6.1 Қалдықтарды өңдеу техникасы және технологиясы

1. Қалдықтарды қолдану және
қайта өңдеу технологиясы
Сейдалиева Лейла Камидуллаевна, ст.преподаватель
Дәріс 6.1.
Тақырып: Биогаз шығарумен агроөнеркәсіптік
қалдықтарды қайта өңдеудің заманауи
технологиялары. Тұрмыстық қатты
қалдықтарды залалссыздандыру

2. Негізгі сұрақтар және қысқаша мазмұны:
1. Қалдықтар. Қатты тұрмыстық қалдықтар.
2. Өндіріс қалдықтары
3. Қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу технологиясы.
4. Биогаз шығарумен агроөнеркәсіптік қалдықтарды
қайта өңдеудің заманауи технологиялары.
5. Қатты тұрмыстық қалдықтарды залалсыздандыру
6. ҚТҚ жинау және бөлу.
7. Термиялық өңдеу
8. Қалдықтарды көму
9. Дәстүрлі энергия ресурстары

3. Қалдықтар - қолда бар технологиялар шеңберінде немесе өнімді
тұрмыстық пайдаланудан кейін одан әрі пайдалануға жарамсыз деп
танылған заттар (немесе заттар қоспалары).
Қайта өңдеу - өндіріс қалдықтарын немесе қоқысты қайта
пайдалану немесе айналымға қайтару. Шыны, қағаз, алюминий,
асфальт, темір, мата және пластиканың әртүрлі түрлері сияқты
материалдарды қайта өңдеу.
1. Қалдықтар. Қатты тұрмыстық қалдықтар.
Қалдықтардың түрлері
Қалдықтар әртүрлі шығу тегі бойынша:
- өндіріс қалдықтары (өнеркәсіптік қалдықтар)
- тұтыну қалдықтары (коммуналдық-тұрмыстық)
- агрегаттық жағдай бойынша:
- қатты
- сұйық
- газ тәрізді

4. 2. Өндіріс қалдықтары.
Өнеркәсіптік қалдықтар - табиғи және антропогендік материалдарды
химиялық, термиялық, механикалық және басқа да қайта құру нәтижесінде
алынған өндірістің қатты, сұйық және газ тәрізді қалдықтары.
Қатты қалдықтардың негізгі түрлерін жіктеу
Тұтыну қалдықтары - табиғи
(материалдық) немесе моральдық тозу
нәтижесінде өзінің тұтынушылық
қасиеттерін жоғалтқан бұйымдар мен
материалдар.
Өнеркәсіптік тұтыну қалдықтары
- бұл машиналар, станоктар және
кәсіпорындардың басқа да ескірген
жабдықтары.
Тұрмыстық қалдықтар - бұл
адамдардың тіршілік әрекеті нәтижесінде
пайда болатын және оларды жағымсыз
немесе пайдасыз ретінде алып тастайтын
қалдықтар.

5. 3. Қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу
технологиясы.
Газ жолында қоқысты өртеудің әдеттегі тәсілі
кезінде қайтадан уытты қосылыстар (диоксиндер,
полиароматикалық көмірсутектер (ПАУ) және т. б.)
пайда болады деп болжауға негіз бар.:
а) синтезгаздың пайда болуы С + Н2О = СО + Н2;
б) күйе аэрозольдарының бетіндегі органикалық
қосылыстардың гетерогенді каталитикалық синтезі;
в) күйе бетіндегі синтез өнімдерін сорбциялау.
СО + Н2 + НС1 = ПАУ, диоксиндер және т. б.

6. 4.Биогаз шығарумен агроөнеркәсіптік қалдықтарды
қайта өңдеудің заманауи технологиялары.
Қалдықтарды қайта өңдеу.
Өнеркәсіптік қалдықтар - табиғи және антропогендік материалдарды
химиялық, термиялық, механикалық және басқа да қайта құру нәтижесінде алынған
өндірістің қатты, сұйық және газ тәрізді қалдықтары.
Биогаз алумен агроөнеркәсіптік кешен қалдықтарын өңдеудің қазіргі
заманғы технологиялары
Альтернативті энергетикада құрамында 70% метан бар Биогаз және
зарарсыздандырылған органикалық тыңайтқыштарды ала отырып, био-массаны
(Органикалық ауыл шаруашылығы және тұрмыстық қалдықтарды) метанмен
ашытумен қайта өңдеу ерекше орын алады.
Органикалық қалдықтардан биогаз алу оң ерекшеліктері бар:
1. Жоғары тиімділігі бар Биогаз жылу және электр энергиясын алу үшін
пайдаланылуы мүмкін;
2. Мал шаруашылығы, Өсімдік шаруашылығы және белсенді ил қалдықтарын
анаэробты қайта өңдеу құрамында азотты және фосфорлы құрамы жоғары (органикалық
тыңайтқыштарды компостирлеу әдістерімен дайындаудың дәстүрлі тәсілдеріне қарағанда,
азот 30-40% дейін жоғалтады);

7. 5. Қатты тұрмыстық қалдықтарды
залалсыздандыру
№2 ҚЖЗ (қоқыс жағу зауыты) технологиялық желісінің схемасы
Түтін газдарын азот оксидтерінен тазарту жүйесінің технологиялық схемасы

8. 6. ҚТҚ жинау және бөлу.
Қалдықтардың әрбір түрі үшін оларды кәдеге жаратудың және
залалсыздандырудың арнайы технологиясы бар болса да, көптеген
қайталама өнімдерге сұраныс екі себептер бойынша өте аз болып
табылады:
1) қайта өңдеу құнының жоғары болуы
2) төмен сұраныс және түпкілікті өнім құнының жоғары болуы.
Қайталама ресурстарды іріктеп жинау және бөлу технология ретінде
олардың материалдық құндылығының басымдығы ретінде таңдауға
негізделеді. Бұл ретте тұрмыстық қалдықтардың энергетикалық ресурсы
пайдаланылмайды. ҚТҚ жағу технологияларын дамыту, жылу және электр
энергиясын экономикалық тиімді өндіру үшін қалдықтарды пайдалану
мүмкіндігі қазіргі уақытта экономикалық және экологиялық тиімсіз болып
отыр.

9. 7. Термиялық өңдеу
Термиялық өңдеу үлгісі
Қалдықтарды термиялық
залалсыздандыру:
* қалдықтардың кәдеге
жаратылмайтын бөлігін
экологиялық тиімді пайдалану
* бақылаумен және
экологиялық қауіпсіз полигондарда
жиналуы мүмкін қалдықтарды
жағымсыз әсерге қабілетсіз инертті
өндіру
* қалдықтардағы ластаушы
заттарды едәуір қысқарту
* қалдықтардың көлемін 10
есеге азайту
* қалдықтардағы энергияны
пайдалану
• мұнай, табиғи газ немесе
көмір сияқты табиғи энергия
көздерін ауыстыру
* осылайша табиғи
ресурстарды сақтауға ықпал ету.

10. 8. Қалдықтарды көму
ҚТҚ полигонына қойылатын негізгі талаптар:
• ҚТҚ қоймалауға және сақтауға арналған Полигон ешқандай
жағдайда су тасқыны суларына құйылмауы тиіс.
• ҚТҚ жинау және сақтау дайындалған су өткізбейтін негізге
жүргізілуі тиіс.
• Полигонның негізіне жер асты суларының түсуіне жол берілмейді.
• Полигон аумағында ҚТҚ жағуға жол берілмейді.
Қоқыс тастайтын жерден улы газ бөлінісі ең
алдымен бағытта үлкен қашықтыққа тарала алады
сондай-ақ қоршаған өнеркәсіп объектілерінің
тастандыларымен реакцияға түсуге, шиеленісті
экологиялық жағдайды одан әрі күшейте отырады.

11. 9. Дәстүрлі энергия ресурстары
Биогаз - анаэробты ашыту процесінде пайда болатын метан мен
көмірқышқыл газының қоспасы. Биогаз алу процесінде пайда
болатын қалдық құрамында органикалық заттардың айтарлықтай
мөлшері бар және тыңайтқыш ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Органикалық қалдықтардан биогаз алу оң ерекшеліктері бар:
1. Жоғары тиімділігі бар Биогаз жылу және электр энергиясын алу үшін
пайдаланылуы мүмкін;
2. Мал шаруашылығы, Өсімдік шаруашылығы және белсенді ил
қалдықтарын анаэробты қайта өңдеу құрамында азотты және фосфорлы
құрамы жоғары (органикалық тыңайтқыштарды компостирлеу әдістерімен
дайындаудың дәстүрлі тәсілдеріне қарағанда, азот 30-40% дейін жоғалтады);
3. Қалдық зарарсыздандырылады және патогенді микроорганизмдер
жойылады, анаэробты қайта өңдеуден кейінгі қалдықтар табиғатты қорғау
органдары қоятын талаптарға жауап береді;

12. Бақылау сұрақтары
1. Қалдықтарға, қайта өңдеуге анықтама беріңіз?
2. Өнеркәсіптік қалдықтар қандай?
3. Тұтыну қалдықтары дегеніміз не?
4. Тұрмыстық қалдықтар, өнеркәсіптік қалдықтар дегеніміз не ?
5. Органикалық қалдықтардан биогаз алудың оң ерекшеліктері?
6. Қалдықтарды көму қалай жүргізіледі?
7. Биогаз, негізгі сипаттамалары және алу технологиясы?
8. Биогаз қондырғысы дегеніміз не?

13. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!