1. คุณภาพอากาศภายในอาคาร
ใ
(Indoor Air Quality)
ผศ.ดร. นภดนัย อาชวาคม

2. หัวขอการบรรยาย
• คุณภาพอากาศภายในอาคารคืออะไร?
• ความสําคัญของคณภาพอากาศภายในอาคาร
ุ
• มลพิษทางอากาศภายในอาคาร
• พารามเตอรตางๆ ทเปนปจจยตอคุณภาพอากาศ
ิ   ี่ ป ป ั  ศ
• อุปกรณตรวจวัดคุณภาพอากาศ
• การตรวจวัดแบคทีเรียและเชือรา ้
• การควบคุมคุณภาพอากาศภายในอาคาร และการปรับปรุุงคุุณภาพอากาศ
ุ ุ
• การระบายอากาศและปรับอากาศเพื่อคุณภาพอากาศที่ดี
• การตดเชอทางอากาศ อปกรณที่ใชในการกรองอากาศ
การติดเชื้อทางอากาศ อุปกรณทใชในการกรองอากาศ
2
• การบํารุงรักษาเครื่องปรับอากาศในสวนของฝุนและเชือรา
้

3. คุณภาพอากาศภายในอาคารคืออะไร??
ใ ไ
คือ สภาพของอากาศในบริเวณหนึ่งๆ ภายในอาคารหรือที่พักอาศัย โดยทีสภาพ
่
อากาศทีดีมีเงือนไขของการพิจารณาดังนี้
่ ่
• ความสุขสบายของคนในการอยูบริเวณนั้นๆ นั่นคืออุณหภูมิของอากาศ

ความชื้นสัมพัทธ และความเร็วของลมของอากาศบริเวณนั้น ๆ ที่ยอมรับได
• การหายใจของคนเปนไปไดอยางสะดวกสบาย ซึ่งขึ้นอยูกบปริมาณความเขมขน
ั
ของออกซเจนและคารบอนไดออกไซด ท บรเวณคนอยู ั้
ของออกซิเจนและคารบอนไดออกไซด ที่ ณ บริเวณคนอยนน ๆ
• ความเขมขนของกาซ ไอ อนุภาคของสิ่งสกปรก และสารที่มีกมมันตภาพรังสี
ั
เหลานมปรมาณไมมาก ไมกอใหเกดผลรายตอสุขภาพและรางกายของคน
เหลานี้มีปริมาณไมมาก ไมกอใหเกิดผลรายตอสขภาพและรางกายของคน

3

4. ความสําคัญของคุณภาพอากาศภายในอาคาร
คนสวนใหญอยูในอาคารรอยละ 90
ของเวลาในแตละวน
ของเวลาในแตล วัน
4

5. ความสําคัญของคุณภาพอากาศภายในอาคาร(ตอ)
รอยละ 30 ของอาคารทั่วโลกมีปญหา
คุณภาพอากาศภายในอาคาร
ใ
5

6. ภาวะมลพิษทางอากาศภายในอาคาร
ใ
• ภาวะมลพิษทางอากาศภายในอาคาร (Indoor Air Pollutant)
ใ
หมายถึง ภาวะที่อากาศในอาคารมีสิ่งเจือปนอยูในปริมาณและระยะเวลาที่นาน
ู
พอที่ทําใหเกิดอันตรายตอสุขภาพอนามัยขอมนุษย หรือตอสิงแวดลอม บริเวณ
่
นั้น ๆ มลพิษนั้นมาจากสิ่งตาง ๆ ดังนี้
6

7. มลพิษทางอากาศภายในอาคาร
ใ
7

8. 8
จาก boneheatingandcooling.com/aq.aspx VOC = Volatile organic compounds

9. คาพารามิเตอรที่เปนปจจัยตอคุณภาพ
อากาศ

10. คาพารามิเตอรและคามาตรฐานคุณภาพอากาศ
ปจจัยคุณภาพอากาศ คามาตรฐานที่ มาตรฐานอางอิง
กําหนด
อุณหภูมิ 23-26 °C ASHRAE 55-1992
ความชื้นสัมพัทธ 30-60% ASHRAE 55-1992
กาซคารบอนไดออกไซด 1,000 ppm ASHRAE 62.1-2007
กาซคารบอนมอนอกไซด 9 ppm สวล. 2538
อัตราแลกเปลี่ยนอากาศ > 2 ACH วสท. 2547
อนุภาคขนาดเล็ก (PM2.5) 0.025 mg/m3 สวล. 2553
เชืื้อแบคทีีเรีีย < 100 CFU/m3 WHO 1988
เชื้อรา < 50 CFU/m3 WHO 1988
เชืื้อรา Aspergillus < 2 CFU/m3 Alberti et al. 2001
10

11. คารบอนไดออกไซด (CO2 )
ไ ไ
• เปนกาซไมมีสี ไมมีกลิ่น อยูในธรรมชาติที่ความเขมขนประมาณ 340
ppm
• แหลงกําเนิดกาซที่สําคัญคือ การหายใจของมนุษย ไอเสียจาก
เครองจกร เครองยนต และ การหมกดองตางๆ
ื่ ั ื่ ั 
• เปนกาซที่ใชหาคาการระบายอากาศ เนื่องจาก ถาอากาศระบายได
นอย กาซคารบอนไดออกไซดจะมีปริมาณสะสมเพิ่มมากกวา
มาตรฐาน
• ถาไดรับปริมาณมาก เชนเกิน 1000 ppm เปนเวลานาน จะรูสึกปวด
ศีรษะ เหนือยลา
่
11

12. คารบอนมอนอกไซด (CO)
ไ
• เปนกาซไมมีสี ไมมีกลิ่น ไมมีรส อยูในธรรมชาติที่ความเขมขน
ประมาณ 0 1 ppm ปรกติพบในที่อยอาศัยประมาณ 0 5 - 5 ppm
0.1 ปรกตพบในทอยู าศยประมาณ 0.5
• แหลงกําเนิดกาซที่สําคัญคือ ไอเสียจากเครื่องจักร เครื่องยนต เตาเผา
เตาอบ
• ถาไดรับปริมาณมาก เชนเกิน 50 ppm เปนเวลานาน จะรสึกปวด
ถาไดรบปรมาณมาก เชนเกน เปนเวลานาน จะรู กปวด
ศีรษะ คลื่นไส อาเจียน มึนงง เหนื่อยลา
12

13. ฝุนละออง
• ฝุนละออง (Particulate Matter) จะทําใหเปนโรคหอบหืด โรคหัวใจ
• ความหมายของ PM (กําหนดโดย EPA) มีี PM10 คืือ ฝนหยาบมีี
โ ฝุ
ขนาด 2.5-10 ไมครอน, PM2.5 คือ ฝุนละเอียดขนาดเล็กกวา 2.5
ไมครอน
13

14. อปกรณตรวจวัดคณภาพอากาศ
ุ ุ

15. อุปกรณตรวจวัดคุณภาพอากาศ
• เพื่อการตรวจสอบและรักษาคุณภาพอากาศภายในอาคาร สําหรับ
สภาพแวดลอมทดตอสุขภาพและความสบาย เราจําเปนตองใชอปกรณวัด
สภาพแวดลอมที่ดีตอสขภาพและความสบาย เราจาเปนตองใชอุปกรณวด
และคํานวณพารามิเตอรตางๆ
• อุณหภูมิ ความชื้น ปริมาณการแลกเปลี่ยนอากาศ ปริมาณ
คารบอนไดออกไซด ปริมาณคารบอนมอนอกไซด และ ฝุนละอองใน
อากาศ
• อุปกรณที่ใชควรวััดไ แมนยํํา ใ งานไดงาย ทีี่แนะนํํามีีดังนีี้คือ
ได ใช ไ
– มิเตอรวดคุณภาพอากาศ
ั
– มิเตอรวดปริมาณฝุน
ั 15

16. 1. มิเตอรวัดคุณภาพอากาศ (Air Quality Meter)
• คุณสมบัติ
– สามารถวััด อุณหภูมิ ความชืื้น ป ิมาณ
ปริ
คารบอนไดออกไซด ปริมาณ
คารบอนมอนอกไซด ความเร็วลม
– สามารถคํานวณ เปอรเซ็นตอากาศภายนอก
สามารถคานวณ เปอรเซนตอากาศภายนอก
จุดน้ําคาง* (dew point)
*คาของอุณหภูมิของอากาศ ที่เมื่อเย็นลงอากาศจะมีไอน้ําอิ่มตัวและเริ่มกลั่นตัวเปนน้ําคาง 16

17. 2. มิเตอรวัดปริมาณฝุน (Dust Meter)
• ฝุนละออง (Particulate Mater) จะทําใหเปนโรคหอบหืด โรคหัวใจ
• ความหมายของ PM (กําหนดโดย EPA) มี PM10 คือ ฝุนหยาบมีขนาด
ุ
2.5-10 ไมครอน, PM2.5 คือ ฝุนละเอียดขนาดเล็กกวา 2.5 ไมครอน
• สิ่งปนเปอนในอากาศเปนสิ่งทีคุกคามสุขภาพ การสูดอากาศที่มีสิ่งเจือปน
่
ทําใหเกิดการปวย
• สิ่งปนเปอนในอากาศที่หายใจเขา เปนอนุภาคที่มขนาดเล็กกวา 10
ี
ไมครอน ประกอบดวย ฝุนละออง ไ ียเครืื่องจักร ควันบุหรีี่ ไ
ไ ไอเสี ไอสารตางๆ
• คุณสมบัติ
– วัดปริมาณฝุน ควัน ละออง ไอระเหยขนาดตางๆ
17

18. การตรวจวัดแบคทีเรียและเชื้อรา

19. วิธการตรวจวัด
ี
การเก็บตัวอยางแบคทีเรียรวมและเชื้อรารวมในอากาศ
• เครื่อง Bio Impactor แบบชั้นเดียว (Single stage
impactor) ของ SKC, Inc., Model Standard Biostage
• การเก็บตัวอยางใชวิธีดดอากาศภายเขาภายในตลับ
ู
เก็บตัวอยางซึ่งภายในมีจานเพาะเชือวางอยู
้
• เมื่อเก็บตัวอยางเรียบรอยแลว นําจานเพาะเชื้อออกจาก
เครือง ปดฝาโดย seal ดวย parafilm และนําสง
่
หองปฏิบติการ
ั
19

20. วิธการตรวจวัด (ตอ)
ี
• การตรวจวัดแบคทีเรียรวมและเชื้อรารวมในอากาศ
เก็บตัวอยางดวยวิธีเดียวกัน แตใชอาหารเลี้ยงเชือตางชนิดกัน
้
แบคทีเรีย ใช Tryptic Soy Agar (TSA)
เพาะเชือทีอุณหภูมิ 35 องศาเซลเซียส เปนเวลา 24-48
้ ่
ชั่วโมง
เชื้อรา ใช Malt Extract Agar (MEA)
เพาะเชือทีอุณหภมิ 35-37 องศาเซลเซียส นาน 3 – 5 วัน
้ ่ ู
20

21. วิธการตรวจวัด (ตอ)
ี
ลักษณะโคโลนีของแบคทีเรียและเชื้อราบนอาหารเลี้ยงเชื้อ
แบคทีเรีย บน Tryptic Soy Agar (TSA) เชื้อรา บน Malt Extract Agar (MEA)
21
นับจํานวนที่เวลา 24 และ 48 ชั่วโมง นับจํานวนที่เวลา 48 และ 72 ชั่วโมง

22. วิธการตรวจวัด (ตอ)
ี
การตรวจวิเคราะหปริมาณเชื้อรา Aspergillus
– เขี่ยเสนใยของเชื้อราแตละโคโลนีจาก MEA plate ภายหลังการบมเปนเวลา
72 ชั่วโมงมาทํา slide culture บนกระจกสไลดที่หยดสียอมชนิด
Lactophenol-cotton blue
– สองดูภายใตกลองจุลทรรศนดวยกําลังขยาย 10 และ 40 เทา โดยสังเกต
ลักษณะของโครงสรางตางๆ บริเวณปลายเสนใยภายใตกลองจุลทรรศน
– เชื้อรา Aspergillus จะมีลักษณะโครงสรางตางๆ แบบจําเพาะเจาะจง นั่นคือ
มีการสรางสปอร (Conidiospore หรือ conidia) ที่ไมมีสิ่งหุมที่บริเวณปลาย
เสนใยที่มีลักษณะเปนกระเปาะกลมทําหนาที่ชูสปอร (Conidiophore) ซึ่งที่
ปลายของเสนใยจะมเซลลทเรยกวา
ปลายของเสนใยจะมีเซลลที่เรียกวา Sterigma ทาหนาทสราง
ทําหนาที่สราง conidia
หลายๆ อันที่เรียงตัวกันเปนแบบลูกโซ ดังแสดงในรูป 22

23. วิธการตรวจวัด (ตอ)
ี
ลักษณะโครงสรางจําเพาะของเชื้อรา Aspergillus
ลักษณะ Conidia และ conidiophore
ลกษณะ
สีของสปอรเมื่อมองดวยตาเปลา เมื่อดูจากกลองจุลทรรศนกาลังขยาย 10 และ 4023 า
ํ เท

24. วิธการตรวจวัด (ตอ)
ี
• การตรวจวัดแบคทีเรียและเชื้อราในทอสงอากาศ
เก็บตัวอยางจุลินทรียโดยวิธีการปายพื้นผิว (Surface swab samples)
– เลือกเก็บตัวอยางในพื้นที่เปาหมาย โดยกาหนดขนาดพนทเทากบ 2 x 2 ตร ซม
เลอกเกบตวอยางในพนทเปาหมาย โดยกําหนดขนาดพื้นที่เทากับ ตร.ซม.
– นํากานไมพันสําลีสาหรับเก็บตัวอยางที่ผานการฆาเชื้อจุมในหลอดแกวบรรจุ PBS ใหชุมพอหมาดๆ
ํ 
ปายพื้นผิวบริเวณทีตองการศึกษา/เก็บตัวอยาง ดวยวิธีการหมุนกานไมพันสําลีไปบนพื้นผิวในกรอบที่
่ ุ
กําหนด โดยใชไมพนสําลี 1 อันตอ 1 ตัวอยาง
ั
– นํากานไมพันสําลีทปายเชื้อมาแกวงในหลอดบรรจุ PBS หลอดเดิม แลวใหใสกานไมพนสําลีไวในหลอด
ี่  ั
PBS (หัักกานไมทยาวเกิินปากขวดออก) ปดฝ
 ไ ี่ ป ฝาขวดใหแนน
ใ
– เขียนฉลากระบุหมายเลขตัวอยาง จดบันทึกวันที่ เวลา สถานที่/พื้นที่ และขนาดพื้นที่ที่เก็บตัวอยาง
– บรรจุหลอดแกวเกบตวอยางในกลองเยนบรรจุไอซแพค แลวนาสงหองปฏบตการโดยเรวเพอการเพาะบม
 ็ ั  ใ  ็ ซ  ํ   ป ิ ั ิ โ ็ ื่ 
และวิเคราะหปริมาณเชื้อจุลนทรียตอไป
ิ  24

25. วิธการตรวจวัด (ตอ)
ี
นํากานไมพันสําลีที่จะปายเชื้อมาแกวงในหลอดบรรจุ PBS ใหชุมพอหมาด
อุปกรณที่ใชในการเก็บตัวอยาง
เชื้อจุลินทรียในทอสงอากาศ
การเก็บตัวอยางจุลินทรียโดยวิธีการปายพื้นผิว
25

26. วิธการตรวจวัด (ตอ)
ี
การตรวจวัดแบคทีเรียและเชื้อราในทอสงอากาศ (ตอ)
วิเคราะหปริมาณจุลินทรียโดยวิธี serial dilution และการ pour plate
– ทําการเจือจางเชื้อดวยฟอสเฟตบัฟเฟอร โดยใหมีคาอยูในชวง 10-1– 10-6
– ดูดน้ําตัวอยางที่เจือจางแลวตัวอยางละ 1 มล. ใสลงในจานเพาะเชือที่สะอาดและผานการฆาเชื้อแลว
้
– เติมอาหารเลี้ยงเชื้อ PCA (สําหรับการวิเคราะหปริมาณแบคทีเรีย) หรือ SDA (สําหรับการวิเคราะห
ปริมาณเชือรา) ลงในจานเพาะเชื้อแตละใบดวยเทคนิคปลอดเชื้อ (Sterile technique)
้
– หมุนจานเพาะเชื้อไปมาใหน้ําตัวอยางและอาหารเลี้ยงเชื้อผสมจนเขากันดี
– ตั้งทิ้งไวบนพื้นราบจนอาหารเลี้ยงเชื้อแข็งตัว แลวนําจานอาหารเลี้ยงเชื้อ PCA ไปบมที่อุณหภูมิ 35o
ซ เปนเวลา 24-48 ชั่วโมง และสําหรับ SDA บมที่อุณหภูมิหองหรือ 25 oซ เปนเวลา 3-5 วัน
– การอานผลใหนับจํานวนโคโลนีที่เจริญบน PCA และ SDA จากนั้นรายงานผลเปนจํานวนโคโลนีตอ
การอานผลใหนบจานวนโคโลนทเจรญบน จากนนรายงานผลเปนจานวนโคโลนตอ
ตารางหนวยพื้นทีผวทีเก็บตัวอยาง (cfu/cm2)
่ ิ ่ 26

27. การทํา serial dilution เพื่อเจือจางเชื้อ
การทํา pour plate
ภาวะมลพษทางอากาศภายในอาคาร
ภาวะมลพิษทางอากาศภายในอาคาร
ตรวจนับจานเพาะเชื้อที่มีจํานวนโคโลนีในชวง 30-300 colonies ภายหลังการบมเชื้อ 27

28. การควบคุมคุณภาพอากาศภายในอาคาร

29. การควบคุมคุณภาพอากาศ
1. เดินสํารวจ และ สังเกตสภาวะอากาศ เชน กลิ่น ควัน ฝุน
ละออง เชื้อราตามฝาผนัง
เชอราตามฝาผนง
2. ตรวจวัดดวยเครื่องมือตรวจคุุณภาพอากาศ ดวย
เครื่องมือ
29

30. แนวทางการแกปญหาคุณภาพอากาศ
• หาสาเหตุ และ แกที่ตนเหตุ เชน กําจัดตนเหตุ ดวยการทํา

ความสะอาดหอง เฟอรนเจอร
ความสะอาดหอง เฟอรนิเจอร
• การใชระบบระบายอากาศ ระบบกรองอากาศ ระบบฆาเชื้อ
โรคในอากาศ
• ปลกตนไมลดมลพิษ
ปลูกตนไมลดมลพษ
30

31. แนวทางการปรับปรุงคุณภาพอากาศ
1. ทําความสะอาดอยูเสมอ
• ทําความสะอาดเครื่องปรับอากาศ และเครื่องกรองอากาศ สม่ําเสมอ
• ทําความสะอาดหอง พื้นหอง เพดานหองรวมทั้ง อปกรณ เครื่องมือ
ทาความส อาดหอง พนหอง เพดานหองรวมทง อุปกรณ เครองมอ
เครื่องใชภายในหอง ใหสะอาด และไมเปนที่สะสมของฝุนละออง
ขอดี พื้นที่ภายในอาคารสะอาดอยูเสมอ ไมมีแหลงสะสมของเชื้อโรค และฝุน
ละออง นอกจากนีี้ยังทําใ สภาพแวดลอมนาป ิบัติงานดวย
ให ปฏิ 
ขอเสีย มีภาระงานทําความสะอาดเพิ่มขึ้น
31

32. แนวทางการปรับปรุงคุณภาพอากาศ
2. จัดใหมีการระบายอากาศที่เพียงพอ
• หองที่ไมไดเปดเครื่องปรับอากาศใหเปดหนาตางรับอากาศภายนอก
• หองที่เปดเครื่องปรับอากาศใหเปดพัดลมระบายอากาศ
ขอด มอตราการระบายอากาศ และมอากาศหมุนเวยนทเหมาะสม
ขอดี มีอัตราการระบายอากาศ และมีอากาศหมนเวียนที่เหมาะสม
ขอเสีย สําหรับหองที่ติดถนน การนําอากาศภายนอกเขามาในหองอาจจะทํา
ให
ใ  มลพิิษ ฝนละอองจากภายนอกเขามาในหองได (ถาไ มีระบบกรอง
ฝุ ใ ไ ไม
อากาศ) นอกจากนี้ ยังสิ้นเปลืองคาไฟฟามากขึ้น
32

33. แนวทางการปรับปรุงคุณภาพอากาศ
3. ติดตั้งเครื่องกรองอากาศ หรือเครื่องฟอกอากาศ
• ดักฝุนละออง มลพิษ แบคทีเรีย เชื้อรา และสิ่งปนเปอนในอากาศอื่นๆ ที่มี

ผลโดยตรงตอสุขภาพ
โ
ขอดี อากาศภายในหองสะอาด เพราะเชื้อโรคและฝุนละอองไดรับการดัก
กรองไวดวยเครื่อง
ขอเสีย คาใชจายทั้งการติดตั้ง การดูแลรักษา และคาไฟฟา ที่เพิ่มขึ้น
33

34. แนวทางการปรับปรุงคุณภาพอากาศ
4. ใชตนไมลดมลภาวะ
• ชวยปรับปรงคณภาพอากาศภายในหองใหดีขึ้นดวยการฟอกอากาศ ดด
ชวยปรบปรุงคุณภาพอากาศภายในหองใหดขนดวยการฟอกอากาศ ดูด
สารพิษและกาซเสียจากมนุษยเชนกาซคารบอนไดออกไซด ดับกลิ่น เพิ่ม
ออกซเจน นอกจากนี้ยังสรางความสดชื่นใหกับผ ฏิบัติการและผ ชบรการ
ออกซิเจน นอกจากนยงสรางความสดชนใหกบผูปฏบตการและผูใชบริการ
ไดอีกดวย
ขอดีี ชวยลดมลพิษสวนหนึึ่งใ
ในอากาศ และทําใ หองมีความชุมชื้ืน แลดูสด
ให ี
ชื่นสบายตา นอกจากนี้ยังประหยัดคาไฟฟา
ขอเสีย เพิ่มภาระงานการดูแลตนไม ทั้งการรดน้ํา การพรวนดิน ใสปุย และ
ตองสบเปลยนตนไมอยู
ตองสับเปลียนตนไมอยเสมอ
่
34

35. ระบบระบายอากาศและระบบปรับอากาศ

36. ปญหาจากการระบายอากาศที่ไมดี
• ติดเชื้อที่ผานมาทางอากาศ เชนวัณ
โรค เปนตน
เปนตน
• หายใจไมสะดวก อึดอัด ปวดศีรษะ
มึน ไอจาม
• เจ็บปวยเปนประจํา
เจบปวยเปนประจา http://en.wikipedia.org/wiki/File:Tuberculosis-x-ray-1.jpg
• หองมีความชื้นสูง มีเชื้อราขึ้นตามฝา
ู
ผนัง พื้นหอง
• มีกลิ่นอับ กลนเหมน กลิ่นอาหาร
มกลนอบ กลิ่นเหม็น กลนอาหาร
36

37. การระบายอากาศ
• การระบายอากาศ คือ การจัดการเคลื่อนยายอากาศดวยปริมาณที่
กาหนดใหไหลไปในทศทางและดวยความเรวทตองการ
กําหนดใหไหลไปในทิศทางและดวยความเร็วที่ตองการ
การระบายแบบธรรมชาติ การระบายแบบวิธกล
ี
37

38. ประโยชนของการระบายอากาศ
โ 
1. ควบคุมระดับสิ่งปนเปอนในอากาศ เชน เชื้อโรค ฝุนละออง ไอสารเคมี
กาซ ควัน
กาซ ควน ฯลฯ ในหองปฏบตงานใหอยูในระดบทปลอดภย ซงสง
ในหองปฏิบัติงานใหอย นระดับที่ปลอดภัย ซึ่งสิ่ง
ปนเปอนเหลานี้เมื่อไดรับเขาสูรางกายก็จะมีการสะสมในอวัยวะตางๆ

จนถงระดบหนงททาใหคนเจบปวยหรอไมสบายได
จนถึงระดับหนึ่งที่ทําใหคนเจ็บปวยหรือไมสบายได โดยเฉพาะ
บุคลากร ผูปวย ญาติ และผูมาติดตอโรงพยาบาล
2. ควบคุมอุณหภูมิและความชืื้นใ อยูในระดบทีี่รูสึกสบายได เพราะ
ให ั ไ
ความรอน และความชื้น ถาไมเหมาะสมจะทําใหปวย หงุดหงิด อึดอัด
และไมสามารถทํํางานได แลวยัังเปนสาเหตุของอุบัติเหตุ
ไ ไ  ป
38

39. การคํานวณการระบายอากาศ
• อัตราการแลกเปลี่ยนอากาศตอชั่วโมง หรือ Air changes per hr
(ACH) คือ คาปริมาณการถายเทอากาศ คดเปนจานวนเทาของ
คอ คาปรมาณการถายเทอากาศ คิดเปนจํานวนเทาของ
ปริมาตรหองภายในเวลาหนึ่งชั่วโมง
• อัตราการระบายอากาศ (ลูกบาศกเมตรตอชั่วโมง) คือ คาปริมาณการ
ู
ถายเทอากาศ คิดเปนลกบาศกเมตรตอชั่วโมง คาอัตราการระบาย
อากาศ มีความสัมพันธโดยตรงกับคาอัตราการแลกเปลี่ยนอากาศ
ดงนคอ อัตราการระบายอากาศ (ลูกบาศกเมตรตอชวโมง) เทากบ
ดังนี้คือ อตราการระบายอากาศ (ลกบาศกเมตรตอชั่วโมง) เทากับ
อัตราการแลกเปลี่ยนอากาศ (ตอชั่วโมง) คูณดวย ปริมาตรของหอง
(ลูกบาศกเมตร)
39

40. แนวทางการแกปญหาการระบายอากาศ
• ตรวจการระบายอากาศ กําหนดอัตราระบายอากาศที่
เหมาะสม ทดสอบหาคาการระบายอากาศ
ทดสอบหาคาการระบายอากาศ
• ดําเนินการแกปญหา เชน ถามีปญหาที่การระบายอากาศ ควร

ติดตั้ง หรือ แกไขระบบระบายอากาศ เปดหนาตางระบาย
ตดตงระบบกรองอากาศ
ติดตั้งระบบกรองอากาศ
40

41. ระบบปรัับอากาศและระบายอากาศ
ป
หองปรับอากาศทั่วไป (แบบแยก) ขนาดเล็ก
เครื่องปรับอากาศ
อากาศภายนอก
35 C, 60%RH
รั่วเขา-ออก
ความเร็วลมพุงออก 2.5-5.0 m/s
พดลม Air-Filter อากาศ
พัดลม Ai Filt
35 C 25 C, 30-60%RH ภายนอก
ความเร็วลมผานตัว 0.08-0.25 m/s รั่วเขา-ออก
อากาศผาน Air-Filter
8-12 ครั้งใน 1 ชม.
(8-12 Air Change/hour)
อากาศภายนอก ซงชนมไอนา 2 เทาของอากาศในหอง ไ 
ึ่ ื้ ไ ้ํ
ี  ใ  ไหลเขา
โดย รศ. ฤชากร จิรกาลวสาน
ในบริเวณใด ก็จะทําใหความชื้นสัมพัทธสูงขึ้นในบริเวณนั้น 41

42. หองปรับอากาศทั่วไป ขนาดกลางและใหญ
อากาศภายนอก
35 C, 60%RH
ไมใหร่วเขา
ั
อากาศภายนอก
ความเร็็วลมพุงออก 2.5-5.0 m/s ไม 
ไ ใหรั่วเขา
35 C,60%RH 25 C, 30-60%RH
ดูดเขา อากาศผานAir-Filter
ความเร็วลมผานตัว
พัดลม 0.08-0.25 m/s 8-12 ครั้งใน 1 ชม.
Air-Filter (8-12 Air Change/hour)
ตองออกแบบไมใหอากาศภายนอก ซึ่งชื้นมีไอน้ํา
ตองออกแบบไมใหอากาศภายนอก ซงชนมไอนา 2
โดย รศ. ฤชากร จิรกาลวสาน
เทาของอากาศในหอง ไหลเขา ใหไหลออกเทานั้น 42

43. หองปรับอากาศ สําหรัับหองผาตััดหรืือหองสะอาด
ั 
อากาศภายนอก 4-5 Air change/h
35 C, 60%RH Air-Filter Bed 2 (HEPA filter)
Laminar Flow( Unidirection Flow ) 0.45 m/s
22 C,50%RH
ดูดเขา
ดดเขา อากาศผานAir Filter 20 25 ครงใน ชม.
อากาศผานAir-Filter 20-25 ครั้งใน 1 ชม
(20-25 Air Change/hour)
พัดลม ความดัน +12 Pa ทําใหอากาศรั่วออกไดเทานั้น
Air-Filter
Ai Filt
Bed 1
เกลดลมกลบทผนงดานลางทผนงทง ดาน
เกล็ดลมกลับที่ผนังดานลางที่ผนังทั้ง 2 ดาน
ตองออกแบบไมใหอากาศภายนอก ซึ่งชื้นมีไอน้ํา 2 เทา และอาจจะสกปรกไหลเขา 43
โดย รศ. ฤชากร จิรกาลวสาน

44. การติดเชื้อทางอากาศ

45. T.B.
Viruses
Bacterias
45
3 Feet

46. การควบคุมการติดเชื้อทางอากาศ
เชื้อโรค เชน ไวรัส (สุกใส หัดเยอรมัน ฯลฯ) แบคทีเรีย (วัณโรค ฯลฯ)
เชอรา
เชื้อรา (Aspergillus) สามารถติดตอไดทางอากาศ ซึ่งสามารถควบคม
สามารถตดตอไดทางอากาศ ซงสามารถควบคุม
การติดเชื้อไดดังนี้คือ
1. ปองกันเชื้อเขาหรือออกจากหอง
• รอยรั่วตามที่ตางๆ เชน กรอบ
ๆ
ประตู กรอบหนาตาง ผนัง ฝา
เพดาน
• สรางความดันแตกตางระหวาง
ภายในกบภายนอกหอง
ใ ั 
46

47. การควบคุมการติดเชื้อทางอากาศ
2. การกําจัดเชื้อออกจากอากาศ
• การใชระบบกรองอากาศ
การใชระบบกรองอากาศ
• การดูดอากาศออก
3. การเจือจางเชื้อในอากาศ
• อากาศเขาตามรอยรั่วตามที่ตางๆ เชนกรอบประตู กรอบ
อากาศเขาตามรอยรวตามทตางๆ เชนกรอบประต
หนาตาง ผนัง ฝาเพดาน
• ดูดอากาศสะอาดเขามาเจอจาง
ศ  ื
47

48. การควบคุมการติดเชื้อทางอากาศ
4. การควบคุมการไหลของอากาศ
ไ
• ไหลในทิศทางเดียว
• ไมผานจากคนปวยไปยังคนอืนๆ ่
5. ปองกนการเจรญเตบโตของเชอ
5 ปองกันการเจริญเติบโตของเชื้อ
http://www.price-hvac.com/catalog/E_all/E_HTML/E_EG4.html
• อุณหภูมิ ความชื้นที่เหมาะสม (ไมเกิน 60% RH)
• หองสะอาด ไมสะสมฝุน ทั้งที่ อุปกรณสํานักงาน เครื่องมือ พื้น
เพดาน ผนัง ทอลม พัดลม ฯลฯ
• ไมมีพ้ืนผิวเปยกชื้น
6.  ชื้ ใ
6 ฆาเชอในอากาศ ศ
48
• ฆาดวยรังสีอัลตราไวโอเลต (UVGI lamp) Ultraviolet germicidal irradiation

49. แผงกรองอากาศ (Air Filter)
แผงกรองอากาศ ปจจุบันนิยมใชมาตรฐาน ASHRAE Standard 52.2-
1999 ยอวา MERV (Mi i
  (Minimum Efficiency Reporting V l ) ดํําเนนการ
Effi i R ti Value) ิ
โดย NAFA (National Air Filtration Association)
แผงกรองอากาศชนิดพิเศษประสิทธิภาพสูง - HEPA filter (High
Efficiency Paticulate Air Filter) ที่มีคา MERV-17 ตองใชในหองผาตัดที่
สําคัญ
HEPA filter ตองใชกรองอากาศที่ระบายทิ้งที่มีเชื้อโรคติดตอ หรอม
ตองใชกรองอากาศทระบายทงทมเชอโรคตดตอ หรือมี
สารพิษ หรือสารที่กัมมันตรังสีเชนกัน
49

50. แผงกรองอากาศ
50

51. 51

52. 52

53. การบํารุงรักษาเครืองปรับอากาศในสวน
่
ทีี่เกีี่ยวเนืื่องกับฝนละอองและเชืื้อรา
ั ฝุ

54. การบารุงรกษาเครองปรบอากาศในสวนท
การบํารงรักษาเครื่องปรับอากาศในสวนที่
เกี่ยวเนื่องกับฝุนละอองและเชื้อรา
การบํารุงรักษาเครื่องปรับอากาศทําใหดีตอสุขภาพอนามัยของผูปฏิบติงาน
ั
ภายในหองเนื่องจากหลายๆ สวนประกอบของเครื่องปรับอากาศเปนที่สะสม
ของฝุนผง และเชือโรคตางๆ นอกจากนี้ ยังทําใหเครื่องปรับอากาศมี
้
ประสทธภาพการทางานทดอยู
ประสิทธิภาพการทํางานที่ดีอยเสมอ
1. ควรทําความสะอาดแผนกรองอากาศทุก ๆ 2 สัปดาห
2.
2 ควรทํําความสะอาดแผงทอทํําความเยนดวยแปรงนม ๆ และนํ้ํา
 ็  ป ิ่
ผสมสบูเหลว อยางออนทุก 6 เดือน
3. ทําความสะอาดพัดลมสงลมเย็นดวยแปรงขนาดเล็ก เพื่อขจัดฝุน
ละอองทจบกนเปนแผนแขงและตดกนอยู ามซใบพดทุกๆ เดอน
ละอองที่จับกันเปนแผนแข็งและติดกันอยตามซี่ใบพัดทกๆ 6 เดือน
54

55. ถอดลางแผนกรองฝุน
ุ
อยางนอยเดือนละ 2 ครั้ง
55

56. ทําความสะอาดแผนกรองอากาศทุก ๆ 2 สัปดาห
56

57. เครื่องฟอกอากาศ
ใหชางถอดลางอยางนอย
เดอนละ ครง
เดือนละ 1 ครั้ง
57

58. แผนครีบปรับทิศทางลมเย็น
ถอดลางอยางนอย
6 เดือนละ 1 ครั้ง
เดอนล ครง
58

59. แผนครีบปรับทิศทางลมเย็น
59