýõèéã ¿çíý.
Àìüñãàëûí ã¿íèéã øàëãàõäàà öýýæíèé
õºäºë㺺íèéã ñàéòàð àæèãëàõ , ýñâýë
ãàðàà öýýæèí äýýð íü òàâüæ
,õºäºë㺺íèé ººð÷ëºëòèéã ìýäíý.

57. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
• Õ¿í àìüñãàë àâàõ ¿åä õàâèðãà
ºðãºãäºí ãàäàãøèëæ , óóøèã òýëýõ áà
àìüñãàëàà ãàðãàõàä õàâèðãà çàâñàð
õóìèãäàæ ,óóøèã àãøèæ áàéäàã .
Öýýæíèé õºäºë㺺í èõ ë áîë àìüñãàë
òºäèé÷èíýýí ã¿íçãèé áºãººä öýýæíèé
õºäºë㺺í áàãà áîë àìüñãàë ºíãºö
áàéäàã.

58. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
• ªâ÷òºí àìüñãàëàõûí òóëä õ¿÷èëæ áóé
ýñýõèéã àíõààð÷ , àìüñãàëûí ¿åä
óóøãèíä ñîíñîãäîæ áóé äóó àâèàã ñàéí
÷àãíà.
• Åðäèéí àìüñãàë áîë ÷èìýýã¿é áºãººä
õºíãºí áàéäàã .
• ªâ÷òºí õºäºë㺺íã¿é õýâòýæ áàéõàä
àìüñãàë æèãä , öýâýð áàéäàã . Õàðèí
ÿìàð íýãýí àæèë , õºäºë㺺í õèéæ
áàéâàë ìºð õ¿ç¿¿íèé õºäºë㺺í
ººð÷ëºãäºæ õàðàãäíà.
•

59. Àìüñãàëûã øàëãàõ .
• Õýðæèãí¿¿ð áàéãàà ýñýõèéã
øàëãàíà. Õóóðàé áà íîéòîí õýðæèãí¿¿ð
ñîíñîãäîæ áîëíî .Õýðæèãí¿¿ð íü õ¿íä
õàëäâàð , áàãòðàà ýñâýë àìüñãàëûí
çàìûí ÿìàð íýãýí ººð÷ëºëòèéã èëòãýäýã.
• ªâ÷òíèé àìüñãààòàé õîëáîîòîé ÿìàð
íýãýí ººð÷ëºëò àæèãëàãäâàë ÿàðàëòàé
àðãà õýìæýý àâíà.

60. Êëèíèêèéí ñýðýìæë¿¿ëýã
Àìüñãàë ò¿ðãýññýíèéã çààâàë ìýäýýë .
ªâ÷òºí õàòãàà àâàõ , ç¿ðõíèé
äóòàãäàëä îðîõ , öóñ àëäàõ , õàëäâàð ,
ãýìòýë àâñíûã èëòãýæ áîëíî

61. Öóñíû äàðàëò õýìæèõ
Öóñíû äàðàëò ãýäýã íü öóñ àðòåðèéí
ñóäñàí äîòóóð óðñàõäàà ¿¿ñãýæ áóé
äàðàëòûí õýìæýý þì .
Ñèñòîëûí áà äèàñòîëûí ãýñýí 2 äàðàëò
áàéäàã .

62. Öóñíû äàðàëò õýìæèõ
• Ñèñòîëûí äàðàëò íü õàìãèéí ºíäºð
äàðàëò áºãººä ç¿ðõíèé ç¿¿í õîâäîë
àãøèõàä ¿¿ñäýã. Ýíý íü öóñ àðòåðèéí
ñóäñàí äîòóóð óðñàõàä ¿¿ñýõ äîëãèîíû
äàðàëò þì .
• Äèàñòîëûí äàðàëò íü õàìãèéí áàãà
äàðàëò . Ç¿¿í õîâäîë ñóëðàõàä ¿¿ñäýã.
Ýíý íü àðòåðèéí ñóäñàí äîòîð áàéíãà
áàéäàã äàðàëò þì .

63. Öóñíû äàðàëò õýìæèõ
• Öóñíû äàðàëòûã ìºíãºí óñíû
õóâààðèàð õýìæäýã áºãººä ãîëäóó
ýõëýýä ñèñòîëûí äàðàëò äàðàà íü
äèàñòîëûí äàðàëòûã õýìæèæ õîîðîíä íü
òàøóó çóðààñ çóðæ òýìäýãëýäýã .

64. Öóñíû äàðàëò õýìæèõ
• Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé öóñíû
äàðàëòûíõýìæýý :
Ñèñòîëûíõ 120 , Äèàñòîëûíõ 80 áàéäàã.

65. Öóñíû äàðàëò õýìæèõ
Öóñíû
äàðàëò èõñýõ ºâ÷íèé ¿åä
Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé ¿åä
Áººðíèé ºâ÷íèé ¿åä
Ìýäðýëèéí öî÷ðîëûí ¿åä èõýñäýã .

66. Öóñíû äàðàëò õýìæèõ
Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé ¿åä
Öóñ àëäñàí ¿åä
Íàðêîòèê ýì õýðýãëýñýí ¿åä õýâèéí
õýìæýýíýýñ áóóðäàã .

67. Öóñíû äàðàëò õýìæèõ
Ãýìòñýí, ºâäºëòòýé ãàð ýñâýë
ñóäñààð ãóóðñòàé , äóñàë õèéæ áóé
ãàðò äàðàëò ¿çýõã¿é.
Ýìýãòýé÷¿¿äýä ìàñòîýêòîìè õºõ
àâàõ õàãàëãààíû äàðàà, õàãàëãàà
õèéñýí òàëûí ãàðò , ìºí äèàëèçèéí
ãóóðñ òàâüñàí ãàðò äàðàëò
¿çýõã¿é.