3. mo sun ha
- 1. MÄ SUÛN
- Mä suûn laì mäüt daûng âàûc biãût cuía mä
liãn kãút, cháút càn baín coï âàûc tênh âàûc chàõc
thêch æïng våïi yãu cáöu chäúng âåî.
Bãö màût nhàôn vaì âaìn häöi vuìng træåüt
vaì tiãu giaím cháún âäüng âäúi våïi caïc khåïp, laìm
dãù cho caïc chuyãøn âäüng cuía xæång. Vai troì
quan troüng trong sæû phaït triãøn cuía xæång daìi.
-Cáúu tao: tãú baìo suûn, cháút càn baín, såüi
liãn kãút (såüi collagen, såüi chun). Tãú baìo suûn
täøng håüp vaì chãú tiãút cháút gian baìo suûn.
- Sæû khaïc nhau vãö cáúu taûo cuía caïc
thaình pháön cháút gian baìo taûo ra 3 loaûi suûn:
suûn trong, suûn chun, suûn xå.
- Mä suûn khäng coï maûch maïu vaì tháön
- 2. 1. SUÛN TRONG
- Nhiãöu nháút, maìu tràõng xanh nhaût, trong.
- Vë trê: giai âoaûn phäi thai: khung chäúng âåî, sau
sinh, træåíng thaình :suûn khåïp, suûn âæåìng dáùn
khê, suûn sæåìn, âéa suûn näúi.
1.1. Cáúu taûo
+ Cáúu taûo hçnh thaïi
cháút càn baín:
nhiãöu, mën, thuáön nháút,
khäng hçnh daûng cáúu
truïc, æa maìu base.
Coï chæïa caïc häúc: äø
suûn, chæïa tãú baìo suûn.
Xung quanh äø suûn: cáöu
suûn.
Hình ảnh vi thể của sụn trong
- 3. + T. pháön hoïa hoüc: Caïc
proteoglycan: gäöm caïc
glycosaminoglycan (chondroitin 4-
sulfate, chondroitin 6-sulfate,
keratan sulfate) liãn kãút våïi caïc
protein, nhiãöu proteoglycan liãn
kãút våïi a. Hyaluronic täø
håüp proteoglycan, liãn kãút våïi
collagen. Glycoprotein cáúu truïc:
chondronectin: liãn kãút âàûc
hiãûu våïi glycosaminoglycans vaì
collagen, trung gian kãút dênh tãú
baìo suûn våïi cháút gian baìo
- Såüi
suûn. collagen: nhoí, maính, nàòm raíi raïc, chè säú triãút
quang # cháút càn baín. Chiãúm 40% troüng læåüng khä.
- Tãú baìo suûn: Hçnh cáöu hoàûc træïng. Nhán: h. cáöu.
Baìo tæång: nhiãöu LNB haût, ty thãø, bäü golgy phaït triãøn.
- 4. 1.2. Maìng suûn: maìng liãn
kãút boüc ngoaìi miãúng
suûn, træì diãûn khåïp.
-Låïp ngoaìi: caïc såüi
collagen, mäüt säú tãú baìo
såüi, nhiãöu maûch maïu.
Dinh dæåîng miãúng suûn.
- Låïp trong (låïp sinh suûn):
chæïa nhiãúu tãú baìo såüi,
tãú baìo tiãön thán tãú baìo
suûn: sinh saín, biãût hoïa
1.3. Sæû phaït triãøn cuía miãúng suûn: Suûn âæåüc phaït
tãú baìo suûn. Phaït triãøn
triãøn = 2 caïch:
miãúng suûn.
- Caïch âàõp thãm: låïp trong maìng suûn taûo låïp suûn
måïi âàõp thãm vaìo miãúng suûn.
- Caïch gian baìo: tãú baìo suûn trong äø suûn sinh saín
- 5. + Tãú baìo cuìng doìng kiãøu truûc: miãúng suûn phaït
triãøn daìi ra.
+ Tãú baìo cuìng doìng kiãøu voìng: miãúng suûn phaït
triãøn to ra.
- 6. 2. Suûn chun:
- Såüi vuìi trong cháút càn baín:
såüi chun: co giaîn, âaìn häöi.
- Vë trê: vaình tai, äúng tai
ngoaìi, nàõp thanh quaín.
3. Suûn xå: Såüi vuìi trong cháút
càn baín: boï såüi collagen. Tãú
baìo suûn: raíi raïc hoàûc xãúp
thaình haìng xen giæîa caïc boï
såüi collagen. Vë trê: suûn âéa
âãûm âäút säúng, åí mäüt säú
Suûn xå khåïp chäù näúi våïi dáy chàòng.
- 7. MÄ XÆÅNG
- Laì mäüt hçnh thaïi âàûc biãût cuía mä liãn kãút, cháút càn
baín nhiãùm muäúi calci ráút cæïng ràõn, phuì håüp vai
troì chäúng âåî vaì baío vãû cå thãø. Chæïc nàng khaïc:
váûn âäüng, chuyãøn hoïa (calci).
1. Cáúu taûo
1.1. Cháút càn baín xæång
- Dæåïi KHVQH: mën, khäng coï cáúu truïc, æa maìu acid,
taûo thaình nhæîng laï xæång gàõn våïi nhau. Vuìi trong
cháút càn baín: häúc nhoí äø xæång: chæïa tãú baìo
xæång, såüi collagen. Caïc äø xæång näúi våïi nhau båíi
caïc vi quaín xæång.
- Thaình pháön hoïa hoüc
+ Vä cå (70% troüng læåüng khä): chuí yãúu laì caïc muäúi
khoaïng: nhiãöu nháút : muäúi calci dæåïi daûng tinh thãø
hydroxyapatit.
+ Hæîu cå: chuí yãúu laï caïc Glycosaminoglycans kãút
- 8. 1.2. Såüi
Såüi collagen.
1.3. Tãú baìo
- Taûo cäút baìo: H. âa diãûn (truû), coï caïc nhaïnh baìo
tæång näúi nhau xãúp thaình haìng trãn bãö màût caïc
beì xæång âang hçnh thaình.
+ Cáúu taûo: nhán H. cáöu, baìo tæång æa maìu base,
chæïa nhiãöu LNB haût, ty thãø, bäü golgy phaït triãøn,
glycogen, enzym (phosphatase kiãöm)
+ Xuáút hiãûn åí nåi coï sæû taûo xæång. Täøng håüp
thaình pháön hæîu cå cháút gian baìo xæång, giaïn tiãúp
tham gia làõng âoüng muäúi calci räöi tæû vuìi mçnh vaìo
mçnh trong âoï tãú baìo xæång.
- 10. -Cäút baìo (tãú baìo
xæång): nhiãöu nháút,
H. sao, nhiãöu nhaïnh
baìo tæång daìi. Thán:
nàòm trong äø xæång,
nhaïnh: näúi nhau,
nàòm trong vi quaín
xæång näúi thäng caïc
äø xæång: váûn
chuyãøn caïc cháút
dinh dæåîng cho caïc
tãú baìo xæång.
+ Nhán H. træïng,
baìo tæång chæïa
RBX, LNB haût, bäü
golgy, glycogen.
+ Duy trç cháút nãön
xæång. Sæû chãút cuía Hình ảnh ổ xương và hệ thống vi quản xương
tãú baìo xæång háúp
- 12. - Huíy cäút baìo
+ Kêch thæåïc låïn,
nhiãöu nhán, xuáút
hiãûn åí vuìng xæång
hoàûc suûn âang bë
phaï huíy.
+ Nhán H. cáöu, baìo
tæång æa acid, chæïa
nhiãöu tiãu thãø
(lysosome), nhiãöu
khäng baìo. Coï nhiãöu
vi mao åí bãö màût
tiãúp xuïc våïi cháút
gian baìo xæång âang
bë phaï huíy. Chæïc
nàng: Tiãu huíy suûn
hoàûc xæång.
- 14. 2. Maìng xæång : laì maìng liãn kãút, gäöm 2 låïp:
- Låïp ngoaìi: gäöm caïc boï såüi collagen, êt såüi chun,
tãú baìo såüi.
- Låïp trong: daïn saït vaìo xæång båíi caïc såüi sharpey,
nhiãöu tãú baìo såüi, tiãön taûo cäút baìo. Låïp taûo
xæång.
3. Tuíy xæång: laì mä liãn kãút nàòm trong äúng tuíy
hoàûc häúc tuíy.
- Coï 4 loaûi tuíy: tuíy taûo cäút, tuíy taûo huyãút, tuíy
måî, tuíy xå.
4. Phán loaûi xæång
Càn cæï vaìo nguäön gäúc taûo xæång: 2 loaûi
- Xæång cäút maûc: do maìng xæång taûo ra.
- Xæång haver: do tuíy taûo cäút taûo ra.
Càn cæï vaìo cáúu taûo: 2 loaûi
- Xæång âàûc: xæång cäút maûc, xoång haver âàûc.
- Xæång haver xäúp.
4.1. Xæång cäút maûc: caïc laï xæång nàòm saït
nhau, trong cháút gian baìo cuía caïc laï xæång coï chæïa
- 15. 4.2. Xæång Haver
âàûc:
- Laì loaûi xæång
cæïng ràõn nháút,
tuíy taûo cäút taûo
ra.
- Âån vë cáúu taûo
laì caïc hãû thäúng
haver. Hãû thäúng
haver H. truû, âæåüc
taûo thaình båíi caïc
laï xæång âäöng tám
(10-15 laï) quáy
xung quang 1 äúng
caïc laï xæång laì äø xæång chæïa tãú baìo xæång. Caïc hãû
nhoí: äúng haver.
thäúng haver näúi thäng nhau båíi nhæîng äúng xiãn.
Trong caïc laï xæång
- Laì loaûi xæång chuí yãúu cáúu taûo thán xæång
hoàûc xen giæîa
daìi.
- 17. 4.3. Xæång haver
xäúp
- Do tuíy taûo cäút
taûo ra.
- Âæåüc cáúu taûo
båíi nhæîng vaïch
xæång, xen giæîa caïc
vaïch xæång laì häúc
tuíy chæïa tuíy xæång.
- Laì loaûi xæång
cáúu taûo âáöu caïc
xæång daìi, xæång
deût, xæång ngàõn.
- 19. 5. Cáúu taûo cuía caïc xæång
5.1. Xæång daìi
- Thán xæång: cáúu taûo båíi xæång âàûc. Gäöm 3 låïp:
+ Låïp ngoaìi (hãû thäúng cå baín ngoaìi): moíng, xæång
cäút maûc
+ Låïp giæîa: daìy, xæång haver âàûc
+ Låïp trong (hãû thäúng cå baín trong): xæång cäút maûc
Phêa ngoaìi thán xæång âæåüc bao baûo båíi maìng
xæång, giæîa thán xæång laì äúng tuíy.
- Âáöu xæång: 2 låïp:
+ Låïp ngoaìi: moíng, xæång cäút maûc
+ Låïp giæîa: xæång haver xäúp
Phêa ngoaìi âæåüc bao boüc båíi maìng xæång, træì
diãûn khåïp.
5.2. Xæång ngàõn: cáúu taûo tæång tæû âáöu xæång daìi
- 20. 5.3. Xæång deût: 3 låïp
- Låïp ngoaìi vaì trong: xæång cäút maûc
- Låïp giæîa: xæång haver xäúp.
6. Sæû cäút hoïa
- Xæång naìo cuîng âæåüc hçnh thaình tæì mä liãn kãút:
+ Sæû taûo xæång tæì mä liãn kãút nguyãn thuíy: cäút
hoïa træûc tiãúp.
+ Sæû taûo xæång tæì mä suûn: cäút hoïa giaïn tiãúp
- Quaï trçnh cäút hoïa gäöm 2 cäng viãûc traïi ngæåüc
cuìng âæåüc tiãún haình //: taûo vaì phaït triãøn xæång,
phaï huíy xæång.
- Quaï trçnh cäút hoïa gäöm 2 giai âoaûn:
+ Cäút hoïa nguyãn phaït: xáy dæûng vaì phaït triãøn
xæång
+ Cäút hoïa thæï phaït: phaï huíy vaì sæía sang laûi
- 21. 6.1. Cäút hoïa træûc tiãúp: xæång voìm
soü, xæång haìm.
6.1.1. Giai âoaûn cäút
hoïa nguyãn phaït
- Sæû xuáút hiãûn
trung tám cäú hoïa
vaì nhæîng laï xæång
âáöu tiãn:
+ Tuáön thæï 9
xuáút hiãûn 1-2 trung
tám cäút hoïa: tãú Sæû bàõt âáöu cuía quaï trçnh cäút hoïa
baìo trung mä tuû trong maìng
cäút baìo: täønghåüp cháút gian baìo, âáøy caïc tãú baìo xa
âàûc, biãût hoïa
taûo Cháút gian baìo tuû âàûc, nhiãùm muäúi calci vaì taûo
nhau.
cäút baìo vuìi mçnh vaìo âoï tãú baìo xæång, beì xæång
âáöu tiãn âæåüc taûo thaình.
Tæì trung tám cäút hoïa, sæû taûo xæång lan ra nhiãöu
phêa, xuáút hiãûn caïc beì xæång måïi näúi våïi nhau: maìng
liãn kãút xæång maìng. Khoaíng caïch giæîa caïc beì
- 22. - Mä liãn kãút
dênh åí màût ngoaìi
cuía laï xæång
maìng xæång: taûo
caïc laï xæång måïi
âàõp vaìo laï
xæång âáöu tiãn:
mä liãn kãút mä
xæång. Xæång åí
giai âoaûn naìy laì
6.1.2. Giai âoaûn cäút hoïa thæï phaït
xæång cäút maûc.
- Låïp giæîa bë phaï huíy taûo ra nhæîng häúc låïn chæïa
tuíy âæåüc ngàn caïch båíi caïc vaïch xæång: âæåüc thay
thãú båíi xæång haver xäúp.
- Låïp ngoaìi vaì trong: xæång cäút maûc.
Låïp ngoaìi tiãúp tuûc âæåüc âàõp thãm, låïp giæîa tiãúp
- 23. 6.2. Cäút hoïa trãn mä hçnh suûn
6.2.1. Giai âoaûn cäút hoïa nguyãn phaït
Bàõt âáöu khoaíng thaïng thæï 2, âáöu xæång cháûm hån
thán xæång.
- Thán mä hçnh suûn:
+ Maìng suûn maìng xæång: taûo xæång cäút maûc
boüc ngoaìi suûn.
+ Sæû biãún âäøi cuía suûn taûi trung tám mä hçnh suûn:
* Tãú baìo suûn træång to, cháút gian baìo nhiãùm muäúi
calci.
* Maûch maïu & mä liãn kãút tæì maìng xæång trung
tám: phaï huíy suûn, taûo äúng tuíy âáöu tiãn chæïa tuíy
xæång.
Maûch maïu tiãún vãö phêa 2 âáöu suûn tiãúp tuûc phaï
huíy suûn vaì xæång âæåüc taûo ra thay thãú suûn:
- 25. * Suûn trong
cuía âáöu
xæång
*Låïp suûn
xãúp haìng
* Låïp suûn
nhiãùm calci
* Låïp suûn
phç âaûi
* Låïp xæång
trong suûn
* ÄÚng tuíy
- 27. - Âáöu mä hçnh suûn:
+ ÅÍ trung tám: tãú baìo suûn træång to
+ Maûch maïu tiãún vaìo trung tám, lan toía moüi phêa:
phaï huíy suûn, taûo häúc tuíy, xæång trong suûn âæåüc
taûo ra thay thãú snuû.
+ Phêa träng vaìo thán xæång sæû taûo xæång såïm bë
ngæìng laûi, âãø chæìa ra 1 bàng suûn näúi coï chiãöu
daìy # 1-2mm giæîa âáöu & thán xæång.
6.2.2. Giai âoaûn cäút hoïa thæï phaït
Xæång âæåüc taûo ra åí giai âoaûn nguyãn phaït âæåüc
sæía sang laûi: gäöm huíy xæång vaì taûo xæång måïi
thay thãú.
- Thán xæång:
+ Xæång trong suûn bë phaï huíy äúng tuíy daìi ra.
+ Maìng xæång: taûo xæång âàõp thãm vaìo thán
xæång daìy lãn.
+ Màût trong thán xæång: xæång cäút maûc bàõt âáöu
coï sæû sæía sang vaì thay thãú:
* Sæû taûo thaình khoaíng träúng Howship: maûch maïu
+ mä lkãút cuía tuíy thán xæång cäút maûc, phaï huíy
- 28. * Sæû taûo hãû thäúng haver: taûo cäút baìo taûo caïc
laï xæång âàõp vaìo khoaíng träúng howship hãû
thäúng haver: äúng haver laì pháön coìn laûi cuía
khoaíng träúng vaì caïc laï xæång âäöng tám bao
quanh.
+ Phêa ngoaìi thán xæång coìn laûi 1 säú laï xæång
cäút maûc hãû thäúng cå baín ngoaìi.
+ Khi äúng tuíy khäng räüng ra, taûo cäút baìo taûo 1
säú laï xæång âàõp vaìo hãû thäúng cå baín trong.
- Âáöu xæång: xæång trong suûn bë phaï huíy vaì
âæåüc thay båíi xæång xäúp, træì pháön ngoaûi vi vaì
diãûn khåïp.
7. Sæû phaït triãøn cuía xæång daìi
Xæång daìi ra do sæû phaït triãøn cuía bàng suûn näúi,
xæång to ra do sæû taûo xæång cuía maìng xæång.
8. Nhæîng yãúu täú aính hæåíng âãún sæû phaït triãøn
cuía xæång
- 31. 9. Khåïp xæång
Coï 3 loaûi khåïp :
- Khåïp báút âäüng:
khåïp xæång voìm soü
- Khåïp baïn âäüng:
khåïp mu, khåïp liãn âäút
soïng
- Khåïp âäüng: coï åí âa
säú xæång
Cáúu taûo cuía 1 khåïp
âäüng gäöm caïc thaình
pháön sau:
-Suûn khåïp
- Bao khåïp
- Maìng hoaût dëch
- 32. 9.1. Suûn khåïp: suûn
trong, khäng coï maìng
suûn åí màût khåïp. 4
låïp:
- Låïp bãö màût:
tãú baìo suûn vaì såüi
collagen nàòm // våïi bãö
màût khåïp.
- Låïp trung gian:
tãú baìo suûn kiãøu
voìng vaì caïc boï såüi
collagen bàõt cheïo
nhau.
- Låïp chênh:
âäöng nháút, tãú baìo
suûn kiãøu truûc & caïc
boï såüi collagen vuäng
- 33. 9.2 Bao khåïp: laì mä liãn
kãút coï nhiãöu såüi
collagen, êt tãú baìo såüi,
êt maûch maïu.
9.3. Maìng hoaût dëch: 2
låïp:
- Låïp xå chun
- Låïp tãú baìo phuí bãö
màût: 2 loaûi tãú baìo
+ Tãú baìo A (tãú baìo
khåïp thæûc baìo): thæûc
baìo maûnh, baìo tæång
nhiãöu lysosome.
+ Tãú baìo B: täøng håüp
a. Hyaluronic vaì chãú
tiãút vaìo dëch khåïp.
9.4. ÄØ khåïp: chæïa