1. ขอคิดเห็นตอรายงานการวิจยและพัฒนาเรื่อง
ั
“การเพิ่มผลิตภาพกําลังแรงงานอาเซียน”
โดย
เชิญ ไกรนรา
กลุมงานยุทธศาสตรเศรษฐกิจระหวางประเทศ
สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการพัฒนาการเศรษฐกิจ
และสังคมแหงชาติ
ณ การสัมมนาทางวิชาการ สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
วันอังคาร ที่ 10 เมษายน 2550

2. หัวขอการนําเสนอ
1. ประเด็นการพัฒนามิติภายในประเทศ
1.1 ประเด็นการพัฒนาคนและแรงงานในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แหงชาติฉบับที่ 10 (2550-2553)
1.2. ความสําคัญของเศรษฐกิจนอกระบบ
2. ประเด็นการพัฒนามิติระหวางประเทศ
ความสําคัญของเศรษฐกิจชายแดนและการเคลื่อนยายแรงงาน
3. การวิเคราะห SWOT ของความรวมมือดานแรงงานของอาเซียนและไทย
4. ขอคิดเห็นตอ Road Map ขอเสนอแนะแนวทางการปรับตัวของอาเซียนและ
ประเทศไทยระหวางป 2550-2563

3. 1. 1 ประเด็นการพัฒนาคนและแรงงานในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและ
สังคมแหงชาติฉบับที่ 10
ยึดตามแนวคิดการพัฒนาแบบองครวม “คนเปนศูนยกลางการ
พัฒนา”
ตามแนว “ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง” และพัฒนาคุณภาพคนในทุก
มิตอยางสมดุลทั้ง
ิ
จิตใจ
รางกาย
ความรู
และทักษะความสามารถ

4. เปาหมายเชิงปริมาณ (เลือก)
ผูอยูในเศรษฐกิจนอกระบบไดรับการคุมครองทางสังคมอยางทั่วถึง
แนวทางการพัฒนา (เลือก)
พัฒนาสมรรถนะและทักษะแรงงานใหรองรับการแขงขันของ
ประเทศ
โดยเพิ่มพูนความรูและทักษะพื้นฐานในการทํางานและจัดระบบ
การเรียนรูในการประกอบอาชีพที่เชื่อมโยงตั้งแตระดับพื้นฐานสู
ระดับอาชีพ
ประเทศไทยยังไมมแผนยุทธศาสตรระดับชาติดานการเคลื่อนยาย
ี
แรงงานในภูมิภาค ASEAN

5. ยุทธศาสตรการพัฒนาทรัพยากรมนุษยสําหรับอุตสาหกรรม
เปาหมายของประเทศ
ครอบคลุม 13 ภาคอุตสาหกรรมเปาหมายหลักของประเทศ
ระยะเวลา 5 ป 2547-2552
ยานยนต แฟชั่น อาหาร ซอฟแวร ทองเที่ยว ผลิตภัณฑเฟอรนิเจอรไม
ผลิตภัณฑยาง เซรามิก ไฟฟาและอิเล็กทรอนิคส แมพิมพ ปโตรเคมี
เหล็ก และโลจิสติกส

6. 1.2 ความสําคัญของเศรษฐกิจนอกระบบ
ป 2549 ไทยมีกําลังแรงงานทั้งสิ้น 36.20 ลานคน
เปนแรงงานในระบบ 14.69 ลานคน คิดเปนสัดสวน 40.58 %
เปนแรงงานนอกระบบ 20.59 ลานคน คิดเปนสัดสวน 56.87 %
ป 2545 เศรษฐกิจนอกระบบทีไมผิดกฎหมายสรางงานใหแกแรงงาน
่
ประมาณ 23 ลานคน ซึ่งเปนผูขาดการศึกษา มีทักษะนอยและมีทุนนอย
คิดเปนสัดสวน 71.9 % ของผูมีงานทําทั้งประเทศ
มีมูลคาประมาณ 2.38 ลานลานบาท คิดเปน 43.8 % ของ GDP
อยูในภาคเกษตร 7.5 % และนอกภาคเกษตร 36.3 %

7. เศรษฐกิจนอกระบบคือ ผลการผลิตที่ไมเปนที่สังเกตหรือไมถูกบันทึก
ขอมูลธุรกรรมจากทางการไดทั้งหมด หรือ Non-observed economy : NOEs
แบงออกเปน 2 กลุมใหญๆ คือ
เศรษฐกิจชุมชนพึ่งตนเองในชนบท เชน การผลิตเพื่อการบริโภคเลี้ยงตัว
สมาชิกในครัวเรือน กลุมออมทรัพยของชุมชนในชนบท ธุรกิจวิสาหกิจ
ชุมชน เกษตรกรรมยั่งยืน
เศรษฐกิจนอกระบบในชุมชนเมือง เชน ผูประกอบการอิสระขนาดเล็ก
(หาบเร แผงลอย ผูใชแรงงานเพื่อคาจางหรือเพื่อการผลิตสินคา (เก็บของเกา
เก็บผักขาย) กลุมออมทรัพยในชุมชนเมือง ธุรกิจชุมชน กลุมที่ใชแรงงานที่มี

ฝมือ (ชางซอมตางๆ) กลุมขายของผอนสง-ขายอาหาร

8. ปญหา/จุดออน ของแรงงานในเศรษฐกิจนอกระบบ
ยังไมไดรับสิทธิและการคุมครองดูแลจากภาครัฐเทาที่ควร ตอง
ขวนขวายแสวงหากลไกตางๆ มาคุมครองดูแลตนเองและครอบครัว
ผูประกอบอาชีพ/ธุรกิจนอกระบบที่ไมเปนทางการสวนใหญมีเงินออมต่ํา
และขาดเงินทุนในการประกอบอาชีพหรือขยายกิจการ
ขาดโอกาสในการพัฒนาทักษะที่จําเปนตอการพัฒนาอาชีพ/ธุรกิจใหเติบโต
ไดอยางตอเนื่อง ขาดเทคโนโลยี ความรูภาษาตางประเทศ
ขาดองคกรหรือการรวมกลุมเพื่อการชวยเหลือสนับสนุนซึ่งกันและกัน

9. 2. ประเด็นการพัฒนามิติระหวางประเทศ
: ความสําคัญของเศรษฐกิจชายแดน (Border Economics)
ครอบคลุมประเด็นฺ
1.ประชากร ระบบเศรษฐกิจที่อยูใกลกันแตมีรายไดตางกัน เมื่อมีการวางงานสูงรายได
ตางกันมากจะทําใหเกิดการอพยพหรือการเคลื่อนยายออกจากพืนที่ จากพืนที่ที่มี
้ ้
รายไดต่ําไปยังพื้นที่ที่มีรายไดสูง
ป 2549 มีแรงงานตางดาวในสหรัฐอเมริกาประมาณ 11-12 ลานคน สวนใหญเปนชาว
เม็กซิโก
เม็กซิโกจัดตั้งเขตเศรษฐกิจเพื่อสงออก Maquiladora เชื่อมโยงบริเวณชายแดนสหรัฐฯ
ประมาณ 1,000 แหง
ปที่แลวสหรัฐจับกุมและเนรเทศผูลักลอบเขาเมืองผิดกฎหมาย 6 ลานคน
สหรัฐฯ ออกกฎหมายสรางรั้วกั้นกับเม็กซิโกยาว 1,125 กม.
เกาหลีเหนือจัดตั้ง เขตเศรษฐกิจ Kaesong เชื่อมโยงบริเวณชายแดนเกาหลีใต

10. ไทยกับประเทศเพื่อนบาน เชน พมา ลาว กัมพูชา เกิดการ
เคลื่อนยายของแรงงานในลักษณะเดียวกัน
คาแรงงานบริเวณชายแดนในพมาประมาณ
15-18 บาท/วัน
แรงงานอพยพเจากประเทศเพื่อนบานเขามาเมืองชายแดน ทําให
เมืองชายแดนมีภาระดานการจัดการศึกษาและบริการ
สาธารณสุขมากขึ้น เชน แมสอด ระนอง แมสาย เปนตน และ
แรงงานมีปญหาดานการใชภาษาไทย


11. 2. การถายทอดวงจรธุรกิจ เชน ความถี่ของการขนสงขามแดน
การใชเงินบาทอยางกวางขวาง
3. อัตราแลกเปลี่ยนที่แตกตางกันหรือขึ้นลง มีอิทธิพลตการซื้อ
สินคาปลีกชายแดน
4. การพัฒนาอุตสาหกรรมและตลาดแรงงาน เกิดการเชื่อมโยงและ
การขยายตัวของอุตสาหกรรมขามแดนแบบเมืองคูแฝด
เชน แมสอด-เมียวดี มุกดาหาร-สะหวันนะเขต ปอยเปต-อรัญ
ประเทศ เปนตน

12. 5.ทรัพยากรธรรมชาติ ปญหาความเสื่อมโทรมของ
สิ่งแวดลอมจากการขยายตัวของเมืองชายแดน การ
ขาดแคลนน้ํา การขาดแคลนไฟฟา เปนตน

13. 3. การวิเคราะห SWOT ของความรวมมือดานแรงงาน
ของอาเซียนและไทย
อาเซียน ประเทศไทย
จุดแข็ง จุดแข็ง
1.มีวิสัยทัศนสูประชาคมอาเซียนใน 1.กรมพัฒนาฝมือแรงงาน กระทรวง
ป 2563 แรงงานเปนสถาบันแกนนําดาน
2.การมีปฏิญญาอาเซียนวาดวยการ เครือขายทักษะฝมือระดับชาติของ
ปกปองและสงเสริมสิทธิแรงงาน ILO เพื่อสานตอมาตรฐานฝมือ
ตางชาติ แรงงานอาเซียน
2.มีบทบาทนําในเวทีความรวมมือ
ประเทศเพื่อนบาน เชน GMS
IMT-GT เปนตน

14. อาเซียน ประเทศไทย
จุดออน จุดออน
1.ความตระหนักดานคุณภาพชีวิต 1.ประสบปญหาขาดแคลนแรงงานบาง
ของแรงงานตางดาวในบางประเทศ สาขา
ยังมีนอย
 2.แรงงานในสาขาเศรษฐกิจนอกระบบยัง
มีขนาดใหญ
2.การเคลื่อนยายแรงงานระดับไร
3.แรงงานสวนใหญมีระดับการศึกษา
ฝมือและกึ่งฝมือยังมีขอจํากัด
คอนขางต่ํา
3.ยังขาดฐานขอมูลแรงงานที่ 4.บทบาทขององคกรวิชาชีพยังมีนอย
ทันสมัย และเปรียบเทียบกันได
5.สวนใหญนายจางและผูมีโอกาส
มากกวาไดรับประโยชนจากแรงงานตาง
ดาว คนไทยซึ่งยากจนอาจโดนแยงงาน

15. อาเซียน ประเทศไทย
โอกาส โอกาส
1.การปนผลทางประชากร 1.การมีสวนรวมใชประโยชน
จํานวน 3 ชวงหนาตาง จากการปนผลทางประชากร
2.การจัดทํา MRA ดานมาตรฐาน จํานวน 3 ชวงหนาตาง
ฝมือแรงงาน โดยอาจจัดทํา 2.การจัดทํา MRA ดานมาตรฐาน
อาชีพนํารอง ฝมือแรงงาน โดยอาจจัดทํา
อาชีพนํารอง

16. อาเซียน ประเทศไทย
ขอจํากัด ขอจํากัด
1.ยังไมมีความรวมมือเกี่ยวกับการ 1. ยังไมมียุทธศาสตรการกํากับ
ปนผลทางประชากรโดยตรง และการจัดการแรงงานตาง
2.ผลิตภาพของกําลังแรงงาน ดาวระดับชาติและเปนแผน
คอนขางต่ํา ระยะยาว
2. ยังไมมีกลไกระดับชาติดูแล
การจัดการแรงงานตางดาว
ระดับชาติ
3. ผลิตภาพของกําลังแรงงาน
คอนขางต่ํา

17. ระดับการศึกษาของแรงงานไทย ป 2549 (Quarter 2)
จํานวนแรงงาน (ลานคน)
25
20
15
10
5
0
ประถมศึกษาและต่ํากวา มัธยมศึกษาตอนตน มัธยมศึกษาตอนปลาย อาชีวศึกษา ปวส./ประกาศนียบัตร ปริญญาตรี/สูงกวา
ระดับการศึกษา
ที่มา: สํานักงานสถิติแหงชาติและสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย

18. 4. ขอคิดเห็นตอ Road Map ขอเสนอแนะแนวทางการ
ปรับตัวของอาเซียนและประเทศไทยระหวางป 2550-2563
1.เห็นดวยกับขอเสนอแนะในดานการจัดทํา Road Map ของอาเซียนและ
ประเทศไทยระหวางป 2550-2563
2.ควรยุบรวมยุทธศาสตรใหเหลือ 6 ยุทธศาสตร
โดยยุบรวมยุทธศาสตรที่ 5+7+8 ใหกลายเปน
“การเปนภูมิภาคแหง Good Practice ดานมาตรฐานความปลอดภัยในการทํางาน
ปราศจาก Worst Form of Labor และเสริมสรางทัศนคติดานการเปนประชาคม
อาเซียนที่มีคุณคาของความเปนมนุษยภายในป 2563”

19. 3.เสนอใหใชแผนปฏิบัติการปรับตัวของประเทศสมาชิกอาเซียนและ
แผนปฏิ
ประเทศไทยในชวงป 2550-2563 แทนแนวทางการปรับตัวของ……..
4.ระยะเวลาดําเนินการ ควรแบงออกเปน ระยะสั้น (1-3 ป) ระยะกลาง
(4-5 ป) และระยะยาว ( 6-10 ป)
5.การจัดทํา Matrix ของยุทธศาสตร อาจปรับเพิ่มบางชองเชน
เพิ่มขอเสนอแนะการปรับตัวของไทยดานนโยบาย
เพิ่มชองการกําหนดมาตรการรองรับและหนวยงานรับผิดชอบของไทย
เพิ่มกลุมเปาหมายการยกระดับแรงงานนอกระบบใหครอบคลุมทั้ง

แรงงานในชนบทและในเมือง

20. 6.การจัดทํา MRA ควรผลักดันในกรอบความรวมมือในอนุภูมิภาค
เชน IMT-GT GMS โดยไทยอาจเปนผูนําในการผลักดันใหใช

มาตรฐานกลางที่เปนสากลและเลือกอาชีพนํารอง เมื่อมี
ความกาวหนาอาจชักชวนใหประเทศสมาชิกอื่นๆ เขารวม
7.รวบรวมขอมูลโครงสรางการผลิตของประเทศสมาชิก ASEAN
และโครงสรางการศึกษาและโครงสรางการจางงานไวใน
ภาคผนวก เพื่อประโยชนในการวิเคราะหเปรียบเทียบเบื้องตน
ระหวาง สมาชิก ASEAN

21. แนวทางความรวมมือเพื่อการพัฒนาพื้นที่ระหวางประเทศ
ความรวมมือแนวราบ (Horizontal Co-operation)
ความรวมมือ ASEAN Community+1 (จีน) ระดับอนุภูมภาค GMS,
ิ ความรวมมือระหวางประเทศ
ความรวมมือแนวดิ่ง(Vertical Co-operation
จากภูมิภาคเอเชียตะวันออก แผนพัฒนาพืนที่ระหวางประเทศของ
้ เชน วาระที่ 21 (Agenda 21),
แนวทางความรวมมือการพัฒนา ASEAN:ประชาคม อนุภูมภาค GMS
ิ การพัฒนาอยางยังยืน (SD),
่
เศรษฐกิจอาเซียน (AEC) และ+ จีนจากเอเชียตะวันออก เปาหมายการพัฒนาแหงสหัสวรรษ
(MDGs)
ความรวมมือขามพรมแดนภายนอกอนุภูมิภาค GMS
นโยบายรายสาขาของ GMS
(เชน BIMST-EC, IMT-GT เปนตน)
ระดับขามประเทศ / ระดับประเทศ นโยบายรายสาขา
แนวคิด / แผนปฏิบัตงานโครงการ
ิ ระดับประเทศ
ความรวมมือขามพรมแดนภายในอนุภูมภาค GMS,
ิ นโยบายรายสาขาระดับภาค/
ACMECS ยุทธศาสตรการพัฒนากลุม
จังหวัด/ แนวพื้นที่พัฒนา
ระดับภูมภาค / ระดับทองถิ่น
ิ เศรษฐกิจ/ จังหวัด/
แนวคิด / โครงการ เมืองชายแดน//ชนบท/
ที่มา:ประยุกตจาก European Spatial Development Perspective (ESDP), 1999 พื้นทีสูง
่

22. ขอบคุณครับ
www.nesdb.go.th