Gabi

1. НУТРИТИВНА И МЕДИЦИНСКА
ВРЕДНОСТ НА ГАБИТЕ
III семестар
3+3
студии по биологија
насока нутриционизам
д-р Катерина Русевска, вонреден професор
Миколошка лабораторија

2. Цели на предметната програма по предметот
Нутритивна и медицинска вредност
на габите
• Стекнување на основни познавања од
областа на микологијата;
• Препознавање и дејството на:
–јадливите и
–медицинските габи и
–нивната примена во исхраната,
фармацијата и медицината.

3. Содржина на предметната програма
• Општи карактеристики на царството габи (анатомија и морфологија на
габите; бројност и начини на размножување; исхрана и метаболизам на
габите; глобална систематика);
• Методи и техники во микологијата;
• Значење на габите (јадливи и медицински габи);
• Хранлива вредност на габите (лисичарка, јајчарка, рујница, кораловидна
игличарка, мартовка, ѓурѓевка, вргањи, шампињони, млечки, смрчки,
габа бозодганче, тартуфи и дгуги);
• Медицински габи (дабова сјајница – реиши, габа грмушка – маитаке,
брезов трат, ши-таке, буковка, разнобоен траметес, шампињон, чага,
кордицепс, мацутаке и други) – примена во фармацевтската индустрија и
медицината;
• Продукција на секундарни метаболити (алкалоиди, микотоксини,
антибиотици, фунгициди, цитостатици);
• Ефекти врз живите организми и човекот (антивирусни, антимикробни,
антихипертензивни, антиоксидативни, антиканцерогени,
антиинфламаторни, антимикотични, антиалергиски ефекти врз имуниот и
нервниот систем);
• Јадливи и медицински габи во Македонија.

4. Содржина на предметната програма
• Кратко воведно предавање со
генерален план за работа и мал вовед
за тоа што се габи, што е миколошка
лаб., ...
• Социјани мрежи – група на Facebook Fungi
Macedonici, но и други групи за рачини
видови габи

5. Содржина на предметната програма
 Вовед за царството габи
 Основни карактеристики на габите
 Макроскопски карактеристики на габи
- типови плодни тела;
- химениум, ...
 Микроскопски карактеристики на габи
- видови спори,
- аскус,
- базидија,
- хифи
- цистидии, ...
 Методи на работа во микологијата
- Теренски истражувања
- Собирање на габи на терен (као се собраат и како се чуваат)
- Податоци кои се бележат на терен
- Детерминација на габи
- Дополнување на податоците со цел нивно комплетирање и внесување
во база
- Средување на примероците со цел трајно зачувување во збирка на
габи

6. Што се габи?

7. Карактеристики на габите
• Форма / градба
– едноклеточни
– кончести
(филаментозни) –
цевчести структури
(нишки), наречени
хифи
– мицелиум = групација
(сплет) од хифи
– склероција (sclerotium)
= компактна стврдната
структура од
мицелиум, која содржи
резерви на храна и
служи за преживување
на неповолни услови.
– Повеќеклеточни:
мицелиумски влакна,
ризоморфи и плодни
тела (на пр. печурки)
Syncephalastrum racemosum
квасец
ризоморфи
хифи
склероцја

8. Плодно тело

9. Карактеристики на габите
исхрана или „животен стил“
ХЕТЕРОТРОФИ
 Сапротрофи или сапроби = разградувачи,
(декомпозитори, decomposers ) – се хранат со
мртва органска материја

10. Сапроби = разградувачи

11. Карактеристики на габите
исхрана или „животен стил“
ХЕТЕРОТРОФИ
 Паразити – се хранат со живи
организми (ткивото од домаќинот)
• Паразитите кои предизвикуваат болести
се нарекуваат патогени, а болеста се
нарекува микоза. ’ржена гламна

12. Габите како паразити и патогени

13. Габите како предатори
Габи - предатори специјализирани за лов на нематоди (Arthrobotrys)

14. Карактеристики на габите
исхрана или „животен стил“
ХЕТЕРОТРОФИ
Симбионти – заедница од габа и друг организам, при што имаат
заемна корист; мутуализам
• Микориза – симбиоза помеѓу мицелиумот од габа и кореновите влакненца на
некои дрвја или грмушки (90% од растенијата во прирдата); Многу значајана
еколошка улога на габите!
• Лишаи – заедница од габи со алги или Cyanobacteria (храна за животните, ги
разградуваат карпите – почва)
изглед на микориза

15. Симбионти (мутуализам) -
МИКОРИЗА

16. Симбионти (мутуализам) - ЛИШАИ
„мутуализам“ помеѓу: габа (структура) и алга или цијанобактерија
(создава храна)

17. Симбионти (мутуализам) - ЛИШАИ
• Три главни типови
на лишаи:
– Крустозни – во вид
на рамни корести
површини.
– Фолиозни – во вид
на листови, иако
можат да се
поделени на
лобуси или гранки.
– Фруктозни – се
поразгранети и
можат да висат
како брада или да
растат нгоре како
мали грмушки.

18. Лишаи – биоиндикатори
Лишаите се природни биолошки контролори на
загадувањето и квалитетот на воздухот
• Талусот има улога на сунгер
• Некои видови се почуствителни на загадувањето
• Присуството на некои видови е показател за
квалитетот на воздухот
• Најотпорните видови можат да се анализираат со цел
да се одредат загадувачите, вклучувајќи
биоакумулација на тешки метали и радиоактивни
изотопи
– Поголемо загадување – помалку лишаи
– Помало загадување – повеќе лишаи

19. Карактеристики на габите
градба
• Хифи – кончести
структури
• Дебелоѕидни клетки
• Клеточните ѕидови
се изградени од
хитин
• Немаат камшичиња
(флагелуми) – кај
најголем дел од
претставниците

20. Карактеристики на габите
хифи
Хифи со прегради (септирани хифи)
Хифи без прегради (ценоцитни хифи)
Микроскопски
приказ на хифа

21. Спори кај габите
конидии
спори

22. Видови (типови) на плодни тела
Чадоресто плодно тело (печурка)
ВргањСончарка
шапка
дршкапрстенче

23. Видови (типови) на плодни тела
Копитесто плдоно тело
https://www.google.com/search?q=ramaria&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwil2-
fHqLvsAhWNlYsKHVITAaYQ_AUoAXoECBwQAw&biw=1366&bih=625#imgrc=r-CFibX3O7ylIM
коралка
трат
Кораловидно плдоно тело

24. Видови (типови) на плодни тела
Коресто плдоно тело
Кортикоидна габа
https://www.google.com/search?q=clavariadelphus+pistilaris&tbm=isch&ved=2ahU
KEwj8quTJqLvsAhVDw4UKHbIfB7EQ2-
cCegQIABAA&oq=clavariadelphus+pistilaris&gs_lcp=CgNpbWcQAzoECAAQQzoCCAA6
BAgAEB46BAgAEBhQ7_QeWNueH2DGox9oAHAAeACAAfcBiAHXGpIBBjQuMTkuM5gB
AKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&sclient=img&ei=xrmKX_yvLsOGlwSyv5yICw&bi
h=625&biw=1366#imgrc=h2PehciHPsOuoM
Боздоганесто плодно тело
Габа боздоганче (боздоганеста габа)

25. Видови (типови) на плодни тела
Чашковидни и чиниести плдони тела

26. Видови (типови) на плодни тела
Топчесто плдоно тело
Пуфка на дршка
Топчесто плдоно тело на дршка
Пуфка
Mycrostoma

27. Видови (типови) на плодни тела
Плoдно тело во форма на ѕвездичка
Други форми
Хигроскопна ѕвездичка
Дупчеста ѕвездичка
Вештеркино срце

28. Видови (типови) на плодни тела
смрчки

29. Видови (типови) на плодни тела
Други форми на плодни тела
Mutinus caninusЃаволско јајце, бесрамник

30. Видови (типови) на химениум
(хименофор), т.е. плоден слој
Ламеларен хименофор
https://www.google.com/search?q=hydnum+repandum&hl=en&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ah
UKEwiJpMm0wrvsAhVKtIsKHb4sDhIQ_AUoAXoECBwQAw&biw=1366&bih=568#imgrc=0Lc2uubp9mP3hM
Боцкаст или игличест хименофор

31. Видови (типови) на химениум
(хименофор), т.е. плоден слој
Порест или цевчест хименофор
порите се неправилни

32. Видови (типови) на химениум
(хименофор), т.е. плоден слој
Мазен хименофор
Желатинозно уво

33. • Sydow 1908
• Pilat & Lindtner (1924-1936/38)
• Tortić 1988 – Миколфора на Македонија, 550
вида габи
• Tortić & Караделев – 80-ите и 90-ите години на
минатиот век
• 2000 година – Миколошка лабораторија
Историја на
микологијата во
Македонија