1. Narodowy Bank Polski
Instytut Ekonomiczny
Biuro Przedsiębiorstw, Gospodarstw Domowych i Rynków
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw
ze szczególnym uwzględnieniem
stanu koniunktury w I kw. 2010
oraz prognoz koniunktury na II kw. 2010
Kwiecień 2010

2. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
2
Podstawą opracowania są wyniki Szybkiego Monitoringu NBP, przeprowadzonego w marcu
2010 r. na próbie 1032 podmiotów niefinansowych, reprezentujących wszystkie sekcje PKD
(poza rolnictwem, rybołówstwem i leśnictwem), zarówno sektor niepubliczny, jak i
publiczny, przedsiębiorstwa z sektora MSP oraz duże jednostki.
2

3. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
3
Spis treści
SYNTEZA 5
1. SYTUACJA EKONOMICZNA 8
BIEŻĄCE OCENY SYTUACJI EKONOMICZNEJ 8
PROGNOZY SYTUACJI EKONOMICZNEJ 9
OCENY I PROGNOZY SYTUACJI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 9
CZY PRZEDSIĘBIORSTWA NAJGORSZE MAJĄ JUŻ ZA SOBĄ? 11
2. POPYT 12
BARIERA POPYTU 12
PROGNOZY POPYTU I ZAMÓWIEŃ 13
PROGNOZY PRODUKCJI 13
WSKAŹNIKI PROGNOZ POPYTU- ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 14
EKSPORT, IMPORT 16
OCENY I PROGNOZY EKSPORTU 16
3. KURS WALUTOWY A OPŁACALNOŚĆ EKSPORTU 18
4. ZATRUDNIENIE 21
..
ZMIANY ZATRUDNIENIA – I KW. 2010 R. 21
PROGNOZY ZATRUDNIENIA – II KW. 2010 R. 21
PROGNOZY ZATRUDNIENIA – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 22
WYBRANE CZYNNIKI ODDZIAŁUJĄCE NA ZATRUDNIENIE 23
5. WYNAGRODZENIA 25
PROGNOZY WZROSTU PŁAC 25
WYBRANE CZYNNIKI ZMIAN PŁAC 26
PODWYŻKI PŁAC A WZROST WYDAJNOŚCI PRACY 28
OPTYMALIZACJA KOSZTÓW W I KW. 2010 R. 28
6. INWESTYCJE 29
NOWE INWESTYCJE - PLANY NA II KW. 2010 R. 29
INWESTYCJE W TRAKCIE REALIZACJI 32
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA NOWYCH INWESTYCJI 33
TRUDNOŚCI Z UZYSKANIEM KREDYTU A AKTYWNOŚĆ INWESTYCYJNA. 34
7. ZAPASY PRODUKTÓW GOTOWYCH W PRZEMYŚLE 35
OCENA STANU ZAPASÓW PRODUKTÓW GOTOWYCH 35
8. WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH 38
9. KREDYT BANKOWY 40
PROGNOZY ZADŁUŻENIA 40
PROGNOZY ZADŁUŻENIA – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 40
DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW 41
3

4. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
4
DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 41
PRZEZNACZENIE KREDYTÓW 41
10. OPROCENTOWANIE KREDYTÓW 42
OPROCENTOWANIE KREDYTÓW ZŁOTOWYCH 42
OPROCENTOWANIE KREDYTÓW ZŁOTOWYCH – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 42
OPROCENTOWANIE KREDYTÓW DEWIZOWYCH 43
PROGNOZA OPROCENTOWANIA KREDYTÓW 43
11. PŁYNNOŚĆ FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTW 44
OCENY PŁYNNOŚCI 44
OCENY PŁYNNOŚCI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 44
WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI I STOPNIA 45
WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI I STOPNIA – PRZYCZYNY ZMIAN 45
ŚRODKI PIENIĘŻNE PRZEDSIĘBIORSTW 45
OBSŁUGA ZADŁUŻENIA KREDYTOWEGO 46
OBSŁUGA ZADŁUŻENIA KREDYTOWEGO – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 46
OBSŁUGA ZADŁUŻENIA POZABANKOWEGO 46
OBSŁUGA ZADŁUŻENIA POZABANKOWEGO – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 47
CZAS REALIZACJI PŁATNOŚCI 47
CZAS REALIZACJI PŁATNOŚCI – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 47
12. CENY I MARŻE 48
PROGNOZY CEN SUROWCÓW I MATERIAŁÓW ORAZ CEN WYROBÓW WŁASNYCH 48
PROGNOZY CEN WYROBÓW WŁASNYCH – ANALIZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH 49
CZYNNIKI ODDZIAŁUJĄCE NA ZMIANY CEN 50
ZMIANY CEN A EKSPORT 51
OCZEKIWANIA ZMIAN CPI 51
MARŻE NA SPRZEDAŻY KRAJOWEJ I ZAGRANICZNEJ 52
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZMIANY MARŻ 52
13. BARIERY ROZWOJU – WYBRANE PROBLEMY 54
ANEKS 1 - UWAGI METODOLOGICZNE 55
ANEKS 2 – FORMULARZ BADANIA ANKIETOWEGO 56
4

5. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
5
Synteza
W świetle wyników Szybkiego Monitoringu NBP oraz danych statystyki publicznej można
sformułować następujące wnioski w obszarze koniunktury gospodarczej.
Na początku 2010 r. przedsiębiorstwa odnotowały dalszą poprawę sytuacji. Prognozy i
oczekiwania, w tym przede wszystkim prognozy popytu i eksportu cechuje rosnący
optymizm. Przekłada się on na coraz mniejszy odsetek firm redukujących zatrudnienie i
coraz większy udział przedsiębiorstw je zwiększających. Nie przekłada się on natomiast
jeszcze na plany inwestycyjne przedsiębiorstw.
Tempo poprawy pozostało niskie, a zróżnicowanie między poszczególnymi branżami i
klasami wysokie. Poza słabą aktywnością inwestycyjną i słabym popytem wewnętrznym,
dodatkowy niekorzystny wpływ na tempo poprawy w I kw. miała mroźna zima, która odbiła
się najsilniej na sytuacji budownictwa. Mimo stopniowej poprawy, głównym problemem
sektora przedsiębiorstw pozostaje zbyt niski popyt, a w dalszej kolejności wahania kursu
walutowego oraz silna konkurencja.
1. Skala zaobserwowanej poprawy w obszarze popytu pozostaje niewielka. Odnotowano
nieznaczny wzrost poziomu wykorzystania mocy produkcyjnych oraz niewielki spadek
bariery popytu. Niski popyt pozostał najważniejszym problemem sektora
przedsiębiorstw. Prognozy w zakresie popytu oraz produkcji są jednak coraz bardziej
optymistyczne, a ich poprawa obserwowana jest w większości branż i klas. Zmniejsza
się również problem nadmiernych zapasów produktów gotowych.
2. Wyraźnie rośnie optymizm prognoz eksportu. Sytuacja w grupie eksporterów jest
coraz lepsza, a opłacalność sprzedaży zagranicznej, mimo aprecjacji złotego
względem euro, pozostaje wysoka. M.in. ze względu na wciąż korzystny dla
eksporterów kurs złotego, ale też zapewne ze względu na wcześniej poniesione
straty na opcjach walutowych, firmy rzadziej niż w latach 2006-2008 sięgają po
instrumenty finansowe zabezpieczające przed ryzykiem dewizowym. Takie metody
wykorzystywane są znacznie częściej przez duże przedsiębiorstwa oraz eksporterów
zaopatrujących się na rynkach zagranicznych (eksporterów-importerów). W grupie
przedsiębiorstw, które rok temu informowały o poniesieniu znaczących strat na
instrumentach pochodnych odnotowano znaczącą poprawę sytuacji.
3. Przedsiębiorstwa coraz rzadziej planują zwolnienia i coraz częściej zamierzają
zwiększać liczbę pracowników, niemniej w II kw. zatrudnienie w całym sektorze
może jeszcze nie rosnąć. Wzrost optymizmu prognoz zatrudnienia przekłada się
również na wzrost odsetka przedsiębiorstw planujących podwyższać wynagrodzenia.
5

6. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
6
W II kw. podwyżki zamierzają przeprowadzić częściej duże przedsiębiorstwa niż
sektor MSP.
4. Nie widać oznak wzrostu aktywności inwestycyjnej. Odsetek nowoplanowanych
inwestycji pozostaje na niskim poziomie. Sytuacja wewnątrz próby jest jednak
zróżnicowana. W tych grupach przedsiębiorstw, które bardziej ograniczyły
inwestycje w okresie nasilenia skutków kryzysu, obecnie obserwuje się wzrost
odsetka nowych projektów. Pozytywnie należy ocenić również kolejne już
zwiększenie się udziału przedsiębiorstw kontynuujących projekty rozpoczęte w
okresie wcześniejszym – zamiar rezygnacji z dokończenia inwestycji jest obecnie
zjawiskiem równie rzadkim jak przed wybuchem kryzysu finansowego.
5. Słaba aktywność inwestycyjna jest jednym z powodów niskiego zainteresowania
przedsiębiorstw zwiększaniem zadłużenia wobec banków. Kredytobiorcy
przeznaczają pozyskane środki głównie na cele bieżące, zaś inwestycje finansowane
są coraz częściej ze środków własnych. Przestała poprawiać się również dostępność
kredytu – w I kw. przedsiębiorstwa poinformowały o nieco większych trudnościach w
jego uzyskaniu niż pod koniec 2009 r. Zdaniem ankietowanych częstsze przyczyny
odmowy kredytu nie wynikały z braku zdolności kredytowej i były niezależne od
kondycji firmy.
6. Utrzymała się wysoka płynność, jak też zdolność do spłaty zadłużenia, zarówno z
tytułu kredytu bankowego, jak i zobowiązań handlowych. Sytuacja wewnątrz próby
jest jednak wyraźnie zróżnicowana i w niektórych klasach obserwowane jest
pogorszenie płynności. Trudności mają zwłaszcza przedsiębiorstwa najmniejsze i
transport. W najlepszej sytuacji płynnościowej pozostają przedsiębiorstwa
największe, w tym energetyka.
7. Oczekiwania inflacyjne ankietowanych przedsiębiorstw osłabiły się wyraźnie. Nie
przełożyło się to jednak na plany odnośnie cen na oferowane przez przedsiębiorstwa
towary i usługi. Również w przypadku prognoz cen w próbie obserwowane jest
wyraźne zróżnicowanie. O spadku dynamiki cen informują m.in. firmy budowlane.
8. W okresie nasilenia się efektów międzynarodowego kryzysu finansowego firmy
budowlane radziły sobie dobrze. Wynikało to m.in. z wysokich marż na sprzedaży
oraz nagromadzonych w okresie boomu gospodarczego środków finansowych, które
pozwalały funkcjonować budownictwu w okresie obniżonego popytu i obniżonej
dostępności do kredytu. Sytuacja jednak stopniowo się pogarszała, na co w I kw. br.
nałożyła się również ciężka zima. W efekcie kondycja firm budowlanych w I kw.
wyraźnie osłabła. Wydaje się jednak, że niektóre problemy mogą mieć charakter
przejściowy, na co wskazuje m.in. wzrost planowanych inwestycji w tej sekcji i
oczekiwana przez te przedsiębiorstwa poprawa sytuacji w II kw. O dalszej poprawie
6

7. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
7
sytuacji można natomiast mówić w odniesieniu do sekcji Przetwórstwo przemysłowe,
a więc grupy firm, które najsilniej odczuły skutki międzynarodowego kryzysu
finansowego. Poprawa w tej sekcji następuje zwłaszcza w obszarze popytu i
produkcji.
7

8. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
8
1. Sytuacja ekonomiczna
W I kw. 2010 r. sektor przedsiębiorstw odnotował niewielką poprawę sytuacji. Zanotowano również dalszy wzrost
optymizmu prognoz, czemu sprzyjały coraz lepsze perspektywy sprzedaży. Jednocześnie wewnątrz próby sytuacja
pozostała bardzo zróżnicowana i część przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza budownictwo i transport odczuły jej
pogorszenie. Wzrósł odsetek przedsiębiorstw, które trudności związane z kryzysem mają już za sobą.
Bieżące oceny sytuacji ekonomicznej
Początek 2010 r. przyniósł niewielką poprawę
80
70 ocen sytuacji bieżącej sektora przedsiębiorstw.
60
Wskaźnik sytuacji ekonomicznej BOSE2 wzrósł
50
40 względem poprzedniego kwartału o 2,7 pp. i był o
30
20
11,7 pp. wyższy niż w I kw. 2009 r. - czyli w okresie
10 nasilenia się efektów międzynarodowego kryzysu
0
-10 finansowego. Za bardzo dobrą lub przynajmniej dobrą
-20 wskaźnik zmiana r/r trend wskaźnika
uznało swoją sytuację nieco powyżej 74% firm, wobec
-30
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 68% w I kw. 2009 r.
Rys. 1 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej
BOSE (wskaźnik (różnica sald): odsetek firm w bardzo Szósty kwartał z rzędu najczęściej
dobrej i dobrej sytuacji minus odsetek firm w słabej, złej
i bardzo złej sytuacji) wymienianym źródłem trudności pozostawał niski
100%
5,9 6,4 8,1 9,9 8,1 popyt, choć w wielu branżach zauważalna była
80% bardzo dobra
dobra
poprawa sytuacji. Inne napotykane obecnie przez
60% 62,4 62,7 64,9 63,0 66,2
słaba
40% zła
ankietowanych problemy to przede wszystkim
20% 22,5 24,4 21,1 20,9 20,2
bardzo zła
wahający się i nieprzewidywalny kurs złotego
7,5 5,6 4,9 5,2 4,8
0%
1Q2009 2Q2009 3Q2009 4Q2009 1Q2010 względem walut obcych, wysoka konkurencja rynkowa
Rys. 2 Oceny sytuacji ekonomicznej – struktura próby oraz zatory płatnicze.
110
EU (27 countries) Czech Republic
Germany Hungary
100
Poland Slovakia Po słabszym IV kw., koniunktura gospodarcza
90 Polski w I kw. poprawiła się mocniej na tle pozostałych
80 krajów UE, na co wskazuje wzrost wskaźnika ESI dla
70 Polski powyżej średniej dla UE (por. Rys. 3).
60
50
40
2009 2010
Rys. 3 Economic sentiment indicator (ESI) w wybranych
krajach UE w okresie IV2009 – III 2010
źródło: Eurostat1
1
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=teibs010&plugin=1
2
Wskaźnik BOSE stanowi różnicę sald odsetka firm w bardzo dobrej i dobrej sytuacji oraz odsetka firm w słabej, złej i bardzo złej sytuacji.
8

9. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
9
Prognozy sytuacji ekonomicznej
30 Ankietowani oczekują dalszej poprawy sytuacji w
25
20
II kw. br. Wskaźnik prognoz sytuacji WPSE3 po korekcie
15
sezonowej wzrósł o 2,4 pp. względem poprzedniego
10
5 kwartału i był o ponad 25 pp. większy w porównaniu do
0
-5 analogicznego okresu ub.r. (por. Rys. 4). Wskaźnik
-10
-15 zmiana r/r
osiągnął wartości sprzed II poł. 2008 r. Poprawy
-20 wskaźnik SA sytuacji w II kw. oczekuje niemal 25% przedsiębiorstw,
-25
-30 zaś pogorszenia spodziewa się niespełna 5% firm.
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Pozytywne sygnały zanotowano w większości
Rys. 4 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej
przedsiębiorstw WPSE wskaźnik (różnica sald): odsetek analizowanych klas.
firm oczekujących poprawy minus odsetek firm
oczekujących pogorszenia po usunięciu wahań sezonowych
Oceny i prognozy sytuacji – analiza w podstawowych przekrojach
Oceny sytuacji są nadal zróżnicowane w obrębie
90
poszczególnych branż i klas.
80
70 W transporcie, zgodnie z przewidywaniami
60
50 respondentów, sytuacja wyraźnie się pogorszyła i
40
30
sekcja ta odznacza się obecnie największym odsetkiem
20
firm w słabej i złej sytuacji – 37% wobec 25% w całej
10
0 próbie (por. Rys. 7). Najczęściej wymienianym
-10 przetwórstwo przemysłowe
-20 budownictwo problemem firm transportowych jest niski popyt.
-30 handel
-40 Zgodnie z prognozami respondentów sytuacja w II kw.
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
powinna się jednak poprawić.
Rys. 5 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej
BOSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe, W I kw. pogorszenie sytuacji zanotowały również
Budownictwo oraz Handel
firmy budowlane - odnotowano m.in. dalszy wzrost
40
wolnych mocy produkcyjnych4. Najczęściej
30
wymienianym problemem branży pozostał niski popyt.
20
Duży wpływ na sytuację budownictwa w I kw. miały
10 warunki pogodowe, co może oznaczać przejściowy
0 charakter zaburzeń w tej branży. Potwierdzeniem dla
-10 przetwórstwo przemysłowe tej tezy jest przewaga optymizmu w prognozach
budownictwo SA
handel i naprawy SA
-20 sytuacji (poprawy oczekuje 23% firm budowlanych, a z
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 pogorszeniem liczy się tylko 3% przedsiębiorstw) oraz
Rys. 6 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej WPSE poprawa prognoz inwestycji5.
w sekcji Przetwórstwo przemysłowe, Budownictwo
oraz Handel Czwarty kwartał z rzędu sytuacja w
przedsiębiorstwach z sekcji Przetwórstwo przemysłowe
poprawiła się. Złożyła się na to z jednej strony
3
Wskaźnik WPSE stanowi różnicę sald odsetka firm oczekujących poprawy sytuacji oraz odsetka firm oczekujących pogorszenia
sytuacji.
4
Por. rozdział „Wykorzystanie mocy produkcyjnych”, str. 39
5
Por. rozdział „Inwestycje”, str. 30
9

10. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
10
90 poprawa kondycji w grupie eksporterów, z drugiej zaś
80 wyraźne pogorszenie sytuacji firm zorientowanych
70 wyłącznie na rynek krajowy. Głównym problemem firm
60
przetwórczych pozostaje niski popyt, zaś w grupie
50
eksporterów niemniej ważne są wahania kursu
40
30
walutowego.
transport
20
usługi pozostałe
10
cała próba Jeśli chodzi o główne grupy przemysłowe to w
0
najlepszej sytuacji znajdują się obecnie firmy
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
oferujące produkty energetyczne, a także producenci
Rys. 7 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej
BOSE w sekcji Transport oraz w pozostałych usługach dóbr trwałych - obie te grupy odnotowały wyraźną
80
poprawę sytuacji w ciągu kwartału, przy czym pierwsza
70
60 z tych grup praktycznie nie wykazuje problemów z
50 pozyskaniem odbiorców, zaś firmy produkujące dobra
40
trwałego użytku odnotowały wyraźną poprawę w tym
30
20 zakresie. Wyraźnie gorzej oceniają swoją sytuację
10
pozostałe trzy grupy, tj. firmy oferujące dobra
0
-10
nieeksporterzy (prz.przem.) konsumpcyjne nietrwałe, a także producenci dóbr
eksporterzy (prz.przem.)
-20 eksporterzy wyspecjal. (prz.przem.) zaopatrzeniowych oraz inwestycyjnych. W tych trzech
-30
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
grupach nastąpiła jednak poprawa sytuacji, ale słabsza
Rys. 8 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej
co do skali i przy nie zmniejszających się problemach z
BOSE w sekcji Przetwórstwo przemysłowe w podziale
popytem.
na nieeksporterów oraz eksporterów, w tym
wyspecjalizowanych Dość wyraźną poprawę w I kw. zanotowały firmy
handlowe - odsetek firm w słabej i złej sytuacji zmniejszył się w tej branży z 33% do 23%.
Najczęściej wymienianą barierą pozostaje dla tej sekcji niski popyt, ale skala tego problemu
osłabiła się. Nieznacznie poprawiły się w handlu marże, w tym zarówno marże na sprzedaży
krajowej, jak i zagranicznej6.
Wciąż najlepiej swoją sytuację ocenia energetyka oraz górnictwo. Relatywnie dobre
oceny utrzymały się, mimo pogorszenia w grupie pozostałych firm usługowych. Również w
usługach najczęściej wymienianą barierę rozwoju stanowi niski popyt.
Poprawiła się sytuacja przedsiębiorstw dużych i bardzo dużych, przy umiarkowanym
tempie poprawy kondycji firm małych i średnich. Sektor MSP nadrobił nieco w stosunku do okresu
najsilniejszego spowolnienia, ale to przede wszystkim duże i bardzo duże podmioty (w tym
zwłaszcza eksporterzy) odrobiły straty z przełomu 2008 i 2009 r.
Nie widać większych różnic w ocenach sytuacji między przedsiębiorstwami prywatnymi i
publicznymi. Głębsza dezagregacja pokazuje jednak, że w obrębie sektora publicznego sytuacja
firm jest bardzo zróżnicowana. Bardzo dobrze radzą sobie podmioty samorządowe, gdzie istnieje
wysoka reprezentacja branży energetycznej oraz firm oferujących usługi komunalne; natomiast
bardzo słabo oceniają swoją sytuację jednostki należące do Skarbu Państwa. W obrębie sektora
6
Por. rozdział „Marże na sprzedaży krajowej i zagranicznej”, str. 52
10

11. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
11
prywatnego różnice nie są już takie duże, niemniej firmy z kapitałem zagranicznym „tradycyjnie”
już osiągnęły nieco lepsze wyniki niż przedsiębiorstwa z kapitałem krajowym.
Czy przedsiębiorstwa najgorsze mają już za sobą?
Trzeci kwartał spytano przedsiębiorstwa, czy wciąż odczuwają skutki międzynarodowego
kryzysu finansowego lub spowolnienia gospodarczego. Wyniki okazały się lepsze niż przed trzema
miesiącami oraz zdecydowanie lepsze niż pół roku temu (por. Rys. 9). Przybyło przedsiębiorstw,
które dobrze oceniają swoją sytuację i jednocześnie nie odczuły bądź nie odczuwają już
negatywnych skutków kryzysu finansowego. Wydaje się więc, że tempo „wychodzenia z kryzysu”
nieco przyspieszyło względem poprzedniego kwartału, choć nadal jest ono niskie.
Oceny stanu koniunktury różnią się jednak w poszczególnych branżach i klasach (por.
Rys. 11). Najsilniej dotknięte skutkami kryzysu pozostaje przetwórstwo przemysłowe, w tym
zwłaszcza firmy oferujące dobra inwestycyjne. Warto też bliżej przyjrzeć się sytuacji w
budownictwie (por. Rys. 10). Oceny tej grupy zmieniły się w ciągu ostatniego kwartału –
wyraźnie zwiększył się odsetek przedsiębiorstw, które odczuwają trudności, ale oczekują
poprawy sytuacji w najbliższej przyszłości. Pozytywnym zjawiskiem był zaś spadek odsetka firm
mających kłopoty i nie oczekujących poprawy oraz niższy udział przedsiębiorstw, które dopiero
oczekują pojawienia się problemów. Sugeruje to, że pogorszenie jest nietrwałe.
Najmniej przez kryzys ucierpiały: energetyka oraz górnictwo. Skutki spowolnienia
gospodarczego z opóźnieniem zaczynają się pojawiać natomiast w budownictwie i usługach, a
więc w przedsiębiorstwach oferujących swoje produkty głównie na rynku krajowym. Jeśli chodzi
o wielkość zatrudnienia, to nieco szybciej sytuacja poprawia się w dużych przedsiębiorstwach niż
w sektorze MSP.
100% nie dotknięci kryzysem przezwyciężyli problemy
9,7 6,9
13,2 cała próba 41,9 65,4
80% 17,1 wytw.i zaop.w en. 73,3 62,5
A górnictwo i kopaln. 66,7 100,0
25,3
24,8 usługi 54,9 71,9
60% B
transport 45,8 68,8
12,7 C handel 41,7 76,2
40% 13,0
D budownictwo 38,5 62,7
przetwór.przem. 35,8 61,2
41,9 E
20% 35,4 prod.energetyczne 67,4 64,3
prod.kons.nietrwałe 43,7 59,1
0% prod.kons.trwałe 36,7 57,9
IV kw. I kw. zaopatrzeniowe 35,9 64,4
prod.inwestycyjne 26,3 57,2
Rys. 9 Jak przedsiębiorstwa oceniają swoją obecną
eksporter 36,1 60,5
sytuację – wyniki IV kw. 2009 r. i I kw. 2010 r.
A – firma oczekuje pojawienia się trudności nieeksporter 35,4 64,3
B – firma boryka się z trudnościami i nie widać poprawy
duże 45,7 68,6
C – boryka się z trudnościami, ale wkrótce się skończą
D – borykała się z trudnościami, ale ma już je za sobą MSP 39,5 64,3
E – firma nie ma i nie odczuwała trudności
100%
8,3
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180
13,5
14,6
80% 17,6 A Rys. 11 Odsetek firm nie dotkniętych kryzysem (lewy panel) oraz
60% 21,6
31,3 B firm, które doświadczyły trudności, ale sobie z nimi już poradziły
40% 9,5 7,3
C bądź wkrótce poradzą (prawy panel) wg podstawowych klas
D Podział wg eksporterów i nieeksporterów dotyczy wyłącznie sekcji
20% 37,8 38,5
E Przetwórstwo przemysłowe. Odsetek firm, które doświadczyły
0% trudności, ale sobie z nimi poradziły lub poradzą wkrótce został
IV kw. I kw. policzony z pominięciem jednostek, które ominął kryzys/recesja
Rys. 10 Oceny w sekcji Budownictwo (opis analog. jak
na Rys. 9)
11

12. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
12
2. Popyt i produkcja
W I kw. 2010 r. odnotowano dalsze niewielkie osłabienie bariery popytu. Jednocześnie wzrosły wartości
wskaźników oczekiwanego popytu oraz produkcji na II kw. 2010 r., a ich poziomy są bliskie notowanym przed
okresem spowolnienia gospodarczego.
Wzrosty wskaźników odnotowano w większości analizowanych grup przedsiębiorstw. Jednocześnie rośnie
zapotrzebowanie na polski eksport, choć częściej zwiększenia sprzedaży na obce rynki oczekują przedsiębiorstwa
eksportujące relatywnie mało niż podmioty, dla których podstawowym rynkiem zbytu jest zagranica. Pomimo
umocnienia złotego w stosunku do euro, opłacalność eksportu pozostała na relatywnie wysokim poziomie. Dalsza
aprecjacja rodzimej waluty mogłaby jednak zagrozić działalności eksportowej w przyszłości.
Bariera popytu
W I kw. 2010 r. lekkiemu zmniejszeniu uległ
32% odsetek przedsiębiorstw, które deklarowały, że barierą
28% mogącą zagrozić działalności firmy jest niski popyt na
24%
oferowane przez nie produkty. Odsetek
20%
przedsiębiorstw zgłaszających taki problem wyniósł
16%
12% 19%, wobec 20% w IV kw. 2009 r. Pomimo odnotowanej
8% w ostatnich czterech kwartałach poprawy sytuacji,
problemy z popytem
4% trend wskaźnik bariery popytu nadal kształtuje się na
0%
względnie wysokim poziomie - powyżej średniej
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wartości indeksu z okresu badania (od 1999 r.).
Rys. 12 Niski popyt jako bariera rozwoju (na osi
pionowej odsetek firm informujących o problemach ze Zmniejszenie bariery popytu odnotowano przede
znalezieniem odbiorcy na swoje produkty)
wszystkim w przedsiębiorstwach usługowych, także w
35%
budownictwie, natomiast w przetwórstwie
31%
nieeksporter przemysłowym odsetek przedsiębiorstw zgłaszających
27%
eksporter
23%
problem bariery popytu lekko wzrósł względem IV kw.
19% 2009 r. Nasilenie bariery popytu w przetwórstwie
15% przemysłowym wynikało przede wszystkim z
11% pogorszenia sytuacji w grupie przedsiębiorstw
7% zorientowanych wyłącznie na rynek wewnętrzny.
3%
Odnotowano także lekki wzrost bariery popytu wśród
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
nieeksporterów (por. Rys. 13).
Rys. 13 Niski popyt jako bariera rozwoju w
przetwórstwie przemysłowym (na osi pionowej odsetek
firm informujących o problemach ze znalezieniem
odbiorcy na swoje produkty) w grupie eksporterów i
przedsiębiorstw nieeksportujących
12

13. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
13
Prognozy popytu i zamówień
40 W ostatnim badaniu zaobserwowano wzrost
30
wskaźnika prognoz popytu (po korekcie sezonowej) o
2,7 pkt. do poziomu 15,6 pkt. Obecnie wskaźnik ten
20
kształtuje się na najwyższym poziomie od połowy 2008
10
r., nieco powyżej średniej wartości z ostatnich
0
jedenastu lat. Wzrost wartości wskaźnika sugeruje, że
-10
przedsiębiorstwa spodziewają się większego
wskaźnik
-20
trwały komponent wskaźnika zapotrzebowania na oferowane produkty w II kw.
SA
-30 2010 r. Wyraźną poprawę odnotował także trwały
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
komponent wskaźnika (z 1,9 pkt. w I kw. 2010 r. do
Rys. 14 Wskaźnik prognoz popytu ogółem (saldo
odpowiedzi), trwały komponent wskaźnika (saldo 6,6 pkt. w II kw.) (por. Rys. 14).
odpowiedzi) oraz trend wskaźnika prognoz popytu
ogółem Analogicznie jak wskaźnik prognoz popytu
40
kształtował się w ostatnim badaniu indeks nowych
35
30 zamówień (po korekcie sezonowej), który od roku
25
20 systematycznie rośnie. Obecna wartość tego
15
10
wskaźnika (22,4 pkt.) jest najwyższa od okresu sprzed
5 ostatniego spowolnienia gospodarczego i kształtuje się
0
-5 nieco powyżej średniej wartości wskaźnika
-10
-15 wskaźnik notowanego od 2002 r. (por. Rys. 15).
-20 SA
-25
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rys. 15 Wskaźnik prognoz nowych zamówień (saldo
odpowiedzi) oraz trend tego wskaźnika
Prognozy produkcji
40
Poprawa nastrojów w obszarze popytu przełożyła
się na dalszy wzrost wskaźnika prognozowanej
30
produkcji. Poziom wskaźnika prognoz produkcji na
20
II kw. 2010 r. (indeks po korekcie sezonowej) wzrósł o
10
3,3 pkt. względem poprzedniego kwartału i kształtuje
0
się obecnie na poziomie 17,8 pkt. W związku ze
-10
wzrostem wskaźnika oczekiwanej produkcji w II kw.
wskaźnik
-20 2010 r., należy spodziewać się przyspieszenia wzrostu
SA
-30 produkcji dóbr i usług wytwarzanych przez
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
ankietowane przedsiębiorstwa (por. Rys. 16).
Rys. 16 Wskaźnik prognoz produkcji (saldo odpowiedzi)
oraz trend tego wskaźnika
13

14. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
14
Wskaźniki prognoz popytu- analiza w podstawowych przekrojach
50 Analiza wskaźników oczekiwanego popytu oraz
40 produkcji (po skorygowaniu o czynniki sezonowe) w
30 podstawowych grupach przedsiębiorstw prowadzi do
20
następujących konkluzji:
10
• Wzrost wskaźników prognoz popytu oraz produkcji
0
na II kw. 2010 r. odnotowano w przetwórstwie
-10
budownictwo SA przemysłowym oraz w handlu i naprawach.
-20 handel i naprawy SA
-30
przemysł SA Analogiczne indeksy dla budownictwa spadły, choć
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ich poziomy pozostają dodatnie i są zdecydowanie
Rys. 17 Wskaźniki prognoz popytu (salda odpowiedzi po wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.
korekcie sezonowej) w przemyśle, budownictwie oraz
handlu Nie zmieniły się natomiast oczekiwania wśród
50 podmiotów zajmujących się transportem oraz
40
obsługą nieruchomości i wynajmem. Poziomy
wskaźników dla wymienionych grup przedsiębiorstw
30
są dodatnie, co sugeruje utrzymanie dodatniego
20
tempa wzrostu produkcji w tych sekcjach (por. Rys.
10
17 - Rys. 19).
0
budownictwo SA • Zwiększyć produkcję planują zarówno
handel i naprawy SA
-10 przedsiębiorstwa nieeksportujące jak i eksporterzy.
przemysł SA
-20 Wśród podmiotów eksportujących więcej optymizmu
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wykazują przedsiębiorstwa oferujące ponad połowę
Rys. 18 Wskaźniki nowych zamówień (salda odpowiedzi swojej produkcji na rynku krajowym. Nieco niższy
po korekcie sezonowej) w przemyśle, budownictwie
oraz handlu jest natomiast poziom indeksu oczekiwanej
50
produkcji dla podmiotów, dla których głównym
40 rynkiem zbytu jest zagranica (por. Rys. 20-Rys. 21).
30 • Lekki wzrost wskaźnika prognoz produkcji
20 odnotowano wśród producentów dóbr
10 konsumpcyjnych i zaopatrzeniowych. Zmniejszył się
0
natomiast poziom indeksu dla producentów dóbr
-10
inwestycyjnych (por. Rys. 22).
-20 obsługa nieruchomości, wynajem SA
transport, gospodarka magazynowa SA • Wzrost wskaźników oczekiwanego popytu oraz
-30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 produkcji zanotowano zarówno wśród
przedsiębiorstw sektora MSP, jak i w grupie
Rys. 19 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi
po korekcie sezonowej) w transporcie oraz obsłudze przedsiębiorstw dużych. Obecnie nie występują
nieruchomości i wynajmie
różnice w poziomach wskaźników dla tych grup
podmiotów (por. Rys. 23).
• Wzrostu zapotrzebowania na oferowane produkty
oczekują przedsiębiorstwa sektora prywatnego oraz
publicznego. Jednocześnie obie grupy
14

15. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
15
przedsiębiorstw częściej niż w poprzednim kwartale
planują zwiększenie produkcji.
30 40
25
30
20
15 20
10
10
5
0 0
-5 -10
-10
eksporterzy SA eksport do 50% SA
-20
-15 nieeksporterzy SA eksport powyżej 50% SA
-20 -30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rys. 20 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po Rys. 21 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po
korekcie sezonowej) w grupie eksporterów i nieeksporterów korekcie sezonowej) w grupie eksporterów przeznaczających
większość produkcji na eksport oraz pozostałych
eksporterów
40 30
25
30
20
20
15
10
10
0 5
-10 0
-5
-20 konsumpcyjne SA
zaopatrzeniowe SA -10 MSP SA duże SA
-30
inwestycyjne SA -15
-40 -20
2007 2008 2009 2010 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rys. 22 Wskaźniki prognoz produkcji w grupie firm Rys. 23 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po
oferujących dobra inwestycyjne, konsumpcyjne i korekcie sezonowej) w sektorze MSP oraz w grupie
zaopatrzeniowe (sekcja Przetwórstwo przemysłowe; salda podmiotów „dużych”
odpowiedzi po korekcie sezonowej)
15

16. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
16
Eksport, import
Oceny i prognozy eksportu
30 5 W I kw. 2010 r. odnotowano poprawę
25
4,5
oczekiwań analizowanych przedsiębiorstw odnośnie
20
15 wielkości eksportu. Pomimo wyraźnej poprawy
4
10
względem analogicznego okresu poprzedniego roku
5
3,5
0 zapotrzebowanie na polskie produkty ze strony
-5
3 głównych odbiorców naszego eksportu jest nadal
-10
-15
wsk. umów eksp 2,5 istotnie mniejsze niż przed okresem ostatniego
-20 kurs euro
-25
wsk. umów eksp. s.a.
2
spowolnienia gospodarczego. Kurs złotego w marcu w
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
relacji do grudnia 2009 r., umocnił się do euro i
Rys. 24 Wskaźnik umów eksportowych (saldo
odpowiedzi), wskaźnik odsezonowany, trend wskaźnika nieznacznie osłabił w stosunku do dolara. Pogorszyła
oraz rzeczywisty kurs euro (prawa oś)
się zatem konkurencyjność cenowa polskiego eksportu
rozliczanego w euro oraz spadła opłacalność sprzedaży
44 sr udz eksportu w przych ogółem rozliczanej w tej walucie. Pomimo niekorzystnych
4 okr. śr. ruch. (sr udz eksportu w przych ogółem)
42 tendencji, opłacalność eksportu nadal utrzymuje się na
40 relatywnie wysokim poziomie.
38
36
Wskaźnik zawartych umów eksportowych (po
34 korekcie sezonowej) czwarty kwartał z rzędu
32 odnotował wzrost (o 4,3 pp.), a jego poziom jest po raz
30 pierwszy od początku 2008 r. dodatni (por. Rys. 24).
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Jednocześnie zmniejszył się odsetek eksporterów wśród
Rys. 25 Udział eksportu w przychodach ogółem w
grupie eksporterów-oraz trend (uzyskany metodą ankietowanych przedsiębiorstw, co jednak jest
średniej ruchomej 4-okr) (dane w %)
spowodowane zmianami w strukturze próby- odsetek
eksporterów wśród podmiotów biorących udział w
60 5
badaniu zarówno w grudniu 2009 r. jak i w marcu 2010
50
4,5
40
r. nie uległ istotnej zmianie. Nieznacznie zwiększył się
30
4 natomiast średni udział eksportu w przychodach
20 3,5 badanych eksporterów i wynosi obecnie 39,4% (por.
10
3 Rys. 25).
0
WPE WPE sa Dalszej poprawie uległy oczekiwania odnośnie
2,5
-10 trend kurs euro
sprzedaży eksportowej. Wskaźnik prognoz eksportu na
-20 2
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 II kw. 2010 r. odnotował lekki wzrost (do 18,4 pkt.) i
kształtuje się obecnie na najwyższym poziomie od
Rys. 26 Wskaźnik prognoz eksportu WPE, oraz
rzeczywisty kurs euro dwóch lat, choć nadal poniżej średniej wartości
indeksu (notowanego od 2001 r.). Wartości indeksu
powyżej 0 pkt. oznaczają że więcej eksporterów
oczekuje wzrostu eksportu w najbliższym kwartale niż
spadku (por. Rys. 26).
16

17. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
17
50 5 Poprawę wskaźnika prognoz eksportu
40 zaobserwowano w 15 spośród 19 poddanych analizie
4,5
30 działów z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (w
20
4 poprzednim kwartale wzrosty wskaźników odnotowano
10
w 11 działach). Jednocześnie wskaźnik prognoz
3,5
0
eksportu (indeks po korekcie sezonowej) dla wszystkich
-10 wskaźnik nowych umów eksportowych
3
działów przyjął wartości dodatnie.
kurs euro
-20 2,5
Silny wzrost odnotował także wskaźnik prognoz
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 nowych umów eksportowych7. Jego poziom (13,5 pkt.)
jest obecnie najwyższy od 2007 r., jednak, podobnie
Rys. 27 Wskaźnik prognoz nowych umów eksportowych
(saldo odpowiedzi) oraz rzeczywisty kurs euro jak w przypadku wskaźnika prognoz eksportu, istotnie
niższy od średniej wartości wskaźnika notowanego od
2001 r. (por. Rys. 27).
Import
80 25
W I kw. 2010 r. odnotowano niewielki wzrost
odsetek importerów
udziału importu zaopatrzeniowego w kosztach
sredni udział importu
20
70 badanych przedsiębiorstw (z 18,8% do 19,8% w I kw.
15
2010 r.). Jednocześnie niewielkiemu zmniejszeniu uległ
60 odsetek importerów w próbie (o 1,7 pp. do 60,8%) (por.
10
Rys. 28).
50
5
40 0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rys. 28 Średni udział importu zaopatrzeniowego w
kosztach oraz odsetek respondentów korzystających z
importu (prawa oś)
7
Wzrost wskaźnika prognoz eksportu i spadek wskaźnika prognoz nowych umów eksportowych może sugerować wzrost
sprzedaży eksportowej w ramach dotychczasowych umów eksportowych zawartych przez przedsiębiorstwa.
17

18. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
18
3. Kurs walutowy a opłacalność eksportu
W I kw. br. konkurencyjność cenowa polskiego eksportu rozliczanego w euro uległa pogorszeniu jednak nadal
utrzymywała się na relatywnie wysokim poziomie. Podobnie jak w poprzednim badaniu średnie kursy graniczne
opłacalności eksportu były niższe od kursów rzeczywistych dolara oraz euro, a odsetek przedsiębiorstw, dla
których eksport nie był opłacalny pozostał na niskim poziomie. Jednocześnie nieco więcej przedsiębiorstw
zadeklarowało, że barierą mogącą w przyszłości zagrozić działalności przedsiębiorstwa jest kurs walutowy,
zarówno jego poziom jak i wahania. Odsetek podmiotów stosujących instrumenty zabezpieczające przed
ryzykiem kursowym, po wyraźnym spodku w zeszłym roku, pozostał na relatywnie niskim poziomie.
Kurs opłacalności eksportu oraz produkcji krajowej
4,8 W marcu 2010 r. w stosunku do grudnia 2009 r.
4,6
polska waluta umocniła się względem euro oraz
4,4
4,2 nieznacznie osłabiła względem dolara. Opłacalność
4,0
3,8
polskiego eksportu rozliczanego w dolarze nie uległa
3,6 zatem zmianie, a pogorszyła się konkurencyjność
3,4
3,2
cenowa eksportu rozliczanego w euro. Średni kurs
3,0
graniczny opłacalności eksportu rozliczanego w euro
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
średnia przedział ufności
lekko się umocnił, jednak skala zmian była dużo
przedział ufności kurs euro
mniejsza niż w przypadku kursu rzeczywistego. W
Rys. 29 Kurs euro, przy którym eksport staje się
nieopłacalny wraz z przedziałem ufności rezultacie istotnie wzrósł odsetek przedsiębiorstw, dla
wyznaczonym przez +/- 1/2 odchylenia
standardowego. Dodatkowo umieszczono których kurs rzeczywisty EUR/PLN kształtował się
rzeczywisty kurs euro
poniżej kursu granicznego (z 10,5% w grudniu 2009 r.
4,6
do 26,3% w marcu 2010 r.). Jednocześnie nie uległa
4,4
4,2
4,0
istotnej zmianie opłacalność eksportu rozlicznego w
3,8
3,6 dolarze. Średni kurs graniczny dolara opłacalności
3,4
3,2 eksportu lekko się osłabił względem grudnia 2009 r., a
3,0
2,8 odsetek podmiotów, dla których kurs rzeczywisty
2,6
2,4 USD/PLN kształtował się poniżej kursu brzegowego
2,2
2,0 opłacalności eksportu (rozliczanego w dolarze) jest na
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
średnia przedział ufności nieznacznie wyższym poziomie niż w poprzednim
przedział ufności kurs dolara
badaniu (odsetek ten wyniósł 23,3% w marcu 2010 r.)
Rys. 30 Kurs dolara, przy którym eksport staje się
nieopłacalny, wraz z przedziałem ufności (por. Rys. 29, Rys. 30).
wyznaczonym przez +/- 1/2 odchylenia
standardowego. Dodatkowo umieszczono
rzeczywisty kurs dolara
18

19. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
19
Opłacalność eksportu
Umocnienie złotego względem euro
80
70
dolar euro spowodowało wzrost odsetka podmiotów, dla których
60 kurs rzeczywisty euro był niższy od średniego
50 granicznego kursu opłacalności eksportu. Spowodowało
40
to wzrost udziału nieopłacalnego eksportu8 w sprzedaży
30
eksportowej (z 3,7% do 4,7%) oraz wzrost odsetka
20
10
eksporterów sygnalizujących problem nieopłacalnego
0 eksportu (z 12,2% w IV kw. 2009 r. do 15,1% w I kw.
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010 2010 r.) (por. Rys. 31, Rys. 32).
Rys. 31 Udział podmiotów (w proc.), dla których Jednocześnie nieznacznie zwiększył się odsetek
graniczny kurs opłacalności eksportu wzrósł powyżej
rzeczywistego kursu USD/PLN oraz EURO/PLN
podmiotów (z 13,0% do 13,3%), które wskazały, że kurs
walutowy (zarówno jego poziom, jak i stosunkowo duże
udz. nieopłacalnego eksportu w przychodach ze sprzedaży eksp.
30
udz. podmiotów informujących o nieopłacalnym eksporcie w ostatnim okresie wahania) może być barierą
działalności przedsiębiorstwa. Kurs walutowy od pięciu
kwartałów pozostaje drugą najczęściej podawaną przez
20
ankietowane podmioty barierą (po problemach z
popytem) (por. Rys. 33).
10
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rys. 32 Udział nieopłacalnego eksportu w przychodach
ze sprzedaży eksportowej przedsiębiorstw (średnia w
%) oraz odsetek podmiotów informujących o
nieopłacalnym eksporcie
30% 1
25% 2
20% 3
15% 4
10% 5
5% 6
0% 7
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
kurs jako bariera kurs euro
Rys. 33 Kurs walutowy jako bariera rozwoju
przedsiębiorstwa (lewa oś) oraz rzeczywisty kurs euro
(prawa oś)
8
Nieopłacalność rozumiana jako cena*kurs niepokrywające kosztów produkcji i pozostałych kosztów związanych z
eksportem towaru.
19

20. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
20
Instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem kursowym
Odnotowano spadek odsetka firm zabezpieczających się przed ryzykiem kursowym. Był on
prawdopodobnie związany ze stratami na ryzykownych operacjach finansowych, jakie pod
koniec 2008 r. zanotowały przedsiębiorstwa oraz relatywnie wysoką opłacalnością sprzedaży na
eksport.
50 Udział eksporterów stosujących instrumenty
40,5 40,3 41,1 finansowe w celu ograniczenia tego ryzyka wynosi
40
33,8
32,2
obecnie 31%, wobec 32% w 2009 r. i nieco ponad 40%
31,1
30 w latach 2006-2008. Częściej z tego rodzaju
zabezpieczeń korzystają eksporterzy będący
20
jednocześnie importerami (32,5% tej grupy) niż
10 eksporterzy zaopatrujący się wyłącznie na rynku
krajowym – 18,5%. Instrumenty pochodne stosowane
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 są również częściej przez duże przedsiębiorstwa –
Rys. 34 Odsetek eksporterów zabezpieczających się 42% eksporterów zatrudniających powyżej 250 osób
przed ryzykiem kursowym z wykorzystaniem
instrumentów finansowych deklaruje ich stosowanie wobec 21% odsetka w
sektorze MSP.
Instrumentem, po który najczęściej sięgają eksporterzy są w dalszym ciągu operacje
forward – stosuje je obecnie 26% firm wykazujących przychody z tytułu sprzedaży zagranicznej.
Z innych instrumentów pochodnych przedsiębiorstwa korzystają znacznie rzadziej, w tym opcje
walutowe stosuje obecnie ponad 4% eksporterów9, ze swapów walutowych korzysta 2,4% firm, z
futures i CIRS - po niespełna 2% respondentów wykazujących eksport.
W 2009 r. niepokój budziła sytuacja przedsiębiorstw, które wykazały straty na
instrumentach pochodnych - takie przedsiębiorstwa stanowiły 7,3% próby (12,2% eksporterów).
Rok temu 60% z tych przedsiębiorstw oceniało swoją sytuację jako słabą lub złą, i było to
dwukrotnie więcej niż w pozostałej grupie firm. Po roku odsetek przedsiębiorstw w słabej lub
złej sytuacji (wśród firm, które poniosły straty) zmalał niemal o połowę i wyniósł 34%, zaś wśród
pozostałych respondentów zmniejszył się o 5 pp. i wyniósł 25%. Trzeba podkreślić, że firmy,
które poniosły straty na operacjach finansowych, już przed wybuchem kryzysu oceniały swoją
sytuację nieco gorzej niż pozostałe przedsiębiorstwa w próbie. Zaobserwowana skala poprawy w
tej grupie sugeruje, że trudności w wielu przypadkach zostały przezwyciężone.
9
Większość z tych przedsiębiorstw, to firmy, które poniosły straty na operacjach finansowych rok temu. W zeszłym roku
opcje stosowało w sumie 10,8% eksportujących przedsiębiorstw.
20

21. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
21
4. Zatrudnienie
Prognozy zatrudnienia poprawiają się nieprzerwanie od roku – w II kw. przedsiębiorstwa prawie równie często
przewidują wzrost zatrudnienia co jego spadek. Jest to wynikiem zarówno zmniejszenia się udziału
przedsiębiorstw przewidujących redukcję zatrudnienia, jak i wzrostu odsetka firm planujących je zwiększyć.
W większości sekcji i klasyfikacji prognozy zatrudnienia poprawiły się.
.
Zmiany zatrudnienia – I kw. 2010 r.
Wprawdzie w I kw. 2010 r. badane
2010
54, 4 14,5 31,1
61, 6 12,7 25,7 przedsiębiorstwa nadal częściej informowały o spadku
58,6 12,0 29,4
zatrudnienia w relacji rocznej, ale wydaje się, że
2009
55, 9 13,6 30,6
52,2 12, 8 35,0
45,8 13,5 40, 6
40,8 12,8 46,5 tendencja uległa odwróceniu – po raz pierwszy od
2008
35,6 9,7 54,7
34, 4 11,5 54,1 siedmiu kwartałów spadła liczba firm zmniejszających
32,8 14,4 52,8
33,9 12,6 53, 5
liczbę pracowników oraz wzrósł udział przedsiębiorstw
2007
31,5 14,6 53,9
33, 3 12, 1 54,7
38,5 12,3 49,3 zwiększających zatrudnienie w relacji r/r. W I kw.
42,3 12,8 44,8
2006
39,8
40,6
15,3
14,2
44,9
45,1 ponad połowa przedsiębiorstw zmniejszyła
45, 1 15,0 39,8
43,2 11, 3 45,5 zatrudnienie względem poprzedniego roku, a blisko co
2005
44,7 14, 4 40,9
45,0
51,1
12, 6
7,0
42,3
41,9
trzecia firma zwiększyła je w tym czasie. Należy
51, 3 10,9 37,8
jednak pamiętać, że początek poprzedniego roku to
2004
51,5 11, 7 36,8
51,9 13,4 34,8
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 już okres wyraźnego spadku zatrudnienia. Także w
sp ad ek b ez zm ian wzrost
ujęciu kwartalnym widać poprawę sytuacji (zwłaszcza
Rys. 35 Zmiany zatrudnienia o co najmniej 1% w ciągu
roku (próba ograniczona do firm biorących udział w po pominięciu wahań o charakterze sezonowym) –
ankiecie w dwu kolejnych latach)
zwiększa się od roku udział przedsiębiorstw
rozszerzających zatrudnienie i spada odsetek firm je
redukujących.
Prognozy zatrudnienia – II kw. 2010 r.
20 Czwarty kwartał z rzędu poprawiają się
10 F01 SM NBP_SA prognozy zatrudnienia. Plany redukcji zatrudnienia są
0
trochę częstsze niż wzrostu (11,1% wobec 8,8%, dane
-10
odsezonowane, dla danych surowych wskaźniki
-20
zrównały się). Wskaźnik prognoz zatrudnienia po
-30
korekcie sezonowej wzrósł o 3,8 pp. kw/kw. Było to
-40
2001 2 002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
skutkiem zarówno zmniejszenia się (kw/kw) udziału
Rys. 36 Wskaźnik prognoz zatrudnienia (saldo
przedsiębiorstw przewidujących spadek zatrudnienia,
odpowiedzi „wzrost” i „spadek”; odsezonowane) a saldo jak i wzrostu odsetka firm planujących je zwiększyć.
zatrudnienia wg F01 (% firm zwiększających w ciągu roku
zatrudnienie minus % zmniejszających; zmiany o co W relacji rocznej wskaźnik zatrudnienia wzrósł o 19,6
najmniej 1%)
pp. r/r, jednak II kw. 2009 r. był okresem najsłabszych
prognoz zatrudnienia.
21

22. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw…prognozy na II kw. 2010
22
45
40
35 wzrost zatrudnienia_SA
spadek _SA
30
25
20
15
10
5
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rys. 37 Prognozy zatrudnienia (dane odsezonowane)
Prognozy zatrudnienia – analiza w podstawowych przekrojach
Wzrost wskaźnika prognoz zatrudnienia (po korekcie sezonowej) następuje od połowy 2009 r.
w prawie wszystkich analizowanych przekrojach klasyfikacyjnych. W bardzo wielu z nich wskaźnik
ten pozostaje jednak ujemny, a więc w dalszym ciągu prognozy spadku zatrudnienia przeważają
nad prognozami jego wzrostu.
W podziale wg form własności poprawę prognoz
10
zatrudnienia odnotowały zarówno przedsiębiorstwa
0 prywatne (z kapitałem krajowym oraz zagranicznym),
-10
jak i publiczne. Przedsiębiorstwa samorządowe
przewidują wzrost zatrudnienia.
-20 niepubliczne_SA
publiczne_SA Prognozy zatrudnienia poprawiły się w większości
-30
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
branż. Wskaźnik zatrudnienia (odsezonowany) przyjął
Rys. 38 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg sektorów zbliżone (nadal ujemne) wartości dla przemysłu, usług
własności (dane odsezonowane)
oraz budownictwa. Od roku zwiększa się on w
30
20
przemyśle oraz w usługach; w budownictwie wskaźnik
10
zatrudnienia wyhamował i drugi kwartał z rzędu nie
0
wzrasta.
-10
-20 Bardziej szczegółowa dezagregacja pokazuje, że w
Budownictwo_SA
-30
Przemysł_SA
Usługi_SA
przemyśle przetwórczym nastąpiła poprawa prognoz,
-40
-50
nadal jednak redukcja zatrudnienia jest tu częstsza niż
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
wzrost. W niektórych sekcjach usługowych poprawa
Rys. 39 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w
budownictwie, przemyśle oraz usługach (dane
prognoz zatrudnienia (po uwzględnieniu wahań o
odsezonowane) charakterze sezonowym) jest niewielka, np. w handlu
20
15
oraz transporcie (w którym nadal istnieje wyraźna
10
przewaga redukcji zatrudnienia nad wzrostem). W
5
0
sekcji Obsługa nieruchomości oraz Hotele i restauracje
-5
-10 przeważają prognozy wzrostu zatrudnienia nad jego
-15 Handel i naprawy_SA
-20
Transport_SA
Pozostałe usługi_SA
spadkiem. Wyraźny wzrost wskaźnika zatrudnienia
-25
-30 nastąpił w usługach związanych z prowadzeniem
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
działalności gospodarczej oraz w działalności,
Rys. 40 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w handlu,
transporcie i pozostałych usługach (dane odsezonowane) związanej ze sprzedażą i naprawą pojazdów.
22