relacja z polsko-amerykańskiej debaty na temat kondycji nauki polskiej i roli uniwersytetu w czasach współczesnych

1. 2014
Rok Wielkiego Jubileuszu Uniwersytetu Jagiellońskiego
"...Niechże tam będzie nauk przemożnych perła,
aby wydała męże dojrzałością rady znakomite,
ozdobą cnót świetne i w różnych umiejętnościach wyuczone..."
Dokument fundacyjny wystawiony przez króla Kazimierza Wielkiego 12 maja 1364 roku
W 2014 r. mija 650 lat od powołania Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Jest to imponująca rocznica utworzenia w 1364 roku przez króla polskiego Kazimierza III
Wielkiego jednego z najważniejszych ośrodków naukowych i edukacyjnych w Europie.
Ta XIV-wieczna decyzja postępowego króla to epokowy moment w dziejach polskiej nauki.
Doceniając niezwykłe znaczenie i symboliczną wagę tej rocznicy Senat Rzeczpospolitej
Polskiej podjął uchwałę ustanawiającą rok 2014 Rokiem Wielkiego Jubileuszu
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Senatorowie wyrazili nadzieję, że rok stanie się świętem całej
nauki polskiej.
W uchwale Senat zwrócił uwagę na rolę, jaką UJ odegrał w historii Polski, przez wieki będąc
„kuźnią elit, wielkim patronem i prawdziwą Alma Mater dla całego polskiego szkolnictwa
(…), to z Wydziałów Uniwersytetu rozwinął się cały szereg innych uczelni (…), a dzięki
uczonym Uniwersytetu możliwy stał się rozwój wielu polskich ośrodków naukowych”.
W murach Uniwersytetu wzrosła bezcenna dla polskiej i europejskiej kultury Biblioteka
Jagiellońska i liczne muzea z Muzeum Uniwersytetu na czele.
Podczas posiedzenia Senatu podkreślono, że UJ zajmuje teraz najwyższe w Polsce miejsce
w rankingu najlepszych uczelni na świecie, ale nie jest to pozycja zaszczytna, ponieważ
uczelnia jest dopiero w czwartej setce. To stwarza potrzebę poważnej refleksji o miejscu
i perspektywie nauki polskiej.
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Prof. dr hab. med. Wojciech Nowak napisał:
(…) Za nami wiele wieków uniwersyteckiej historii, mnogość wydarzeń, różnorodność osób.
Stąd można wywieść fenomen: wierność zasadom. Naszym uniwersyteckim poczynaniom
przewodzi – jako credo Almae Matris – antyczna paremia o zwierzchnictwie intelektu
nad siłą: „Plus ratio quam vis”, a w pracy naukowej i dydaktycznej od wieków staramy się
kierować owidiuszowską dewizą: „Quidquid agis prudenter agas et respice finem.” —
Cokolwiek robisz, rób dobrze i wyglądaj końca. Szanowni Państwo, Uniwersytet
Jagielloński wita w Roku Jubileuszowym i zaprasza do wspólnego świętowania!
Z okazji Wielkiego Jubileuszu UJ odbyło się wiele wydarzeń, spotkań, konferencji
i koncertów.
12 maja, w samo południe i dokładnie w dniu 650. rocznicy wystawienia przez Kazimierza
Wielkiego dokumentu fundacyjnego dla Studium Generale w Krakowie, przy wejściu do
Collegium Novum UJ, czyli obecnej siedziby Władz Uniwersytetu Jagiellońskiego,
uroczyście odsłonięto tablicę poświęconą pamięci króla - Fundatora. Odsłonięcia dokonali
wspólnie obecnie urzędujący rektor UJ, prof. Wojciech Nowak oraz byli rektorzy - prof.

2. Franciszek Ziejka i prof. Karol Musioł. Uroczystość uświetnił Chór Akademicki UJ Camerata
Jagellonica, który odśpiewał pieśń "Gaudeamus igitur".
Również 12 maja br. miałam okazję osobiście uczestniczyć w dyskusji o współczesnej roli
uniwersytetów. W Auli Jagiellońskiej Collegium Maius odbyła się polsko-amerykańska
debata, będąca kontynuacją Kongresu Kultury Akademickiej, który otworzył obchody Roku
Jubileuszowego 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W debacie pod tytułem "Wyzwania i dylematy uniwersytetów polskich i amerykańskich
w XXI wieku" udział wzięli:
• Neil J. Smelser, emerytowany profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley,
wieloletni przewodniczący Senatu całego systemu University of California,
• Piotr Sztompka, profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego, przewodniczący Rady
Programowej Kongresu Kultury Akademickiej,
• Jarosław Górniak, profesor UJ, dziekan Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu
Jagiellońskiego, członek Senatu UJ.
Obecni byli również prorektor UJ ds. rozwoju prof. Maria-Jolanta Flis oraz pełnomocnik
rektora UJ ds. współpracy międzynarodowej prof. Zdzisław Mach. Moderatorem debaty był
dr Piotr Prokopowicz z Instytutu Socjologii UJ.
Uczestnicy spotkania próbowali odpowiedzieć na pytania nawiązujące do hasła Kongresu
Kultury Akademickiej "Idea uniwersytetu - reaktywacja", który zainicjował poważną
dyskusję nad stanem i kondycją środowiska akademickiego w XXI wieku. Jak podsumował
podczas otwarcia debaty pomysłodawca i główny organizator Kongresu Kultury
Akademickiej, prof. Piotr Sztompka, jego uczestników połączyła chęć zachowania kultury
akademickiej w obliczu współcześnie obserwowanych negatywnych trendów, wśród
których na pierwszy plan wysuwają się dominacja kultury korporacyjnej i rosnąca
biurokratyzacja.
W trakcie dyskusji zastanawiano się nad tym, w jaki sposób w nowych warunkach
społecznych zachować wielowiekowe tradycje uniwersytetu badawczego. Wskazywano na
negatywne zjawiska takie jak: masowość kształcenia, rosnące koszty edukacji i badań
naukowych i wpływ procesu globalizacji. Prof. socjologii Piotr Sztompka przedstawił
podstawowe zagrożenia dla systemu kształcenia i nauki. Wskazał słabe strony wspólnoty
uniwersyteckiej, mówił o braku więzi i zaufania społecznego, o obniżeniu jakości efektów
kształcenia i procesów badawczych, o mnożeniu działań pozornych, plagiatów i fałszerstw
i na obojętność środowiska akademickiego wobec takich nadużyć. Podkreślił konieczność
ciągłego aktualizowania i doskonalenia treści edukacyjnych, podnoszenie jakości działań
i rolę autorytetu w procesie kształcenia. Zwrócił uwagę na negatywne oddziaływanie
biurokracji, fetyszyzację wskaźników ilościowych (z pominięciem jakościowych) i zbyt
wąskie specjalistyczne kształcenie studentów. Misją uniwersytetu, w odróżnieniu do innych
szkół wyższych, powinno być kształcenie elit umysłowych, obywateli oświeconych
o otwartych i kreatywnych umysłach.
Debata stanowiła część obchodów Jubileuszu 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego,
a rozmowy o kondycji nauki polskiej kontynuowane były jeszcze po zakończeniu obrad
podczas uroczystego poczęstunku w sali dla profesorów.
Wiesława Orszulik http://www.naukawpolsce.pap.pl - (13.01.201)
PBW – Filia w Cieszynie http://www.650.uj.edu.pl – (15.05.2014)