2. Үг зүйн онцлог:
-ЖэН, ТоН хамгийн их хэрэглэгдэнэ.
-ГТЯ, ЗТЯ-аар олон тооны нөхцөлөөр хэлбэржинэ.
-Ярианы найруулгын –чуул, чүүл дагаврыг огт
хэрэглэдэггүй.
-на, х, гч нөхцөлд за.хү төлөвийн нөхцөлийг их
хэрэглэнэ.

3. СУДЛАГДАХУУН

4. 1 . Үгзүйн найруулгын онцлог
-Үзэмж ерийн найруулга
-Үзэсгэлэн УЗ найруулга тодорхой ялгараа үүсгэж
хувилбартай болсон байна.
-Сул үг их хэрэглэх
-Сэтгэлийн өнгө аястай – аарай- аасай нөхцөл элбэг.

5. 2. Õ¿ðýýëýí áàéãàà áîäоò áàéäëûí þìñ ¿çýãäýë äýýð
òóëãóóðëàí íýðëýõ óòãà, äîõèîíû óòãà, õèéñâýð óòãà, òîäîðõîé
óòãà îðøäîã áîë õ¿íèé áîäîæ ñýòãýõ ìýäðýõ õ¿ñýõ¿éòýé õàðüöàõ
õàðüöààíä íýð òîìü¸îíû óòãà, åðºíõèé óòãà, ä¿ðñëýõ óòãà, òîäîðõîé
õýëíèé áóñàä ¿ã íýãæòýé õàðüöàõ õàðüöààí äýýð òóëãóóðëàí
îéðîëöîî óòãà, èæèë óòãà, öîõîëñîí óòãà îðøäîã áàéíà. Þì áîëãîí
óõàãäàõóóíòàé áàéõ àëáàã¿é ÷ óòãàòàé áàéíà. ¯¿íýýñ ¿¿äýí ¿ã
á¿õýí óõàãäàõóóíòàé áàéõ àëáàã¿é õàðèí ¿ã á¿õýí óòãàòàé
áàéíà. Ìîíãîë õýëýí äýõ ¿ãèéí óòãà íü:
- ¯ãèéí ñàíãèéí áóþó íýðëýðòèéí óòãà
-Õýëç¿éí áóþó õèèñâýð óòãà
- Áàéìæ áóþó õàíäëàãûí óòãà ãýñýí 3í óòãààð òîäîðõîéëäîã.
óòãà
Þì óõàãäàõóóí
Þì
òýìäý òýìäýã

6. 3. Ìîíãîë õýëíèé ¿ãèéí ñàíãèéí ¿ãèéã óòãà ç¿éí 5í
îðîíä õóâààäàã.
а.Òýíãýð ìàíäëûí óòãûí îðîí /íàð, Ẻ óäãàí, àëòàí ãàäàñ
îä/
б. Øèì åðòºíöèéí óòãûí îðîí /õ¿í, àìüòàí, óðãàìëûí ç¿éë/
в. Ñàâ åðòºíö óòãûí îðîí /åðòºíö äýýðõ àìüòàé ç¿éëñ/
г.Õºäºëãºíò óòãûí îðîí /õºäºë㺺íèéã èëòãýñýí ¿ãñ/
д.Õèéñâýðëýë óòãûí îðîí /õ¿íèé ñýòãýõ¿éí ¿ð ä¿íä áèé
áîëñîí/

7. 4. Óòãûí îðîí äýýð òóëãóóðëàí ìîíãîë õýëíèé ¿ãèéí óòãûí ç¿éëèéã
ãàðãàñàí áàéäàã.
1.Õ¿íèé ç¿éë
2.Àäãóóñíû ç¿éë
3. Óðãàìëûí ç¿éë
4.Õ¿íèé á¿òýýñýí ç¿éë
5.Àäãóóñíû á¿òýýñýí ç¿éë
6.Ãàðàã ýðõñèéí ç¿éë
7.Ñýòãýõ¿éí ç¿éë
8.Ìýäðýõ¿éí ç¿éë
9.Ǻí áèëãèéí ç¿éë
10.Õèé ¿çýãäëèéí ç¿éë
11.×àíàðûí ç¿éë
12.Òîîíû ç¿éë
13.Îðíû ç¿éë
14. Öàãийí ç¿éë
15.Øàëòãààíû ç¿éë
16.Äýñ òîîíû
17.¯éë õºäëºëèéí

8. 5. Ò ó ë ã ó ó ð á à ò ¿ ë õ ¿ ¿ ð ¿ ã
Õýëíèé íýãæ äýõ óòãûí õàðüöààãààð íü òóëãóóð ¿ã, ò¿ëõ¿¿ð ¿ã
ãýæ 2 àíãèëäàã.¯ã õýëíèé íýãæèéí óòãà ñàíààã èëòãýõ íýðèéí á¿ëãýýð
èëýðñýí ¿ãèéã òóëãóóð ¿ã. Íýðèéí á¿ëãýýð èëýðñýí õºäºë㺺íä îðóóëñàí
¿ãèéã ò¿ëõ¿¿ð ¿ã ãýíý.
Òóëãóóð áà ò¿ëõ¿¿ð ¿ãýýð á¿òñýí á¿òýö
Ñýòãýë Òàðõè Í¿ä öóõàëä
îäîî
Ýðãýö¿¿ëýë ýëåêòðîí öàã ºíãºðñºí äóðñàìæ
áààäóóòàé öàã èðýýä¿é ìºðººäºë
õîðâîî
óõààíòàé õàðàà ñóíà

9. 6. ¯ãèéí óòãûí àé
¯ã
Ãîë ¿ã
Òóñëàõ ¿ã
áîäоò òºëººëºõ ÷èìýõ ¿ã õîëáîõ ¿ã
-Äóòóó õóâèëàõ ÎÖÍýð- ¯ë õóâèëàõ ÒýìÍ
íýð ¿ã -Òºãñ õóâèëàõ ÆÍ -¯ë õóâèëàõ ÒîÍ
Áîäоò ¿ã
¿éë ¿ã Òºãñ õóâèëàõ Òóñàõ ¿ã
Äóòìàã õóâèëàõ Ýñ òóñàõ ¿éë ¿ã
Һ뺺íèé ¿ã Íýðèéí òºëºëºõ - çààõ ¿ã
¯éëèéí òºëººëºõ -àñóóõ ¿ã
-áèåèéã òºëººëºõ
Óãòàх баймж Баймж ¿ã Äàãàх баймж ÷èìýõ
çýðýãö¿¿ëýí Õîëáîõ ¿ã çàõèðóóëàí

10. Óãòàх баймж ¿ã: Ãèø¿¿íèéã ÷èìýõ, ºã¿¿ëáýðèéã ÷èìýõ /ïàä, ÷àñ,
òàñ, ïàë, á¿¿, áèòãèé, õýðýãã¿é, ¿íýõýýð, çààâàë, ãàðöààã¿é,/
Äàãàх баймж ¿ã: Ãèø¿¿íèéã ÷èìýõ, ºã¿¿ëáýðèéã ÷èìýõ / áý? âý?
óó, þó, áèø,ø¿¿, äàà, äàã, áèç, áàéõ, áîëîëã¿é, áîëîëòîé, ¸ñòîé/
Çýðýãö¿¿ëýí õîëáîõ ¿ã: Ãèø¿¿íèéã õîëáîõ, ºã¿¿ëáýðèéã õîëáîõ
/áà, áºãººä, áóþó, áîë, áàéòóãàé, òºäèéã¿é, ýñâýë,/
Çàõèðóóëàí õîëáîõ ¿ã: Ãèø¿¿íýýð õîëáîõ, ºã¿¿ëáýðýýð õîëáîõ /
òóë, ó÷èð, òºëºº, òóõàé, òàëàð, òóðø, øèã, ìýò, óëòààñ, áîëîõîîð,
àäèë, ÷èíýý, ãàðóé/
Ä¿ðñëýõ áà äóóðàéõ ¿ã: -Àâèà äóóðàéõ /õàð, õóð,æèí òàí/
-Ä¿ðñ äóóðàéõ /ãÿëñ, çàä, áóò, íÿö,/

11. 7. Õýëö áà õýëö áóñ ¿ãèéí óòãûí õàðüöàà
¯ãèéí ¯ãèéí äîòîîä óòãà
ãàäààä
óòãà
Õýëö áóñ ¿ã
Õýëö ¿ã
Îéðîëöîî Àçòàé, àìíû õèøèãòýé, ìîðü Àçòàé-çàâøààíòàé, îëçòîé
óòãà ñàéòàé, àçûí òýíãýð èâýýõ, õèéìîðòîé, õóâüòàé.
àç íü øîâîîñîí, í¿ä íü îðîé Ãàéõàõ-àëìàéðàõ,
äýýðýý ãàðàõ, í¿ä íü á¿ëòèéõ. àíãàéõ, áèøðýõ,
øàãøàõ,ìýëðýõ.
Ýëýã á¿òýí, º â÷ èí, ÷ èìýý Çàéäóó- îéð,
Ýñðýã òàñðàõ, ÷ èõ äýëñýõ, Ãýãýýí-õàðàíõóé
óòãà Äàíäàà- õààÿà
Òº ñº º ò Ýíä, òýíä, ¿¿ãýýð, Çîäîõ, çàí÷ èõ, áàëáàõ,
ò¿¿ãýýð,ýäãýýð, òýäãýýð, º ÷ , Óéòãàðëàõ ãóíèãëàõ
òº ÷ íº º í, ¿¿íòýé, ò¿¿íòýé.
Ç¿é÷ èëñý Õ¿íèé ç¿éë- ëàìáóãàé Àõ- ä¿¿, àìðàã-ñàäàí,
í Õ¿íèé á¿òýýñýí ç¿éë- Öààñàí ÷ îíî-íîõîé, øèðýý-ñàíäàë,

12. 8. Үгийн аймаг - уòãà
Æ.Í áîäоò åðèéí íýð
õèéñâýð îíîîñîí íýð / åðòºíöºä èæèëã¿é þì/
òóñàõ /ÇÒß/ çàõèðâàë èäýâõòýé
¯éë ¿ã ýñ òóñàõ /ÇÒß/ çàõèðààã¿é èäýâõã¿é
ªí㺠ç¿ñ
Òýìäýã íýð øèíæ ÷àíàð
õýëáýð ä¿ðñ
õýìæýý
îðíû íýð
Îðîí öàãèéí íýð
öàãèéí íýð
Һ뺺íèé ¿ã: -áèåèéí òºëººíèé
- ººðèéí òºëººíèé
-çààõ òºëººíèé
- ÿëãàõ òºëººíèé
-òîäîðîéã¿é òºëººíèé
-àñóóõ òºëººíèé

15. задлаг
гол/үндсэн/ нийлэг
Үг бүтэх ёс товчлох / МУБИС/
туслах авиа сэлгэх / хар мар/

16. Ур ухаан

17. Ñ àð ü ñ àí á àã â ààõ àé
Æèã¿¿ðòýí àðààòàíòàé õýðýëäýõýä ñàðüñàí áàãâààõàé
ÿìàãò õîë çîãñîíî.
Õýðýâ æèã¿¿ðòýí äèéëâýë òýð æèã¿¿ðòýí øóâóóäûí
ñ¿ðýãò íèñýí îðæ áè óãààñàà øóâóó ãýäýã áàéæ.
Õýðýâ àðààòàí äèéëâýë àðààòíû ñ¿ðýãò èðæ áè óãààñàà
äºðâºí õºëòºí àìüòàí ãýäýã áàéæ.
Ãýòýë óäñàíã¿é àðààòàí æèã¿¿ðòýí 2 íàéðàìäàæ ò¿¿íèéã
õººâ.
Òýð öàãààñ õîéø ñàðüñàí áàãâààõàé è÷ýýä ºäºð íóóãäàæ
øºíº íèñäýã áîëîâ.

18. Æè ã ¿ ¿ ð ò ý í
Óòãà: Àìüòíû ç¿éë, øèì åðòºíö óòãûí îðîí ÆýÍ, áîäèò, åðèéí
ß1 0
Á¿òýö: æèã¿¿ð+òýí + Í Ò ß
íýð+òýí ¿¿ñìýë, íèéëýã àðãààð á¿òñýí ýíãèéí á¿òýöòýé íýð ¿ã
Õóâèðãàë: îé: øóâóó
ýñ: àðààòàí
òºñ: õàðöàãà, øîíõîð
ç¿é: æèã¿¿ðòýí øóâóóä
Äýë:æèã¿¿ðòýí øóâóóä áóöëàà.
Õóð: æ-òýí.
Òîí: ¿¿ð_ òýðã¿¿í, æèí
Ñàë: æèã¿¿ðòíýýð, æèã¿¿ðòíýýñ
Öºì: Æèã¿¿ðòýí
Ñàëìàë: Æèã¿¿ðòíèé äàëàâ÷
Øèëæìýë:
Îëäìîë: Ç¿ðõýíäýý æèã¿¿ðòýé áîëîõ
Ñî¸ë: Äýýä íàéðóóëãà, ÝÃ+ÃÝÃ-øóóä áè÷íý.

19. á àÿ ð ë àë àà.