2. A. İSİM TAMLAMALARI
Belirtili İsim Tamlaması
Belirtisiz İsim Tamlaması
Takısız İsim Tamlaması
Zincirleme İsim Tamlaması
B. SIFAT TAMLAMALARI
3. İSİM (AD) TAMLAMALARI
Birden fazla ismin birbirini anlam bakımından
tamamlamasıyla oluşan sözcük gruplarına isim tamlamaları denir.
4. “Kitabını çantasına yerleştirdi.”
isim isim
Yukarıda görüldüğü gibi yan yana gelen her iki isim, her
zaman bir tamlama meydana getirmeyebilir. Çünkü iki ismin bir
tamlama oluşturabilmesi için, birbirlerini anlam bakımından
tamamlamaları gerekmektedir.
5. ÖRNEK
Kitabın kapağı (isim tamlaması)
* İsim tamlamalarında birinci isme tamlayan, ikinci isme de
tamlanan denir.
Tamlayan Tamlanan
Kemal’in kalemi
Ağacın dalı
Yolun sonu
6. İsim tamlamalarında tamlayan (1.) isme getirilen –in
(-ın, -un, -ün) ekine tamlayan eki, tamlanan (2.) isme
getirilen –i (-ı, -u, -ü) ekine de tamlanan eki denir.
Kalem-in reng-i
Kapı-n-ın kol-u
8. 1. Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayanı –in (-ın, -un, -ün), tamlananı ise –i ( -ı,
-u,-ü) ekini almış olan tamlamalara belirtili isim
tamlaması denir.
Belirtili isim tamlamalarında tamlayan tamlananın
kime, neye ait olduğunu gösterir.
Örnekler:
Çocuklar, okulun bahçesinde toplandılar.
Bazı uçaklar, sesin hızına ulaşmış.
Adam, gözlerimin önünde yere yığıldı.
10. 2. Belirtisiz İsim Tamlaması
Tamlayanın ek almadığı, tamlananın ise –i (-ı, -u, -ü) ekini
aldığı tamlamalara denir.
Örnek:
Arabamız dağ yolunda kaldı.
Sabahleyin yağmur sesiyle uyandık.
Televizyonda Uzay Yolu’nu seyrettik.
11. SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “belirtisiz isim
tamlaması” vardır?
A) Öğretmenimiz dersin sonunda bize fıkra anlattı.
B) Öğrenciler otobüs durağında bekliyorlar.
C) Paralarını pantolonun cebine koydu.
D) Kötü alışkanlıklarını bırakmalısın.
12. ÇÖZÜM:
A ve C seçeneğinde belirtili isim tamlaması, D
seçeneğinde sıfat tamlaması, B seçeneğinde ise belirtisiz isim
tamlaması vardır.
14. 3.Takısız İsim Tamlaması
Hem tamlayanın, hem de tamlananın ek almadığı isim
tamlamalarına denir.
***Takısız isim tamlamalarında tamlayan, tamlananın
neyden yapıldığını veya neye benzediğini belirtir.
Öğretmen, tahta masasını değiştirdi.
Arkadaşına ipek mendil hediye etmiş.
Saatinin kordonu altın kaplamaymış.
Tilki çocuk, beni yine kandırdı.
15. Takısız isim tamlamaları sıfat tamlamasıyla
karıştırılmamalıdır. Tamlayan, sıfat tamlamalarında nitelik
bildirirken, takısız isim tamlamalarında benzerlik veya
yapılma bildirir.
Ölü deniz……………..Takısız isim tamlaması
Tilki çocuk…………...Takısız isim tamlaması
Çalışkan çocuk……….Sıfat tamlaması (nitelik bildiriyor)
Ölü adam……………..Sıfat tamlaması
16. 4. Zincirleme İsim Tamlaması
En az üç ismin, birbirini anlam bakımından
tamamlamalarıyla oluşan sözcük gruplarına zincirleme isim
tamlaması denir.
*** Zincirleme isim tamlamalarında tamlayan ya da
tamlanandan en az biri, başka bir isim tamlaması
oluşturmuyorsa, bunlara zincirleme isim tamlaması denemez.
20. Not: İsim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına
başka sözcükler de girebilir. Bunları zincirleme isim
tamlamaları ile karıştırmayınız.
Türkiye’nin güzel ormanları
sıfat tamlaması
……………………………………………
Belirtili İsim Tamlaması
21. SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme isim
tamlaması yoktur?
A) Ağrı Dağı’nın yüksekliği gözümü korkuttu.
B) Türkçe’ nin önemli konularından biri
Tamlamalar’dır.
C) İsim tamlamaları çok iyi öğrenilmelidir.
D) Maltepe Dersanesi’nin öğrencileri başarılı
olmalıdır.
22. CEVAP:
A seçeneğinde “Ağrı Dağı’nın yüksekliği”
B seçeneğinde “Türkçe’nin konularından biri”
D seçeneğinde “Maltepe Dersanesi’nin öğrencileri”
zincirleme isim tamlamasıdır.
C seçeneğinde “isim tamlamaları” ise belirtisiz isim
tamlamasıdır.
23. UYARI
1. Şahıs zamirlerinin tamlayan olduğu tamlamalarda
tamlayan düşebilir.
Evleri yanmış (onların evleri)
Çiçeklerini çok sevdim (senin çiçeklerini)
2. Daha çok şiirlerde tamlayanla tamlanan yer
değiştirebilir.
Yaşıyor sandım, sahibini evin (evin sahibi)
Heyhat boşunaymış, ölmüş, artık dövün
3. İsim tamlamalarında tamlayanla tamlanan arasına
farklı sözcükler girebilir.
Çiçeklerin kırmızı rengi beni etkiledi.
Sınıfın çalışkan öğrencileri kazandı.
4. Belirtisiz isim tamlamaları sıfat olarak kullanılabilir.
Gök rengi elbiseleri varmış.
Sevgi tadında kitaplar sevilir.
24. SIFAT TAMLAMALARI
Tamlayanı sıfat, tamlananı isim olan tamlamalardır.
* Sıfat çeşitlerinin tümü aynı zamanda birer sıfat
tamlamasıdır. Sıfatın olduğu her yerde, sıfat tamlaması
vardır.
Tamlayan Tamlanan
Soğuk hava
(sıfat) (isim)
……………………………………..
Sıfat Tamlaması
25. Yeşil ormanlar ( Niteleme sıfatı ile yapılmış )
Bazı insanlar ( Belgisiz sıfat ile yapılmış )
Şu bina ( İşaret sıfatı ile yapılmış )
İki iş ( Asıl sayı sıfatı ile yapılmış )
Birinci sıra ( Sıra sayı sıfatı ile yapılmış )
Beşer soru ( Üleştirme sayı sıfatı ile yapılmış )
Yarım elma ( Kesir sayı sıfatı ile yapılmış )
Hangi adam ( Soru sayı sıfatı ile yapılmış )
Kopkoyu renk ( Pekiştirilmiş sıfat ile yapılmış )
Büyükçe kutu ( Küçültülmüş sıfat ile yapılmış )
26. *** Sıfat tamlamaları ile takısız isim tamlamalarını birbirine
karıştırmayınız. Sıfat tamlamalarında tamlayan sıfattır ve
tamlananı renk, durum, biçim, sayı… vb. yönlerden niteler.
Takısız isim tamlamalarında ise tamlayan isimdir ve
tamlananın neyden yapıldığını veya neye benzediğini belirtir.
Yırtık kazak ( Sıfat tamlaması)
Yün kazak (Takısız isim tamlaması)
27. *** -ki eki eklendiği sözcüğü sıfat yapabilir.
Evdeki yabancı (Hangi yabancı?)
Çiçekteki yaprak (Hangi yaprak?)
28. SORU
Aşağıdaki mısraların hangisinde sıfat tamlaması
vardır?
A) Dala kurmuş salıncak
B) Oğlandaki keyfe bak!..
C) Sen bilmezsin sevdayı
D) Çekenler bilir ancak
