1. Alfabeti Pellazgjik i Dhaskal Tod’hrit
I pagëzuar “Alfabeit pellazgjik” e botërisht i njohur prej Tetorit të vitit 1827 nga albanologu Johann
Georg Von Hahn, ai nisi të zhbëhej. Apo më mirë nisi të braktisej në një kohë kur nisën të dalin librat
e Kristoforidhit, por edhe të Rilindësve të tjerë.
Hidhen theza të ndryshme për prejardhjen e këtij alfabeti pellazgjik, i cili mban vulën e Tod’hrit.
Albanologu Hahn, i cili për vite me radhë ka hulumtuar mbi prejardhjen e tij, shkruan se qe i bindur
se ky alfabet ishte një trashëgimi e savantëve voskopojarë.
Përkthyer prej Eqerem Bej Vlorës, në Stambollin e vitit 1910, «Shënime përmi shkrimin e vjetër
Pellazgjik», e njohu botërisht alfabetin e Tod’hrit.

2. «Albaneische Studien» (Studime Shqiptare), vëllimi i parë, e ka parë dritën e botimit në vitin 1854.
Eqerem Bej Vlora, në parathënjen e këtij libri të «Alfabetit Pellazgjik»: Shqiptarët, mbyllur në mes të
maleve, i mbetën besnik atërve e kështu nuk ju qasën ndonjë qytetërimi të huej...Histori e njerëzis
provon sheshazi që shqiptarët e soçëm janë djem të Pellazgjitëve».

3. Cili qe alfabeti i Todhrit?
Sikundër theksohet në radhët e para të këtij botimi në shqip, i cili është përkthyer që prej vitit 1910
nga Eqerem Bej Vlora, në Stamboll, ai është i përbërë prej 52 shkronjash. Katër prej të cilave janë
omega, një g e dytë dhe dy h, të cilat iu përgjigjen tingujve të greqishtes, siç fare lehtë mund të
kuptohet. E 12 të tjera qenë shkronja të përbëra.

4. Aspak i përhapur në Shqipëri në fakt, sipas Hahnit, ai u përhap në Elbasan dhe vetëm në Berat
kuptohej fare pak prej vetëm disa njerëzve. Elbasani i kahershëm, sipas të thënave të albanologut
Hahn, nuk e ka pasur të kufizuar përdorimin e tij vetëm në çështjet e kishës, por ajo çka është tepër
e rëndësishme dhe një fakt interesant, që nga viti i hershëm 1795, ai hyri në letërkëmbimin e
tregtarëve elbasanas me bashkëqytetarët e tyre, të cilët prej kohësh jetonin në mërgim.
Albanologu Hahn, konsull në Janinë më 1847.

5. Botërisht e shndërroi në një alfabet të njohur atë që e pagëzoi «Alfabeti Pellazgjik», albanologu
Johahn Georg Von Hahn, në vitin 1847 u emrëua konsull i Austro-Hungarisë në Janinë. Në këto vite,
teksa kryente detyrën e konsullit, njihet me Kostandin Kristoforidhin dhe Apostol panajot Meksin, nga
Gjirokastra. Kontakti i parë me shqiptarët bëri që ai të mësonte edhe gjuhën shqipe, për t’u
shndërruar mandej në albanologun e vyer. Tepër e rëndësishme për shqiptarët aq sa edhe rënia në
gjurmët e alfabetit të Todhrit, pasi aty argumentohet autoktonia e shqiptarëve, prejardhjen e shqipes
nga ilirishtja dhe hedh idenë e prejardhjes së përbashkët tireno-pellazgjike të ilirëve, epirotëve dhe
maqedonasve.
Theodhor Haxhifilipi (Dhaskal Tod’hri) ka lindur rreth vitit 1730 dhe vdiq në moshën 75 vjeçare, pra
në vitin 1805. Populli e njeh me emrin Dhaskal Todhri, pse shërbeu si mësues. Mësimet e para i
kreu në shkollën greke në Elbasan dhe më pas ndoqi Akademinë e Voskopojës. Pas përfundimit të
Akademisë u bë mësues në Shkollën greke të Elbasanit. Ka qenë njeri me emër në komunitetin
orthodoks të Elbasanit. Gjatë viteve 1751-1801 ka mbajtur Kodikun e Shën Mërisë të kishës së
Kalasë. Më pas ai shkoi në Europë për të derdhur shkronjat shqipe, që të krijonte një shtypshkronjë
shqip. Shtypshkronjën do t’a ngrinte në Elbasan, pasi në këtë qytet kishte shumë tregtarë që
shkruanin me alfabetin e tij. Në atë kohë Shën Gjoni sihte qendër e shkrimit të shqipes. U vra ndërsa

6. transportonte shtypshkronjën për në Elbasan, në rrethinat e Manastirit, në Dhiavat të Resnjës. (Kjo
është rrëfyer në filmin Udha e shkronjave, ndonëse aty nuk flitet për Alfabetin pellazgjik . Shënim I
imi- H.M.)
Vrasja ishte akt i kishës greke, e cila i kishte vënë nga pas agjentët e saj. Kisha nuk lejonte shkrimin
e gjuhëve jo greke, sidomos të shqipes. Por nuk mbaroi me kaq, u përndoq edhe pas vdekjes. Me
urdhër të Patriarkanës, në vitin 1827, në kohën e murtajës, iu dogjën të gjitha dorëshkrimet.
Theodhor Haxhifilipi (Dhaskal Tod’hri) jetoi në kohën e formimit të dy pashallëqeve të mëdha, atë të
Bushatllinjve dhe të Ali Pashë Tepelenës. Ishte pjesëtar aktiv në qendresën e orthodoksëve
shqiptarë kundër kishës greke. Për herë të parë emrin e tij e hasim në një shkrim në greqisht në
Kodikun e Argjendarëve më 1750. Më 1751 ai nënshkruan emrin e tij Theodhor në një Kodik të
Kishës Shën Maria, në lagjen Kala. Më 1779 merr pjesë në një mbledhje në Voskopojë për pajtimin
e peshkopëve të Durrësit, Gorës dhe Mokrës, të cilët ishin në mosmarrveshje mes tyre. Ka një
dokument pajtimi të nënshkruar prej tij, shprehet Profesor Kujtim Bevapi. Figuar e Dhaskal Todhrit
paraqet interes të veçantë në histotrinë e gjuhës dhe letërsisë shqipe, jo vetëm si lëvrues, por si
pararendës i Rilindjes Kombëtare. «Ai shkroi me alfabetin e tij. Alfabeti i Todhrit ishte i përbërë nga
52 shkronja. Shkroi në elbasanishten e kohës, krijoi një traditë të shkrimit të shqipes me alfabetin e
tij të njohur, që nga fundi i shekullit të XVIII deri në fillim të shekullit XX»
Dhaskal Tod’ri vazhdoi traditën e Papa Totasit, duke u përpjekur të fusë shqipen në kishë dhe në
shkollë. Sipas albanologut J. G. Von Hahn, mësohet se Tod’hri kishte përkthyer në shqip Dhiatën, si
dhe shkrime fetare, si «Meshën e SHën Jon Gojëartit»