อนาคตข้าวและชาวนาไทยจะรุ่งเรืองหรือโรยรา 23 06 2564
- 2. ➢ทิศทางข้าวไทยในตลาดส่งออกข้าวโลกก้าวสู่ภาวะร่วงโรย
ที่มา : Grain : World Markets and Trade , June 2021
✓นับจากปี 2555 เป็นต ้นมาอินเดียเป็นผู้ส่งออกรายใหญ่ของโลก
ในปี 2563 อินเดียส่งออกข ้าว 14.56 ล ้านตัน รองลงมาได ้แก่
เวียดนาม 6.17 ล ้านตัน และไทย 5.72 ล ้านตัน
2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Unit:
Million
MT
Milled Rice Exports by Major Export Countries
India Thailand Vietnam United States Pakistan
- 3. 3
ประเทศ ส่วนแบ่งตลาด (ร้อยละ)
2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563
อินเดีย 12.80 26.29 26.54 26.25 25.91 25.33 26.18 25.67 32.20 36.14
เวียดนาม 19.31 19.73 16.97 14.33 15.49 12.66 13.53 13.90 13.64 13.39
ไทย 29.37 17.61 17.01 24.84 22.90 24.51 24.22 19.68 12.62 12.33
ปากีสถาน 9.40 8.69 10.46 8.38 9.37 10.68 7.50 8.77 8.70 8.93
สหรัฐอเมริกา 8.96 8.46 8.36 6.68 7.87 8.79 7.04 6.42 6.34 6.16
รวม 5 ประเทศ 79.84 80.78 79.34 80.48 81.54 81.97 78.47 74.43 73.48 76.96
อื่นๆ 20.16 19.14 20.66 19.52 18.46 18.03 21.53 25.57 26.52 23.04
รวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00
การค ้าข ้าวโลก
(ล ้านตัน)
36.26 39.13 39.49 44.16 42.68 40.27 48.30 43.92 45.22 47.04
ที่มา: คานวนจากข ้อมูล USDA "Grain: World Markets and Trade, various issues
➢สัดส่วนการถือครองตลาดข้าวของไทยเทียบกับคู่แข่ง
✓ความสามารถในการแข่งขันของข ้าวไทยในตลาดการค ้าข ้าวโลกมี
ทิศทางที่หดตัวลง เพราะมีคู่แข่งขันในระดับราคาที่ต่ากว่า
- 4. ➢ตลาดข้าวโลกมีความหลากหลายชนิดข้าว
ที่มา : Grain : World Markets and Trade , June 2021 and May 2017
✓ในปี 2563 การค ้าข ้าวโลกมีประมาณ 47 ล ้านตัน (ประมาณร้อยละ 9.30 ของปริมาณ
ผลผลิตข ้าวโลก ) ปริมาณการค ้าจะแกว่งตัวไปในแต่ละปี
✓ข ้าวที่มีการค ้ามากยังเป็นข ้าวพื้นแข็งหรือกึ่งแข็งได ้แก่ ข ้าวสารเจ้า 5% และ 25%
แบ่งประเภทของข ้าวในตลาด
การค ้าข ้าวโลก2563
ข ้าวหอม ประมาณ 5 ล ้านตัน
ข ้าวนึ่งประมาณ 7 ล ้านตัน
ข ้าวเหนียว 1.3 ล ้านตัน
ข ้าวบาสมาติ 5.2 ล ้านตัน
ข ้าวญี่ปุ่ น 3 ล ้านตัน
ข ้าวสารเจ ้าและข ้าวหัก 27.3 ล ้านตัน
42.7
40.2
48.1 48.3
43.9 45.2
47.0
-
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
60.0
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Unit:
MMT
Global Rice Trade 2014-2020
4
- 5. ➢คู่แข่งขันข้าวไทยในทุกระดับตลาดการค้าข้าวโลกมีมาก
ขึ้นและความสามรรถในการแข่งขันของข้าวไทยถดถอยลง
ตลาดข ้าวระดับพรีเมี่ยม
✓ตลาดข ้าวพรีเมี่ยม ได ้แก่ตลาดข ้าวหอมมีการแข่งขันที่มากกว่าเดิมเพราะ
เวียดนามได ้พัฒนาการผลิตข ้าวคุณภาพพรีเมียมและส่งอกข ้าวหอมในระดับราคาที่
ต่ากว่าไทยอย่างมาก เวียดนามและกัมพูชามีการส่งออกข ้าวหอมมากขึ้น อีกทั้งจีน
และสหรัฐฯ ต่างก็ได ้มีการพัฒนาการผลิตข ้าวหอมด ้วยเช่นกัน
✓ตลาดข ้าวสารเจ ้า 5% และ 25% เป็นตลาดข ้าวที่มีการแข่งขันสูง เวียดนาม
อินเดีย ปากีสถาน และประเทศที่เข ้ามาแข่งขันใหม่ในตลาด ได ้แก่กัมพูชาและ
พม่า รวมถึงข ้าวจากกลุ่มประเทศในละตินอเมริกา ข ้าวสารเจ้า 5%และ 25% ของ
ไทยกาลังแข่งขันไม่ได ้ และถูกแทนที่โดยคู่แข่งขันที่มีต ้นทุนที่ต่ากว่า
ตลาดข ้าวสารเจ ้า 5% และ 25%
ตลาดข ้าวนึ่ง
✓ตลาดข ้าวนึ่งเป็นตลาดในแอฟริกาและตะวันออกกลางซึ่งเดิมอินเดียเป็นผู้ส่งออก
ข ้าวนึ่งไปในตลาดแอฟริการายใหญ่ แต่จากปี 2551 เป็นต ้นมาที่อินเดียหยุดการ
ส่งออก ทาให ้ข ้าวนึ่งจากไทยเข ้าไปแทนตลาดข ้าวนึ่งของอินเดีย ไทยเคยเป็นผู้
ถือครองตลาดรายใหญ่ในระยะสั้นๆ เพราะเมื่ออินเดียกลับมาส่งออกข ้าวนึ่งในปี
2554 เป็นต ้นมา ทาให ้ตลาดข ้าวนึ่งมีการแข่งขันมากขึ้น 5
- 6. 6
2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563
กัมพูชา 184,854 232,785 274,671 225,471 394,027 500,000 531,648 556,040
เวียดนาม 181,464 482,763 677,515 1,029,4 1,169,4 1,274,5 1,408,0 1,575,5 2,198,9 1,908,42 2,319,45
ไทย 2,442,1 2,443,8 1,915,7 1,882,7 1,846,4 1,901,7 2,496,4 2,667,2 2,089,9 1,909,35 2,002,24
Total 2,623,5 2,926,6 2,593,2 3,097,0 3,248,6 3,450,9 4,129,8 4,636,7 4,788,90 4,349,42 4,877,73
2,623,572
2,926,638
2,593,294
3,097,019
3,248,623
3,450,948
4,129,897
4,636,798
4,788,901
4,349,426
4,877,730
0
1000000
2000000
3000000
4000000
5000000
6000000
ตลาดข้าวหอมโลกแยกตามประเทศผู้ส่งออก 2553-2563 (ตัน)
ที่มา: ปริมาณการส่งออกของกัมพูชาและเวียดนามจาก The Rice Trader (TRT) ปริมาณการส่งออกของประเทศไทยจากกรมศุลกากร
➢ปัจจุบันเวียดนามส่งออกข้าวพื้นนุ่มเป
็ นลาดับหนึ่ง
มากกว่าไทย
✓เวียดนามประสบความสาเร็จและมีความต่อเนื่องในนโยบายในการ
ปรับเปลี่ยน Platform ภาคการผลิตข ้าวไปสู่การเพิ่มคุณภาพ เพิ่ม
ประสิทธิภาพและมูลค่าต่อหน่วย
- 7. 7
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Thailand 211,863 283,137 308,158 221,545 337,493 514,549 383,540 214,454 276,568
Vietnam 311,911 418,281 668,760 522,757 992,000 1,412,538 833,289 509,159 996,098
Total 523,774 701,418 976,918 744,302 1,329,493 1,927,087 1,216,829 723,613 1,272,666
523,774
701,418
976,918
744,302
1,329,493
1,927,087
1,216,829
723,613
1,272,666
-
500,000
1,000,000
1,500,000
2,000,000
2,500,000
Global Glutinous Rice Exports (MT), 2012-2020
➢ตลาดส่งออกข้าวเหนี่ยวโลกเวียดนามเป
็ นผู้ถือครอง
ตลาดรายใหญ่
ที่มา: Modified from The Rice Trader
- 8. 8
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
India 1,392,918 4,550,657 4,093,711 4,067,834 3,666,123 3,667,111 4,561,818 3,582,334 3,402,962 4,700,735
Thailand 3,431,770 2,176,900 1,691,400 3,262,600 2,317,608 2,143,612 3,373,184 2,708,222 2,229,558 1,441,994
Vietnam 49,000 60,000 81,000 73,000 69,275 25,600 25,000 7,548 9,135 5,500
Brazil 550,480 389,015 133,857 87,874 98,978 66,061 46,510 75,162 77,282 139,155
Pakistan 443,016 222,742 217,245 235,373 373,780 508,935 409,237 245,707 351,126 612,290
USA 278,137 258,570 281,731 209,451 217,963 169,616 225,264 193,647 195,379 182,082
Total 6,166,631 7,657,884 6,498,944 7,936,132 6,743,727 6,580,935 8,641,013 6,812,620 6,265,442 7,081,756
-
1,000,000
2,000,000
3,000,000
4,000,000
5,000,000
6,000,000
7,000,000
8,000,000
9,000,000
10,000,000
-
1,000,000
2,000,000
3,000,000
4,000,000
5,000,000
6,000,000
7,000,000
8,000,000
9,000,000
10,000,000
หน่
ว
ย:
ton
ตลาดผู้ส่งออกข้าวนึ่งที่สาคัญ (ตัน) 2011-2020
ที่มา:The Rice Trader
➢ตลาดส่งออกข้าวนึ่งอินเดียเป
็ นผู้ถือครองรายใหญ่
- 9. ที่มา: คานวณจากฐานข ้อมูลของสานักงานเศรษฐกิจการเกษตรด ้วยความร่วมมือกับกรมศุลกากร
➢การกระจายตลาดส่งออกข้าวของไทย
✓ ในปี 2563 การส่งออกข ้าวของไทย 5.72 ล ้านตัน ซึ่งได ้ชะลอตัวลงอย่าง
ต่อเนื่องนับจากปี 2560 ที่ส่งออกได ้สูงสุด 11.62 ล ้านตัน
ภูมิภาคแอฟริกาเป็นแหล่งส่งออกข ้าวรายใหญ่ของไทย ไทยส่งออกไปในทั่ว
ทุกภูมิภาคหดตัวลง ยกเว ้นในสหรัฐอเมริกาที่ทรงตัว
9
-
1,000,000
2,000,000
3,000,000
4,000,000
5,000,000
6,000,000
7,000,000
ASEAN Non-
ASEAN
Middle
east
Europe Africa America Oceania
2016 1,581,543 1,606,536 362,698 390,132 5,118,665 611,909 211,807
2017 997,399 2,384,749 776,316 392,603 6,200,225 700,090 176,115
2018 2,575,990 1,538,274 497,211 399,386 5,206,028 642,420 216,036
2019 850,136 932,769 474,843 378,233 4,105,063 677,728 161,475
2020 454,639 876,207 305,421 315,173 2,746,310 851,312 175,598
Unit:
Tons
- 10. 10
ข ้าวสารเจ ้า
100%
ข ้าวสารเจ ้า
5%
ข ้าวหอม
มะลิ
ข ้าวหอม
ปทุม
ข ้าวนึ่ง ข ้าวเหนียว ข ้าวอื่น ๆ
พ.ศ. 2559 508,998 2,807,514 2,364,732 131,694 2,143,612 337,493 1,199,339
พ.ศ. 2560 801,847 1,913,403 2,288,544 378,687 3,373,184 514,549 2,357,283
พ.ศ. 2561 496,914 3,077,877 1,642,744 447,163 2,708,222 383,540 2,318,887
พ.ศ. 2562 491,715 1,565,855 1,395,892 513,461 2,229,558 214,454 1,169,313
พ.ศ. 2563 429,289 997,387 1,428,046 574,194 1,441,994 276,568 577,183
-
500,000
1,000,000
1,500,000
2,000,000
2,500,000
3,000,000
3,500,000
4,000,000
หน่
ว
ย:
ต
ัน
ปริมาณการส่งออกข้าวไทยตามชนิดข้าวปี 2559 - 2563
ที่มา:คานวณจากข ้อมูลศุลกากร
หมายเหตุ: ข ้าวอื่นๆรวมถึงข ้าวสารเจ ้า 10% 15% และ 25%
➢การส่งออกข้าวของไทยตามประเภทของข้าว
✓ในปี 2563 ข ้าวนึ่งเป็นปริมาณที่ส่งออกมากแต่หากรวมข ้าวหอมมะลิ
กับข ้าวหอมประทุมเข ้าด ้วยกันจะมีปริมาณเหนือข ้าวนึ่ง
- 12. ➢ต้นทุนการผลิตข้าวของไทยสูงทาให้ความสามารถใน
การแข่งขันด้านราคาลดลง
ประเทศ ต ้นทุนข ้าวเปลือก(บาทต่อตัน)
ไทย 1/ 7,452
เวียดนาม 2/ 5,615
พม่า 3/ 4,353
หมายเหตุ: 1/ Somporn Isvilanonda and Piyatat Palanuruk, Agribenchmark(2013);
2/ Nguyen Tri Khiem (December 2013); 3/ Kyaw Myint, 2013;
3 กค 2560 ข ้าวเปลือกความชื้น 15%(บาท/ตัน)
จ.นครสวรรค์ 8,700 บาท(ข ้าวเปลือกเจ ้า)
จ. สุรินทร์ 12,000(หอมมะลิ)
ที่มา: สมาคมโรงสีข้าวไทย
ราคาข้าวเปลือกเจ้าที่ จ.นครสวรรค์ และสุรินทร์
ระดับต ้นทุนการผลิตข ้าวเปลือกที่สูงเป็นปัจจัยสาคัญที่ส่งผลกระทบต่อความสามารถในการ
แข่งขันในตลาดส่งออกข ้าวไทยและสร ้างแรงกดดันในรับไร่นา
Source: USDA, Economic Research Service
12
11 มิย 2564 ข ้าวเปลือกความชื้น 15%(บาท/ตัน)
จ.นครสวรรค์ 8,800 บาท(ข ้าวเปลือกเจ ้า)
จ. สุรินทร์ 11,000-11,500(หอมมะลิ)
ราคาข้าวเปลือกเจ้าที่ จ.นครสวรรค์ และสุรินทร์
ที่มา: สมาคมโรงสีข้าวไทย
- 14. ⚫ความต้องการอาหารปลอดภัย อาหารอินทรีย์
⚫ความต้องการอาหารที่มีคุณค่าโภชนาการ อาหารที่เป
็ นยา
⚫ความกังวลเรื่องผลกระทบด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม: โลกร้อน
สวัสดิการสัตว์ การใช้น้ามากเกินไป การกีดกันการค้า
✓เกิดทางเลือกในระบบการผลิตในหลายรูปแบบมากขึ้น เช่น เกษตร
อินทรีย์ เกษตรปลอดภัย การเกษตรที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล ้อม เป็นต ้น
➢ รูปแบบการบริโภคที่กาลังเปลี่ยนแปลงทาให้เกิด
ทางเลือกในระบบการผลิต
14
✓ซึ่งเปนการปรับเปลี่ยน Platform การผลิตข ้าวไปจากเดิม
- 15. 15
ได้รับคุณค่าจากการบริโภค
อาหารที่ได้คุณภาพ เป
็ นมิตร
กับสิ่งแวดล้อม มีความ
ปลอดภัย เข้าถึงได้และมีอยู่
อย่างพอเพียง
ผูกโยงเครือข่ายสร้างเป
็ นตลาด
จาเพาะ(niche market) มีกลไก
รับรองคุณค่า มีช่องทางในการ
กระจายสินค้า ที่เป
็ นธรรม
สร้างความจาเพาะในคุณค่า
ของสินค้า(niche product)
ใช้ปัจจัยการผลิตที่เป
็ นมิตรต่อ
สิ่งแวดล้อม มีกลไกของ
กิจกรรมและการจัดการที่ดี
การผลิตผสมผสาน
ตระหนักถึงความสาคัญของ
ระบบนิเวศ สภาพแวดล้อม
และทรัพยากรธรรมชาติ
ดิน น้า อากาศ
biodiversity
สังคม
เศรษฐกิจ
สิ่งแวดล ้อม
เกษตรกรรม
ยั่งยืน
คุณภาพชีวิตที่
ดีของเกษตรกร
ความมั่นคง ความมั่งคั่งและยั่งยืน
การ
ผสมผสาน
การผลิตพืช
และสัตว์
➢ทาอย่างไรจึงจะสร้างกระบวนการผลิตที่เป
็ นมิตรกับสิ่งแวดล้อมใน
รูปของ Eco-Rice Farming System
- 16. ปัจจัยการผลิต
• เมล็ดพันธุ์ดี
• .ใช ้ปัจจัยการผลิตคุณภาพ
• จัดการเครื่องมืออย่างมี
ประสิทธิภาพ
การผลิต
• รวมที่นาให ้ใหญ่่ขึ้น
• มีมาตรบานการผลิต
• ใช ้เครื่องจักรกลเข ้าช่วย
• ทาชลประทานไร่นาให ้มี
ประสิทธิภาพ
การดูแลหลังเก็บเกี่ยว
• แปรรูปที่ดี
• เก็บรักษาดี
• การขนส่งดี
การแปรรูป
• High VA processing
• Processing by-products
การค้า
• สืบที่มาได ้
• คุณภาพดี
• ความปลอดภัย
• การตลาด
ธุรกิจ
สหกรณ์การเกษตร
การจัดการที่ดินและทุน
การส่งเสริม การให้สินเชื่อระยะ
กลางและยาว
16
➢ สร้าง Community Tailor Made Rice Production Platform
ตามความเหมาะสมของ Eco-system โดยเน้นความจาเพาะและ
ความได้เปรียบต่อขนาดเป
็ นความท้าทายใหม่
