1. Ավարայրի
ճակատամարտ
կամ
Վարդանանց
պատերազմ

2. Ավարայրի ճակատամարտը սկսվել է
հայերի և պարսիկների միջև: Հայոց
66 հազարանոց հեծյալ և հետևակ
զորքը գլխավորել է սպարապետ
Վարդան Մամիկոնյանը: Իսկ
պարսից զորքը, որոնց հարվածային
ուժը փղերի գունդն էր` գլխավորում
էր Մուշկան Նյուսալավուրտը:

3. Հայոց զորքը արտաշատից շարժվելով Վասպուրական աշխարհի
Արտազ գավառը, բանակում է Ավարայրիի դաշտում` Տղմուտ գետի
ձախ ափին: Իսկ պարսիկ բանակը, որն ուներ հայոց զորքի
եռապատիկ քանակով զորք, ճամբար է դնում գետի մյուս ափին:
Վարդան զորավարը հայոց զորքին հրամանատարներ է կարգում:
Առաջին զորագունդը հանձնվում է Ներշապուհ Արծրունուն:
Երկրորդի հրամանատարը Խորեն Խորխոռունին էր, երրորդինը`
Թաթուլ Վանանդեցին: Իսկ չորրորդ գնդի հրամանատար է
կանգնում հենց ինքը` Վարդան Մամիկոնյանը և իրեն նիզակներ
կրգում Արշարունքի տեր Արշավիրին ու իր եղբորը` Համազասպին:

4. Հայկական բանակում զինվորների քանակը հասնում էր 100.000-ի, որից 66.000
նախարարական գնդի ռազմիկ և 34.000 աշխարհազորայիններ: Հայկական բանակի
առաջին շարքում ծանր հետևակի պաշտպանության ներքո տեղավորված էր թեթև
հետևակը, երկրորդ շարքում` աշխարհազորը, երրորդում՝ հեծելազորը, չորրորդում`
պահեստազորը, իսկ մարտակարգի ծայր աջում և ծայր ձախում, համապատասխանաբար
Ներսեհ Քաջբերունու ու Փափագ Առավեղյանի գլխավորությամբ, տեղադրված էին
առանձնացված հեծյալ ջոկատներ: Հայկական բանակի աջը գլխավորում էր Խորեն
Խորխոռունին, որպես օգնական ունենալով Արսեն Ընծայեցուն, ձախը՝ Թաթուլ
Վանանդեցին, որպես օգնական ունենալով Տաճատ Գնթունուն, կենտրոնը՝ Ներշապուհ
Արծրունին, որպես օգնականներ ունենալով Վահան Արծրունուն, Արտակ Մոկացուն և
Միհրշապուհ Մարդպետունուն, իսկ պահեստազորը՝ Արշավիր Կամսարականը, որպես
օգնական ունենալով Համազասպ Մամիկոնյանին: Սպարապետ Վարդան Մամիկոնյանը
իր վրա վերցրեց բանակի ընդհանուր ղեկավարումը:

5. Պարսիկների 214.000-անոց
բանակի կազմի մեջ կային
ապարացիներ, կատիշներ,
հեփթաղներ, գիլաններ,
լփիններ, բաղասականներ,
ճղբեր, վատեր, գավեր,
գղվարներ, խրսաններ,
հեճմատականներ, փասխեր,
փոխեր, փյուքվաններ,
թավասպարներ, իժմախներ,
գուգարներ, շչբեր,
եգերսվաններ,

6. 451թ. մայիսի 26-ի լուսսաբացին տեղի է ունենում
Ավարայրի ճակատամարտը: Հայոց հեծելագունդը Վարդան
զորավարի գլխավորությամբ անցնում է Տղմուտ գետը և
հարձակվում պարսից զորքի վրա: Իսկ որոշ ժամանակ նց
պարսիկները կարողանում են վերհավաքել իրենց ուժերն
ու հարված են հասցնում հայոց զորի աջ թևին: Հայոց
զորավարը իրարանցում է առաջացնում և Մուշկան
Նյւսալավուրտը հրամայում է փղերին մտցնել ռազմի
դաշտ:
Վարդան Մամիկոնյանը և իր զինակիցները հայտվում ն
շրջապատման մեջ և Վարդան զորավարը ութ մեծամեծ
նախարարների հետ միասին զոհվում է: Երեկոյան
վերջանում է ճակատամարտը: հայոց զորքից զոհվում է
1036 զինվոր, իսկ պարսիկներից` 3544:
Ավարայրի ճակատամրտը հաղթանակ էր ընդդեմ
բռնակալության, դավանափոխության և մահվան:

7. Իմ կարծիքը
Այն, որ պարսիկները հաղթեցին հայերին, զոհելով Վարդան
Մամիկոնյանին, դա սովորական հաղթանակ է: Նրանք զոհեցին
Վարդան Մամիկոնյանին: Հայկական զորքն էլ կորցնելով իրենց
գլխավոր հրամանատարին, չկարողացավ քայլեր ձեռնարկել և
պարտվեց: Բայց կարող էր լինել նաև հակառակը և հայկական
զորքը կհաղթեր: Ես համաձայն եմ, որ Ավարայրի
ճակատամարտը հաղթանակ էր բռնակալության,
դավանափոխության և մահվան դեմ: Կարծում եմ, որ դրանից
բացի ուրիշ հաղթանակ չէր էլ կարող լինել: Ամենակարևորն այն
է, որ Վարդան Մամիկոնյանը մինչև հիմա հիշվում է հայ
ժողովրդի կողմից:

8. Չալիկյան Սուսաննա
10-4 դասարան
Աղբյուր` http://hy.wikipedia.org
և 10-րդ դասարանի
պատմության դասագիրք