ماهنامه ادبی «انجمن غزل» شماره یازدهم-آذر1393

1. ‫ادبی‬ ‫ماهنامه‬«‫غزل‬ ‫انجمن‬»-‫شماره‬‫یاز‬‫ده‬
‫آ‬‫ذر‬3131
-----------------------------------
"‫یلدا‬ ‫شب‬ ‫زندان‬"
‫چند‬‫این‬‫شب‬‫و‬‫خاموشی؟‬‫وقت‬‫است‬‫که‬‫برخیزم‬
‫وین‬‫آتش‬‫خندان‬‫را‬،‫با‬‫صبح‬‫برانگیزم‬
‫گر‬‫سوختنم‬‫باید‬،‫افروختنم‬‫باید‬
‫ای‬‫عشق‬‫ب‬‫زن‬‫در‬‫من‬،‫کز‬‫شعله‬‫نپرهیزم‬
‫صد‬‫دشت‬‫شقایق‬،‫چش‬‫م‬‫در‬‫خون‬‫دلم‬‫دارد‬
‫تا‬‫خود‬‫به‬‫کجا‬‫آخر‬،‫با‬‫خاک‬‫در‬‫آمیزم‬
‫چون‬‫کوه‬‫نشستم‬‫من‬‫با‬‫تاب‬‫و‬‫تب‬‫پنهان‬
‫صد‬‫زلزله‬‫برخیزد‬‫آنگاه‬‫که‬‫برخیزم‬
‫برخیزم‬‫و‬‫بگشایم‬،‫بند‬‫از‬‫دل‬‫پر‬‫آتش‬
‫وین‬‫سیل‬‫گدازان‬‫را‬‫از‬‫سینه‬‫فرو‬‫ریزم‬
‫چون‬‫گریه‬‫گلو‬‫گیرد‬،‫از‬‫ابر‬‫فرو‬‫بارم‬
‫چون‬‫خشم‬‫رخ‬‫افزود‬،‫در‬‫صاعقه‬‫آویزم‬
‫ای‬‫سایه‬!‫سحر‬‫خیزان‬‫دلواپس‬‫خورشیدند‬
‫زندان‬‫شب‬‫یلدا‬‫بگشایم‬‫و‬‫بگریزم‬.
«‫ابتهاج‬ ‫هوشنگ‬»
"‫کتاب‬ ‫نقد‬"
"‫گنجشک‬‫ها‬‫از‬‫صدای‬‫بلند‬‫می‬‫میرند‬"‫فریده‬‫نصوحی‬
‫احمدی‬ ‫شاهسواران‬ ‫شیما‬ :‫نقد‬
‫از‬‫سال‬‫ها‬‫پیش‬‫تا‬‫به‬،‫امروز‬‫زنان‬‫حضور‬‫خود‬‫را‬‫از‬‫خانه‬،‫ها‬‫با‬‫تمام‬
‫مشکالت‬،‫اجتماعی‬‫مذهبی‬‫و‬‫بافت‬‫زندگی‬‫هایشان‬‫به‬‫بیرون‬
‫کشاندند‬.‫از‬‫مهستی‬‫گنجوی‬‫شاعر‬‫سده‬‫ی‬‫قرن‬‫پنج‬‫و‬،‫شش‬‫در‬‫دوره‬
‫غزنویان‬‫گرفته‬‫تا‬‫شاعران‬‫معاصر‬‫که‬‫همواره‬‫سختی‬‫های‬‫خاص‬‫خود‬
‫را‬‫داشتند‬‫و‬،‫دارند‬‫چه‬‫در‬‫ایران‬‫و‬‫چه‬‫در‬‫جاهای‬‫دیگر‬.‫در‬‫آن‬‫دوران‬‫و‬
‫چه‬‫بسا‬‫امروز‬،‫ما‬‫جهان‬‫وقتی‬‫زن‬‫را‬‫محروم‬‫می‬‫کرد‬‫در‬‫واقع‬‫نیمی‬‫از‬
‫وجودش‬‫را‬‫محروم‬‫کرده‬‫بود‬.‫از‬‫سوی‬‫دیگر‬‫نظریه‬‫ی‬‫خنثی‬‫بیان‬
‫می‬‫کند‬‫که‬‫در‬‫نقد‬‫یک‬‫اثر‬،‫هنری‬‫جنسیت‬‫باید‬‫کنار‬‫گذاشته‬‫شود‬.‫نقد‬
‫ادبی‬‫ارتباطی‬‫با‬‫جنسیت‬‫ندارد‬‫اما‬‫می‬‫تواند‬‫یکی‬‫از‬‫زاویه‬‫های‬‫ورود‬
‫باشد‬‫یا‬‫به‬‫بیان‬‫دیگر‬‫می‬‫تواند‬‫دربرگیرنده‬‫ی‬‫ضمیر‬‫زن‬‫باشد‬.‫نقد‬
‫نگاه‬‫زنانه‬‫ناخودآگاه‬،‫واکنش‬‫های‬‫سیاسی‬‫و‬‫اجتماعی‬‫را‬‫با‬‫خود‬
‫همراه‬‫می‬‫کند‬.‫سطحی‬‫ترین‬‫برداشت‬‫و‬‫نگاه‬‫هم‬‫می‬‫تواند‬‫اروتیک‬
‫بودن‬‫و‬‫اشاره‬‫های‬‫این‬‫چنینی‬‫باشد‬.‫البته‬‫الیه‬‫های‬‫معنایی‬‫این‬‫نوع‬
‫نگاه‬‫خود‬‫قابل‬‫بررسی‬‫ست‬.‫شری‬‫ریجستر‬‫در‬‫مقاله‬‫ای‬،‫نقد‬‫شعر‬‫زن‬‫ان‬
‫را‬‫به‬‫سه‬‫دسته‬‫تقسیم‬‫می‬‫کند‬.1.‫تجزیه‬‫وتحلیل‬‫تصویر‬‫زنان‬2.
‫بررسی‬‫نقد‬‫موجود‬‫درباره‬‫ی‬‫آثار‬‫نویسندگان‬‫زن‬3.‫شاخه‬‫ی‬‫حالتی‬‫که‬
‫معیار‬‫های‬‫الزم‬‫را‬‫برای‬‫ادبیات‬‫و‬‫شیوه‬‫های‬‫مختلف‬‫را‬‫مطرح‬‫می‬‫کند‬
‫که‬‫ادبیات‬‫به‬‫واسطه‬‫ی‬‫آن‬‫ها‬‫انگیزه‬‫می‬‫گیرند‬‫نظریه‬‫های‬‫منفی‬‫و‬
‫تاریک‬‫دربا‬‫ره‬‫ی‬‫فعالیت‬‫زن‬‫از‬‫دیدگاه‬‫های‬‫مختلف‬،‫در‬‫زمینه‬‫های‬
‫گوناگون‬‫بیان‬‫شده‬‫است‬.‫مثل‬‫نظریه‬‫های‬‫یونگ‬‫و‬‫یا‬‫شوپنهاور‬‫و‬
‫دیگران‬...‫البته‬‫خود‬‫یونگ‬‫در‬‫اواخر‬‫عمرش‬‫بیان‬‫کرده‬‫بود‬‫که‬
‫مشکل‬‫او‬‫نظریه‬‫هایی‬‫بود‬‫که‬‫زن‬‫را‬‫تنها‬‫در‬‫محدوده‬‫ی‬‫سایه‬‫ی‬‫مرد‬
‫می‬‫دید‬‫و‬‫یا‬‫شوپنهاور‬‫که‬‫نسل‬‫های‬‫بعدی‬‫نظریه‬‫های‬‫منفی‬‫اش‬
‫درباره‬‫ی‬‫زنان‬‫را‬‫به‬‫شدت‬‫مورد‬‫انتقاد‬‫قرار‬‫دادند‬.‫تامس‬‫تافته‬
‫می‬‫گوید‬:‫درباره‬‫ی‬‫نظرات‬‫شوپنهاور‬‫درباره‬‫ی‬‫زن‬‫ها‬‫نمی‬‫توان‬‫چیزی‬
‫گفت‬‫جز‬‫اینکه‬‫این‬‫نظرات‬‫شاید‬‫کمی‬‫عجیب‬‫و‬‫غریب‬‫هستند‬.‫ژوزف‬
‫دانوان‬‫هم‬‫در‬‫این‬‫باره‬‫می‬‫گوید‬:‫اصول‬‫زیبا‬‫شناختی‬‫نقد‬‫ز‬،‫ن‬‫خود‬
‫باعث‬‫تکوین‬‫تجربی‬،‫فرآیندی‬‫در‬‫زمینه‬‫ی‬‫نقد‬‫است‬‫که‬‫می‬‫توان‬
‫نتایج‬‫و‬‫بازتاب‬‫آن‬‫را‬‫به‬‫صورت‬‫تجربه‬‫های‬‫زنانه‬‫در‬‫فرهنگ‬‫یافت‬.
‫مجموعه‬‫ی‬‫گنجشک‬‫ها‬‫از‬‫صدای‬‫بلند‬‫می‬‫ترسند‬‫اثر‬‫فریده‬،‫نصوحی‬
‫که‬‫توسط‬‫انتشارات‬،‫نگاه‬‫در‬‫بخش‬‫نگاه‬‫تازه‬‫شعر‬‫چاپ‬‫شده‬،‫سومین‬
‫مجموعه‬‫شعر‬‫این‬‫ش‬‫اعر‬‫است‬.‫در‬‫اولین‬‫برخورد‬‫با‬‫یک‬،‫کتاب‬‫نام‬‫و‬
‫طرح‬‫جلد‬‫کتاب‬‫مطرح‬‫می‬‫شود‬.‫طرح‬‫جلد‬‫کتاب‬‫ها‬ً‫ال‬‫معمو‬‫بنا‬‫بر‬
‫سیاست‬‫های‬‫ناشرها‬‫انتخاب‬‫می‬‫شوند‬‫تا‬‫یونیفورمی‬‫برای‬‫آن‬‫کتاب‬
‫باشند‬.‫البته‬‫اینکه‬‫آیا‬‫شاعر‬‫حق‬‫انتخاب‬‫دارد‬‫یا‬‫نه‬‫خود‬‫مقوله‬‫ای‬
‫جدا‬‫ست‬.‫گنجشک‬‫ها‬‫از‬‫صدای‬‫بلند‬‫می‬‫میر‬،‫ند‬‫نام‬‫این‬،‫کتاب‬‫خود‬
‫بازگوی‬‫محور‬‫مرکزی‬‫شعرهای‬‫این‬‫مجموعه‬‫است‬.‫اسمی‬‫که‬‫بسیار‬
‫هوشمندانه‬‫انتخاب‬‫شده‬‫و‬‫می‬‫تواند‬‫مخاطب‬‫را‬‫در‬‫گیر‬‫کند‬.‫صدای‬
‫شلیک‬‫را‬‫تداعی‬‫می‬‫کند‬‫که‬‫شاعر‬‫این‬‫تصویر‬‫را‬‫در‬‫مجموعه‬‫به‬‫جنگ‬
‫ربط‬‫می‬‫دهد‬.‫نگاه‬‫شاعری‬‫که‬‫تجربه‬‫های‬‫زنانه‬‫و‬‫برداشت‬‫هایش‬‫را‬‫از‬
‫جنگ‬‫که‬‫تلخ‬‫ترین‬ّ‫ت‬‫ا‬‫فاق‬‫اجتماعی‬‫و‬‫سیاسی‬‫است‬‫بیان‬‫می‬‫کند‬.
‫جنگ‬‫را‬‫به‬‫خانه‬‫می‬‫آورد‬.‫گاهی‬‫خودش‬‫را‬‫در‬‫جنگ‬‫می‬‫بیند‬‫و‬‫گاهی‬
‫جنگ‬‫را‬‫در‬‫خود‬.‫زاویه‬‫های‬‫ورودش‬‫به‬‫این‬‫موضوع‬‫خاص‬‫خودش‬
‫است‬.‫گاهی‬‫هم‬‫با‬‫نگاهی‬‫مادرانه‬‫از‬‫آن‬‫حرف‬‫می‬‫زند‬.،‫مادر‬‫مام‬
،‫وطن‬‫که‬‫زن‬‫ها‬‫به‬‫دلیل‬‫زن‬‫بو‬‫دن‬‫بهتر‬‫می‬‫توانند‬‫این‬‫موضوع‬‫را‬
‫مطرح‬‫کنند‬.‫او‬‫شاعری‬‫زن‬‫است‬‫و‬‫بیشتر‬‫از‬‫زن‬،‫بودنش‬‫مادر‬‫بودنش‬
‫است‬‫که‬‫خود‬‫را‬‫نشان‬‫می‬:‫دهد‬
‫[هی‬‫این‬ / ‫سرباز‬‫گهواره‬‫ها‬‫به‬ / ‫را‬‫انبار‬‫مهمات‬‫برسان‬
‫جهیزیه‬‫ی‬‫مادرم‬‫را‬‫هم‬‫به‬‫سنگر‬‫ببر‬
‫مهریه‬‫اش‬‫اما‬‫بماند‬‫برای‬‫آ‬‫ب‬‫های‬‫از‬‫سر‬‫گذشته‬
‫شلیک‬‫نک‬‫ن‬‫آسمان‬ / ‫سرباز‬‫را‬‫آبی‬‫نگهدار‬...]
‫و‬‫یا‬‫در‬‫شعری‬:‫دیگر‬
‫[سربازها‬‫هنوز‬‫کودکان‬‫قصه‬‫های‬/ ‫دیروزند‬‫روز‬‫ها‬‫لباس‬‫هایشان‬‫را‬
‫خاکی‬‫می‬‫کنند‬‫و‬‫شب‬‫ها‬/‫زودتر‬‫از‬‫همه‬‫به‬‫رختخواب‬‫می‬].‫روند‬
‫در‬‫کتاب‬‫فلز‬‫و‬‫بنفشه‬‫هم‬‫نقش‬‫مادر‬‫را‬‫دارد‬.
‫[زنی‬‫که‬‫از‬‫وقت‬‫دیرتر‬ / ‫خودش‬‫به‬‫دنیا‬‫می‬‫آ‬‫مد‬
‫پر‬ / ‫دامنش‬‫از‬‫کودکان‬‫بنفشه‬‫بود‬.
‫پی‬‫گهواره‬‫های‬‫یک‬ / ‫ممنوع‬‫ردیف‬‫سرباز‬‫پستانک‬‫به‬‫دهان‬
‫فردا‬‫را‬‫دور‬‫می‬]‫زدند‬
‫فریده‬‫نصوحی‬‫زن‬‫را‬‫بجز‬‫جنگ‬‫در‬‫خانه‬‫و‬‫حتی‬‫در‬‫خیابان‬‫می‬‫بیند‬.
‫زن‬‫از‬‫دیدگاه‬‫او‬‫زن‬‫است‬‫و‬‫مقدس‬.‫حال‬‫در‬‫هر‬‫جایی‬‫که‬‫می‬‫خواهد‬
‫باشد‬.‫رگه‬‫های‬‫مذهب‬‫در‬‫شعر‬‫ها‬‫ی‬‫ش‬‫پر‬‫رنگ‬‫است‬.‫همچنین‬
‫اطالعات‬‫مذهبی‬‫که‬‫در‬‫شعرش‬‫گنجانده‬.
‫با‬ / ‫[درخت‬‫نوزاد‬‫زردی‬‫روی‬‫زنی‬ / ‫دست‬‫هوسباز‬‫بود‬
‫که‬‫همراه‬‫در‬ / ‫باد‬‫کوچه‬‫ها‬‫پرسه‬‫می‬‫زد‬
‫و‬‫خودش‬‫را‬‫به‬‫ریشه‬‫های‬‫گلدانی‬‫می‬‫بست‬
‫که‬‫از‬‫چشم‬‫پنجره‬‫افتاده‬‫بودند‬]
‫صمیمت‬‫زبان‬‫و‬‫جایگاه‬‫اندیشه‬‫ی‬‫شاعر‬‫از‬‫خصوصیت‬‫های‬
‫برجس‬‫ته‬‫اش‬‫است‬.‫اما‬‫این‬‫صمیمت‬‫تنها‬‫القا‬‫می‬‫شود‬.‫اما‬‫به‬‫زبان‬
‫نمی‬‫رسد‬.‫شاعر‬‫تمرکزش‬‫را‬‫روی‬‫زبان‬‫صرف‬‫نکرده‬‫است‬‫و‬‫از‬
‫تکنیک‬‫دوری‬‫می‬‫کند‬.‫در‬‫این‬‫مجموعه‬‫و‬‫حتی‬‫مجموعه‬‫های‬،‫قبل‬
‫فریده‬‫نصوحی‬‫تعریفی‬‫و‬‫یا‬‫جریانی‬‫را‬‫به‬‫چالش‬‫نکشیده‬.‫تنها‬
‫هنجاری‬‫را‬‫مطرح‬‫می‬‫کند‬‫و‬‫به‬‫خوبی‬‫تحلیلش‬‫می‬‫کند‬.‫انگار‬‫شاعر‬‫به‬
‫شدت‬‫احتیاط‬‫می‬‫کند‬‫و‬‫خطوط‬‫قرمز‬‫و‬‫مشخصی‬‫را‬‫در‬‫هر‬‫سه‬‫کتاب‬
‫چاپ‬‫کرده‬‫اش‬‫انتخاب‬‫کرده‬‫و‬‫دیگر‬‫هیچ‬.‫اعتراضات‬‫و‬‫مبارزه‬‫ی‬
‫ذهنی‬‫اش‬‫لحن‬‫آرامی‬‫دارد‬.‫شعر‬‫های‬‫او‬‫بر‬‫لبه‬‫ی‬‫تیغی‬‫حرکت‬‫می‬‫کند‬
‫که‬‫آنطرف‬‫لبه‬‫طرح‬‫است‬.‫گاهی‬‫تنها‬‫به‬‫طرح‬‫نزدیک‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫از‬
‫شعر‬‫د‬‫ور‬.[‫ماهرترین‬‫بندباز‬‫که‬‫باشی‬/‫گاهی‬‫بند‬‫دلت‬‫پاره‬‫می‬‫شود‬...]
‫در‬‫آن‬‫شعر‬‫هایی‬‫که‬‫تصویرپردازی‬،‫کرده‬‫بسیار‬‫موفق‬‫بوده‬.‫شاعر‬‫هر‬
‫جایی‬‫که‬‫از‬‫تکنیک‬‫بیشتری‬‫استفاده‬‫کرده‬‫موفق‬‫ت‬‫ر‬‫بوده‬.‫برعکس‬‫در‬
‫بازی‬‫های‬‫زبانی‬‫نتوانسته‬‫موفق‬‫رفتار‬‫کند‬.‫شاعر‬‫این‬‫مجموعه‬‫شاعر‬
‫تصویر‬‫است‬‫نه‬‫ر‬‫وایت‬.‫هر‬‫چند‬‫این‬‫دو‬‫ویژگی‬‫در‬‫کنار‬‫هم‬‫قرار‬‫دارند‬.
[‫سکوت‬‫خیس‬‫کارتن‬‫خواب‬‫ها‬/‫سوت‬‫دلگیر‬‫پاسبانی‬‫خسته‬‫می‬‫رسد‬
‫به‬‫آخرین‬‫ایستگاهی‬/‫که‬‫ما‬‫رویاهایمان‬‫را‬‫در‬‫آن‬‫جا‬
‫به‬‫یکدیگر‬‫قرض‬‫دادیم‬/‫تو‬‫سوار‬‫اسبی‬‫چوبی‬
‫کره‬‫زمین‬‫را‬‫فتح‬‫کردی‬/‫اما‬‫من‬‫هنوز‬/‫با‬‫عروسکی‬‫پارچه‬‫ای‬
‫جهان‬‫ر‬‫ا‬‫به‬‫بازی‬‫می‬‫گیرم‬].
‫شاعر‬‫از‬‫گم‬‫شده‬‫ای‬‫حرف‬‫می‬‫زند‬‫که‬‫در‬‫شعر‬‫ها‬‫تکرارش‬‫می‬‫کند‬.
‫انگار‬‫نیمه‬‫ای‬‫گم‬‫شده‬‫دارد‬.‫شاید‬‫خودش‬‫را‬‫در‬‫زمانی‬‫گم‬‫کرده‬.‫او‬‫از‬
‫بخشی‬‫از‬‫ویرانی‬‫زندگی‬‫زنان‬‫می‬‫نویسد‬.‫زنانی‬‫که‬‫ویرانی‬‫شان‬‫را‬
‫فراموش‬‫کردند‬.‫آنقدر‬‫فراموش‬‫کرده‬‫اند‬‫که‬‫دیگر‬‫گمش‬‫کردند‬‫و‬‫یا‬
‫شاید‬‫خودشان‬‫خواستند‬‫که‬‫گمش‬‫کنند‬.‫از‬‫روند‬،‫تکراری‬‫از‬‫زنانی‬‫که‬
‫گوشه‬‫خانه‬‫خاک‬‫می‬‫خورند‬‫اما‬‫به‬‫آسمان‬‫فکر‬‫می‬‫کنند‬.‫زنانی‬‫که‬‫در‬
‫فضایی‬‫مردانه‬‫نفس‬‫می‬‫کشند‬.
[‫کمی‬‫آفتاب‬/‫پشت‬‫پنجره‬‫ام‬‫بگذار‬
‫می‬‫خواهم‬‫تنهایی‬‫را‬‫در‬‫اتاق‬‫سرد‬‫گم‬‫کنم‬...
‫سیب‬‫گونه‬‫هایت‬‫گم‬‫شد‬
‫کنار‬‫کودکی‬‫هایی‬‫که‬‫دیگر‬‫سر‬‫سازگار‬‫نداشت‬‫با‬‫تو‬...
‫کسی‬‫نقش‬‫خودش‬‫را‬‫در‬‫خاکریز‬‫جا‬‫گذاشته‬‫بود‬...
‫مادر‬‫هابیل‬‫بود‬/‫زنی‬‫که‬‫گل‬‫های‬‫پیراهنش‬‫را‬
‫در‬‫خواب‬‫عطسه‬‫های‬‫زمین‬‫جا‬‫گذاشت‬...]
‫فریده‬‫نصوحی‬‫شاعری‬‫بسیار‬‫با‬‫احساس‬‫است‬‫که‬‫رگه‬‫های‬
‫اندیشه‬‫اش‬‫را‬‫با‬‫دردهای‬‫مردم‬‫تقسیم‬‫می‬‫کند‬.‫حتی‬‫در‬‫مواردی‬‫که‬‫از‬
‫خودش‬‫می‬،‫نویسد‬‫خود‬‫او‬‫درد‬‫مشترک‬‫است‬.‫درد‬‫مادرهایی‬‫چون‬
‫خودش‬.‫دغدغه‬‫های‬‫اجتماعی‬‫را‬‫مطرح‬‫کر‬‫ده‬‫و‬‫با‬‫نجابت‬‫و‬‫شعورش‬
‫تحلیل‬‫می‬‫کند‬.‫او‬‫با‬‫ذهنی‬‫باز‬‫می‬‫نویسد‬‫و‬‫تعصب‬‫در‬‫شعرش‬
‫بی‬‫معنی‬‫ست‬.
3

2. "‫شعر‬-‫ترجمه‬"
‫مرثیه‬....‫از‬/‫رافائل‬‫آلبرتی‬/‫علی‬‫نوروزپور‬
"‫مرثیه‬"
‫خرخا‬‫کی‬‫ها‬
‫کفش‬‫دوزک‬‫ها‬
‫کرمهای‬‫سرگردان‬
‫و‬‫حلزونی‬‫که‬‫آرام‬‫می‬‫خزید‬.
‫کودکی‬‫های‬‫من‬‫در‬‫باغ؛‬
‫ملکۀ‬‫باغ‬‫و‬‫باغداری‬!...
‫نخود‬‫دماغش‬‫را‬‫سخت‬‫باال‬‫گرفته‬‫بود‬
‫و‬‫هسته‬‫ای‬‫که‬‫در‬‫قغس‬‫می‬‫ُرد‬‫م‬
‫کودکی‬‫های‬‫من‬‫در‬‫باغ؛‬
‫گیاهی‬‫از‬‫آه‬‫ها‬
‫که‬‫باد‬
‫محو‬‫کرد‬‫و‬‫برد‬.
"Elegía"
Las cochinillas de humedad
Las mariquitas de San Antón
También vagaba la lombriz
Y patinaba el caracol
Infancia mía en el jardín;
!¡Reina de la jardinería
El garbanzo asomaba su nariz
Y el alpiste en la jaula se moría
Infancia mía en el jardín;
La planta de los suspiros
El aire la deshacía.
Rafael Alberti/Traducido por Ali Norouzpour
«‫کوچکیان‬ ‫زهره‬»
"‫واژه‬ ‫حریم‬‫ها‬"
‫قسمت‬‫شش‬‫م‬:1-‫بیا‬‫سوابق‬‫گذشته‬‫را‬‫فراموش‬‫کنیم‬.2
-‫حسن‬‫خوبی‬‫علی‬‫ادب‬‫اوست‬.3-‫آخرین‬‫مسابقه‬‫ی‬
‫فینال‬‫را‬‫دیدی؟‬4-‫بامن‬‫اوج‬‫قله‬‫بیا‬.5-‫سوال‬‫پرسیدن‬
‫هنر‬‫میخواهد‬.6-‫استارت‬‫شروع‬‫مهم‬‫است‬.7-‫سنگ‬
‫حجراالسود‬‫را‬‫دید‬.‫کاربرد‬‫یکی‬‫از‬‫کلمه‬‫ها‬‫کافی‬‫است‬
‫زیرا‬‫حشو‬‫میشود‬.‫بهتر‬‫است‬‫بگوییم‬:‫سوابق‬‫یا‬‫گذشته‬،
‫حسن‬‫یا‬‫خوبی‬،‫آ‬‫خرین‬‫یا‬‫فینال‬،‫سوال‬‫یا‬‫پرسیدن‬،‫حجر‬
،‫سنگ‬ ‫یا‬‫استارت‬‫یا‬‫شروع‬.‫حشو‬‫یعنی‬‫تکرار‬‫زاید‬.
...‫دارد‬ ‫ادامه‬
«‫فریدزاده‬ ‫حسین‬»
"‫نقد‬،‫ادبی‬‫از‬‫ابتدا‬‫تا‬...‫؟‬!"
‫قسمت‬‫دو‬‫م‬:‫ادبیات‬‫و‬‫نقد‬‫ادبی‬‫از‬‫دید‬‫ارسطو‬
‫اولین‬‫کسی‬‫که‬‫اصولی‬‫را‬‫برای‬‫آفرینش‬‫ادبی‬‫تدوین‬‫کرد‬
‫و‬‫شناخت‬‫آثار‬‫ادبی‬‫را‬‫تحت‬‫قاعده‬،‫آورده‬‫اسلوبها‬‫و‬
‫موازینی‬‫هم‬‫برای‬‫سنجش‬‫آنها‬‫ایجاد‬‫کرد‬‫ارسطو‬‫بود‬.
‫پس‬‫باید‬‫او‬‫را‬‫بنی‬‫ان‬‫گذار‬‫نقد‬‫و‬‫نظریه‬‫پردازی‬‫ادبی‬‫بدانیم‬.
‫مهمترین‬‫اثر‬‫به‬‫جا‬‫مانده‬‫از‬‫ارسطو‬‫در‬‫این‬‫زمینه‬‫رساله‬
"‫فن‬‫شعر‬"‫است‬.‫رساله‬‫مذکور‬‫دارای‬26‫بخش‬‫کوتاه‬
‫است‬‫که‬‫چهاربخش‬‫اول‬‫به‬‫تعریف‬‫شعر‬‫اختصاص‬‫دارد‬.
‫با‬‫مباحثی‬‫درباره‬‫رابطه‬‫میان‬‫شعر‬‫و‬‫تقلید،منشاء‬‫و‬‫انواع‬
‫شعر‬‫و‬‫انواع‬‫تقلی‬‫د‬.‫بخش‬‫پنجم‬‫مقدمه‬‫ا‬‫ی‬‫ست‬‫بر‬‫سه‬
‫موضوع‬،‫کمدی‬‫تراژدی‬‫و‬‫حماسه‬.‫در‬‫بخشهای‬6‫تا‬22
‫ارسطو‬‫به‬‫تعریف‬‫تراژدی‬‫پرداخته‬‫و‬‫در‬‫آن‬‫مباحثی‬‫درباره‬
‫اندازه‬‫و‬‫یگانگی‬،‫کردار‬‫کردارهای‬‫ساده‬‫و‬،‫پیچیده‬
‫دگرگونی‬‫و‬،‫بازشناخت‬‫اقسام‬،‫بازشناخت‬‫اجزای‬،‫تراژدی‬
‫ترس‬‫و‬،‫شفقت‬‫اندیشه‬‫و‬‫گفتار‬‫در‬‫تر‬،‫اژدی‬‫اجزای‬،‫گفتار‬
‫تراژدی‬‫و‬‫عقده‬،‫گشایی‬‫سیرت‬‫اشخاص‬‫داستان‬‫و‬
‫اوصاف‬‫گفتار‬‫شاعرانه‬‫آمده‬‫است‬.‫سه‬‫بخش‬‫بعدی‬
‫درباره‬‫حماسه‬‫است‬‫و‬‫در‬‫این‬‫بخشها‬‫وی‬‫بعد‬‫از‬‫بررسی‬
‫کوتاه‬‫شعر‬،‫حماسی‬‫بعنوان‬‫نمونه‬‫اشعار‬"‫ُومر‬‫ه‬"‫را‬
‫بررسی‬‫کرده‬‫است‬.‫او‬‫در‬‫آخرین‬‫بخش‬‫رساله‬‫به‬‫مقایسه‬
‫بین‬‫تراژد‬‫ی‬‫و‬‫حماسه‬‫پرداخته‬‫و‬‫اثبات‬‫کرده‬‫که‬‫تراژدی‬
‫بر‬‫حماسه‬‫برتری‬‫دارد‬.‫یک‬‫فصل‬‫از‬‫رساله‬‫هم‬‫به‬‫پاسخ‬
‫بعضی‬‫از‬‫اشکاالت‬‫منتقدان‬‫اختصاص‬‫دارد‬‫که‬‫در‬‫آن‬
‫ارسطو‬‫خطاهایی‬‫را‬‫که‬‫ممکنست‬‫در‬‫فن‬‫شعر‬‫رخ‬‫دهد‬
‫بررسی‬‫کرده‬‫است‬.‫یکی‬‫از‬‫انگیزه‬‫های‬‫اساسی‬‫ارسطو‬‫در‬
‫نگارش‬"‫فن‬‫شعر‬"‫ردکردن‬‫شبهه‬‫ها‬‫ی‬‫طرح‬‫شده‬‫از‬
‫سوی‬‫افالطون‬‫و‬‫پاسخ‬‫به‬‫انتقادهای‬‫او‬‫از‬‫دیدگاه‬‫فلسفه‬
‫اخالق‬‫نسبت‬‫به‬‫شعر‬‫و‬‫ادبیات‬‫است‬.‫ارسطو‬‫معتقد‬‫ا‬‫ست‬
‫انسان‬‫بطور‬‫غریزی‬‫تقلیدگر‬‫است‬‫و‬‫از‬‫تقلید‬‫ماهرانه‬
‫صورتها‬‫و‬‫سیرتها‬ّ‫ذ‬‫ل‬‫ت‬‫می‬‫برد‬.‫شاهد‬‫این‬ّ‫د‬‫م‬‫عا‬‫را‬‫اموری‬
‫میداند‬‫که‬‫در‬‫عالم‬‫واقع‬‫جریان‬‫دارد‬.‫چه‬‫موج‬‫وداتی‬‫که‬
‫چشم‬‫انسان‬‫از‬‫دیدن‬‫آنها‬‫ناراحت‬‫می‬‫شود‬‫اگر‬‫آنها‬‫را‬
‫خوب‬‫تصویر‬‫نمایند‬‫از‬‫مشاهده‬‫تصویر‬‫آنها‬ّ‫ذ‬‫ل‬‫ت‬‫حاصل‬
‫می‬‫شود‬.‫وی‬‫گرایش‬‫به‬‫هماهنگی‬‫و‬‫توازن‬‫را‬‫در‬‫انسان‬
‫سائقه‬‫ای‬‫طبیعی‬‫و‬‫غریزی‬‫خوانده‬‫سبب‬‫پیدایش‬‫شعر‬‫و‬
‫ادبیات‬‫را‬‫ترکیب‬‫این‬‫دو‬‫گرایش‬‫می‬‫داند‬.‫بنظر‬‫ارسطو‬
‫تفاوت‬‫های‬‫موجود‬‫در‬‫انواع‬‫تقلید‬‫منتج‬‫به‬‫پیدایش‬‫انواع‬
‫شعر‬‫شده‬‫است‬.‫به‬‫زعم‬‫او‬‫در‬‫حیطه‬‫شعر‬‫شاعرانی‬‫که‬
‫طبع‬‫بلند‬‫دارند‬‫افعال‬‫و‬‫اعمال‬‫بزرگان‬‫را‬‫تصویر‬‫می‬‫کنند‬
‫و‬‫شاعرانی‬‫که‬‫طبعشان‬‫پست‬‫و‬‫فرومایه‬‫است‬‫اعمال‬
‫دونان‬‫و‬‫فرومایگان‬‫را‬.‫دسته‬‫اول‬‫به‬‫سرودهای‬‫دینی‬‫و‬
‫ستایشها‬‫پرداخ‬‫ته‬‫دسته‬‫دوم‬‫هجویات‬‫را‬‫سروده‬‫و‬
‫می‬‫سرایند‬.‫او‬‫اعتقاد‬‫دارد‬‫شاعر‬‫باید‬‫در‬‫موقع‬‫تألیف‬‫هر‬
‫قدر‬‫ممکنست‬‫خود‬‫را‬‫جای‬‫مخاطب‬‫بگذارد‬.‫با‬‫این‬
‫رعایت‬‫می‬‫تواند‬‫آنچه‬‫را‬‫الزم‬‫و‬‫مناسب‬‫اس‬‫ت‬‫آورده‬،‫از‬
‫آنچه‬‫با‬‫هدفش‬‫مغایر‬‫ا‬‫ست‬‫پرهیز‬‫کند‬.‫بنظر‬‫ارسطو‬
‫گفتار‬‫شاعرانه‬‫گفتاری‬‫ست‬‫که‬‫مبتذل‬‫و‬‫رکیک‬‫نباشد‬.
‫روشن‬‫و‬‫رسا‬‫باشد‬.‫نباید‬‫در‬‫آن‬‫الفاظ‬‫عامیانه‬‫و‬‫رایج‬
‫روزمره‬‫زیاد‬‫باشد‬.‫چون‬‫در‬‫اینصورت‬‫یا‬‫دچار‬‫ضعف‬
‫غرابت‬‫می‬‫شود‬‫یا‬‫مجبور‬‫به‬‫استفاده‬‫از‬،‫مجازها‬‫استعارات‬
‫و‬‫کنایه‬‫ها‬‫شده‬‫اثرش‬‫معماگونه‬‫و‬‫مغلق‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫یا‬‫این‬
‫که‬‫مجبور‬‫به‬‫استفاده‬‫ازکلمات‬‫متروک‬‫و‬‫نام‬‫تداول‬
‫می‬‫شود‬‫که‬‫اثرش‬‫نامفهوم‬‫و‬‫غیرقابل‬‫درک‬‫می‬‫شود‬‫که‬
‫هر‬‫سه‬‫حالت‬‫سبب‬‫ضعف‬‫و‬‫سستی‬،‫بیان‬‫زبان‬‫و‬‫گفتار‬
‫می‬‫شود‬."‫فن‬‫شعر‬"‫ارسطو‬‫نشان‬‫می‬‫دهد‬‫که‬‫وی‬‫چقدر‬
‫به‬‫ادبیات‬‫و‬‫شعر‬‫یونان‬‫تا‬‫زمان‬‫خود‬‫مسلط‬‫بوده‬‫،همه‬
‫گونه‬‫های‬‫شعردوران‬‫خود‬‫و‬‫پیش‬‫از‬‫خود‬‫را‬‫بخوبی‬
‫می‬‫شناخته‬‫است‬.‫ار‬‫سطو‬‫در‬‫هر‬‫بخش‬‫و‬‫هر‬‫موضوع‬
‫شاهد‬‫مثال‬‫های‬‫متنوعی‬‫از‬‫آثار‬‫ادبی‬‫برجسته‬‫یونان‬
‫باستان‬‫آورده‬‫و‬‫با‬‫مهارت‬‫به‬‫موضوعاتی‬‫از‬‫این‬‫آثار‬‫که‬
‫به‬‫بحثش‬‫مربوط‬،‫بوده‬‫استناد‬‫کرده‬‫است‬.‫رساله‬"‫فن‬
‫شعر‬"‫را‬‫باید‬‫نخستین‬‫رساله‬‫نظری‬‫درباره‬‫ادبیات‬‫و‬‫نقد‬
‫ادبی‬‫دانست‬‫و‬"‫ارسطو‬"‫را‬‫باید‬‫نخس‬‫تین‬‫صاحب‬‫نظر‬
‫حوزه‬‫ی‬‫نقد‬‫و‬‫نظریه‬‫پردازی‬‫ادبی‬‫بشمار‬‫آورد‬.‫ادامه‬
...‫دارد‬
"‫آخر‬ ‫حرف‬"
«‫برآورد‬ ‫کامت‬ ‫تو‬ ‫نیک‬ ‫نهاد‬ ‫حافظ‬
‫جان‬‫باد‬ ‫نیکونهاد‬ ‫مردم‬ ‫فدای‬ ‫ها‬»
-----------------------------------
‫وبالگ‬ ‫آدرس‬«‫غزل‬ ‫انجمن‬:»
‫ایمیل‬‫آدرس‬‫غزل‬ ‫انجمن‬ ‫وبالگ‬ ‫و‬ ‫ماهنامه‬:
‫ادبی‬ ‫ماهنامه‬«‫غزل‬ ‫انجمن‬»-‫شماره‬‫یاز‬‫ده‬-‫آ‬‫ذر‬1333
2