1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤ
Εκπαιδευτικό σενάριο του Τρίκα Μιχάλη στα πλαίσια
της επιμόρφωσης Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ
Υπεύθυνος καθηγητής: Μητάκος Δημήτριος

2.  Η Ελλάδα των 2 ηπείρων και των 5 θαλασσών.
 Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Έλληνας Εθνάρχης.
 Σμύρνη μια πόλη εξόχως ελληνική.
 Ο Ελληνικός στρατός προελαύνει.
 Η Καταστροφή Της Σμύρνης.
 Η συνθήκη της Λωζάνης
 Οι πρόσφυγες βοηθούν την Ελλάδα.
 Τα αίτια της καταστροφής

3. 1ο φύλλο εργασίας

4. 
Συνθήκη Σεβρών video

5.  Η οριστική συνθήκη ειρήνης Σύμφωνα με τη Συνθήκη των
ανάμεσα στην Αντάντ και την Σεβρών:
ηττημένη Οθωμανική  - Τα εδάφη της ανατολικής
αυτοκρατορία υπογράφτηκε Θράκης μέχρι τη γραμμή της
στις 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου Τσατάλτζας (δηλαδή, χωρίς την
1920 στις Σέβρες, ένα προάστιο Κωνσταντινούπολη)
του Παρισιού. Η συνθήκη αυτή παραχωρούνταν στην Ελλάδα
σήμανε τη διάλυση της ενώ, παράλληλα,
Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αναγνωριζόταν και επίσημα η
τον θάνατο ενός κράτους που ελληνική κυριαρχία στη δυτική
δέσποσε για πέντε αιώνες στον Θράκη. Έτσι, ενοποιούνταν οι
ευρύτερο χώρο της ανατολικής δύο μεγάλες περιοχές της
Μεσογείου. Παράλληλα, Θράκης (η δυτική και η
σήμανε τη διαμόρφωση νέων ανατολική), ενταφιάζονταν οι
δεδομένων στην ευρύτερη βουλγαρικές βλέψεις για έξοδο
περιοχή. στο Αιγαίο, ενώ η Ελλάδα
αποκτούσε έξοδο στον Εύξεινο
Πόντο και όλες σχεδόν τις
βόρειες ακτές της Προποντίδας.

6.  - Τέλος, με τη σημαντικότερη από
 - Τα νησιά του
τις ρυθμίσεις της Συνθήκης των
βορειοανατολικού Αιγαίου, Σεβρών, η Ελλάδα αναλάμβανε για
μαζί με την Ίμβρο και την πέντε χρόνια τη διοίκηση της
Τένεδο, αναγνωρίζονταν, Σμύρνης και μιας περιοχής γύρω
τόσο από τις Δυνάμεις όσο από αυτή στα δυτικά παράλια της
Μικράς Ασίας. Η περιοχή αυτή θα
και από την τουρκική εξακολουθούσε να θεωρείται τμήμα
πλευρά, ως τμήμα του της τουρκική επικράτειας, αλλά θα
ελληνικού κράτους. διοικούνταν προσωρινά από την
 Τα Δωδεκάνησα, εκτός από Ελλάδα. Προβλεπόταν ότι μετά
από πέντε χρόνια (δηλαδή, το
τη Ρόδο, παραχωρούνταν 1925) θα γινόταν δημοψήφισμα με
από την Ιταλία στην Ελλάδα, το οποίο οι κάτοικοι της περιοχής
με βάση ειδική ελληνοϊταλική θα αποφάσιζαν είτε την παραμονή
συμφωνία. υπό τουρκική κυριαρχία είτε την
ενσωμάτωση στην Ελλάδα.

7.  Η Συνθήκη των Σεβρών ικανοποίησε, κατά το
μεγαλύτερο μέρος τους, τις ελληνικές διεκδικήσεις
και θεωρήθηκε ο μεγαλύτερος θρίαμβος της
ελληνικής διπλωματίας από την ίδρυση του
ελληνικού κράτους. Η Μεγάλη Ελλάδα των «Δύο
Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών», για την οποία
μιλούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, έμοιαζε να είναι,
πλέον, μια πραγματικότητα.

10.  Η εθνική ιδεολογία του  Γρήγορα, η Μεγάλη Ιδέα, έγινε
Ελληνισμού κατά την περίοδο σύνθημα εθνικό και υιοθετήθηκε
1840-1922. Για τους ελεύθερους με θέρμη όχι μόνο από την
ελληνική πολιτική ηγεσία αλλά και
Έλληνες η ιδεολογία αυτή από την ελληνική κοινωνία.
σήμαινε ότι ο απόλυτος εθνικός Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκε
στόχος έπρεπε να είναι η συχνά για να αποσπάται η
απελευθέρωση εκείνων των προσοχή του ελληνικού λαού
από τα καθημερινά του
περιοχών της Οθωμανικής προβλήματα. Επίσης, η
αυτοκρατορίας που κατοικούνταν κυριαρχία της Μεγάλης Ιδέας
από ελληνικούς πληθυσμούς εμπόδισε, αρκετές φορές, τόσο
(Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρος, τον ελληνικό λαό όσο και την
υπεύθυνη ηγεσία του να
Θεσσαλία, νησιά του Αιγαίου, σταθμίσουν με αντικειμενικότητα
Κρήτη και Κύπρος). Για τους και ρεαλισμό τις εκάστοτε
αλύτρωτους Έλληνες η Μεγάλη συνθήκες. Με τη Συνθήκη των
Ιδέα σήμαινε την επιθυμία και Σεβρών (1920) δημιουργήθηκε η
εντύπωση ότι η Μεγάλη Ιδέα είχε
επιδίωξη ένωσης με το ελεύθερο σχεδόν υλοποιηθεί.
ελληνικό κράτος.

11. Ελευθέριος Βενιζέλος video

12.  Ο Ελευθέριος Βενιζέλος  Συνέβαλε στην απελευθέρωση
(Μουρνιές Χανίων, 23 του μεγαλύτερου μέρους
Αυγούστου 1864 Παρίσι, 18 της Μακεδονίας, του
Μαρτίου1936) υπήρξε ένας από μεγαλύτερου τμήματος
της Ηπείρου, των νησιών
τους σημαντικότερους πολιτικούς του Αιγαίου και στην οργάνωση
της νεότερης Ελλάδας και της χώρας στα πρότυπα
αναμφισβήτητα ο κορυφαίος αστικού κράτους διατελώντας
πρωθυπουργός της, με τα πολλές φορές πρωθυπουργός.
σημαντικότερα επιτεύγματα στον Υπήρξε επίσης ο άνθρωπος
που έστω για λίγο υλοποίησε
τομέα κυρίως της εξωτερικής ένα ασύλληπτο όνειρο των
πολιτικής και των οικονομικών Ελλήνων, τη σύνδεση με τις
μεταρρυθμίσεων. Διπλασίασε τα πατρογονικές εστίες της
εδαφικά σύνορα της Ελλάδος, Μικρασίας, με την προσωρινή
πρωταγωνίστησε στην αυτονομία κατοχή της Σμύρνης κατά
τη Μικρασιατική Εκστρατεία.
της Κρητικής Πολιτείας και την
οριστική ένωση της Κρήτης με
την Ελλάδα.
2ο φύλλο εργασίας

13.  Σμύρνη video
3ο φύλλο εργασίας

14.  Η Σμύρνη είναι μία από τις αρχαιότερες  Η Σμύρνη, (ο Κάτω Μαχαλάς), προ της
πόλεις και λιμένες της Μεσογείου, της καταστροφής της το 1922, είχε 16
αρχαίας Ιωνίας. Ιδρύθηκε περί το 3000 ορθόδοξους ναούς σημαντικότερος των
π.Χ. και επέζησε μέχρι σήμερα. Στη οποίων ήταν ο μεγάλος μητροπολιτικός
μακραίωνη ιστορία της έχει αλλάξει δύο ναός της Αγίας Φωτεινής . Από τα
θέσεις. Η πρώτη των προϊστορικών ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα
χρόνων που αναφέρει ο Στράβων ως σημαντικότερη ήταν η "Ευαγγελική
"Παλαιά Σμύρνη" και η δεύτερη που Σχολή Σμύρνης" (αρρένων), που
έκτισε ο Μέγας Αλέξανδρος και οι ιδρύθηκε το 1717 με πλήρες γυμνάσιο
επίγονοι αυτού κατά την ελληνιστική με διάφορα παραρτήματα, όπως οι
περίοδο. Κατοικήθηκε από Ελληνικούς δημοτικές σχολές του Τιμίου
πληθυσμούς από την αρχαιότητα μέχρι Προδρόμου και το Κιουπετσόγλειο. Η
και το 1922 (Καταστροφή της Σμύρνης) σχολή αυτή περιελάμβανε επίσης
και την ανταλλαγή πληθυσμών που βιβλιοθήκη με 35.000 τόμους και 180
ακολούθησε με τη Συνθήκη της ιστορικά χειρόγραφα, μικρό μουσείο με
Λωζάνης. Λίγο πριν την καταστροφή ο αρχαία εκθέματα και μεγάλη
πληθυσμός της πόλης προσέγγιζε τις νομισματική συλλογή. Αντίστοιχη σχολή
270.000 περίπου κατοίκους από τους θηλέων ήταν το "Κεντρικόν
οποίους οι 140.000 ήταν Έλληνες και Παρθεναγωγείον" . Και τα δύο αυτά
50.000 ήταν τούρκοι. Υπήρχαν βέβαια μαρμάρινα οικοδομήματα σώζονται
και Αρμένιοι, Εβραίοι και Ευρωπαίοι. μέχρι σήμερα και στεγάζουν τουρκικά
γυμνάσια.

15.  Σημαντικότερα από τα ευαγή ιδρύματα  ιδιαίτερη επίσης ανάπτυξη είχε
ήταν το "Γραικικό Νοσοκομείο" ή σημειώσει και η ελληνική
"Νοσοκομείο του Αγ. Χαραλάμπους", δημοσιογραφία με την αρχαιότερη
που είχε ιδρυθεί από τον Π.
ελληνική εφημερίδα την "Αμάλθεια"
Σεβαστόπουλο. To "Βρεφοκομείον
Σμύρνης" που είχε ιδρυθεί το 1902, και που εκδιδόταν από το 1838 μέχρι
το "Ορφανοτροφείον Σμύρνης" που το 1922 με τελευταίους διευθυντές
λειτουργούσε από το 1870. Ανάλογα έκδοσης τους Σ. Σολομωνίδη και Θ.
τέτοια νοσοκομεία είχαν ιδρύσει και οι Υπερίδη. Άλλες ελληνικές
Καθολικοί και οι Αρμένιοι που όμως όλα εφημερίδες της Σμύρνης ήταν η
καταστράφηκαν στη μεγάλη πυρκαγιά. "Αρμονία" του Μ. Σεϊζάνη, η
Η πνευματική κίνηση των Ελλήνων στη "Ιωνία", η "Νέα Ιωνία", η
Σμύρνη άρχισε να αναπτύσσεται στις
"Πρόοδος", καθώς και διάφορα
αρχές του 19ου αιώνα. Πρώτος που
φέρεται να ίδρυσε κοινωνικό περιοδικά όπως το φιλολογικό ο
πνευματικό κέντρο ήταν ο "Κόσμος" και το σατυρικό ο
Κωνσταντίνος Οικονόμος που ίδρυσε "Κόπανος" του Γ. Αναστασιάδη.
την "Ιωνική Λέσχη" που διατηρήθηκε
μέχρι το 1922. Ακολούθησαν και άλλα
όπως το "Μουσείο" το 1838 και το
"Φιλολογικό Μουσείο" το 1854.

17. Η απόβαση
video

20. 4ο φύλλο εργασίας

21. Η Σμύρνη πριν και
μετά την καταστροφή
5ο φύλλο εργασίας

22.  <<Εμείς βρισκόμασταν στη Σμύρνη.  Πήγαμε λίγο πιο έξω, φρίκη!
Πλημμύρα οι μαχαλάδες στο αίμα. Βρεθήκαμε σε μια χαβούζα ( μεγάλο
Βάλανε φωτιά οι Τούρκοι, μια ώρα ανοιχτό λάκκο). Γύρω γύρω, στα
μακριά. «Μη φοβάστε είναι χείλια της χαβούζας σπαρταρούσαν
μακριά», μας είπε ο νοικοκύρης του
σπιτιού που μέναμε. Σ' ένα τέταρτο κορμιά, και μέσα η χαβούζα ήταν
η φωτιά είχε έρθει σε μας. Ρίχνανε γεμάτη κεφάλια. Έπαιρναν όποιον
βενζίνη και προχωρούσε. Βγήκαμε έπιαναν, τον πήγαιναν στην άκρια
στο δρόμο. Φωτιά από τη μια, της χαβούζας, έκοβαν το κεφάλι και
θάλασσα από την άλλη. το έριχναν μέσα στη χαβούζα και τα
Βρισκόμασταν στη μέση. Και οι κορμιά τα άφηναν να σπαρταρούν
Τσέτες (οι άτακτοι Τούρκοι)
βρίσκονταν στη μέση, και σφάζαν γύρω γύρω. Ήταν φοβερό. Όσοι το
και σκοτώναν. Τη νύχτα οι Τσέτες είδαν τρελάθηκαν. Το τρελοκομείο
έκαναν επίθεση ν' αρπάξουν, να γέμισε από τρελούς σαν ήρθαμε. Εκεί
σφάξουν, ν' ατιμάσουν. «Βοήθεια! σ' αυτό το μέρος χάσαμε και τον
Βοήθεια!», φώναζε ο κόσμος. Τα πατέρα μου. Τον αδελφό μου τον
εγγλέζικα πλοία ήταν απέναντι.
Έριχναν τους προβολείς. έσφαξαν στο χωριό. Έβγαλαν, μετά,
Σταματούσαν για λίγο. Τη νύχτα ιταλικά και ελληνικά πλοία και μας
θέλαμε να πάμε προς νερού μας. πήραν. Πόσους; Ούτε ένα είκοσι τοις
εκατό δεν επήραν. Τέτοια
καταστροφή δεν είδαν τα μάτια
μου!».

23.  Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας στις 24
Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες που
πολέμησαν στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και συμμετείχαν στη Μικρασιατική
εκστρατεία (1919-1922) συμπεριλαμβανομένης και της ΕΣΣΔ .
 Προβλεπόταν η υποχρεωτική ανταλλαγή μεταξύ των Ελλήνων ορθοδόξων
κατοίκων της Τουρκίας και των Μουσουλμάνων κατοίκων της Ελλάδας.
 Συνολικά μετακινήθηκαν από την Μ. Ασία στην Ελλάδα 1.280.000 Τούρκοι
υπήκοοι χριστιανικού θρησκεύματος και από την Ελλάδα στην Τουρκία
370.000 Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος.
 Εξαιρέθηκαν οι Έλληνες ορθόδοξοι της Κων/πολης, της Ίμβρου και της
Τενέδου και οι Μουσουλμάνοι της Δ.Θράκης.

24.  Θα απέβαλαν την παλιά ιθαγένεια και θα αποκτούσαν την ιθαγένεια
της χώρας στην
οποία θα εγκαθίσταντο.
 Οι κινητές και ακίνητες περιουσίες των ευαγών ή θρησκευτικών ιδρυμάτων
που ανήκαν σε ανταλλάξιμους ή σε πρόσωπα που κατοικούσαν εκτός των
εδαφών τους, υπάχθηκαν επίσης σε ανταλλαγή.
 Είχαν δικαίωμα να πάρουν από το κράτος στο οποίο μετανάστευσαν ως
αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με την ακίνητη περιουσία που
εγκατέλειπαν φεύγοντας.
 Θα διευκολύνονταν στη μετακίνησή τους από τη Μικτή Επιτροπή
Ανταλλαγής.

25. 6ο φύλλο εργασίας

26. Εξωτερική πολιτική
Εγκαταλείφθηκε η Μεγάλη Ιδέα.
Επίσης με την ανταλλαγή των πληθυσμών εξέλιπε η κυριότερη πηγή προστριβών
μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Οι καλές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών
διατηρήθηκαν τρεις τουλάχιστον δεκαετίες.

27. Εθνολογική σύσταση
 Το 1920 η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθόδοξους, ενώ το 1928 μόλις 6%.
 Ο ελληνικός πληθυσμός της Δ. Θράκης και της Ηπείρου αυξήθηκε.
 Η Κρήτη, η Λέσβος και η Λήμνος εξελληνίστηκαν πλήρως.
 Στη Μακεδονία το ποσοστό των μη Ελλήνων από 48%,έπεσε στο 12% το 1928.
Η ενίσχυση αυτή του ελληνικού χαρακτήρα της Μακεδονίας είχε μεγάλη σημασία
για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας.

28. Οικονομία
Στον οικονομικό τομέα η παρουσία των προσφύγων ήταν θετική.
Αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε.
Εφάρμοσαν την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν το θεσμό της μικρής γεωργικής
ιδιοκτησίας.
 Η βιομηχανία αναζωογονήθηκε και αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα η κλωστοϋφαντουργία,
η ταπητουργία, η μεταξουργία και η παραγωγή οικοδομικών υλικών.
Φτηνό εργατικό δυναμικό-εξειδικευμένοι τεχνίτες.
Η άφιξη των προσφύγων επέδρασε και στην ένταξη των γυναικών στον ενεργό
πληθυσμό.

29. Πολιτισμός
 Οι πρόσφυγες το 1923 μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα τις προοδευτικές
πολιτισμικές τους ιδέες.
 Έκαναν αισθητή την παρουσία τους στον πνευματικό χώρο.
Οι λογοτέχνες Γ. Σεφέρης, Η. Βενέζης, Κ. Πολίτης, Γ. Θεοτοκάς, Σ. Δούκας, ο
ζωγράφος και συγγραφέας Φ. Κόντογλου και ο μουσικός Μ. Καλομοίρης είναι
μερικοί από τους πολλούς Μικρασιάτες που διέπρεψαν στα γράμματα και τις
τέχνες, πλούτισαν τη νέα ελληνική γλώσσα και συνέβαλαν στην εξέλιξή της.
 Στην ενδυμασία μετέφεραν το ευρωπαϊκό στιλ και δεν φορούσαν τοπικές
ενδυμασίες.
 Στο χορό μετέφεραν το συρτό, το χασάπικο και τον καρσιλαμά.
 Ψυχαγωγία-Αθλητισμός : θέατρο σκιών (Καραγκιόζης ), λυρικό θέατρο ,
αθλητικές ομάδες (Α.Ε.Κ., Π.Α.Ο.Κ., Πανιώνιος , Απόλλωνας, Near East).

30. Μουσική
• Εμφανίστηκε το Ρεμπέτικο. Η μουσική αυτή εξελίχθηκε κυρίως στα λιμάνια
ελληνικών αστικών πόλεων όπου ζούσε η εργατική τάξη και στη συνέχεια πέρασε
και σε άλλα αστικά κέντρα. Εξελίχθηκε μέσα από την ελληνική μουσική
παράδοση του δημοτικού τραγουδιού και των κλέφτικων .
• Πολλοί μικρασιάτες εγκαθίστανται στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας φέρνοντας
από εκεί τις μουσικές τους παραδόσεις. Αυτή την περίοδο η θεματολογία του
ρεμπέτικου περιλαμβάνει κυρίως ερωτικά και μάγκικα τραγούδια.
• Τα βασικά όργανα του ρεμπέτικου τραγουδιού είναι το τρίχορδο μπουζούκι, η
κιθάρα, ο τζουράς, ο μπαγλαμάς, το ακορντεόν, το βιολί, το πιάνο και τα
κουτάλια.
7ο φύλλο εργασίας

31.  1. Ο διχασμός της ελληνικής κοινωνίας σε
«φιλοβασιλικούς» και «βενιζελικούς».
 2. Η διπλωματική απομόνωση της Ελλάδας εξαιτίας
(α) της επιστροφής του Κωνσταντίνου (έδωσε το πρόσχημα
στις Δυνάμεις της Αντάντ ) και
(β) των διπλωματικών ικανοτήτων του Κεμάλ Ατατούρκ
(υπογραφή συμφωνιών συνεργασίας με Σοβιετική Ένωση,
Γαλλία και Ιταλία).
 3. Η συνέχιση των πολεμικών επιχειρήσεων στη Μικρά
Ασία, παρά τις αντίθετες υποσχέσεις της φιλοβασιλικής
κυβέρνησης

32.  4. Οι λανθασμένες στρατιωτικές ενέργειες (δεν
έπρεπε να φτάσουν μέχρι τον ποταμό Σαγγάριο)
που δημιούργησαν πρόβλημα ανεφοδιασμού του
ελληνικού στρατού
 5. Η κούραση του ελληνικού στρατού (πολεμούν από
το 1912 – Α’ Βαλκανικός- και η υπερπροσπάθεια για
επέκταση)
 6. Οι στρατιωτικές ικανότητες του Κεμάλ και ο
εθνικισμός των Τούρκων.
8ο φύλλο εργασίας