2. Imos realizar unha viaxe ao pasado a través da arquitectura do espírito e
da paisaxe natural que a envolve, trazando unha liña recta que nos obrigue
a atravesar vales e ríos; e a ascender os montes de Monfero, Aranga,
Sobrado e Toques.
Son lugares tan fermosos como ocultos. Están entre o misterio da néboa,
das lendas e do silencio roto pola canción das árbores onde se pousan os
paxaros cantores.
3. PRIMEIRO MILAGRE: MONFERO. A APARICIÓN DA VIRXE
O Mosteiro de Monfero é un dos
grandes monumentos relixiosos de
Galicia. Para empezar, posúe
unha igrexa con fachada barroca,
que rematou de construírse no
ano 1656.
A fachada é única polo
axedrezado dos seus sillares, nos
que se alterna a lousa e o granito.
Catro enormes columnas e dúas
pilastras con capiteis corintios
elévanse ata a cornisa superior.
Os muros laterais están
adornados tamén con pilastras
que sustentan unha cornisa que
percorre toda a igrexa.
4. Segundo as tradicións populares, apareceuse
a Virxe da Cela nun monte próximo, onde
xermolou unha fonte.
No encontro da nave principal coa do
cruceiro álzase unha gran bóveda
octogonal de gran perfección de estilo e
trazado. No fondo do brazo norte do
cruceiro está o retablo pétreo da Virxe.
5. SEGUNDO MILAGRE: ARANGA. A FONTE MILAGROSA
Seguindo o curso do Mandeo, río arriba,
chégase a ponte Aranga, de onde toma nome
este pequeno concello, onde sucede o segundo
Milagre, vinculado á auga dunha fonte.
Cando é Maio, de domingo a domingo,
primeiro e segundo do mes, concorren en
Aranga dúas romaxes: A Santa Cruz Grande
e a Santa Cruz Pequena. Isto é o tradicional
dende hai máis de tres séculos e todo xira en
torno á auga da fonte da Milagrosa Santa
Cruz. A fonte pode verse xunto á estrada que
conduce a ponte Aranga, pouco antes de
chegar a esta parroquia.
6. E a súa auga, é rica e saudable,
como toda a que nace na Serra que
chaman dá Loba.
Din deste auga que é milagrosa
porque ten estraños poderes que
serven para escorrentar os insectos
e as alimañas; poderes que tamén
son protectores fronte ás
enfermidades do gando e ás pragas
que sofren aos campos...
Esa é a razón pola que, cada Maio,
cando é a Santa Cruz Grande ou a
Santa Cruz Pequena, se verte auga
da Fonte Milagrosa en todos os
campos e prados de Aranga.
Ponte Aranga
7. TERCEIRO MILAGRE: CAAVEIRO. O ANEL DE SAN ROSENDO
E chegamos Eume arriba, buscando a fermosura da paisaxe. Escóndense aquí,
tras as pedras, nas que están escritas as pegadas deste vello mosteiro, almas
de néboa e sombra que nos confunden entre a lenda e o espírito de San
Rosendo que presiden todo este territorio, ao que chegou polo Eume.
O de Caaveiro foi un dos primeiros mosteiros de Galicia de cóengos regulares.
As súas edificacións adaptábanse ás desigualdades do terreo e á falta de
espazo, con dependencias subterráneas e muros de contención.
8. O conxunto contaba con dúas igrexas
románicas dunha planta e de ábsida
semicircular, dúas portarías, unha
casa do forno, seis celas, un cabido e
outras dependencias comúns. Fóra do
recinto estaban as casas dos criados,
as cortes e o muíño.
San Rosendo
Conta a lenda que a San Rosendo o río
devolveulle o seu anel no estómago dunha
troita. Disque nun momento de gran
desespero, lanzouno á auga porque se sentía
un mortal pecador, pedíndolle a Cristo que
llo devolvese cando os seus pecados lle fosen
perdoados. Sete anos máis tarde foi cando
San Rosendo se sentiu feliz ao achar o anel
no ventre da troita e partiu entón a predicar
o evanxeo e a fundar outros mosteiros.
9. CUARTO MILAGRE: SOBRADO DOS MONXES
O Mosteiro de Sobrado dos Monxes é a
principal sinal de identidade deste lugar.
Por fóra é fermosa a fachada medieval da
Igrexa na que destaca a capela de San
Juan. Por dentro, o mosteiro ten espazos
moi singulares, como a sala capitular e a
cociña, ou a sancristía de Juan de Herrera
ou o claustro dos peregrinos. Toda unha
xoia que ofrece albergue ao camiñante e
que a pesar das súas necesarias
reconstrucións, conserva algúns dos
elementos iniciais, do século XII, como a
capela da Madalena.
Aquí sucede o Cuarto Milagre do noso
traxecto: A Madalena é quen cicatriza as
feridas do peregrino a Compostela, para o
que simplemente terá que rezar ante o seu
pequeno retablo a máis sinxela oración que
coñeza. Deseguida verá como desaparecen a
dor e as súas feridas.
10. QUINTO MILAGRE: TOQUES. A CHUVIA DE CRAVOS
En San Antoniño, da vella igrexa non se sabe a súa idade, nin se recorda cando
formou parte do cenobio beneditino; pero está escrito que foi o rei de Galicia,
Alfonso VII, o que concede todos os poderes ao seu abade, alá polo século XII. Foi
pois cenobio poderoso, con dereito a nomear xuíz e a cobrar impostos.
Ademais de pagar os tributos habituais, os veciños desta xurisdición estaban
obrigados a plantar cada ano dous carballos na carballeira da Capela. E a esta
iniciativa debemos hoxe un dos máis fermosos bosques autóctonos da Galicia
natural.
O antigo mosteiro e detrás a carballeira
11. O cenobio foi quedándose só no medio desta ensoñadora paisaxe e xa no século XVIII,
San Antoniño estaba habitado tan só por un monxe e catro criados. Coa
Desamortización, chega a decadencia e o Quinto Milagre: O convento fora adquirido
para instalar unha fábrica de cravos, cuxos restos aínda se aprecian xunto ao río.
Contan que o dono da fábrica non cumpría o cristián precepto dominical e
molestaba cos seus ruídos ás celebracións relixiosas da igrexa. Un domingo, a fábrica
enteira saltou polo aire tras unha inexplicable explosión e produciuse unha chuvia de
cravos.
Daquel cenobio consérvase hoxe, unicamente, a igrexa, cuxa orixe prerrománica
nótase nos muros que a rodean. É especialmente interesante o arco triunfal que dá
acceso á ábsida. Sobre el podemos apreciar un talle románico dun calvario coas
imaxes de Cristo, a Virxe Dolorosa e San Juan, unha peza de gran valor escultórico,
do século XIII...
12. Despois desta pequena viaxe a unha parte do pasado milagreiro
dá nosa contorna, voltamos á realidade para comprender que ás
lendas, os mitos, os contos... son tamén unha pista da nosa
cultura, das nosas tradicións. Nelas descubrimos paisaxes,
montañas, vales...emprendemos unha viaxe que nos perde no
tempo para encontrarnos cos nosos antepasados, con deuses case
esquecidos, con santos, heroes, ritos sorprendentes, narracións
dignas de ser oídas.
A nosa tradición é a nosa historia, e a nosa historia é parte
importante de nós. Todos os pobos parten nos seus inicios, dunha
historia que é mais lenda que verdadeira testemuña fiel, pero non
por iso esta deixa de ser menos valida, mais ben todo o contrario,
en canto un pobo toma como propio un mito ou unha lenda, pasa
a integrar a súa realidade e configurar parte da súa historia.
