Kunnen dieren denken?

1. Les 1: Kunnen dieren denken?
De Filosofietuin (‘Grote Vragen voor kleine kinderen)

2. Kunnen dieren denken?
Verkenning
15 minuten
Verdieping
20 minuten
Afronding
5 minuten
Jullie
Welke dingen of wezens
kunnen voelen en denken?
Filosofen & Wetenschappers
Vertrekvraag Slotvraag

3. Kunnen dieren denken?
Vertrekvraag van deze les

4. Verkenning
Wat denken jullie zelf?

5. Kunnen bomen denken?

6. Mees zegt dus dat de boom denkt dat het zomer is. Maar Peter
zegt dat bomen niet kunnen denken.
Kan een boom denken? Wat denken jullie?

7. Spelregels
1. Er zijn geen ‘foute’ antwoorden!
2. Luister ook goed naar de antwoorden van de anderen
3. Geef je eigen antwoord
4. Of zeg wat je vindt van het antwoord van iemand anders

8. Als een boom wel kan denken…
Waarmee denkt die boom dan?
Als een boom niet kan denken…
Hoe komt het dan dat de bladeren van die boom groeien en
afvallen op vaste momenten in het jaar?

9. Kaartspel
1. Pak om de beurt een kaartje. Bijvoorbeeld: olifant.
2. Leg aan je groepje uit waarom jij vindt dat een olifant wel/niet kan
denken.
3. Zeg dus niet: ‘dat denk ik gewoon!’.
4. Daarna mogen jouw groepsgenootjes zeggen waarom zij het
wel/niet met jou eens zijn.
5. Zijn jullie het eens? Leg het plaatje dan links/rechts op het A4-tje.
6. Zijn jullie het oneens? Of weten jullie het niet? Leg het plaatje dan
in het midden bij het vraagteken.

10. Kaartspel
• Waarom kan… niet denken?
• Waarom kan… wel denken?
• Welk groepje heeft het vraagteken gebruikt? Waarom?
• Welk groepje is van mening veranderd? Waarom?

11. Verdieping
Wat denken filosofen en
wetenschappers?

12. Filosofen

13. Filosoof René Descartes (1596-1650)
Dieren zijn niet meer dan domme machines!

14. En toch hield René Descartes zielsveel van zijn hondjes:-)

15. Wetenschappers

16. Wetenschapper Frans de Waal (2017)
‘Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?’

17. Hoe onderzoeken wetenschappers of dieren kunnen denken?
❶ Kijken naar de bouw van dieren ❷ Kijken naar het gedrag van dieren

18. Veel verschillen, maar óók verrassende overeenkomsten!
HersenenSkeletten
Ongewervelden Gewervelden
❶ Bouw van dieren beter bekeken in laboratorium

19. Evolutietheorie van Charles Darwin (1809-1882)
Alle dieren hebben dezelfde voorouders (bacteriën - apen - mensen)

20. Meer weten? Kijk dan thuis verder naar Freek Vonk

21. Opnieuw: veel verschillen, maar óók verrassende overeenkomsten!
1. Onthoud-test
Geheugen
2. Spiegel-test
Zelfherkenning
3. Pindapuzzel-test
Probleemoplossing
❷ Tests voor het gedrag van dieren om te kijken of ze kunnen denken

22. 1. Onthoud-test
Hebben mensen een beter geheugen dan apen?

24. 2. Spiegel-test
Kunnen dieren zichzelf herkennen?

25. Baby (ruim 1 jaar oud)

26. Paard

27. Olifant

28. Dolfijn

29. Chimpansee

30. Gorilla

31. Mier

32. Blinde

34. 3. Pindapuzzel-test
Kunnen mensen beter problemen oplossen dan apen?

36. Afronding

37. Samenvatting: kunnen dieren denken?
• Dieren zijn zeker niet zo dom als filosofen vroeger dachten!
• Apen zijn volgens wetenschappers in sommige denktaken zelfs ‘slimmer’ dan mensen
• En al helemaal vergeleken met baby’s en peuters (0-2 jarigen)
Maar filosofen en wetenschappers hebben nog genoeg vragen over…
• Hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat apen beter zijn dan mensen in
geheugentests?!
• Wat bedoelen we eigenlijk met woorden als slimheid, intelligentie of denken?
• Zijn dieren op dezelfde manier ‘slim’ als mensen?

38. Nogmaals: kunnen dieren denken?
Slotvraag van deze les