1. Het is half tien, maandagochtend, in de Yes We Can Een lange jongen naast hem legt een hand op zijn
Clinics in Durbuy, in de Belgische Ardennen. In de schouder. Zacht: ‘Je kan het wel, San.’
nok van een tot kliniek verbouwd voormalig hotel zit- Hij leest door. ‘Je zusje is liever op de manege dan
ten tien Nederlandse pubers stil in een kring. Ze kij- thuis.’ Hij scheldt, vecht tegen zijn tranen. Dan breekt
ken naar de grond; hun gezichten zijn gespannen. hij. ‘We zijn bang voor je geworden, San. Ik wil je
Grijs herfstlicht valt door de hoge ramen naar binnen. dolgraag thuis hebben, maar zo’ – hij verslikt zich,
In de verte klinkt het schorre kraaien van een haan. begint opnieuw – ‘zo gaat het niet meer.’ Terwijl hij
Counselor Roy heet de groep welkom. Op rusti- met zijn mouw de tranenstroom van zijn wangen
ge, bedaarde toon vraagt de begeleider de jongeren veegt, stijgt er applaus op uit de groep. ‘Klasse, man.’
hoe hun weekend is geweest. Aarzelend komt de
eerste groepssessie van de week op gang. Er wordt Ervaringsdeskundigen
heen en weer geschoven op stoelen. De jongens en De schadelijke effecten van je gedrag erkennen,
meisjes, die hier twee maanden intern verblijven, daar verantwoordelijkheid voor nemen, en hulp
vertellen. Over hun ruzies, over lol; dat ze naar huis van anderen accepteren om te veranderen: het zijn
willen, hoe moeilijk het was niet te drinken, niet te belangrijke pijlers onder Yes We Can Clinics. Op-
blowen. richter Jan Willem Poot ontleende ze aan het zoge-
De jongeren hebben zich vrijwillig laten opnemen naamde Minnesotamodel van verslaving, dat weer
in de Yes We Can-kliniek om zich te laten behande- is gebaseerd op het twaalfstappenprogramma zoals
len voor gedragsproblemen, gedragsstoornissen of dat ook wordt gebruikt door veel zelfhulpgroepen.
verslavingen. Halverwege hun verblijf loop ik een Verslaving is niet voor alle jongeren bij deze jeugdkli-
Verslaafde en onhandelbare jongeren krijgen in de Ardense natuur hun laatste kans op een paar dagen mee. De meeste van de in totaal dertig niek hun enige of belangrijkste probleem. Maar veel
normaal leven. Met therapie en buitensport leidt de Yes We Can-kliniek hen terug naar het jongens en meisjes die hier verblijven hebben al een van hen gebruiken drank of drugs, gamen excessief
rechte pad. Veel van de hulpverleners kickten zelf ooit af. Joost (18): ‘Vroeger kon ik zo iemand
Survival-
lange reeks behandelingen achter de rug. Voor veel of overeten om hun problemen te vergeten: angst,
omlullen, hier kijken ze dwars door je heen.’ TEKST: INGE SCHILPEROORD BEELD: KARIN VAN TIL van hen is dit hun laatste kans. Als de behandelme- depressie, woede, gebrek aan zelfvertrouwen.
thode niet aanslaat, moeten ze op last van Bureau ‘Wat alle Yes We Can-jongeren gemeen hebben is
Jeugdzorg naar een internaat of gesloten instelling. dat ze de greep op hun leven kwijt zijn,’ zegt een van
Roy luistert naar de verhalen van de jongeren en de psychologen, David Brooke. ‘En om die te her-
vraagt door: ‘Je zegt dat je verdrietig was maar je vinden, moeten ze dezelfde stappen doorlopen als
therapıe
glimlacht; wat zegt dat over jou?’ Hij wil waar- verslaafden. Met als een van de eerste: erkennen dat
nemingen horen: ‘Wat zagen júllie aan Sara dit ze het niet alleen kunnen.’
weekend?’ Vingers schieten de lucht in. Hoewel het Om dat te bereiken is het nodig hen keihard te
er soms hard aan toegaat – ‘Ze zit vol bullshit, ze confronteren met de gevolgen van hun gedrag. Dat
ontwijkt ons, dat irriteert’ – blijven tranen uit. weet Brooke ook uit eigen ervaring. Hij is, net als de
Dat verandert na de rookpauze. Dan wordt de vier jongerencounselors hier, ‘ervaringsdeskundige’.
damage letter van de dag voorgelezen. Alle ouders, Allemaal zijn ze ooit verslaafd geweest. Of, zoals ze
die tijdens de opname van hun kind zelf vier thera- zelf zeggen: ze zíjn verslaafd. Want als je ooit de
piesessies in Nederland moeten bijwonen, schrijven greep op je leven zo drastisch hebt verloren, blijf je
hun zoon of dochter een brief. Daarin vertellen ze kwetsbaar. Brooke: ‘We leren de jongeren ook om
onomwonden welke schade zijn of haar gedrags- niet te zeggen: “Ik gebruik nooit meer”, maar om
probleem thuis heeft aangericht. Vandaag is de met zichzelf af te spreken: “Vandaag gebruik ik
jongste van de groep, Sander, aan de beurt om voor niet.” Iedere dag dat je clean bent, is er één.’
te lezen. Twaalf jaar, babyvet, een slis in zijn stem,
plukkend aan de rits van zijn trainingsjasje. Hij ademt Angst overwinnen
zwaar. ‘Ik wil niet.’ Roy houdt zijn hand vast. Ook de oprichter is ervaringsdeskundige. Jan
‘Lieve San,’ begint de tiener met bibberstem. ‘Ik Willem Poot ontwierp het programma in 2010 van-
weet dat je eigenlijk een hele lieve jongen bent. Maar uit een heel eigen visie. Enthousiast: ‘Ik ben zelf
door alles wat er is gebeurd met je vader, ben je acht jaar geleden fantastisch geholpen in een Schot-
veranderd. Ik vind het heel moeilijk dat je altijd se verslavingskliniek. Die werd onder meer geleid
boos bent, scheldt en dingen kapottrapt. Soms zie door veel ervaringsdeskundigen. Voor het eerst had
ik zelfs op tegen het moment dat je thuiskomt van ik het gevoel dat de hulpverlening echt naast me
Elke middag gaan de
school.’ Zijn stem stokt. Wanhopig kijkt hij de stond in plaats van boven me.’ Een dergelijke aan-
tieners ‘op activiteit’.
groep rond. pak miste hij in Nederland.
Zo leren ze elkaar te
De anderen moedigen hem aan. ‘Kom op, San!’ Hij zocht aansluiting bij de geestelijke gezond-
vertrouwen en hun
angsten te overwinnen. MAART 2012
90 PSYCHOLOGIE MAGAZINE PSYCHOLOGIE MAGAZINE MAART 2012 91

2. heidszorg en combineert nu ervaringsdeskundigheid aanslaat,’ vertelt Yes We Can-psychotherapeut en
en groepstherapie met diverse behandelingen. Elke wetenschappelijk onderzoeker Peter de Graauw aan
jongere wordt psychologisch onderzocht. Afhanke- de telefoon. ‘Maar,’ vervolgt hij, ‘over ruim een jaar
lijk van de uitkomst kunnen ze meedoen aan speci- weten we de resultaten pas echt.’ Hij is bezig een
alistische therapievormen, die bogen op een stevig onderzoek op te zetten waarbij alle jongeren gedu-
wetenschappelijk fundament. Zo worden trauma’s rende een jaar na hun vertrek uit de Ardennen wor-
behandeld met emdr, de therapie met snelle oogbe- den gevolgd. ‘We meten dan niet alleen hun klachten,
wegingen, en is er cognitieve gedragstherapie voor maar kijken ook naar hoe ze leven. Hebben ze werk,
deelnemers met een depressie. gaan ze naar school? Hoe gaat het thuis?’
Een begeleider doet suggesties bij de schrijfopdracht, een vast onderdeel van de therapie. Schrijven over hun gevoelens
Schijt aan alles helpt de pubers na te denken over hun leven, en over wat ze eraan willen veranderen.
Twaalf uur, bijna lunchtijd: vandaag biologische
preisoep en shoarma. Terwijl een groepje corveeërs
in de grote zaal de tafels dekt, bivakkeert de rest Jeugdzorg, verbleef in internaten, jeugdgevangenissen zó klote. Maar de enige oplossing die ik kende, was
buiten. Zo serieus als de sfeer tijdens de ochtendsessie en verslavingsklinieken. Overal vertrok hij met ruzie. drinken. Hier leer ik dat er andere manieren zijn om
was, zo ontspannen en speels is hij nu. Een groepje Ook toen hij net bij Yes We Can Clinics binnen- je beter te voelen: praten, schrijven, sporten.’ Ze
trapt een balletje op het gras, jongens en meisjes kwam – ‘Mijn laatste kans’ – schopte hij, soms let- lacht: ‘Ik heb hier zelfs gemediteerd.’
terlijk, overal tegenaan. Tijdens de groepssessies
trok hij de klep van zijn petje diep over zijn ogen en Lastig om clean te blijven
zweeg. Zijn motto: huilen is zwak. ‘Maar toen zag ik Geen drugs, sporten, praten, mediteren: dat klinkt
‘Al dat verdriet had ik dat een van de allerstoerste jongens van de groep in veelbelovend. Maar is zulk goed gedrag ook buiten
jaren niet gevoeld. Ik was
tranen uitbarstte. Bij mij brak er toen ook wat. Ik de Yes We Can-kliniek vol te houden? Nieuwsgierig
dacht: jezus, alles wat hij vertelt, heb ik ook meege- naar hoe het met Joost en Jennifer is, bel ik ze drie
altijd kwaad of stoned’ maakt. Een pa die me in de steek liet, vrienden die
overleden aan een overdosis. Al dat verdriet had ik
weken na hun thuiskomst op.
Het gaat goed, zeggen ze allebei. Joost werkt aan
jaren niet gevoeld. Ik was altijd kwaad of stoned. een openstaande taakstraf; Jennifer heeft een baan in
Toen ben ik gaan praten.’ de zorg. Ze gaan allebei naar de wekelijkse nazorg-
dollen en lachen; een handjevol rokers beschermt Dat een deel van de staf zelf ervaring heeft met sessie. Daar krijgen ze steun van hun counselors en
hun sigaretten tegen de aarzelende motregen onder verslaving, maakt indruk op Joost. ‘Ik kon hulpver- groepsgenoten. Die begrijpen hun worsteling. Want
het bordes. Ze verheugen zich op het middagpro- leners vroeger altijd omlullen; ik zei gewoon wat ze het is soms knap lastig om clean te blijven. Jennifer
gramma. ‘Rotswanden beklimmen, echt wreed.’ wilden horen. Hier hoef ik dat niet te proberen. Als ging laatst bijna voor de bijl. ‘Ik was eenzaam en
Ook tijdens de lunch is het klimmen onderwerp je zelf hebt gebruikt, ken je alle smoesjes en manier- schonk automatisch een glas wijn in.’ Toen belde ze
van gesprek. Hoe hoog zal het zijn? Zullen ze het tjes. Hier kijken ze dwars door je heen.’ in tranen een Yes We Can-vriend. Die praatte net
droog houden? Een meisje met een donkerblonde zolang op haar in tot ze de wijn door de gootsteen
staart scheurt haar servet langzaam tot snippers ter- Verslaafd aan drank, wiet en seks spoelde. Joost is al een keer teruggevallen: hij heeft
De therapieën vulde Poot aan met buitensport. ‘Dat wijl ze opbiecht dat ze grote hoogtes eng vindt. Alsof ze niet kilometers verderop aan haar klim- geblowd. ‘Maar dat was de laatste keer.’
biedt ontspanning, en het helpt de negatieve spiraal ‘Komt wel goed, joh,’ zegt haar tafelgenoot lachend, touw bungelde, maar ons gesprek kon horen, zegt Even later komt zijn moeder aan de lijn. Furieus
van machteloosheid en isolement waar veel jongeren ‘ik help je wel.’ Die avond vertelt ze trots dat ze het Jennifer – 18, blond, lichtgrijze ogen – de volgende was ze toen ze na een paar dagen alweer een zak
in zitten, te doorbreken. Door samen te kajakken, hele stuk mee heeft geklommen: ‘Supervet.’ dag hetzelfde. ’s Avonds is de groep moe van het wiet op zijn kamer vond. Toch merkt ook zij veran-
abseilen en klimmen leren ze elkaar te vertrouwen, Maar niet iedereen gaat mee ‘op activiteit’. Elke klimmen thuisgekomen, heeft gegeten, een film beke- dering bij Joost. ‘Hij gaf direct toe dat hij had ge-
overwinnen ze angsten en ontdekken ze hun gren- middag blijft een aantal jongeren achter voor een een- ken, de dagafsluiting bijgewoond. Om half elf ging bruikt, zei sorry, en pakte de draad weer op. Vroeger
zen.’ op-eengesprek met een counselor. Daarin wordt over in de slaapzalen het licht uit. De volgende ochtend was hij kwaad geworden en de straat op gevlucht,
Uit eigen ervaring weet hij hoe lastig het is om je onderwerpen uit de groepssessies verder gepraat. is het douchen, ontbijten, groepssessies bijwonen. dan was hij weer gaan dealen.’ Zijn veranderde
nieuwe, positieve gedrag vast te houden bij terugkeer Na afloop van zo’n counselorsgesprek zit Joost Wanneer de jongeren na de lunch in groepjes schrijf- houding geeft haar hoop voor de toekomst. ‘Maar
in je oude omgeving. Daarom voorzag Poot in lang- op een bank uit te puffen. Hij is 17; een boom van opdrachten maken, zit ik buiten met Jennifer. ik durf niet te lang vooruit te kijken. Bij Yes We Can
durige nazorg. Tot een aantal jaar na hun vertrek uit een kerel die ongemakkelijk in zijn afhangende trai- ‘Je kan hier niemand voor de gek houden,’ zegt heb ik ook geleerd om dat niet te doen. Iedere dag
de Ardennen kunnen de jongeren op meerdere plaat- ningsbroek en oversized sportshirt hangt. Steeds ze, haar gouden kettinkje nerveus om haar wijsvinger die goed gaat, is er een.’ ■
sen in Nederland wekelijks een therapeutische bij- sjort hij zijn lubberende broekband omhoog. Zijn draaiend. ‘Je zit de hele dag boven op elkaar. En ie-
eenkomst bijwonen, evenals hun ouders. hand zit in het gips. ‘Toen ik de eerste week nog dereen heeft dezelfde soort problemen.’ Voordat ze Yes We Can Clinics behandelt jongeren tussen 13 en 21 jaar.
Deze nieuwe aanpak is nog te jong om het effect schijt had aan alles, heb ik snoeihard tegen de muur hier kwam, had ze het idee dat ze ‘de enige’ was. De interne behandeling (2 maanden) wordt vergoed door de
ervan te vergelijken met de bestaande hulpverlenings- geslagen.’ Joost is verslaafd aan cannabis, cocaïne Jennifer heeft een alcohol-, wiet- en seksverslaving. zorgverzekeraars; er is een eigen bijdrage in de verblijfskos-
programma’s. ‘De nazorgsessies worden zo goed en xtc; hij dealde, brak in, en heeft een ‘autoriteits- ‘Het ging van kwaad tot erger. Vorig jaar raakte ik ten. De intake volgt doorgaans binnen een week na
bezocht dat we de indruk hebben dat het enorm probleem’. Hij zag alle geledingen van Bureau zwanger; kreeg een abortus. Daarna voelde ik me aanmelding. Meer informatie: www.yeswecanclinics.nl
92 PSYCHOLOGIE MAGAZINE MAART 2012 PSYCHOLOGIE MAGAZINE MAART 2012 93