1. :::::Edozein lekutan topa daitezkeen bizidunak:::::

3. Onddoak, piluletan ere bai? Antigorputzak grezierako anti “kontra”, eta bios “bizitza” hitzetik datoz. Organismo kutsatzaileen hazkundea ezabatu eta eragozteko erabiltzen den edozein konposaketa kimikoa. Antibiotikoa aukerazko toxikotaduna dute, hau da, bere ekintza toxikoa handiagoa da organismo erasotzaileentzat egoitza ematen dietenentzat baino. Antibiotiko batzuk onddoak dira. Esate baterako, Penizilina. Penicillium notatum lizuna ikusi zuen Alexander Fleming-ek bakteriak hiltzen. Alexander Fleming 1929an Londreseko ospitale batean hainbat mikroorganismok eragindako infekzioak aztertzen ari zela, buruturiko bakterio-hazkuntza horietako batean Penicillium notatum lizunak bakterioak ugaltzea galarazten zuen substantzia bat sortzen zuela ohartu zen. Horrela,lehenbiziko antibiotikoa aurkitu zuen: penizilina.

4. Sukaldean... han ere! Behin lan guztia egin ondoren, horra hor gure ogiak! Legamia gabekoak Legamiadunak

5. Ogia oso gustora jan genuen, goxo-goxoa! Eskola guztian banatu genuen eta gurekin ados izan ziren. Zein izan zen behaketa? Legamia zuten ogiak handitu egin ziren eta opil txiki eleganteak izan genituen. Garai batetako “txosne” batzuen irudia zuten. Besteak lauak gelditu ziren, taloen antzera, eta masa askoz gogorrragoa zegoen jateko orduan. Zergatik gertatu da hori? Legamiak onddo zelulabakarrak dira eta zenbait substantziatan hartzidura sortzen dute. Zer da hartzidura? Organismo batzuek beste batzuk bihurtzeko burutzen dute prozesu kimiko bat. Horren ondorioz, anhidrido karbonikoa eta alkohola ekoizten da. Horren ondorioz ogi barruan aire poltsak eratzen dira eta estruktura porotsua hartzen du. Mamiaren zaporean eragina du eta ogi azalaren kolorean ere. Bere aktibitate handiena 20-40 ºC tan hartzen du. Baina nor izan da guzti honen egilea? Onddoaren izena Saccharomyces cerevisiae eta azukrea alkoholan bihurtzeko ere gai denez, ardoa eta garagardoa ekoizteko erabiltzen da. Guk sukaldean erabiltzeko lehorra erosi genuen.

6. Perretxikoak Izenak: Boletus edulis , Amanita muscaria , Morchella esculenta , Cantherellus cibarius , Lycoperdon perlatum , Russula virescens , Craterellus cornucopioides , Clathrus ruber . Amanita muscaria Nafarroan euskeraz urril-ziza edo ziza-ori esaten zaio Toxikoa eta liseriketa txarra* Boletus edulis Nafarroan euskeraz onddo- zuri deritzo baina Piriniotan jaten duguna onddo-beltza da ( Boletus aereus ) Hiru sardeska* * Perretxikoak jangarriak izanik zein kalidatea duten jakiteko sardeskak erabiltzen dira. Sardeska bat jangarria, bi sardeska jangarri ona eta hiru sardeska oso ona. Jan ez daitezkeen artean: batzuk toxikoak edo liseriketa txarrekoak dira eta beste batzuk hilgarriak. Cantharellus cibarius Nafarroan euskeraz urril-ziza edo ziza-ori esaten zaio Hiru sardeska* Morchella esculenta Nafarroan “morilla” edo “cagarria” esaten zaio Jangarria egosten bada bakarrik, bi sardeska*. Egosi gabe toxikoa. Clathrus ruber Toxikoa eta liseriketa txarra* Lycoperdon perlatum Nafarroan euskeraz astaputz edo otsoputz esaten zaio Sardeska bat * Russula virescens Nafarroan euskeraz gibelurdin esaten zaio Hiru sardeska* Craterellus cornucopioides Gure ustez Cantharellus cornucopioides da. Nafarroan “trompeta de los muertos” esaten zaio Bi sardeska*. Lehortzen da, urtean zehar jateko.