Sieci komputerowe cz.2

1. Moduł 8
Realizacja inwestycji – dokumentacja powykonawcza
1. Nadzór nad wykonaniem inwestycji
2. Odstępstwa od projektu

2. 2
1. Nadzór nad wykonaniem inwestycji
Cykl inwestycyjny to szereg następujących po sobie zdarzeń. Można go podzielić
na trzy etapy:
 faza przygotowawcza, czyli planowanie i projektowanie,
 faza realizacji, na którą składają się procesy budowlane i montażowe,
 faza rozruchu polegająca na konfiguracji i oddaniu inwestycji.
Wszystko rozpoczęło się w momencie, kiedy powstała potrzeba klienta i po raz
pierwszy rozmawialiśmy o jego oczekiwaniach. Następnie przeszliśmy przez skompliko-
wany proces projektowania i kosztorysowania, aż przyszedł czas na realizację. Proces bu-
dowlany powinien rozpocząć się od umowy między wykonawcą a inwestorem. Nie zaw-
sze projektowanie jest jednoznaczne z wykonawstwem inwestycji, dlatego często wyma-
gana jest dodatkowa umowa z nowym podmiotem. Jeżeli zlecona inwestycja zawiera ele-
menty z innych branż, np. klimatyzację, należy uzyskać zgodę inwestora na wsparcie pod-
wykonawców i zlecenie tego zakresu prac osobnym podmiotom. To my, jako wykonawca
główny, będziemy odpowiedzialni za działania innych firm na placu budowy i nas zlece-
niodawca będzie rozliczał z wykonanych prac. Po sporządzeniu stosownych umów mo-
żemy przystąpić do przejęcia dokumentacji projektowej oraz placu budowy. Stan miejsca
inwestycji powinien zostać całościowo zbadany, a wszelkie zauważone odstępstwa ujęte
w sporządzonym protokole przekazania. Takie zabezpieczenie pozwoli uniknąć odpowie-
dzialności za inne ekipy, które wcześniej wykonywały prace. Ponieważ po stronie inwe-
stora spoczywają obowiązki dostarczenia dokumentacji, kosztorysów, wybór materiałów
oraz wszelkie uzgodnienia i pozwolenia na budowę, często przedsiębiorcy posiłkują się
instytucją inwestora zastępczego. Zakres wiedzy i obowiązków podczas nadzorowania
przebiegu inwestycji wykracza często poza kompetencje pracowników etatowych firmy.
W takim przypadku, na czas prowadzenia procesu inwestycyjnego, zatrudniana jest osoba
lub firma, która w imieniu zlecającego skontroluje prawidłowość i celowość wykonywa-
nych prac. Inwestor zastępczy będzie obecny, aż do momentu podpisania protokołów
końcowych oraz rozliczenia z dokumentacji powykonawczej. W momencie przekazania
inwestycji do eksploatacji zostaje ona przekazana dla odpowiedniego działu, który od tej
pory będzie sprawował nad nią nadzór. Rola inwestora zastępczego w tym momencie się
kończy. Roboty budowlane często wykonywane są etapami i tak jak omawialiśmy to przy
tworzeniu kosztorysu inwestorskiego, wiążą się z określonym zakresem prac. Przykła-
dowo, jeżeli zadaniem będzie wykonanie okablowania strukturalnego w oparciu o kable
typu skrętka, to prace takie na pewno można podzielić na:
 instalację systemów mocowania okablowania,
 instalację okablowania właściwego, układanie w systemach korytowych, wciąga-
nie w rurki,
 zakańczanie okablowanie w szafach teleinformatycznych i gniazdach końcowych,
 pomiary uruchomieniowe,
 oznakowanie wykonanej sieci, prace porządkowe.
Każdy etap prac jest związany z wykorzystaniem innych narzędzi i technologii.
Wszystkie czynności wymagają kontroli prawidłowości wykonania. Aktualnie, często
podczas wykonywanych prac wykonuje się dokumentację fotograficzną poświadczającą
wykonywane danego etapu. Często tego rodzaju dowód jest przydatny do rozstrzygania
wszelkiego rodzaju roszczeń, które dotyczą np. instalacji wbudowywanych pod tynkiem.

3. 3
Warto pamiętać, żeby każde fotografowane miejsce było jednoznacznie oznaczone. Ko-
nieczne jest również, aby dokumentacja fotograficzna określała datę i godzinę, kiedy zo-
stała sporządzona. W przypadku odstępstw od projektu w trakcie realizacji zadania cza-
sami niezbędne są konsultacje z uprawnionym przedstawicielem inwestora. Jeżeli
w trakcie takich ustaleń zapadnie decyzja o odstępstwach od projektu, należy bezwarun-
kowo sporządzić notatkę z takich ustaleń. Wycofanie się z decyzji może spowodować, że
będziemy posądzeni o samowolę budowlaną.
Rysunek 8.1 Przykład dokumentacji fotograficznej prowadzonej inwestycji
Źródło: http://www.histo.pl/files/realiza-
cje/c92600fcd80017ffb2875a3b525da33d.jpg
2. Odstępstwa od projektu
Podczas realizacji procesu inwestycyjnego może dochodzić do zmian w stosunku
do założeń projektowych. Nieznane wcześniej elementy konstrukcyjne budynku, niezin-
wentaryzowane instalacje, zbyt słabe konstrukcje wsporcze to tylko niektóre przyczyny,
dla których podczas inwestycji musimy odstąpić od projektu. Czy takie zmiany wymuszają
przerwania procesu inwestycyjnego? Na szczęście instalacje sieciowe nie należą do grupy
inwestycji newralgicznych z punktu widzenia budowlanego. Prowadzenie instalacji we-
wnątrz budynku nie wymaga zezwoleń na budowę i jako takie nie podlegają wielu rygo-
rom prawa budowlanego. Pojęcie istotnego odstępstwa od projektu, funkcjonujące w no-
menklaturze budowlanej, praktycznie nigdy nie dotyczy sieci komputerowych, gdyż prze-
pisy stanowią:
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku, Prawo budowlane Art. 36a pkt 5.
Nieistotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków
pozwolenia na budowę nie wymaga uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę i
jest dopuszczalne, o ile nie dotyczy:
1) zakresu objętego projektem zagospodarowania działki lub terenu,
2) charakterystycznych parametrów obiektu budowlanego: kubatury, powierzchni
zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji,
3) (uchylony),

4. 4
4) (uchylony),
5) zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby
niepełnosprawne,
6) zmiany zamierzonego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części,
7) ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o wa-
runkach zabudowy i zagospodarowania terenu
oraz nie wymaga uzyskania opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów, wymaga-
nych przepisami szczegółowymi,
Każdorazowe odstępstwo od zamierzonych działań projektowych musi być bezwzględnie
zgłoszone do osoby nadzorującej prace i w porozumieniu z przedstawicielem inwestora
ustalone rozwiązanie odstępstwa. W skrajnych przypadkach, gdy nieprzewidziane czyn-
niki nie pozwalają na kontynuowanie inwestycji w planowanym kształcie, należy rozwa-
żyć wykonanie ponownego projektu. Zdobytą wiedzę na temat specyfiki budynku przeka-
zujemy projektantom w celu uwzględnienia przy nowym projekcie.
a. Odbiór inwestycji
Odbiór inwestycji polegającej na budowie, uruchomieniu i wdrożeniu sieci kompu-
terowej będzie odbywał się wieloetapowo. Każdorazowo po przeprowadzeniu kolejnego
etapu odbioru, strony sporządzają stosowny protokół, w którym określają:
 zgodność wykonanych prac z założeniami,
 ocenę jakościową prac, w przypadku niezgodności lub poprawek sporządzany jest
protokół niezgodności,
 wytyczne dla użytkownika dotyczące prawidłowej eksploatacji.
Etapy budowy i wdrożenia można przykładowo podzielić na:
 budowę i uruchomienie okablowania,
 połączenie do innych sieci komputerowych,
 wdrożenie usług i aplikacji sieciowych.
W ramach pierwszego etapu prac wykonywana jest część pasywna sieci w postaci
okablowania miedzianego i światłowodowego. Zwieńczeniem tego etapu prac powinno
być wykonanie pomiarów zgodności wykonanych prac z normami i przydatności wybu-
dowanej sieci do pracy w określonej technologii np. Gigabit Ethernet. Przy pomocy spe-
cjalistycznego miernika wykonujemy nie tylko pomiary stałoprądowe, ale również pełne
pomiary szerokopasmowe, zakończone wystawieniem certyfikatu przydatności okablo-
wania do pracy z określonymi parametrami. Przykładem takiego przyrządu może być
LanTEK II – 1000 firmy IDEAL Industries prezentowany na rysunku 8.2. Umożliwia on
wykonywanie pomiarów okablowania kategorii 5E/6/6A/7/7A w paśmie do 1000MHz
na złączach RJ45, GG45, TERA, EC7 i BNC (rysunek 8.3). Wynikiem tych pomiarów jest
szczegółowy raport, który określa m.in.:
 długość badanego odcinka kabla na podstawie pomiaru reflektometrycznego,
 rezystancję badanego odcinka,
 czas propagacji sygnału,
 wartość tłumienia dla poszczególnych częstotliwości,
 wartość odstępu sygnału od szumu dla poszczególnych częstotliwości.

5. 5
Rysunek 8.2 Miernik do pomiarów certyfikujących sieci miedzianych LanTEK II 1000
Źródło: http://www.lantek2.com.pl/images/LanTEKII_1000_Dostepne_modele_1.2.jpg
Rysunek 8.3 Pomiary miernikiem LanTEK II
Źródło: http://www.lantek2.com.pl/images/LanTEKII_Pomiar_miedzi_1.2.jpg

6. 6
Rysunek 8.4 Przykładowe wyniki pomiarów
Źródło: http://www.vemco.pl/upload/IDEAL_Industries/Datacomm/LANTE-
KII/LanTEKII_Raporty.zip)

7. 7
W wyniku przeprowadzonych pomiarów uzyskujemy raporty certyfikacyjne ze
szczegółowymi wynikami wszystkich zmierzonych parametrów. Należy pamiętać, że spo-
rządzając taki raport, w metryczce powinny znaleźć się informacje o typie i modelu urzą-
dzenia, którym zostały wykonane pomiary. Dobrze jest umieścić również numer seryjny
oraz załączyć świadectwo wzorcowania w przypadku mierników okresowo dopuszcza-
nych do użytku. Przykładowy raport został pokazany na rysunku 8.4. Dołączenie wyni-
ków pomiarów w formie papierowej lub elektronicznej pozwolą potwierdzić jakość wy-
konanych prac. Wszelkie niedociągnięcia i nieprawidłowości podczas montażu mają
wpływ na uzyskane parametry. Tylko pełne pomiary szerokopasmowe pozwalają określić
przydatność wykonanego okablowania do pracy z danym typem sieci. Tak przetestowana
część pasywna zostaje wpięta do skonfigurowanych urządzeń aktywnych najczęściej typu
switch, co umożliwia wykonanie testów w połączeniu z częścią aktywną. Pomiary ru-
chowe pozwolą sprawdzić poprawność konfiguracji i działanie zgodne z założeniem za-
instalowanych urządzeń. Zakończenie tego etapu pozwala na częściowe uruchomienie in-
westycji i przekazanie sieci dla użytkowników. Sporządzony protokół odbiorów końco-
wych powinien zawierać wyniki wszystkich przeprowadzonych testów.
W przypadku problemów w przyszłości z okablowaniem, mogą one posłużyć do
pomiarów porównawczych. Zmiana parametrów elektrycznych, w stosunku do zmierzo-
nych w dniu przekazania, może wskazać na charakter uszkodzenia. Drugi proponowany
etap prac to włączenie oddanej części sieci do już istniejących struktur lub sieci rozległej
Internet/Intranet. Prace na tym etapie będą związane z konfiguracją routera, przez który
będziemy łączyli sieci. Jeżeli inwestycja związana jest z rozbudową istniejących struktur
niezbędna będzie współpraca z administratorem sieci. Kiedy budujemy sieć od podstaw
router będzie jednym z elementów, który będzie instalowany przez nas. Prawidłowo wy-
konana konfiguracja powinna skutkować dostępnością do założonych miejsc poza naszą
siecią. Po wykonaniu przewidzianych testów możemy przekazać kolejny etap prac umoż-
liwiając pracę użytkowników sieci na systemach zdalnych dostępnych np. przez Internet.
Protokoły odbiorowe powinny zawierać informacje o konfiguracji urządzeń aktywnych,
która została wykonana. Dobrą praktyką jest dołączanie w formie elektronicznej kopii
uruchomionych konfiguracji aktywnego sprzętu sieciowego. Ostatnim zaplanowanym
etapem prac jest wdrożenie usług i aplikacji webowych. Przetestowana, działająca sieć i
częściowe spełnienie oczekiwań użytkowników, pozwala na zajęcie się ostatnim etapem.
Uruchomienie serwerów z aplikacjami przewidzianymi w projekcie, podłączenie innych
urządzeń np. telefonów IP, kamer sieciowych, systemów dostępu warunkowego to dzia-
łania wieńczące inwestycje. Proces ten pomimo, że nie jest związany bezpośrednio z pra-
cami budowlanymi, ma największy wpływ na całościowy odbiór inwestycji przez zama-
wiającego. Dopiero wdrożenie aplikacji podnosi wydajność firmy i potwierdza zasadność
całej inwestycji. Po sprawdzeniu ich funkcjonowania należy zaplanować szkolenia użyt-
kowników oraz przekazanie uprawnień osobom wyznaczonym do nadzorowania syste-
mów. Inwestycję można uznać za zakończoną. Pozostaje spisanie ostatniego protokołu
cząstkowego oraz całościowego z wykonanej inwestycji. Ważnym elementem protokołu
końcowego jest określenie terminu przekazania dokumentacji powykonawczej. W całym
procesie budowlano-wdrożeniowym powstaje wiele zdarzeń wymagających opisania dla
przyszłego użytkownika. Są to nie tylko odstępstwa od projektu, ale także elementy nie-
objęte działaniami projektowymi, które zostały włączone na podstawie dodatkowych
umów, ustaleń. Cała ta wiedza niezbędna do zarządzania powstałą infrastrukturą, musi
znaleźć się w tzw. dokumentacji powykonawczej. Na jej podstawie administratorzy do-
wiedzą się o wszystkich zastosowanych rozwiązaniach, które zostały wbudowane i wdro-
żone.

8. 8
b. Dokumentacja powykonawcza
Jak ważna jest dokumentacja powykonawcza nie trzeba przekonywać nikogo, kto
choć raz miał do czynienia z procesem inwestycyjnym. Doświadczeni wykonawcy często
wypowiadają się, że przypadki, gdzie od początku do końca wszystko idzie zgodnie
z planem, praktycznie się nie zdarzają. Mniejsze lub większe odstępstwa od założeń są
elementem każdej budowy. Właściwe udokumentowanie tych zmian pozwoli użytkowni-
kom, a przede wszystkim administratorom, łatwiej rozpoznać napotkane problemy. Czy
tworzenie dokumentacji jest proste? W odpowiedzi posłużę się cytatem z książki Gary A.
Donahue, z którym całkowicie się zgadzam:
„Dobrze napisana dokumentacja oszczędza czas i pieniądze. Jeżeli ktoś potrafi naprawić sieć
po lekturze Twojej dokumentacji, oznacza to, że wykonałeś dobrą robotę. Odwrotnie jest,
jeśli tylko Ty jesteś w stanie naprawić swoją sieć.”
Okazuje się, że większość inżynierów nie przepada za pisaniem dokumentacji lub
po prostu tego nie potrafi. Wychodzenie z założenia, że coś jest oczywiste i nie piszemy
tego, nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem. To, co dla wykonawcy jest codziennością, nie
koniecznie musi być znane dla administratora. Ciągle zmieniające się technologie, budo-
wanie z innych materiałów, stosowanie nowszych urządzeń, to wszystko sprawia, że
nowe sieci nie zawsze są czytelne. Administrator eksploatujący rozwiązanie sprzed kilku
lat nie musi śledzić nowych technik, dlatego o wszystkim powinien zostać poinformo-
wany w dokumentacji. Innym błędem jest pozostawianie niedomówień czyniących z nas
ekspertów danego projektu. To my będziemy niezastąpieni w przyszłości rozwiązując
problemy w tej sieci. Możecie wierzyć lub nie, niezastąpieni dawno szukają innej pracy,
podczas gdy ci, którzy piszą dobrą dokumentację cięgle mają, co robić. Jakość wykonanej
dokumentacji, podobnie jak estetyka prac, rzutuje mocno na opinię o wykonawcy. Niejed-
nokrotnie wzorowo wykonana sieć ze słabą dokumentacją sprawia, że nie polecamy
współpracy z firmą z powodu późniejszych problemów eksploatacyjnych. Przyjrzyjmy się
przykładowej dokumentacji powykonawczej sieci dostępnej w Internecie pod adresem:
http://www.muzeum.torun.pl/files/12714239174bc863ad96cbb/dokumentacja_powy-
konawcza_opis.pdf
Zawiera ona opis wykonanej sieci strukturalnej, telefonicznej oraz wydzielonej zasilają-
cej. Podobnie jak w projekcie, twórca dokumentacji w pierwszej części odnosi się do pod-
staw opracowania dokumentacji oraz do norm, jakie zostały wykorzystane podczas inwe-
stycji. W kolejnym rozdziale opisuje strukturę punktu logiczno-elektrycznego zastoso-
waną w budowanej sieci. Przywołuje wszystkie elementy składowe, z jakich został wyko-
nany każdy punkt przyłączeniowy. Następnie odnosi się do technologii mocowania kabli
oraz zastosowanych przewodów. Dalsza część dokumentacji to przywołanie ilościowe za-
instalowanych punktów logicznych oraz szczegółowy opis wyposażenia punktów dystry-
bucyjnych. Punkt 2.8, to przywołanie systemu oznaczeń. Element często bagatelizowany
przy budowie sieci komputerowych odpowiada za sprawne lokalizowanie zakończeń
okablowania i wygodę przyszłej eksploatacji. Rozdział 3 opracowania odnosi się do wy-
budowanej wydzielonej sieci elektrycznej. Opisane zostają elementy tej sieci oraz sposoby
łączenia poszczególnych obwodów. Punkt 3.5 prezentuje szczegółowe wyliczenia po-
twierdzające prawidłowość założeń do takiego rozplanowania obwodów elektrycznych.
W końcowej części do dokumentacji zostają załączone schematy logiczne i budowlane z
prezentacją rozłożenia zainstalowanych elementów. Znajdziemy tam również wyniki

9. 9
przeprowadzonych testów uruchomieniowych, potwierdzające zachowanie przywoła-
nych norm. Tak wykonana dokumentacja pozwala precyzyjnie określić zarówno techno-
logię, jak i strukturę logiczną wykonanej sieci. Przywołane normy oraz zaprezentowane
wyliczenia pozwalają ocenić skuteczność zastosowanych rozwiązań. Testy końcowe po-
twierdzają jakość wykonania sieci i zgodność ze stawianymi wymogami. Czy dokumen-
tacja musi być skomplikowana? Jak widać na przywołanym przykładzie, nie wydaje się to
bardzo trudne. Kluczem do dobrze napisanej dokumentacji wydaje się precyzja i jedno-
znaczność zawartych zapisów. Nie musi być ich dużo, ważne, żeby nie pozostawiały moż-
liwości interpretacji. Zawarte informacje muszą być kompletne i dotyczyć wszystkich
aspektów wykonanej inwestycji. Pamiętaj: dobrze napisana dokumentacja to taka, na
podstawie, której inni są w stanie naprawić sieć.
Bibliografia:
1. Halska B., Bensel P. (2013). Kwalifikacja E.13. Projektowanie lokalnych sieci kom-
puterowych i administrowanie sieciami. Podręcznik do nauki zawodu technik infor-
matyk. Część 2. Gliwice: Helion
2. Pawlak R. (2011). Okablowanie strukturalne sieci – Teoria i praktyka. Gliwice: He-
lion