Για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα το 2018 αναμφίβολα είναι το έτος των μεγάλων ευκαιριών.

1. Οικονομία
ΑΡΘΡΑ
30 ΣΑΒΒΑΤΟ 23 - ΔΕΥΤΕΡΑ 25 ΔΕΚΕμβριου 2017 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
Η χρονιά των
μεγάλων ευκαιριών
Π
έρα από κάθε αμφιβολία το 2018 είναι
η χρονιά των μεγάλων ευκαιριών για
το ελληνικό οικοσύστημα των νεοφυ-
ών επιχειρήσεων. Μεγάλες ευκαιρίες που ταυ-
τόχρονα είναι και μεγάλες προκλήσεις όχι μόνο
για τις ίδιες τις επιχειρήσεις αλλά και για όλους
τους άλλους συντελεστές της αγοράς όπως οι
επενδυτές, οι διαχειριστές κεφαλαίων, οι ερευ-
νητές και γενικότερα ο ακαδημαϊκός κλάδος,
οι διάφοροι συμβουλευτικοί οργανισμοί και
γενικά για όλους όσοi ασχολούνται με τη συ-
γκεκριμένη υπόθεση στη χώρα μας. Οι μεγάλες
αυτές ευκαιρίες πηγάζουν από τη σύμπτωση
πολλών θετικών παραγόντων. Ενδεικτικά, κά-
ποιοι από αυτούς είναι οι ακόλουθοι:
w Η αύξηση των αμερικανικών επενδύσεων
στο χώρο της τεχνολογίας στην Ευρώπη.
w Η βελτίωση της διεθνούς αξιοπιστίας του ελ-
ληνικού brand στον χώρο μέσα από μια σειρά
επιτυχιών.
w Η συνεχής ροή όλο και περισσότερων, όλο
και μεγαλύτερων εξαγορών επιχειρήσεων ελ-
ληνικών συμφερόντων.
w Η κατακόρυφη αύξηση της διαθεσιμότητας
επενδυτικών κεφαλαίων μέσα από το πρό-
γραμμα EquiFund.
w Η γενικότερη (σχετική, βεβαίως) βελτίωση
των προσδοκιών για την ελληνική οικονο-
μία.
w Η ανάδειξη της επιχειρηματικότητας ως μιας
κεντρικής επιλογής καριέρας για τους νέους
αποφοίτους.
w Η αυξανόμενη τάση Ελλήνων ιδιωτών επεν-
δυτών (Business Angels) να ενισχύσουν ελλη-
νικές νεοφυείς επιχειρήσεις, κυρίως ωθούμενη
από την ύπαρξη πλέον της “προηγούμενης γε-
νιάς”, δηλαδή ιδιωτών που έβγαλαν χρήματα
από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα και τώρα
είναι διατεθειμένοι να επανεπενδύσουν μέρος
αυτών σε νέες προσπάθειες.
Είναι πραγματικά σπάνια τύχη να συνυπάρ-
χουν τόσες πολλές και τόσο σημαντικές θετικές
παράμετροι για την ανάπτυξη ενός κλάδου της
οικονομίας, οπότε η αισιοδοξία μπορεί να θεω-
ρηθεί βάσιμη. Βεβαίως, την χρονιά αυτή ακρι-
βώς την μεγάλων ευκαιριών είναι που όσοι
δραστηριοποιούνται στην αγορά αυτή πρέπει
να κάνουν και μερικά μεγάλα βήματα μπρο-
στά ξεπερνώντας τις χρονιές παθογένειες που
τη βασανίζουν, με πρώτη και σημαντικότερη
εκείνη της κουλτούρας της συνεργασίας ή, για
να ακριβολογεί κανείς, της απόλυτης έλλειψής
της. Η οικονομία που αναπτύσσουν οι νεοφυ-
είς επιχειρήσεις για να επιτύχουν είναι εκείνη
της συνεργασίας πράγμα που δυστυχώς μέχρι
σήμερα δεν κατάφεραν να το αποδείξουν στην
πράξη. Επενδυτές και επιχειρηματίες πρέπει
το 2018 να αποδείξουν με τις πράξεις τους
ότι επιτέλους κατανόησαν πως στην αγορά
αυτή δεν υπάρχει τίποτα να χωριστεί και ότι
το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων είναι
η ανάδειξη του ελληνικού brand ως μιας αξι-
όπιστης διεθνούς επιλογής. Πράγματι, για να
ειπωθεί όσο πιο απλά γίνεται, στο μοντέλο που
παράγουμε στην Ελλάδα και πουλάμε στον
κόσμο, αυτά που μας χωρίζουν είναι ελάχι-
στα και σχετικά ασήμαντα ενώ αυτά που μας
ενώνουν είναι πολλά και ιδιαίτερα σημαντικά.
Στο μέτρο που οι κύριοι παίκτες του οικοσυ-
στήματος θα ενστερνιστούν τη θέση αυτή, θα
μπορέσουμε όλοι να δούμε την αισιοδοξία μας
να επιβεβαιώνεται και το 2018 να γίνεται μια
χρονιά ορόσημο για τις ελληνικές νεοφυείς
επιχειρήσεις. ■
Δημήτρης
Τσίγκος
Ιδρυτής της Starttech Ventures,
μέλος Δ.Σ. του EBAN, συνιδρυτής
του HeBAN και μέλος Δ.Σ. του ΣΕΚΕΕ
Oι προκλήσεις για τον ΟΣΕ
Τ
ο 2016 ήταν το σημείο καμπής
για την σιδηροδρομική αγορά,
η οποία είναι πλέον επίσημα
ανοιχτή σε κάθε ενδιαφερόμε-
νη σιδηροδρομική επιχείρηση.
Το 2017 ήταν το έτος της προσαρ-
μογής και της προετοιμασίας του ΟΣΕ,
όπου διαγνώσαμε τις πολυποίκιλες προ-
κλήσεις που γέννησε η νέα κατάσταση
πραγμάτων. Το 2018 θα είναι το πρώτο
έτος όπου θα κληθούμε να ανταποκρι-
θούμε στις προκλήσεις αυτές.
Χαρακτηριστικά της διετίας 2016-
2017:
w Συντονισμένη δράση των φορέων της
σιδηροδρομικής οικογένειας (ΟΣΕ, ΕΡ-
ΓΟΣΕ, ΓΑΙΑΟΣΕ, ΕΕΣΣΤΥ, ΡΑΣ συν τις 4
αδειοδοτημένες σιδηροδρομικές επιχει-
ρήσεις ΤΡΑΙΝΟΣΕ, RailCargo-Goldair,
PEARL & ΣΤΑΣΥ) υπό την καθοδήγηση
της πολιτικής ηγεσίας.
w Προσπάθεια να ολοκληρωθούν πολυε-
τείς εκκρεμότητες στα έργα, με επίγνω-
ση των σοβαρών ατελειών του σχεδια-
σμού τους και των κενών στην πορεία
εκτέλεσής τους.
w Αντιστροφή του πνεύματος «Ολα κατ’
οικονομίαν» που κυριάρχησε από το
2010 μέχρι το 2015 στο πνεύμα «Απο-
τελεσματική, πρωτοβουλιακή και χρη-
στή διαχείριση για την παραγωγική
ανασυγκρότηση».
w Εξωστρέφεια (επιτέλους).
Ενας σύντομος απολογισμός για το
2017 αναδεικνύει τις βασικές δράσεις
του ΟΣΕ:
w Μετά από συντονισμένες ενέργειες,
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε νόμιμες
τις κρατικές ενισχύσεις προς τον ΟΣΕ
(14 δισ. €) με άμεση συνέπεια την δια-
γραφή των χρεών του
w Διατυπώθηκε από τους εργαζόμενους
νέο οργανόγραμμα
w Εντάθηκαν οι δράσεις συντήρησης
στη βάση συστηματικής καταγραφής
των προβλημάτων του δικτύου
w Ιδρύθηκε Σιδηροδρομική Ακαδημία,
για την εκπαίδευση όλων των σιδηρο-
δρομικών επαγγελμάτων
w Εγινε επιτυχής διαχείριση πολυάριθ-
μων συμβάντων (εκτροχιασμοί κ.λπ.)
w Εγιναν oμάδες εργασίας για τη σι-
δηροδρομική επανασύνδεση με τους
Βαλκάνιους γείτονες
w Αξιοποιήθηκε πολεοδομικά (ΕΣΠΑ)
η σχολάζουσα ακίνητη περιουσία του
ΟΣΕ στην Κοζάνη, πρότυπο για την
μελλοντική σχετική δράση του Οργα-
νισμού
w Αρχισαν εργολαβίες για τον Προαστι-
ακό Πάτρας-Κάτω Αχαγιάς
w Εγινε ηλεκτροκίνηση στους Σ.Σ. Αθη-
νών και Πειραιά μετά από 20 έτη
w Εγιναν μελέτες βιωσιμότητας για την
αξιοποίηση δευτερευουσών γραμμών
(Λουτράκι, Ναύπλιο, Μπράλος)
w Συμμετοχή σε συγχρηματοδοτούμενα
ευρωπαϊκά προγράμματα.
w Ξεκίνησε η αξιολόγηση των 1.000 ισό-
πεδων διαβάσεων του συνολικού δι-
κτύου σε συνεργασία με τα 5 ΑΕΙ που
διαθέτουν συγκοινωνιακό τομέα
w Εδραιώθηκε συνεργασία του ΟΣΕ με
άλλα σχετικά ελληνικά ΑΕΙ.
Για το 2018, πέραν όσων ξεκίνησαν,
θα εστιάσουμε και στις ακόλουθες νέες
δράσεις:
w Συνολική ανάταξη του δικτύου και
σταδιακή ενσωμάτωση νέων τεχνολο-
γιών
w Πρόγραμμα συνδέσεων με τα βιομη-
χανικά πάρκα και μονάδες (με υπουρ-
γείο Ανάπτυξης & ΕΤΒΑ)
w Εγκατάσταση συστήματος άμεσης
επέμβασης στο δίκτυο
w Αξιοποίηση μουσειακού τροχαίου υλι-
κού και τουριστικές υπηρεσίες
w Ενεργειακή αποτελεσματικότητα (με
τη ΔΕΗ).
Στόχος μας: 100% ασφάλεια και αξιοπι-
στία του σιδηροδρομικού δικτύου, ώστε
να ξαναβρεί ο σιδηρόδρομος τη θέση
που του αξίζει. ■
Κων/νος
Πετράκης
Διευθύνων σύμβουλος
Οργανισμού
Σιδηροδρόμων Ελλάδας
Οι τάσεις της κτηματαγοράς
Π
ροτού μιλήσουμε
για τις «τάσεις»
στην ελληνική
κτηματαγορά στα
εμπορικά ακίνητα πρέπει να
πούμε μερικά βασικά για τη
δομή της. Η ελληνική αγορά
του real estate είναι ρηχή
και «κατακερματισμένη»
(fragmented, σύμφωνα με τη
διεθνή ορολογία). Ρηχή γιατί
έχει περιορισμένα ακίνητα με
επενδυτικά χαρακτηριστικά
και γι’ αυτό οι πράξεις είναι
λίγες και κατακερματισμένη
γιατί δεν υπάρχει ομοιομορ-
φία στη «συμπεριφορά» των
αξιών των ακινήτων. Συνε-
πώς, κατά τη διάρκεια της
κρίσης δεν επέδειξαν όλοι οι
τομείς της αγοράς ενιαία συ-
μπεριφορά. Ειδικότερα για τα
επαγγελματικά ακίνητα, αυτά
που διέθεταν τα καλύτερα θε-
μελιώδη χαρακτηριστικά εί-
χαν σαφώς καλύτερη πορεία
και έχασαν πολύ μικρότερο
κομμάτι της αξίας τους, ενώ,
σε περιφερειακές αγορές, ακί-
νητα β’ κατηγορίας σημείω-
σαν δραματικές μειώσεις.
Οι πρόσφατες συναλλαγές
στα «pockets» των εμπορικών
ακινήτων με καλά επενδυτι-
κά χαρακτηριστικά δείχνουν
αυξητική τάση στις τιμές πώ-
λησης, χωρίς αυτή η τάση να
έχει ακόμα επεκταθεί και στα
λοιπά ακίνητα. Οι τιμές τους
αυξάνονται λόγω της μείω-
σης των αποδόσεων (yield),
αλλά και της αύξησης των
ενοικίων τους σε κάποιες
περιπτώσεις (π.χ. Ερμού). Η
δυναμική που προκαλεί τις
αυξήσεις αυτές είναι διπλή.
Αφενός, αντικατοπτρίζει
τη μείωση του ρίσκου της
χώρας μετά την απομάκρυν-
ση του κινδύνου για Grexit
που απεικονίζεται και στην
αποκλιμάκωση των επιτο-
κίων των ελληνικών ομο-
λόγων, αφετέρου η αύξηση
των τιμών είναι αποτέλεσμα
του έντονου ανταγωνισμού
λόγω χαμηλής προσφοράς
και μεγάλης ζήτησης για
λίγα ακίνητα με πολύ καλά
χαρακτηριστικά σε συγκε-
κριμένες αγορές. Οι τάσεις
αυτές θα αρχίσουν να επε-
κτείνονται σε μεγαλύτερα
τμήματα της αγοράς μόνον
εφόσον η συνολική οικονο-
μία δείξει σαφή και σταθερή
ανάκαμψη. Οπως, δε, δείχνει
η διεθνής εμπειρία, το reαl
estate συνήθως ακολουθεί
παρά προηγείται της οικο-
νομικής ανάκαμψης.
Η εικόνα σημαντικής βελ-
τίωσης της απορρόφησης κε-
νών χώρων (take ups) είναι
μια καλή ένδειξη συνολικής
ανάκαμψης που δεν παρατη-
ρήθηκε το τρέχον έτος (παρά
τη μεγαλύτερη κινητικότητα
κυρίως σε «pockets» του
retail και των logistics) και
είναι ένα από τα βασικά ζη-
τούμενα για το 2018.
Το 2018 περιμένουμε επί-
σης τη δυναμική που θα δη-
μιουργήσουν τα εμπορικά
ακίνητα που σχετίζονται με
τα NPLs με έμφαση σε ξενο-
δοχεία / τουριστικές μονάδες.
Πολλά ξένα funds αλλά και οι
Ελληνες θεσμικοί επενδυτές
(κυρίως οι ΑΕΕΑΠ) έχουν εκ-
δηλώσει ενδιαφέρον για τα
εν λόγω ακίνητα. Το μέγεθος
της προσφοράς αλλά και της
ζήτησης που θα δημιουργή-
σουν θα καθορίσει σημαντι-
κά τις εξελίξεις της αγοράς το
επόμενο έτος.
Στο περιβάλλον αυτό οι ελ-
ληνικές ΑΕΕΑΠ το 2018 θα
συνεχίσουν να έχουν καθορι-
στικό ρόλο. Ρόλο αντίστοιχο
με αυτόν που είχαν στη διάρ-
κεια της κρίσης, προσελκύο-
ντας ξένα κεφάλαια ύψους €1
δισ. και επενδύοντας περισ-
σότερο από €1 δισ. στην Ελ-
λάδα την τελευταία τετραετία
δείχνοντας ότι είναι ένας από
τους ελάχιστους έτοιμους φο-
ρείς που μπορούν να προ-
σελκύσουν άμεσα κεφάλαια
από το εξωτερικό και να τα
επενδύσουν στην ελληνική
αγορά. Ειδικά σε σχέση με τα
NPLs να διευκρινιστεί ότι οι
ΑΕΕΑΠ δεν έχουν σαν αντι-
κείμενο τα «κόκκινα» δάνεια
αλλά είναι ιδανικά οχήματα
για να απορροφήσουν εμπο-
ρικά ακίνητα στο πλαίσιο της
όποιας διαχείρισης των NPLs
θα κάνουν οι τράπεζες.
Η εταιρία μας, ΕΘΝΙΚΗ
ΠΑΝΓΑΙΑ ΑΕΕΑΠ, η μεγαλύ-
τερη ανώνυμη εταιρία επεν-
δύσεων σε ακίνητη περιου-
σία στην Ελλάδα, εισηγμένη
στο Χρηματιστήριο Αθηνών,
με ενεργητικό που ξεπερνά
το €1,7 δισ. αντιπροσωπεύ-
οντας επενδύσεις κυρίως σε
γραφεία και καταστήματα,
αναγνωρίζοντας τις προοπτι-
κές της ελληνικής κτηματα-
γοράς, επεκτείνει πλέον την
επενδυτική της δραστηριότη-
τα και στους κλάδους των ξε-
νοδοχείων πόλης, φοιτητικής
στέγασης και logistics, που
πιστεύουμε ότι έχουν σημα-
ντικές προοπτικές ανάπτυξης
τα επόμενα χρόνια. ■
Αριστοτέλης
Καρυτινός
Διευθύνων σύμβουλος
ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΝΓΑΙΑ ΑΕΕΑΠ