Η γλώσσα στο κείμενο του Βιζυηνού "Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου"

1. Εργασία Λογοτεχνίας
“Ποίος ήτον ο φονεύς του
αδελφού μου”
Σχολικό έτος:
2023-2024
Εργασία από τους μαθητές:
● Ντόντορου Βεατρίκη
● Παπαγιάννης Ιάσων
● Παππάς Νίκος
● Σαββαντίδου Μυρτώ
● Σιαχολέβας Ματθαίος
● Χρηστάκης Κωνσταντίνος
Υπεύθυνη καθηγήτρια:
Κυριακή Σεβεντεκίδου

2. Περιεχόμενα
➔ Είδη γλώσσας
● Καθαρεύουσα
● Θρακιώτικη διάλεκτος
➔ Αφηγηματικοί τρόποι
➔ Κορύφωση εναλλαγής γλώσσας
➔ Γλωσσάρι
➔ Κωμικά στοιχεία
➔ Προοικονομία για τον ένοχο
➔ Πηγές

3. Είδη γλώσσας
Η γλώσσα που χρησιμοποιείται από τον
αφηγητή είναι η καθαρεύουσα, ενώ στους
διαλόγους ανάμεικτη, με λαϊκά στοιχεία της
θρακιώτικης διαλέκτου, καθώς και προσθήκη
τουρκικών λέξεων. Η χρήση αυτών των
στοιχείων δείχνει την πλούσια μόρφωση του
Βιζυηνού και την επιθυμία του να καταστήσει
το κείμενο ζωντανό και ρεαλιστικό -επειδή το
διήγημα λαμβάνει χώρα στην
Κωνσταντινούπολη.

4. Καθαρεύουσα
Γενικές πληροφορίες:
❖ Καθαρεύουσα είναι μορφή της Ελληνικής
γλώσσας η οποία άρχισε να διαμορφώνεται τον
18ο αιώνα και να χρησιμοποιείται εκτεταμένα
κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα, στην Ελλάδα
και την Κύπρο, ως επίσημη μορφή γραπτής και
προφορικής επικοινωνίας. Χρησιμοποιείται από
το επίσημο Ελληνικό κράτος μέχρι το 1976.
❖ Η καθαρεύουσα έχει πολλά στοιχεία από την
αρχαία ελληνική γλώσσα και αποτελεί έναν
ενδιάμεσο κρίκο με τη δημοτική.
Γεώργιος Βιζυηνός

5. Θρακιώτικη
Διάλεκτος
Γενικά χαρακτηριστικά θρακικής διαλέκτου:
1) Αφαίρεση φωνηέντων (κυρίως άτονων)
➔ Συχνό φαινόμενο στα βόρεια ιδιώματα γενικότερα
1) Τροπές φωνηέντων
2) Αλλαγές στα σύμφωνα
❖ Αναμφισβήτητα, η γλώσσα με την πάροδο των χρόνων αλλάζει
και διαμορφώνεται ανάλογα με τις επιρροές της κάθε εποχής. Γι’
αυτό τον λόγο, ποικίλα ιδιώματα τείνουν να εξαφανιστούν. Έτσι
και η θρακική διάλεκτος δεν αποτελεί βασικό γλωσσικό
χαρακτηριστικό των κατοίκων της Θράκης σήμερα.

6. Αφηγηματικοί
τρόποι
1) Αφήγηση
2) Διάλογος
3) Περιγραφή

7. Αφηγηματικοί τρόποι

8. Αφηγηματικοί τρόποι

9. Αφηγηματικοί τρόποι
Ακόμα, ο διάλογος που εκτείνεται σχεδόν σε ολόκληρο το
έργο, κάνει πιο γλαφυρό το κείμενο, καθώς τα πρόσωπα
συνομιλούν και ο αφηγητής παραθέτει αυτούσια τα λόγια
των προσώπων με τη χρήση παύλας ή εισαγωγικών. Με
αυτόν το τρόπο, τα πρόσωπα αποκαλύπτονται άμεσα στον
αναγνώστη μέσα από λόγια και σκέψεις, προσδίδεται
θεατρικότητα και δραματικότητα, αφού ο διάλογος τον
εμπλέκει στο κλίμα της ιστορίας παράλληλα επιτρέποντας
την ταύτιση με τους ήρωες.

10. Κορύφωση εναλλαγής γλώσσας
(Εγκιβωτισμός)
Ο Βιζυηνός αλλάζει συνεχώς τους
αφηγητές μέσα στο έργο και η χρονική
σειρά στη διήγηση παρουσιάζει
παλινδρομήσεις μεταξύ παρόντος και
παρελθόντος. Έτσι, ανανεώνεται
συνεχώς το ενδιαφέρον του
αναγνώστη και παρουσιάζεται η
ιστορία από πολλές οπτικές γωνίες (του
αφηγητή, της μητέρας του, του
Μιχαήλου, του Κιαμήλη), με
καθαρεύουσα και θρακιώτικη
διάλεκτο, υπογραμμίζοντας έτσι την
ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών.

11. Γλωσσάρι
● Φείδομαι: λυπάμαι/ φροντίζω
● Σκέμμα: σκέψη, συλλογισμός
● Παρακύπτω: σκύβω πλάγια και κοιτώ
● Ερίζω: φιλονικώ
● Κωλύω: παρεμποδίζω
● Σαρίκι: λεπτό άσπρο ύφασμα που τυλίγεται γύρω
από το φέσι μουσουλμάνων ιερέων ή
αξιωματούχων (τουρκική λέξη)
● Σοφτάς: Τούρκος ιεροσπουδαστής (=σπουδαστής
ιερατικής σχολής)
● Περιπτυγμός: εναγκαλιασμός
● Βαλινδέ: μητέρα σουλτάνου που είχε εξαιρετικές
τιμές και προνόμια στα σουτλανικά παλάτια
(αραβική λέξη)

12. Γλωσσάρι
● Ενεός: άναυδος από έκπληξη
● Σπολλάτη: ευχαριστώ
● Ασμένως: ευχαρίστως
● Αγογγύστως: χωρίς παράπονα
● Βαλάντιο: χρηματικό ποσό
● Έτι μάλλον: ακόμα περισσότερο
● Πωρικό: φρούτα
● Ντζάνουν: ψυχή μου (τουρκική λέξη)
● Θέρμη: πυρετός
● Πολλακαμένε: καημένε
● Φακιόλι: γυναικείο μαντήλι που δένεται
στο κεφάλι για να το προστατεύει

13. Γλωσσάρι
● Βωλάκα: χοντρός βόλος από χώμα
● Βάτος: γένος διάφορων φυτών που
περιλαμβάνει αγκαθωτούς θάμνους
● Τεμενάς: βαθιά τουρκική υπόκλιση σε
ένδειξη σεβασμού και χαιρετισμού
● Λοιμικός: μεταδοτικός, λοιμώδης
● Γιασμάκιον: σκέπασμα του προσώπου
που άφηνε μόνο τα μάτια ακάλυπτα
(τουρκική λέξη)
● Ηδέα: γλυκά
● Αρίσκος: καημένος
● Ζαπτιές: αστυνομικός (τουρκική λέξη)

14. Κωμικά στοιχεία
Η προσφορά των κωμικών στοιχείων στο κείμενο:
1) Δημιουργία πιο ευχάριστου κλίματος
2) Σκιαγράφηση των χαρακτήρων των ηρώων
3) Έμφαση σε σημεία που αφορούν τον φόνο
4) Ειρωνεία
Παραδείγματα κωμικών στοιχείων:
● Η ιδιαίτερα στοργική και φιλόξενη μητέρα έχει ως απώτερο
σκοπό να εκδικηθεί με τον χειρότερο τρόπο τον φονιά του
γιου της («Να τον ιδώ κρεμασμένον…», «Τόσον φρικαλέως
επιθυμητή εφαίνετο η εκδίκησις εις την φιλοστοργίαν της
φυσικής και αμορφώτου γυναικός!»)

15. Κωμικά στοιχεία
● Ο Γιωργής στην αρχή θεωρεί ότι η Τουρκάλα μάνα χτύπησε
κατά λάθος την πόρτα τους από απελπισία («Φαίνεται
ότι…την θύραν»)
● Η εικόνα του Μιχαήλου να μιμείται τη μητέρα του («Τίποτε
δεν τον ηυχαριστεί…ιδιόν αυτώ»)
● Η αμάθεια των ανθρώπων («Και πού είν’ αυτή η Ευρώπη;»)
● Η αγανάκτηση του Γιωργή κάθε φορά που ο Μιχαήλος
ξεχνιέται και επιβραδύνει την αφήγηση των γεγονότων
(«Την ιστορία, Μιχαήλε!»)
● Η αγανάκτηση του ξένου λόγω της προσφοράς πεπονιού της
μητέρας («Ντζάνουν καλά, χριστιανή για!»)

16. Κωμικά στοιχεία
● Η αντίδραση της μητέρας όταν ο Μιχαήλος
δεν την ακολουθεί για να βοηθήσουν τον
ξένο («Αν σε βαστά…καμιά βωλάκα»)
● Η αντίδραση του γερο-Μούρτου όταν ο
Μιχαήλος και η μητέρα έπαιρναν τον
Κιαμήλη σπίτι τους («Καλέ, χριστιανή…ράχη
σου»)
● Η μητέρα δείχνει τη στοργή της για τον
Κιαμήλη κι αμέσως μετά αναφέρεται στην
υπόθεση του φόνου του γιου της… («Τώρα
καθήστε…τουλάχιστον ήσυχη»)

17. («Ο Χρηστάκης ο μακαρίτης εγύριζε τότε στα χωριά της επαρχίας, με τες
πραμάτειες επάνω στ’ άλογο... Και σαν έμαθε πως έχουμε τον άρρωστο εις
το σπίτι, επήγε κι έρριψε την κάπα του εις της θείας μας το σπίτι, στο
Κρυονερό... Εφτά μήνες είχαμε τον άρρωστο στο σπίτι, εφτά μήνες δεν
επάτησε το κατώφλιό μας»).
Προοικονομία για τον ένοχο
Ο συγγραφέας προοικονομεί το γεγονός ότι ο Κιαμήλης είναι ο φονιάς
του Χρηστάκη, όταν αποκαλύπτει ότι οι δυο τους δε συναντήθηκαν ποτέ,
καθώς ο Χρηστάκης απουσίαζε σε όλο το διάστημα που ο Κιαμήλης
παρέμενε στο σπίτι τους.
Ο Χρηστάκης έμεινε μακριά από το σπίτι της οικογένειας για
τους εφτά μήνες στους οποίους ανάρρωνε ο Κιαμήλης, το οποίο
σημαίνει ότι ο Κιαμήλης δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να τον δει
και να αντιληφθεί έτσι την τραγική ομοιότητα που υπήρχε
ανάμεσα στο Χρηστάκη και το Χαραλάμπη.

18. Το διήγημα έχει γίνει μικρή σειρά στο κανάλι της ΕΡΤ (ή στο ertflix)

19. ΓΛΩΣΣΑΡΙ:
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%BA%CE%B9&d
q=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%BA%CF%89%CE%BB%CF%8D%CF%89&dq=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%B1%CE%B3%CF%8C%CE%B3%CE%B3%CF%85%
CF%83%CF%84%CE%B1&dq=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CF%84%
CE%B9%CE%BF&dq=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CF%80%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C&
dq=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%B8%CE%AD%CF%81%CE%BC%CE%B7&dq=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CF%86%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CF%8C%CE%BB%
CE%B9&dq=
Πηγές

20. ❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%B2%CE%AC%CF%
84%CE%BF%CF%82&dq=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CF%84%CE%B5%CE%
BC%CE%B5%CE%BD%CE%AC%CF%82&dq=
❏ https://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%BB%CE%BF%CE%
B9%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82&dq=
❏ Σχολικό βιβλίο Λογοτεχνίας Β’ Λυκείου
ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΠΗΓΕΣ:
❏ Γ. Βιζυηνός, Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου Α. Βιογραφικές πληροφο
❏ Θρακιώτικη διάλεκτος
❏ https://www.slideshare.net/ssuser193cb5/ss-54215816
Πηγές

21. Ευχαριστούμε
για την
προσοχή σας!!