1. Қалдықтарды қолдану және
қайта өңдеу технологиясы
Сейдалиева Лейла Камидуллаевна, ст.преподаватель
Дәріс 3.1.
Тақырып: Қатты қазба отынының химиялық
технологиясындағы қалдықсыз технологиялық
процесстердегі қоршаған ортаны қорғау және
қалдықсыз технологиялар процесстері.
2. Негізгі сұрақтар және қысқаша мазмұны:
1. Кокс-химия өндірісінде қоршаған ортаны
қорғау.
1.1. Ағынды сулар санын азайту жолдары және
оларды тазарту
1.2. Фенолдарды жою және ағынды суларды
биохимиялық тазалау.
1.3. Қалдықсыз технологиялық процестер және
қатты жанғыш қазбалардың химиялық
технологиясындағы қоршаған ортаны қорғау.
3. Ағынды сулар санын азайту жолдары және
оларды тазарту
Кокс-химия өндірісінде Ағынды суларды
қалыптастыру схемасы
Ағынды сулардың
пароциркуляциялық түссізденуін
қондырңысы:
1 - скруббердің жоғарғы секциясы;
2 - желдеткіш; 3 – скруббердің төменгі
секциясы; 4 - қыздырғыш; 5-7 - сорғылар
4. Ағынды сулар санын азайту жолдары және
оларды тазарту
Химиялық өндірістің әр түрлі цехтарының ағынды суларының құрамы
Құрамы, г/дм3
Су көздері
Су
айдындар
ы үшін
ШРШ,
мг/дм3
аммиак
колоннасы
нан кейін
соңғы
салқында
ту
циклынан
бензин
бөлімшесі
нің
сепаратор
лы
бөлімшесі
ректифи
кацияла
у цехы
шайырды
ашу
фенол
суының
жалпы
ағыны
Фенолдар 0,3–1,3 0,1 2,0 0,2–0,4 0,2–0,3 2–5 0,2–0,4 0,001
Ұшатын
Аммиак
0,05–0,2 0,01–0,1 0,03–0,05 0,05–0,1 0,5 0,3 0,1
байланысты 0,1–0,5 0,1–0,2 0,1–0,2 0,02 0,2 0,6 0,1
Сероводород 0,02–0,05 0,1 0,1 0,01 0,05 0,05 1
Тиоцианат-
ион
0,4–0,6 0,1–0,2 0,1 Нет 0,05 0,2–0,4 1500
Цианид-ион 0,005–0,02 0,1 0,15 Следы 0,03 0,02–0,04 0,2
БПК, 1 дм3 –ге
мг О2
1600
2000–
3000
2000 1000
2500–
7000
1000–
3000
2,0-6,0
артық емес
5. Ағынды сулар санын азайту жолдары және
оларды тазарту
Экстракция процесінің жалпы ерекшелігі-сандық тең бөлу
коэффициентінің тұрақтылығы (судың фенолдануы үшін):
Красп = Cp/Св
мұнда Ср,Св - ерітіндідегі және судағы фенолдың тепе-тең концентрациясы.
Фенолдарды алуға арналған еріткіштердің сипаттамасы
Еріткіштер Красп
Қанығу кезіндегі
фенолдардың
құрамы*, %
Қолдану шарттары
және шектеулер
Бензол 2,2 1,1
Коксохимия, сілтімен
регенерация
Ацетаттар
36–
50
18–25
Аммиактан бос ағынды
суларды тазарту (гидролиздің
қауіптілігіне байланысты)
Қарапайым эфирлер
(диизопропил эфирі
және т.б.)
18–
25
9–13
Кез келген ағынды сулар,
сілтімен регенерация
Жоғары спирттер (С6–
С15)
15–
20
7–10 Бұл да
6. Ағынды сулар санын азайту жолдары және
оларды тазарту
Экстракция - физикалық процесс, сондықтан
фенолдардың экстракциясының жоғары
толықтығы және еріткіштің қажетті қанығуы көп
сатылы (5-8 теориялық сатыларды) қарсы
аппараттар мен қондырғыларды пайдалану кезінде
ғана қол жеткізіледі
7. Фенолдарды жою және ағынды суларды
биохимиялық тазалау
Ағынды суларды биохимиялық тазарту схемасы
1 - "құбырдағы құбыр" тоңазытқыштары; 2 – преаэратор; 3, 9 –
тиісінше бірінші және екінші тұндырғыштар; 4 – май бөлгіш; 5 –
флотациялық машина; 6 – орташалитсль; 7, 8-I және II сатылы
аэротенкалар; 10-компрессор
8. Фенолдарды жою және ағынды суларды
биохимиялық тазалау
Көрсетілген қондырғыда биохимиялық тазартудың
тиімділігі туралы мәліметтер
Тазартудан
дейін
Тазартудан
кейін
рН 8,8 8,3
ХПК, мг О2/дм3 1450 296
Қоспалардың құрамы, мг / дм3
фенолдар 263 4,2
тиоцианаттар 253 4,4
цианитер 150 10,0
ұшатын аммиак 265 240
жалпы аммиак 610 610
майлар 13 9,6
9. Қалдықсыз технологиялық процестер және
қатты жанғыш қазбалардың химиялық
технологиясындағы қоршаған ортаны қорғау.
Технологиялық процестердің қоршаған ортаға әсерінің ерекшеліктері
Қатты жанғыш қазбаларды өңдеудің кез келген процесінің бірінші кезеңі
оны өндіру болып табылады. Өндірістің бұл сатысы үлкен күрделі
шығындармен, елеулі энергетикалық және еңбек ресурстарын жұмсаумен,
үлкен жер аумақтарын оқшаулаумен, ландшафттарды өте қарқынды
бұзумен, бос тұқымның ірі үйінділерін түзумен сөзсіз байланысты.
Процестің екінші кезеңі көмірді байыту болып табылады. Бұл ретте жие
концентрат өндірістің қатты қалдықтарының үлкен мөлшері (бастапқы
көмір массасының 35-40%) пайда болады, олардан қазіргі заманғы байыту
фабрикаларында — 35-50% ұсақ дисперстігімен және жоғары
ылғалдылығымен (50-60% дейін) ерекшеленетін флотация қалдықтарына
келеді - процесс экономикасына көмірдің органикалық массасын
концентратқа алудың толықтығы мен концентраттың сапасына, сондай-ақ
қалдықтарды кәдеге жарату мүмкіндігіне немесе қалдық сақтау орындары
мен тоған салуға жұмсалатын шығындарға (флотация қалдықтарына
арналған қосындылыққа) әсер етеді.
10. Қалдықсыз технологиялық процестер және
қатты жанғыш қазбалардың химиялық
технологиясындағы қоршаған ортаны қорғау.
Технологиялық процестердің қоршаған ортаға әсерінің ерекшеліктері
Үшінші кезең, сондай — ақ кез келген технология үшін
міндетті болып Көмір дайындау-оны түпкілікті ұсақтау,
термиялық дайындау, кептіру, жіктеу,мөлшерлеу болып
табылады. Бұл кезеңде едәуір мөлшерде шаң пайда болады, ал
жалпы шығындар 1,5—2,5 кг/т көмірге жетеді. Кептіру немесе
термиялық дайындау кезінде құрамында көмір шламы бар
сарқынды сулар, сондай-ақ көмірдің кейбір бөлігін бөліп алу
пайда болады.
Төртінші, негізгі технологиялық сатыда әртүрлі қалдықтар
пайда болады. Олардың саны мен құрамы бастапқы қазбаның
технологиялық процесінің ерекшелігіне байланысты.
11. Қалдықсыз технологиялық процестер және
қатты жанғыш қазбалардың химиялық
технологиясындағы қоршаған ортаны қорғау.
Қалдықсыз технологияларды құрудың жалпы принциптері
Өнеркәсіпті дамытудың қазіргі кезеңінде технологияны өзгеріссіз сақтау және
экологиялық проблемаларды шешу бойынша тазарту құрылыстарының көлемін
ұлғайту, жаңа хвосто-сақтау қоймаларын салу есебінен ғана жүру мүмкін емес.
Технологияны өзгертпей тазалау шығындарының мұндай ұлғаюы табиғи
ресурстарды пайдаланудың айтарлықтай нашарлауын, пайдалану және күрделі
шығындардың ұлғаюын сезінеді
Экологиялық өлшемдер
1. Бастапқы шикізатты, жартылай өнімдерді алу кезінде және жабдықтарды
дайындау кезінде табиғи ресурстарға шектеулі залал.
2. Қатты қалдықтардың шектеулі саны немесе болмауы.
3. Қатты қалдықтарды білікті пайдалану мүмкіндігі.
4. Қатты рекуперацияланатын сұйық немесе газ тәрізді қалдықтардың көп
мөлшерінің болмауы.
5. Сұйық және газ ағындарының технологиялық циклдерінде тұйықталу
мүмкіндігі.
12. Бақылау сұрақтары
1. Ағынды сулар санын азайту жолдары және оларды тазарту?
2. Пароциркуляциялық түссіздендіру қондырғысының жұмыс принципі?
3. Бу және сұйық фаза арасында фенолдардың таралу коэффициенті қандай
температурада?
4. Бұл құрылымдар үшін қандай жалпы кемшіліктер бар?
5. Суды фенолсыздандыру үшін үлестіру коэффициентінің тұрақтылық
формуласы?
6. Бензолдың жиынтық мөлшері қандай?
7. Фенолдардың құрамы қандай қондырғылардың көмегімен 2520-дан 36 мг/дм3-
ге дейін немесе 98,6%-ға төмендейді?
1. Фенолдардың тотығуының ең тиімді жолы?
2. Ағынды суларды терең тазартудың негізгі жолы қандай?
3. Биохимиялық тазалау үшін не қолданылады? Коксохимиялық зауыттардың
жалпы ағынының типтік құрамын атаңыз?
4. Сағатына 500 м3 ағынды су өндіретін кокс-химия өндірісінің ағынды суларын
тазартудың ең ірі қондырғыларының бірі принципті сызбаны қысқаша айтып
беріңізші?
5. Биохимиялық тазартудың тиімділігі туралы мәлімет беріңіз?
6. Ағынды суларды тазарту кезінде фенолдарды жоюдың басты міндеті қандай?
