SlideShare a Scribd company logo
1 of 185
Download to read offline
klxnf] v08
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 3
cfrfo{x¿sf] pTklQ
d]/f kj{h cfrfo{x¿sf] pTklQ lxGb':yfgdf ePsf] xf]  . cfrfo{x¿ sf}l80o
Clifsf ;Gtlt x'g  . pQ/L ef/tdf t's{x¿sf] aa{/ cfs|d0fx¿af6 O{=;+= !!(# b]lv
!@)# ;Dd sl/a bz aif{ hltsf] aLrdf cfPsf] O:nfdsf] cf“wLn] lbNnLb]lv
a+ufn;Ddsf ;Dk0f{ pQ/L ef/tsf /fhg}lts tyf ;fdflhs Joj:yfx¿nfO{ PsfPs
sDkfodfg t'NofOlbPsf] lyof]  . d':nLd afbzfxx¿n] lblUjho ub}{ lxGb'x¿sf] hg}
km'sfNg], 6'KkL sf6g] tyf pgLx¿sf] wd{ / ;+:s[ltsf] x'd{t lng] ug{ yfn]  .
t's{x¿n] nvgf} zx/ cfkmgf] sAhfdf lnO{;s]sf lyP  . Tolta]nf cfkmgf]
j}lbs wd{sf] /Iffy{ sfGo s'Ahaf6 ;lRrbfgGbf]kfWofo e§ / ;bfgGbf]kfWofo e§
;xf]b/ b'O{ bfh'efO{ a|fxd0fx¿ pQ/fv08 kxf8tkm{ nfuL 3'Db} hf“bf h'Dnf b]zdf
k'u]  . To; ;do Toxf“ /0fs]z/ l;+x gfd u/]sf /fhf wd{–/fHo ub{y]  .
g/]zn]/fhz'o o1 ug{ nfUbf gjfuGt's tL låhx¿ Toxf“ cfdlGqt lyP .
sfo{ l;l4sf nflu bfh'sf] cf1f d'tfljs ;bfgGbn] o1:ynd} hdLg s]xL
sf]6ofO{ a?0f b]jtfsf]dGq k9L Toxf“ kfgL pdf/L lbP . ToxL hn ;]rg u/L dGq
k9b} pgLx¿n] d08kdf clUg k|s6 u/fP  . Tof] b]v]/ Toxf“ pkl:yt ;a} hgx¿
cfZro{ rlst eP . g/]z cToGt v';L e}pgLx¿nfO{ cfrfo{ kbjLn];Ddflgt u/L
/fhu'? agL h'Dnfdf g} a:g] k|aGw ldnfP  .
;lrbfgGbsf] h'Dnfs} j]beQm pkfWofo 9'Ë]nsL gf} jifL{of sGof OGb|fjtL;Fu
ljjfx eof] eg] ;bfgGbsf] pg} j]beQmsf efO{sf 5f]/L gGbf;Fu ljjfx eof]  . efO
;bfgGbn] o1 d08kdf dGq l;l4åf/f gof“ kfgL pdf/]sfn] gj kfgLosf] cke|+zdf
pgnfO{ Gof}kfg] elgof] / pgsf j+zx¿ Gof}kfg] sxnfOP  .
;lRrbfgGbnfO{ Ps lbg :jKgdf Ps cnf}lss k'?ifn]bz{g lbO{ pgsf b'O{
k'qx¿ cToGt efUodfgL Pj+ ;sn zf:qdf kf/+ut x'g]atfP .
d]/f]k'vf{ pg};lRrbfgGb zdf{ cfrfo{ cfkmgf k|sf08 ljåfg k'q L /fd
zdf{sf ;fy h'Dnfsf /fhfsf] xh'/Lof e} Toxf+ g} a;]sf x'g  . pg} /fd zdf{sf] h]7f]
anL zdf{ nufot kf“r k'qx¿ hGd] . tL kf“r}hgf j]b, Jofs/0f, lddf+;f, sd{sf08
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt4
cflb ;sn zf:qdf s'zn lyP  . pgLx¿sf] ljåtfsf] Voflt l5d]sL /fHox¿df klg
km}lnof]  . tL /fHosf /fhfx¿sf] cfu|x cg';f/ anLsf efOx¿ ljleGg /fHox¿df
uO{ cfkmgf] ljåtfsf] k|efj b]vfO{ dxTjk0f{ lhDd]jf/L lnP/ /fhfaf6 ljtf{ k|fKt
u/L a;]  .
8f]6Lsf /fhf Laxfb'/ l;+xaf6 …k/fh'nÚ eGg] 7fp“sf] ljtf{ k|fKt u/L Toxf“ a:g]
anL zdf{sf dflxnf efO lji0f' zdf{sf ;Gtltx¿ k/fh'nL sxnfOP .
c5fdsf /fhfaf6 Toxf“sf] …;fkLsf]6Ú eGg] 7fp“sf] ljtf{ kfO a:g] anLsf
;flx+nf efO g/xl/zdf{sf ;Gtltx¿ ;fksf]6f sxnfOP .
b'Nn' /fHodf uPsf anLsf csf{ efO dg' zdf{n] …Kofs'Ú eGg] 7fp“df ljtf{ kfO{
a;]sf]n] pgsf ;Gtltx¿ Kofs'/]n sxnfOP  .
ynf/Lsf /fhf ljqmd l;+xsf] cg'/f]w cg';f/ Toxf“ k7fOPsf] sfG5f efO
s]z/frfo{nfO{ /fhfn] k|wfgdGqL agfO{ …af;sf]6Ú eGg] 7fp“sf] ljtf{ lbO{ a;fP  .
tb'k/fGt Toxf“ hlGdPsf pgsf ;Gtltx¿ af;sf]6f sxnfOP .
ptf Gof}kfg] kbjL kfPsf ;bfgGbf]kfWofosf dflxnf 5f]/f lza zdf{nfO{
b}n]vsf /fhf l;+x adf{n] …zlQmÚ gfds gu/sf] clwklt …;TokfnÚ agfO Toxf“
a;fPsfn]pgsf ;Gtltx¿ ;Tofn elgP . sfG5f 5f]/f xl/zdf{nfO{ h'Dnf
g/]z /0fs]z/ l;+xsf 5f]/f g/]Gb| l;+xsf] /fHofleif]sf]T;jdf ;Gtfg b/ ;Gtfg
;Ddsf] nflu …kGof?Ú gfds ufp“sf] clwsf/ lbO{ /fv]sf]n] pgsf ;Gtfgx¿ kg]?
sxnfOP .
;lRrbfgGbsf] h]7f] gflt jln zdf{sf] xf“uf] s]xL k':tfx¿;Dd cfb/ ;Ddfgsf
;fy h'Dnfd} a:of]  . kl5 Ls[i0f zdf{sf] 5f]/f dl0f/fh zdf{ afh'/f uO{ a;]  .
pgsf h]7f 5f]/f sf“zL/fd zdf{ afh'/faf6 lg:sL 9f]/ k|b]z k'u]/ Toxf“sf /fhf ldrf
vfgnfO{ cfkmgf] ljåtfsf] k|efj b]vfO …n+hLÚ eGg] ufp“ ljtf{ kfO pgsf ;Gtltx¿
s]xL k':tf ToxL“ a;]  .
sfzL /fdsf j+zh j]bzdf{sf ;flx+nf 5f]/f uf]s'nfrfo{ sf:sLsf /fhf s'n
d08g zfxsf] /fHosfndf sf:sL k'uL Toxf“af6 ndh'Ësf] /fhf lji0f' zfxsf]
s'nfrfo{ /fhu'? eO{ rf/ k':tf ;Dd ToxL“ /x]  .
uf]s'nfrfo{sf kgftL b]j/fhfrfo{sf] 5f]/f j]b/fhfrfo{n] lj=;+= !^!^ efb|df z'e
;fOt lgsfnL uf]/vfsf /fhf b|Jo zfxsf] /fHofleif]s u/fPsf x'g  .
j]b/fhsf 5f]/f df]tL/fdfrfo{ uf]/vfaf6 sf7df8f}+ cfp“bf lqz'nL b]jL 3f6df
k/dwfd eP  . pg} df]tL/fdsf 5f]/f hoeb|frfo{ uf]/vfaf6 cfkmgf] eP e/sf] L
;DklQ lnO{ cfkmgL cfdfsf ;fy g]kfn cfO{ efbufp“sf /fhf hol:ylt dNnnfO{
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 5
v';L kf/L sfu]Zj/L nfdf6f/ eGg] 7fp“df ljtf{ kfO{ a:g yfn]  .
hoeb|sf 5f]/f aln/fdfrfo{sL 5f]/L ;/:jtLnfO{ sfu]Zj/Ld} :yfgLo 9sfn
y/L s'df/sf] ;fy ljjfx u/L lbOPsf]df pgL jfn ljwjf eOg  . o'jfj:yfdf kl5
pgn] afh] hoeb|n] /f]k]sf] lkknsf] ?vdf kf;f] nufO{ k|f0f Toflug  . k|]t ?kdf
kl5;Dd Toxf“ ltgn]cfrfo{ s'nnfO{ kL8f ;d]t lbOg .
sfu]Zj/Ldf Tof] 36gf 36]kl5 jln/fdsf 5f]/f xl/s[i0f / L/fdn] cfkmgf] ;a}
L ;DklQ ;fdfGo dNodf a]r ljvg u/L kf6gsf /fhf l;l4g/l;+x dNnsf]df
k'u] . /fhf v';L eO{ pgLx¿nfO{ uf]bfj/Ldf hUuf hdLg lbO{ a;fP .
Toxf“ L/fdsf 5f]/f /3'/fdb]lv ho gf/fo0f;Dd tLg k':tf eP  . pg} ho
gf/fo0fn] sflGtk'/sf /fhf hok|sfz dNnnfO{ v';L kf/L …d'8v sf]NnÚ eGg]
uf“pdf -xfnsf]bu'g]{ kfgL Pj+ sf]8k If]q_ ljtf{ kfO{ cfkmgf k'qx¿sf ;fy ToxL“
a:g yfn]  .
ho gf/fo0f cfrfo{, To; ;do sfndf Vofltk|fKt ljåfg x'g'x'GYof] . pxfF
k|Voft Hof]ltifL Pj+ tflGqs klg x'g'x'GYof]  . cf}ifwL zf:qsf] 1ftfsf -j}B_ ?kdf
klg pxfFsf] Voflt lyof]  . sflGtk'/sf g/]z hok|sfz dNn tyf eQmk'/sf /fhf
ekltGb| dNnsf] /fhb/af/x¿df pxfFsf] ljz]if k|efj lyof]  . tL dNn /fhfx¿af6
pxfFnfO{ ljz]if cfb/ ;Ddfg ul/GYof]  .
ho gf/fo0fsf ^ efO 5f]/fx¿ dWo]h]7f Lxif{sf ;Gtlt dl0f vnsx¿ x'g .
o1df dGq ljz]if lbIff kfPsf of]xf“uf]sf];Gtltx¿ cfheGbf Ps;o jif{ hltb]lv
otf dl0f cf=bL= -cfrfo{ bLlIft_ n]Vb} cfPsf 5g  . cfhef]ln sf]xL sf]xLn] t
bLlIft dfq} n]Vg] u/]sf] klg b]lvG5  .
ho gf/fo0fsf dflxnf k'q a|xdfgGb tkm{sf]h]7f]gflt ;bfgGb d'8vaf6 k'g
uf]bfj/L uO{ a:g yfn]  . pg} ;bfgGbsf ;ftf}+ k':tfsf ;Gtlt d]/f] afh] ljZj]Zj/
elgg] ejgfy uf]bfj/L 5f]8L slxn] hfjnfv]n / slxn] jlQ; k'tnL clg w'd
jf/fxL x'“b} eQmk'/ u'08df ;d]t s]xL cjlw a;L lj=;+= !(%) sf] b;ssf] dWolt/
oxf“ eQmk'/ sf};n6f/df cfO{ :yfoL ?kdf a:gyfNg' ePsf] xf]  .
cfrfo{x¿sf] xfFuf
cfrfo{x¿sf] dn b'O{ xf“uf 5g, sf}8]0o / uu{ uf]q  . oL b'O{ uf]qx¿ aLr
cfk:tdf ljxfjf/L ;d]t rNg] u/]sf] 5  . h'Dnfaf6 ;'? ePsf] cfrfo{x¿sf] j+z
klZrd dxfsfnLb]lv kj{df d]rL;Ddg} km}lnPsf] 5  . cfkmgf] Joj;fo j[lQ ljz]ifn]
h;nfO{ hxf“ cg'sn x'G5 ToxL+ uP/ a;]  . cfrfo{x¿sf] j+z dxfsfnLb]lv d]rL;Dd
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt6
dfq xf]Og kjf]{Q/ ef/t Pj+ e'6fg / jdf{ -Dofgdf/_ /fHo;Dd klg km}lnPsf]
5  . s'n b]jtfsf] khf ubf{ xfdLx¿ sfpnf]sf] j[Ifd'lg ug]{ ub{5f}+ eg] cGo s]xL
cfrfo{x¿ cdnfsf] af]6d'lg ug]{ ub{5g  .
wd{ / ;+:sf/
lxGb' wdf{jnDjL a|fDx0f kl/jf/ ePsf] x'gfn] d j}lbs wd{ / ;+:sf/df x's]{sf]
dflg; x'“  . ;fgf] pd]/d} j|taGw u/]kl5 j]b k9g} kb{5 eGg] xfd|f] k/+k/f xf]  . d]/f]
afh]n] dnfO{ æg k7]t Dn]R5 efiff g uR5]t h}g dlGb/Æ elg c+u|]hL efiff k9g
;d]t lbg'ePg  . pxf“n] eGg'x'GYof] ls …h}g dlGb/df hfg' x'“b}g, dxfjL/sf] gfËf]
dlt{ b]v]df kfk nfUb5  .Ú
hGd / afNosfn
g]kfndf PstGqLo hxfgLof /f0ff zf;gsf]pTsif{ sfn lj=;+= !(*! j}zfv
!! ut]sf lbg d]/f] hGd ePsf] xf]  .
afh] ejgfy -h;nfO{ ljZj]Zj/ klg elgGYof]_ sf kf“r efO{ 5f]/fx¿ / Pp6L
5f]/L lyP  . aHo} sf7df8f}+ cf?jf/L km}sf lt/sL rfln;]sL 5f]/L x'g'x'GYof]  . d]/f]
lktfhL lji0f'k|;fb ;flx+nf];Gtfg xf] .
To; avtsf] ;do kl/l:ylt cg'sn ;+:s[t lzIff bLIff xfl;n ug'{ePsf] d]/f]
lktfhL d]wfjL / k|ltefzfnL x'g'x'GYof]  . pxf“ s'df/L rf]s c88fdf d'vLof kbdf
hfuL/] klg x'g'x'GYof]  .
dftf v]t d+h/L pkfWofo kmlk{ª 8Nn ufp“sL kf}8]n snsL ;Gtfg xf]  . Tof]
j]nfsf] ?l9jfbL k'/ftgkGyL ;gftgL kl/jf/sL 5f]/L x'g'x'GYof]  .
afNosfn hGd:yfg sf}zn6f/af6} x's]{ a9]sf] x'“  . s]6fs]6Ldf s]xL cjlw
dfjnLdf klg lat]sf]n] 7nf] laGb|fnf] ePsf] Tof] kf}8]n kl/jf/df klg d]/f] /fd|}
kl/ro / k|efj lyof]  .
lzIff bLIff
3/ kl/jf/df k9g' k9fpg'k5{ eGg] efjgf lyof]  . /fd|/L kl9lbP x'GYof] eGg]
cfkmGtx¿ ;a}sf] ;bfzotf lyof]  . 5f]/f] k9] n]v]sf] 7nf] ljåfg agf]; eGg]
cfdfsf] rfxgf lyof]  . lsgeg] Pshgf dfdf k+l8t x'g'x'GYof] t'n;Lgfy kf}8]n  .
dfdf 3/tkm{ afh]sf PsefO sxlnPsf Hof]ltif k+l8t lyP ;o{gfy eGg], h;n]
kfqf] klg 5kfp“y]  . cfkmgf] afh] klg k|Voft k+l8t ePsf]n] 5f]/f]n] klg w]/} k9f];
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 7
/ gfdL k+l8t agf]; eGg] d]/f] cfdfsf] 7nf] OR5f lyof]  . v]ltkftLdf cfkmn] b'Mv
si6 vk]/ klg d]/f] k9fOdf cfdfn] ;Sbf] nufgL ug'{ePsf] xf]  . sf7df8f}+df 8]/f
u/]/ a;L k9bf cleefjssf] ?kdf d]/f] dfOnf af xl/k|;fbn] klg obf sbf df]x/,
?k}ofF, s]xL /sd £o lsg]/ vfg' elg lbg] ug'{x'GYof]  .
/fgLkf]v/L ;+:s[t k|wfg kf7zfnfdf k9bf s'g} ;do dfdf t'n;Lgfy;“u klg
dxfaf}4 cf]6'lt/ 8]/fdf ;“u} a;L k9+]  . bfn rfdn cflb /f;g kfgLsf] Joj:yf
cfdfn] g} ul/lbg'x'GYof]  . s]xL ;xof]u dfdfaf6 klg ePsf] xf]  . ;f“em laxfg eft
dfdfn] g} ksfpg'x'GYof], ;3fpg] sfd d klg uy]{+  .
o;/L k9b} d}n] k|yd k/LIff kf; u/] kZrft tLgwf/f kf7zfnf ;+:s[t
5fqfaf;df a;L k9g lgj]bg lbP“ / gfd klg lgl:sof]  . ToxL“ a;]/ k9g] d]/f]
OR5f lyof] . Toxf“ Leb| zdf{x¿ d eGbf Ps aif{ cl3sf x'g .
tLg wf/f ;+:s[t 5fqfaf;df hfg vf]h]sf] d 3/df cfP kl5 of] yfxf kfpg'
ePsf] d]/f] afh]n] dnfO{ bfg] u'7Lsf] eft vfg hfg]  xfdL dl/;Sof}+  ;fu /
l9+8f] vfP klg cfkmgf] 3/sf] vfg'k5{  . csf{sf] bfg u'7Lsf] bfgf vfg'x'“b}g elg
/f]Sg' eof]  . Tof] a]nfdf cg'zf;gsf] /fd|f] kfngf x'GYof]  . d hfg ;lsgF  . kl5
lj:tf/} 3/df cfly{s cefj x'g yfNof]  . d]/f] cfdfnfO{ @@–@# jif{sf] pd]/d} ljwjf
x'g'k¥of]  . afaf :ju{af; ePsf] tLg dlxgfkl5 hlGdPsf] d]/f] efO{ alb|k|;fb ue]{
6'x'/f] lyof]  . d c9fO aif{sf] dfq lyP“  .
cfdfn] v]tL kftLaf6 b'Mv lhnf] u/L xfd|f] nfng kfng ug'{kg]{ x'“bf
pxf“nfO{ al9g}} tslnkm lyof]  . To;f] x'“bf d}n] l56} hfuL/ vfO lbPx'GYof]
eGg] b]j/ h]7fHo'x¿;Fu 5'l§P/ cnu} a:g' ePsL d]/L cfdfsf] OR5f lyof]  .
afh] rf“xL clt{ pkb]zn] ;bfzotf /fVg'x'GYof]  . cfly{s e/y]u vf;} ePsf]
xf]Og  . hflu/ gvf]h  . vf;u/L gf]s/L ug'{ eg]sf] csf{sf] sdf/f] aGg' ;/x xf]
elg pxf“ eGg'x'GYof] .
7nf] ?kdf v]ltkftLdf nfUg' x'“b}g, v]ltkftLlt/ a9tf Wofg uPdf sf]bfn]
xf]OG5 eGg] pxf“sf] wf/0ff lyof]  . pBf]u, Jofkf/ cflb Joj;fo ug]{ t xfd|f]
;+:sf/g} lyPg  . ;+:s[t k9L /fd|f] ljBf xfl;n u/]/ efujb k'/f0f eGg] 7nf]
kl08t xf]p eGg] afh]sf] clt{ pkb]z lyof]  . hhdfgL / k'/]TofO{+ klg pxf“ ug{
lbg'x'GgYof]  . To;}n] d}n] afh]sf] pkb]z cg';f/sf] nfOg ckgfpg vf]h]+  .
tLg wf/f ;+:s[t 5fqfaf;df a;L k9g] cfkmgf] OR5f / kfPsf] cj;/ 3/af6
ePsf] /f]sfj6n] d s]xL pbfl;g ag]+  . hflu/ vfgsf] nflu P3f/ kf; x'g'kg]{  .
of] x'gnfO{ ca :sn hfg' t lyPg  . ;+:s[t k9]sf] / ul0ftdf klg ljz]if bvn
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt8
/x]sf] d ;fdfGo 1fg / P]g ;|]:tfdf klg sdhf]/ lyOg“  . g]kfnL ljifosf] s'/f
xf], Tof] dnfO{ cfOxfNYof]  . cfkmn] Tof] ;d'Rr gk9]sf] ePtf klg d}n] l7dLsf
ljBfyL{x¿nfO{ a]n'sf P3f/ kf; k9fpg yfn]+  .
kl5 d}n] olQs} P3f/kf;sf] k/LIff lbg uP“  . d}n] oxL+ k9fPsf] Pshgf
ljBfyL{n] klg d ;Fu} k/LIff lbof]  . d}n] eGbf a9L c+s p;n] NofP5  . xfdL b'j}
kf; eof}+  . k|yd k/LIff kf; u/] kZrft d b/af/ xfO{ :sn ejgdf /x]sf] To;
;dosf] ;+:s[t ljBfnodf dWodf k9g yfn]+  . kj{dWodf kf; u/]+  . k9fOdf d t]h
lyP+, kl5 k/LIff lbg agf/; uPsf] x'“  . k+= go/fh kGt d]/f] u'? x'g'x'GYof]  . d}n]
Hof]ltif ljBf klg pxf“;“u} l;s]sf] x'“  .
ca d]/f] efO klg x'sL{ al9;s]sf] / 3/df ljlw Jojxf/ a9b} uPsf]n] cfdfnfO{
cfly{s sl7gfO{ x'g yfNof]  . 3/af6 oy]:6 ;xof]u k'Ug] cj:yf g/x]sf]n] Psfu|
Wofg lrQn]cfkmgf]k9fO{nfO{ cufl8 a9fpg]cj;/dnfO{ k|fKt x'g ;s]g . hUuf
hdLg s]xL ePtf klg clxn] h:tf] hdLgsf] dNo lyPg  . o;sf] ;qmL ljlqmaf6
cfkmgf] Jojxf/ rNg] cj:yf xf]Og  . t;y{ d}n] 3/sf] cfly{s cj:yf ;'wf/ ug{
cfo cfh{g tkm{ nfUg'kg]{eof] . clg o;f];Ktfx k'/f0f cflb sfo{df klg nfu]+ .
/fhgLlts k|efj
d]/f] afh] ljZj]Zj/ kmTo ;d;]/sxf“ kl08TofOF ug'{x'GYof]  . kmTo ;d;]/ h=a=/f=
jL/ ;d;]/sf ! efO{x¿ dWo] eLd ;d;]/ kl5sf sdfl08ª hg/n x'g, hf] cToGt
kl/dL, ljåfg, pbf/ k|s[ltsf / zfx;L lyP  . d]/f] afh] pgsf] u'? x'g'x'GYof]  .
/0ff]låk l;+xnfO{ dfbf{ h'gh'g efOx¿n]rGb| ;d;]/nfO{ ;3fP tL tL efOx¿nfO{
pgn] dfl/lbP eGg] s'/f 5  . o;k|sf/ rGb| ;d;]/sf] kfnfdf w]/} ef/bf/x¿
dfl/P . ;Qfsf nflu bfHo sfsf afp h;nfO{ klg dfl/lbg]h'g k|j[lt{ /f0ffx¿df
lyof], To;af6 d]/f] afh]nfO{ pgLx¿k|lt 3[0ff pTkGg eP5  . oL kltt j+zx¿sf]
rfs/L u/]/ vfg' eGbf a? vfg gkfP/ ef]s} dg'{ hflt xf] elg pxf“ Toxf“ hfg
5f]l8lbg'eof]  .
lj=;+= !(^^ df kmTo ;d;]/ lat]kl5 pgsf 5f]/fx¿ k|r08 ;d;]/ nufot
d]/f] afh]nfO{ af]nfpg 3/;Dd cfkm}+ cfP  . pxf“n] hfg OGsf/ ug'{eof], hfg' ePg  .
oL /f0ffx¿ eg]sf o:tf ;Gtfg x'g ltdLx¿n] ltgsf] rfs/L u/L gvfg' egL
afh]n] cYof{pg' ePsf] lyof]  . dnfO{ /f0ffx¿ k|ltsf] gsf/fTds k|efj of] klg
Pp6f lyof]  .
lj=;+= @))#÷)$ ;fnlt/sf] s'/f xf], To; a]nf n}grf}/ v'Nnf / km/fs ;kmf
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 9
rf}/ lyof]  . ;f“emkv Toxf“ r]tgzLn af}l4s JolQmTjx¿sf] hd36 x'g] uYof]{  .
To;dWo] rf}/ 5]p a:g] ljxf/Lnfn eGg] Pshgf eb| k'?if lyP, pg}sf 5f]/f
hLjgnfn ;Tofn hf] kl5 ;+;bsf] dxf;lrj klg eP  . csf]{ xfd|f] af;'b]j
l/;fnhLsf gft]bf/ sGof :snsf ;+:yfks of]ugfy Kofs'/]n Pj+ k+= O{Gb|gfy
Kofs'/]n klg x'g]uy]{  .
/Tgb]j kf}8]n -slj lz/f]dl0f n]vgfy kf}8]nsf sfsf gftfsf JolQm_, ;'Gb/
k|;fb, 7fs'/k|;fb Pj+ gGb/fd e08f/Lx¿ tyf uf}/Lk|;fb cflb JolQmTjx¿ klg
Toxf“ x'g]uy]{  . o:t} cGo s]xL JolQmx¿sf] pkl:yltdf Toxf“ /fli6«o / cGt/f{li6«o
/fhgLlt nufotsf ljifox¿df ukm x'GYof] . To; avt ef/tdf dxfTdf ufGwLsf]o'u
lyof] / Toxf“ ptfaf6 cvaf/x¿ klg cfp“y]  . uf}/Lk|;fbn] …;r{ nfO6Ú / ljxf/L
nfnn] …;+;f/Ú eGg] Ol08og Go'h k]k/ Nofp“y]  . g]kfnsf] ;+jGwdf n]v tyf va/
5flkPsf cGo kq klqsfx¿ klg n'sfO{ l5kfO{ Toxf“ cfOk'Uy] . To; df]xlkmndf
a;L ukm ug]{ / ;'Gg] d]/f] klg afgL a:of]  .
d]/L km'k'sf] 3/ n}grf}/df 5  . d Toxf“ a/fa/ uO{ a:g]uy]{+  . d cln ;lqmo
ePsf] 7fg]/ xf]nf km'kfh'n] klg dnfO{ a9L :g]x ug'{x'GYof]  . km'k'sf] 3/sf] aundf
kf]v/f, tgx“ If]qsf wgLs JolQm /Tgb]j a:g] uy]{, zfob ptfaf6 o; If]qdf cfO{
cln cufl8 3/ agfO{ a:g] JolQm pg} x'g  . g/sfGt clwsf/L hf] kl5 ;lrj klg
eP, ;'?df logL pg} /Tgb]js} 3/df 8]/f u/L a;]sf lyP  .
/Tgb]j sf+u|]; lyP / efj's :jefjsf slj klg  . km'k'sxf“ hf“bf a:bf 3/ ;Fu}
ePsfn] pgL;Fu d]/f] ;+ut / 3lgi7tf a9g yfNof]  . d]/f] km'k'sf 5f]/f efO nId0f
e§/fO{ klg d ;Fu ;Fu} x'Gy]  . pgL t klxn] g} sf+u|]; alg ;s]sf] /x]5g  . pg}
/Tgb]jn] dnfO{ xftsf] cf}+nfsf] 6'Kkfdf l;of]n] 3f]r]/ /ut lgsfnL ToxL /utn]
;lx5fk u/fO{ lj=;+= @))% ;fndf sf+u|];sf] ;b:otf lbPsf x'g  . o;/L d sf+u|];
ag]+  . /Tgb]j hËaxfb'/ /f0ffsf] 5f]/fsf u'?sf] 5f]/f x'g  .
lj=;+= !(($ ;fndf d k/LIff lbg agf/; uPsf] lyP“,ToxL+ w]/} lj/fdL k/]+  .
;fob k/LIffsf] nfuL u/]sf] sl7g kl/d cg'sn v'/fsL gk'u]/ xf]nf  . kl5 oxf“
cfP“, d'vaf6 vn vn sf]k/f e/ /ut cfpg] k6s k6s cfpg]  . o;/L /ut
gyfldPkl5 dnfO{ ca af“Rb}g elg 7fp“ ;f/]/ /flvof]  . Tof] a]nf 8S6/sf] hdfgf
lyPg, a}Bx¿sf] hdfgf lyof]  . pgLx¿x¿n] ;j0f{ dfntL cflb ljleGg /;fbL
v'jfP  . j}Bx¿sf] cf}ifwL nfdf] ;do;Dd ;]jg ug'{kg]{ / d'v afg'{kg]{ x'G5  . o;/L
k6s k6s d'vaf6 /ut cfpg yfn]kl5 dnfO{ Ifo /f]u x'G5 ls af“Rb}g ls eg]/
k9fOdf d]xgt gug{ cfkmGtx¿af6 bjfj x'g yfNof] .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt10
To; avtb]lv d'vaf6 skmdf /ut lg:sg] d]/f] Tof] /f]u clxn] *) jif{sf] of]
pd]/;Dd klg lgd{n x'g ;s]g  . kl5 o;nfO{ Pnf]KofyLdf æa|f]ªs|fOl6;Æ elgof]  .
x/]s aif{ df};d kl/jt{g x'g] Ct'df -sflt{s / r}q_ of] ;fdfGo ?kdf /]vf k5{,
s]xL cf}iflw ljz]if P06Ljfof]l6s ;]jg u¥of] clg l7s x'G5  . ToxL /f]un] klg d]/f]
k9fO{ cufl8 a9fpgdf dnfO{ cj/f]w k'¥ofof]  .
j}jflxs hLjg
3/df sfd ug{ cfdf PSnL x'g' ePsLn]pxf“nfO{ sfddf ;3fpg];xfossf]
cfjZostf lyof]  . cfdfn] cfkmgf h]7fHox¿;Fu /fo lnO{ efO;Fu ;Nnfx u/]/
k= ! g+= wflbª hLjgk'/sf -kl5 :joDe cufl8 a;f]af;_ k+= b]jgfy uf}tdsL 5f]/L
;Ltf uf}td;Fu ljjfxsf]to ug'{eP5 .
s]6L dg gkgf{sf] sf/0fn] ge} To; avt dnfO{ ljjfx ug]{ OR5f gePsf]n]
d s]6L x]g{ Pj+ sfds'/f] l5Gbf tyf l6sf nufpg klg uPsf] xf]Og  . d]/f] 7nf
jf s[i0fk|;fb cfrfo{ /bfh'x¿ an/fd k|;fb tyf Zofdk|;fb Pj+ dfdf t'n;Lgfy
kf}8]n cflb ;d]t uO{ sf7df8f}+ u0f]z:yfgdf ljjfxsf] sfd s'/f l5lgP5  . p
a]nfsf] hdfgf o:tf] lyof]  . o;/L !((* ;fndf d]/f] klxnf] ljjfx eof]  .
d]/f] ;;'/f dfOnf u'?Ho'sf]df k+l8TofO{ ug'{x'GYof], df+;fxf/, w'd|kfg gug]{ clUg
xf]qL eGg] kl/jf/  . pxf“x¿ dnfO{ klg df+;fxf/ / w'd|kfg 5f8g eGg'x'GYof] t/ d
cln cx+sf/L :jefjsf] ePsf] x'gfn] d}n] o;nfO{ d]/f] cfbtdf ;;'/fnLsf] x:tIf]k
x'g vf]h]sf] eGg] ;DemL tL lrhx¿ dnfO{ emg} 5f8g dg nfu]g  . To;f] x'gfn]
pxfFx¿;Fu d]/f] ;fËf]kfËf] plt ldNb}gYof]  .
/fhgLlts ofqf
/fhgLltdf d]/f] klxnf] cfsif{0f eg]sf] /f0ffzf;sx¿ k|ltsf] 3[0ff / å]if h'g
d}n] k|ToIf b]v]+ / d]/f] afh]n] klg dnfO{ o:t} eGg'eof]  . bf];|f], – n}g rf}/df a:g]
u/]sf] ljxf/Lnfn / of]ugfy Kofs'/]nx¿sf] df]xlkmn hxf“ ;xeflu x'g] d]/f] nt
al;;s]sf] lyof] / t];|f], /Tgb]j;“usf] ;+ut  . log} sf/0fx¿n] ubf{ d]/f] /fhgLlts
r]tgzLntfsf] hfu/0f eof] / em'sfj x'g uof]  . clg d /fhgLltlt/ nfu]+  . t/
Tof] a]nfdf d]/f] /fhgLlt eg]sf] oL ;a gful/s clwsf/ cflb OToflb eGg'eGbf
klg hgtfsf] ;]jf ug'{ lyof]  .
/f0ffzfxLnfO{ x6fpg' / pgLx¿af6 lyrf] ldrf] ePsf] zf]lift kLl8t hgtfnfO{
d'Qm u/fpg'g} dn p2]Zo lyof]  . Tof] ugf{sf nflu ;f]em} oL ;a s'/fx¿ af]n]df
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 11
pgLx¿n] dfl/lbO{ xfNy]  . pgLx¿ af]Ng] b]jtfem}+ g} lyP  . x's'dsf] hjfkm 5}g,
sfnsf] cf}iflw 5}g, eGg] hdfgf lyof]  . To;f] x'gfn] ;fdflhs s'/fx¿ lnP/ hgtf
dfem k'Ug'kYof]{  .
blIf0ff ;lIf0ff glnOsg /fdfo0f, efujb cflb ;'gfp“5' eg]/dfG5]x¿ hDdf
u¥of] clg To;} l;nl;nfdf /fdfo0f Pj+ efujb sfndf zf]if0f d'Qm ;dfh s:tf]
lyof] eGg] j0f{g u/]/ ck|ToIf ?kdf cfkmgf] kl/jt{gsf/L Ph]G8f /fVg] uy{]+  .
csf]{ Pp6f dfWod lyof] k/f]ksf/ ;+:yf, d'7L bfgsf nflu 3/ 3/df Pp6f
Pp6f 3}+6f] af“l8lbP/ ltdLx¿n] rfdn lk7f] h] vfG5f} k|To]s lbg Ps d'7L o;
ef“8f]df /flvb]p elgof]  . To;nfO{ cf}iflw dnf] cflb k/f]ksf/L sfo{df pkof]u ug]{
;fwg agfP/ x]g{] cf]g]{ sfd k/f]ksf/ ;+:yfsf] dfWodaf6 ul/of]  .
/fdfo0f Pj+ efujt / k/f]ksf/ ;+:yfsf] dfWodaf6 @)) ;fn cufl8
o;/L d}n] sf7df8f}+ pkTosfsf] ljleGg If]qdf hgtfdfem uO{ sfd u/]+  . Tof]
a]nfsf] /fhgLlt clxn]sf] h:tf] vlr{nf] lyPg  . d}n] cfkmn] s]xL kfp“ eg]/ xf]Og
d'n'snfO{ s]xL lbg ;sf}+ eg]/ /fhgLlt u/]sf] x'“  .
cfdfsf] OR5f
d]/L cfdfsf] OR5f 5f]/fn] hflu/ vfcf]; / 3/sf] cfly{s cj:yf ;'lw|cf];
eGg] lyof]  . d hfuL/lt/ gnfu]sf]df pxf“ w]/} lk/ ug'{x'GYof]  . d}n] cfdfsf]
ToxL Pp6f OR5fsf] cj1f u/]+  . d}n] klxn]g} elg ;s]+ d]/f] afh]n] ubf{ d}n] c+u|]hL
ljBf kl9gF .
afh]n] d]/f] nfng kfngdf eg] Wofg lbg'ePsf] xf]Og  . pxf“ Pp6f kf]Vt
Hof]ltifL x'g'x'GYof] / tflGqs klg  . pxf“ Pp6f 5'§} :jefjsf] dflg; x'g'x'GYof]  .
pxf“ k||fo 3/df a:g'x'b}gYof]  . syf k'/f0f eGb} klg lxF8g'x'GYof]  . emf/km's
ug'{x'GYof], o;sf] hg dfg;df 7nf] k|efj lyof]  . dflg;x¿ o;df pxf“nfO{ w]/}
ljZjf; ub{y] . ljleGg zlQm lk7x¿df k'uL ;fwgf ug]{ pxf“ ttsfnLg ;dosf
7n} ;fws x'g'x'GYof]  . sxf“ hfg'x'G5, s] vfg'x'G5 3/df s;}nfO{ kQf x'“b}gYof]  .
km]l/ x7ft 6'Kn'Ss 3/df cfO klg k'Ug'x'GYof] / s;}n] s]xL elglbP a'em]/ ufnL
klg ug'{x'GYof]  .
/fhgLltdf LdtLsf] ;xof]u / kfl/jfl/s cj:yf
/fhgLtLs r]tgfsf] Tolt w]/} ljsf; eO g;s]sf] To; hdfgfdf d]/f] klxnf]
LdtLaf6 dnfO{ cfkmgf] /fhgLlts ofqfdf s'g} afwf cj/f]w ePg  . pgn]] d ;Fu
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt12
slxNo} s'g} l;sfot ul/gg / dfu klg /flvgg  . afn aRrfx¿sf] x]/rfx / /fd|/L
3/wGwf ;dflng  . pgL Pp6L c;n kTgL / cg'zfl;t a'xf/L lyOg  . o;}n]] g}
d]/f] /fhgLlts ofqfdf ;xof]u x'g uPsf] xf]  .
kl5 pgsf] :jf:Yo 3]/} v/fj eof]  . h]7f] 5f]/f] /3'gfy csf]{ ljgf]b / 5f]/L
uLtf hlGd;s]sf lyP  . ;'?df yfxf ePg, pgsf] kf7]3/ w]/} v/fa eO;s]sf]
/x]5, To;a]nf sf7df8f}+df w]/} gfd rn]sf 8fS6/ ch'{gg/l;+x lhgfgL / j;Gt
axfb'/ lyP  . clg Pshgf cd]/LsL 8fS6/ klg ;+of]un] cfOk'u]sL lyOg  . tL
;a}n] /fd|/L hf“r u/] / gAa] k|ltzt cfzf 5}g, ljb]zdf nuL pkrf/ u/fP klg
bz k|ltzt dfq cfzf ug{ ;lsg]atfP . t'?Gt}ljb]z nUg ;Sg]cj:yf klg
g/xFbf olQs}df @)!! ;fnd} pgsf] b]xfj;fg eof]  .
b'O{j6f 5f]/f / Pp6L 5f]/L klg eO;s]sf]n] bf];|f] ljjfx ug]{ d]/f] ;f]r lyPg  .
b'O{ jif{;Dd o:t} ;f]rdf a;]kl5 csf]{ ljjfx ug{ cfdfaf6 dnfO{ 7nf] bafa eof]  .
olb d}n] csf]{ ljjfx gu/]df cfkm cg;g a:g] wDsL cfdfaf6 x'g yfn]kl5 d}n]
d+h'/L lbP“  . nlntk'/ Odf8f]n a:g] k+= Cif]Zj/ cof{nsL 5f]/L ljdnf;Fu o;/L
d]/f] bf];|f] ljjfx klg eof]  .
@)!$ ;fndf kf6L{n] u/]sf] eb| cj1f cfGbf]ngdf cfkmgf] ;lqmo ;xeflutf
kl5 @)!% ;fnsf]cfd lgjf{rg tfsf hgtf;Fusf];xh ;Dks{sfnflu d l7dL
axfvf ahf/df 8]/f lnP/ a;]+  . afnaRrfx¿ cfdf / efO;Fu}} /x]  . lgjf{rgdf
ljhoL e} ;+;b ;b:o ag]kl5 sf7df8f}+lt/} Hofbft/ gS;fn rf/ 9'+u]df 8]/f u/L
a;]sf] x'“  . To;avt h]7f] 5f]/f] /3'gfy / 5f]/L uLtf k|foM d ;Fu} pt} x'Gy] eg]
ljgf]b rflxF ;fg} afnsb]lvg} 3/ 5f]8g rfxFb}gYof]  .
@)! ;fn k'; ! ut]sf]36gf x'“bf bf];|L kTgLtkm{af6 5f]/L pld{nf tLg dlxgf
dfqsL lyO{  . @)! b]lv @)@% ;fn;Dd ef/t lgjf{;gdf /xFbf 5f]/f] dx]Zj/ pt}
d'hkmkm/k'/ tyf 5f]/Lx¿ k'ikf / piff b/eËfdf hlGdPsf x'g  . lgjf{;gaf6 kmls{P
kZrft 5f]/fx¿ lszf]/ -hf] clxn] ;–kl/jf/ cd]l/sflt/ a:5_ / O{Zj/ hlGdP  .
d @)@% ;fndf lgjf{;gaf6 kmls{g' cufj} 5f]/f] /3'gfysf] sd pd]/d} ljjfx
eO{ rf“u'sf s'Os]n kl/jf/;Fu gftf hf]l8Psf] lyof]  . kl5 5f]/L uLtf / pld{nfsf]
;d]t ljjfx eO{ ;s]kl5 s[lif ljsf; a}+sdf sfd ub}{ /x]sf 5f]/f ljgf]bsf]
ljjfx lqe'jg ljZjljBfnosf k|fWofks – ef]hk'/ lgjf;L xl/k|;fb g]kfnsL 5f]/L
od'gf;Fu eof]  . @)#* df3df ljgf]bsf] ljjfxsf] 6Lsf 6fnf] u/]sf] lbgdf Toxf“
u0f]zdfghL / ls;'ghLx¿ ;d]t pkl:yt x'g'x'GYof]  .
To;kl5 5f]/Lx¿ k'ikf / piffsf] klg ljjfx eof] clg ;dosf] s]xL cGt/fndf
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 13
Ps bzs cjlw aLrdf 5f]/f] dx]Zj/sf] ljjfx e}/xjfsL ;/Ltf nfld5fg];Fu /
p;sf efOx¿ lszf]/ / O{Zj/ b'a}sf] ljjfx ef/tsf] ljxf/, /fdgu/ lgjf;L qmdzM
Zj]tf l/dfn / zf]ef vgfn;Fu eof]  .
o; k|sf/ d]/f] /fhgLlts ofqfdf kl5Nnf]] LdtLaf6 klg cefj / tslnkmsf
afah'b s'g} cj/f]w ePg  .
afNosfn
d]/f] afh]sf kf“r efO 5f]/fx¿ lyP . 7nf] af s[i0fk|;fb wd{–sd{df Hofbf lng
x'g'x'GYof]  . /f0ffsfndf Ps k6s cfkmgf] s'nfrf/ / hflto ;+:sf/ k|lts'n cfr/0f
u/]sf]elg 8f= lkgfsL k|;fb cfrfo{nfO{ -z}nhf cfrfo{sf lktf_ bfh'efOx¿af6
eft efG5f sfl6+bf pxf“n] zf:qLo k}/jL u/L eft rnfO{ 7nf] u'g nufOlbg' ePsf]
lyof]  . To:t} lji0f'dl0f cfrfo{nfO{ -/fhf dx]Gb|sf] kfnfdf zlQmzfnL JolQmTj–
;/bf/_ klg pxf“sf] 7nf] k|efj lyof] / pgL pxf“sf] uf]8fd} 9f]Uby]  . pxf“ ;uf]naf6
5'§L leGg e};Sg' ePsf] lyof]  .
dfOnf af xl/k|;fb l7dL klZrd If]qsf] lhDdfjfnL ug'{x'GYof]  . To;}n] 3/df
aflx/sf dflg;x¿sf] afSn} pkl:ylt /xg] uYof]{  . To:t} sflx+nf af /fdk|;fb /
sfG5f nIdL k|;fb x'g'x'GYof]  . sfG5f afsf] b'a} LdtLx¿af6 ;Gtfg ePgg  . rf/}
hgf afpx¿sf];+o'Qm kl/jf/5Fbf an/fd bfO /Zofd bfO{ kl5 d h]i7 lyP“ .
d cln r]tgzLn :jefjsf] klg ePsf]n] ;a} efOx¿df d]/f] 8f]ldg]zg x'g]uYof]{  .
v]ns'b cflb / em} emu8f tyf jfbljjfbdf d]/f] cfb]zsf] ;a}n] kfng uy]{, g]t[Tj
d]/f] /xGYof]  .
d a/fa/ dfdf3/ kmlk{Ë 8f]Nn ufp“df klg uO{ a:g] ub{y]+  . d]/f] cfdfsf] h]7f
afa' sfG5fafa' cflbsf 5f]/fx¿ / c? efOx¿df ;d]t d g} h]7f] ePsfn] Toxf“
klg g]t[Tj / 8f]ldg];g d]/f] g} /xGYof]  . sf]xL dfdfx¿ Toxf“sf :yfgLo ;d'bfonfO{
v]taf/L lwtf] aGwsdf lnO{ C0f nufgL u/]/ Aofh / To;sf] :ofh klg lng]
ug'{x'GYof]  . kRg g;Sg] of] :ofh ;d]tsf] ttsfnLg ;fdGtL k/Dk/fnfO{ tf]8g d}n]
pxf“x¿nfO{ bafa lbPsf]lyP“ .
d]/f] 3/ kl/jf/sf cfkmgf efO elthfx¿ dfq xf]Og ufp“3/ j/k/sf cfkmeGbf
sd pd]/sf c? dflg;x¿nfO{ klg d cfkmgf] 3/ cf“ugdf k9fpg] uy]{+  . To;
avt ;fwf/0f hgdfg;df 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ k9fpg'k5{ eGg] r]tgzLntf g} lyPg  .
d]/f] l5d]sL cfkmgf] ;dsfnLg Pshgf JolQmnfO{ d}n] n]v k9 u/fpg vf]Hbf
p;sL cfdfn] d;Fu cfO{ lbgdf Ps ef/L 3f“; sf6L Nofpg] 5f]/fnfO{ lauf/L lbg
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt14
nfu]sf] / lbgdf Psdfgf b'w sd e} cfdbfgL 36]sf] 5 elgg  . cfkmnfO{ 5f]/fsf]
k9fO{ n]vfO{;“u s'g} dtna ge} b'wsf] a9L pTkfbg ;“u ;/f]sf/ /x]sf] b'Mv];f]
kf]v] kl5 3/b]lv 6f9f;Dd k'uL 3f“;sf] ef/L Nofpg'kg]{ Tof] JolQmnfO{ d}n] cfkmg}
3/ sDkfp08sf] jf/L sfGnfdf lbgsf] Psef/L 3f“; sf6g lbP/ art ;dodf
n]vk9 u/fP“  . To;/L tL JolQm n]vfkl9 hfg]kl5 hUuf cflb sf/f]af/ ;d]taf6
lgs};DkGg klg eP .
v]ns'b / k9fOn]vfO{ cflbsf] dfWodaf6 o;/L d}n] cfkmgf ;dsfnLgx¿sf]
cu'jfO{ u/]+  . !)–!@ aif{s} pd]/b]lv ufp“ l5d]sLx¿sf]df ;fdflhs sfo{ ljz]if
Gjf/fg, kf:gL Pj+ k'/f0f cflbdf v6g vf“rf] cK7of/f] kbf{ d ;xfotf k'¥ofOlbGy]+  .
!%–!^ aif{s} pd]/b]lv ul/a u'?jf / cgk9x¿sf nflu k};f glnOsg d'kmtdf g}
aflb–k|ltafbL, clh{ / b/vf:t cflb n]lvlbg] ub{y]+  . ;dfhdf 3'nldn e} g]t[Tj
lng] d]/f] Pp6f kIf o;/L klg phfu/ ePsf] xf]  .
km';{b ePsf] a]nfdf d}n] dflg;x¿ e]nf u/fO{ syf k'/f0fx¿ cflb ;'gfP/
kl/jt{gsf s'/fx¿ eGg] ub{y]+  . dflg;x¿ d'Uw e} ;'Gby] / ax; klg ub{y]  . @))
;fn cufl8 ;dfhsf] tNnf] / dflyNnf] ju{df o;/L d]/f] ;Dks{ ePsf] xf]  .
l7dL e'nfFv]nsf sfhL axfb'/ eGg] d]/f Pshgf lxt}ifL ldq lyP  . pgL
wf]qmf]df la:s'6 lnO{ gf]n af]s]/ pkTosfleq ltg} zx/ / ufp“ ufp“df a]Rg hfg]
ub{y]  . pgsf] gfd g} la:s'6 sfhL axfb'/ lyof]  . la:s'6 laqmLsf] l;nl;nfd} cfkm
sf+u|]; x'“ gelgsg} /f0ffzfxLsf] lvnfkmdf k|hftGq eg]sf] olt hflt s'/f xf] eGb}
yfxf gkfpg] ta/n] k|rf/ k|;f/ ub{y]  . o; tl/sfaf6 klg xfd|f sfo{x¿ x'Gy]  .
snf ;+:s[lt Pj+ v]tLkftL / Jofkf/ Joj;fo ljz]ifsf] dfWodaf6 To;/L xfd|f s'/fx¿
hg ;dIf k'¥ofOGYof] . k|;Ëjz s'/f ub}{ hf“bf xfd|f s'/fx¿sf rrf{ x'Gy] . v'nd
v'Nnf ?kdf xfd|f s'/fx¿sf] k|rf/ k|;f/ ug]{ t sf]xLsf] klg lxDdt x'Fb}gYof]  .
@)) ;fnsf] kl/jt{g kl5 o;sf lj?4 k|ltufdLx¿af6 xdnf eof]  . /f0ffx¿n]
kfNg] cf7 kxl/of, x'Ss], au}+r], wfO{, a'a', ;';f/] / s]6Lx¿ cflb;d]t k|fo sf7df8f}+
pkTosfsf] o;} sf“7 If]qdf a:g] 8]8 b'O{ ;o kl/jf/ tyf kj{ ! g+= / klZrd ! g+=
sf o:tf JolQmx¿ g} k|ltufdL lyP  . /f0ffx¿sf] ho lrtfpg] ltgLx¿nfO{ cfkmlt/
cfslif{t u/L cfkmnfO{ c;n egfpg d}n] To:tf] rl/q agfPsf] lyP“  .
;|f]tM
!=	 k'Vof}{nL;DaGwL – cfrfo{ j+zfjnL
@=	 g]kfnsf] ;+lIfKt j[QfGt – Oltxf; lz/f]dl0f afa'/fd cfrfo{
bf];|f] v08
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 17
/Iff bn u7g
k/f]ksf/sf] dfWodaf6 hg;]jf ug{ / hgtfsf] 3/b}nf];Dd k'Ugsf nflu
;dfh;]jL bofjL/ l;+x s+zfsf/n] /f0ff zf;g sfndfg} u7g ug'{ePsf] k/f]ksf/
;+:yfsf] zfvf d+h'jh| ah|frfo{sf] cu'jfO{df l7dLdf klg lhNnf :t/s} zfvf d}n]
cfkmgf] k|oTgn] :yfkgf u/fPsf] lyP“  . of] ;a} hfgsf/L ePsf d+h'ah| u'efh'
clxn] klg hLljt} x'g'x'G5  .
k/f]ksf/ ;+:yf ;+rfngsf nflu k|To]s 3/ 3/df df6fsf] 3}nf] af“l8lbof] /
hgtfx¿nfO{ pgLx¿n] rfdn lk7f] h] vfG5g x/]s lbg Ps d'7L To:tf] cgfh
3}+6f]df ;+u|x ul/lbg cg'/f]w u¥of]  . clg dlxgf dlxgfdf To:tf] 3}6f]df ;+u|lxt
cgfhnfO{ ;+sng ug{ hf“bf hgtf;Fu ;Dks{sf]dfWod eof] . To;/L ;+slnt
cgfh a]rlavg u/L k|fKt /sdn] hgtfnfO{ ;fdfGo -k|fylds_ cf}iflw pkrf/ ug{
;lsof]  . o; k|sf/ k/f]ksf/s} dfWodaf6 ;+u7g lgdf{0f klg x'g;Sof]  .
kß ;d;]/sf] k|wfgdGqLTj sfndf jL=kL= sf]O/fnfnfO{ h]n;f/ u/L sf7df8f}+
NofOPkl5 lbg lbg} h'n';df dfG5] v6fpg' kg]{ eof]  . lhDd]jf/L kj{s cfh t“ hf
ef]ln p hf egL h'n';df v6fpg] k7fpg] sfo{ k0f{ axfb'/ Pd=P= n] u/]sf lyP  .
To;/L dfG5] k7fpg] Jofs kmf];{df k/f]ksf/ ;+:yf lyof]  . eGbf ;fdflhs ;+:yf
elgP klg o;} ;+:yfdf ;+nUg dflg;x¿nfO{ g} kl/rfng ul/of]  .
k|ltufdLx¿ xdnf ug{ p7] eg] k|lt/f]wsf nflu cfkmgf] zlQm ;+ro ug]{ p2]Zon]
u0f]zdfghLsf] ;Nnfx cg';f/ @))–)* ;fnlt/ /Iff bnsf] ;+hfn lj:tf/
ul/of]  . sf7df8f}+ pkTosfsf] ltg} lhNnfx¿ – sf7df8f}+, nlntk'/ / eQmk'/df
lhNnf :t/sf] o:tf sfof{nox¿ :yfkgf ul/P  . sf7df8f}+ / kf6gsf] ;dy{gdf
d}n] l7dLdf csf]{ rf}yf] oxL :t/sf] zfvf :yfkgf u/L k|To]s 6f]n–6f]ndf ;d]t
o;sf]zfvfx¿ v'nfP“ .
@)) ;fnsf] kl/jt{gsf] nuQ} k5fl8 k|ltqmflGtaf6 aRg /Iff s]Gb|sf]
gfp“af6 ;+u7gsf] hfnf] o;/L 6f]n 6f]n / ufp“ ufp“df km}nfOof]  . k/f]ksf/
;fdflhs ;+:yfsf] dfWodaf6 t @)) ;fn cufl8 b]lvg} d}n] cfkmgf] If]qdf w]/}
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt18
sfd ul/;s]sf] lyP“  . cfkmgf] If]q / j/k/sf wfld{s / g}lts kIfdf hfu?s
k|fo a'9fkfsfx¿;Fu d]/f] /fd|f] ;Dks{ lyof]  . oxf“ d}n] s}of+} ;fd'bflos ljBfnox¿
:yfkgf u/fP“  . gful/s :jtGqtfsf s'/fx¿ k|rf/ u/]/ eGbf klg hg;]jfsf
sfo{x¿af6 oxf“ d}n];+u7gnfO{ dha't agfPsf]x'“ . lhNnfdf /fhgLlts eGbf
;fdflhs sfo{stf{x¿ w]/} lyP  . g]kfnL sf+u|];sf] ;b:otfn] xf]Og log} ;fdflhs
;]jfsf s[ofsnfkx¿n] d]/f] nf]slk|otf ePsf] xf]  . vf;u/L d]/f] /fhgLlts eGbf
klg ;fdflhs JolQmTjn]dflg;x¿n]dnfO{ ;fy lbPsf x'g /d}n]cfkmnfO{ cufl8
a9fpg ;s]sf] x'“  .
Ps ;o rf/ jif{b]lv zf;g ub}{cfPsf /f0ff vnssf efO{ ef/bf/ Pj+ gf]s/
rfs/x¿ / tL xLg efjgf af]s]sf dfG5]x¿sf] e'm08sf] ;+u7g lnP/ pgLx¿n]
k|ltqmflGt ug]{ x'gls eGg] h'g vt/f lyof] To;nfO{ /f]Sgsf nflu xfdLn] sf7df8f}+
kf6g / efbufpF tLg} zx/x¿df Pp6f Pp6f /Iff s]Gb| agfof}+  .
efbufp“ /Iff s]Gb|n] efbufpF zx/nfO{ dfq} a9tf x]g{ yfn]sf] x'gfn] l7dLdf
d}n] rf}yf} /Iff s]Gb| agfPsf] lyP“  . oL /Iff s]Gb|x¿sf] dn g]t[Tjdf kf6gdf
cfzf/fd zfSo sf7df8f}+df sf7df8f}+ d]l8sn xnsf d+undfg lyP Pj+ ;]qm]6/Ldf
s}nfz/fd eGg] dflg; lyP  .
6f]n–6f]ndf 6f]n /Iff ;+3 vf]n]/ k|hftGqsf lj?4 6fpsf] p7fpg]x¿;Fu
;fdlxs ?kdf k|lt/f]w ug]{ /Iff s]Gb|sf] p2]Zo lyof]  . eGgnfO{ rflxF+ ;fdflhs
;+:yf oyfy{df sfd rflxF sf+u|]; dfly cfO nfUg]k|Tofqmd0f Pj+ k|ltqmflGtsf lj?4
vf]lnPsf] ;+u7g lyof] – /Iff s]Gb|  . ;f]l;on O:o'hx¿ cl3 g;f/L /fhgLlts
s'/f dfq}n] ;a} dflg;x¿ cfslif{t x'Fb}gg  . sf+u|]; of sDo'lgi6 eg]/ dfq} t
dflg;x¿ kl5 nfUb}gg . ;fdflhs s'/fx¿ dfqn]cfd hgtfnfO{ ;+nUg u/fpg
;lsg] x'Fbf ;fdflhs ;+:yfsf] k|f?kdf vf]lnof] – /Iff s]Gb|  . uf]/vf kl/ifbåf/f
x'g;Sg] cfz+lst k|ltqmflGtsf lj?4 vf]lnPsf] ;+u7g lyof] /Iff s]Gb|  .
otf efbufpFdf dfwj ]i7 ;efklt / lji0f'eQm ]i7 eGg] ;]qm]6/L lyP  .
sf7df8f}+ / kf6gdf Pp6f Pp6f dfq} /Iff s]Gb| /xg], emg ;fgf] lhNnf efbufpFdf
rflx lhNnf :t/s} x}l;otdf l7dLdf csf]{ s]Gb| vf]lnPsf]df dfwjn] lta|
c;Gt'li6 hgfpFb} av]8f ug{ vf]h]  . t/ rf/ s]Gb|x¿dWo] sf7df8f}+ / kf6gsf
;efkltx¿n] dnfO{ ;dy{g u/] clg rf/ dWo] tLg d]/f] kIfdf x'g hfFbf dfwj PSnf]
k/]  . xfdLn] dxf s]Gb| agfpg] s'/f uYof}+{  . of] sfo{df u0f]zdfghLsf] k|f]T;fxg
Pj+ ;dy{g lyof] .
oL /Iff s]Gb|x¿df Pp6f Pp6f ;]qm]6/L Pj+ ;xof]uL /fVg u0f]zdfghLn] s]xL
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 19
cfly{s ;xof]u d u/f}+nf eGg'ePsf] lyof]  . /Iff s]Gb|x¿sf] u7g / ;~rfngdf
cfkm ;+/Ifs h:tf] eP/ pxf“n] ;xof]u k'¥ofpg'eof]  . of] sfo{df pxfFn] s]xL cfly{s
;xfotf ;d]t pknAw u/fpg'eof]  .
lhNnfdf gu/ / ufp“ Pj+ g]jf/ / kj{t]sf] -a|fDx0f, If]qLsf_ efjgfnfO{ klg
d}n] ;dGjofTds 9+un] sfo{ u/+]  . o; kl/k|]Ifdf d}n] @)!% ;fnsf] cfd r'gfjdf
eQmk'/ gu/af6 dnfO{ ;3fpg] cGo ;yLx¿sf cltl/Qm ljz]if ?kdf Toltv]/sf
gj o'jfx¿ dxGtnfn -xfn lbj+ut_ k|fWofkg/t ljh'nLhL /l;len PleP;gdf
sfd u/]sf w'j gf/fo0fsf] of]ubfgnfO{ ;DemL /fv]sf] 5'  .
o:t} kl/k|]Ifdf @)$* ;fnsf] cfd r'gfjdf klg dnfO{ ljz]if?kdf ;3fpg] cGo
;fyL Pj+ sfo{stf{x¿sf cltl/Qm u0f]zeQm zfv / gflt k|hfkltsf] of]ubfgnfO{
klg d e'Ng ;lSbg . @)!% /)$* ;fnsf b'j}lgjf{rgx¿df lhNnf sldl6sf
sltko ;fyLx¿ plt w]/} ;lqmo geOlbPsf] ePtf klg d]/f] k'/fgf] ;Dks{sf]
cfwf/df / cfkmg} tl/sfn] gof k|of]u ul/ ljho xfl;n x'g;s]sf] xf]  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt20
@)) ;fnkl5 d]/f] eldsf
@)) ;fnsf] hgqmflGt kl5 g]kfnL sf+u|];sf] klxnf] dxf–;ldlt clwj]zg,
g]kfnu+hdf ePsf] lyof]  . Toxf“ df]xL ls;fg / ljtf{jfnsf w]/} ;d:ofx¿
phfu/ ePsf lyP  . To; clwj]zgdf d}n] dxf–;ldlt ;b:osf] x}l;otn] efu
lnPsf] lyP+  . @)) ;fn b]lvg} kf6L{df d xd];f clwj]]zgsf] 8]lnu]6; /
dxf–;ldlt ;b:o /x“b} cfP“  .
To; avt g]kfn clw/fHo aQL; lhNnfx¿df ljeQm eP cg'?k g]kfnL
sf+u|];sf] ;+u7g 9f“rf klg jQL;} hf]gn l;:6ddf cfwfl/t lyof]  . To; clwa]zgn]
sf7df8f}+ pkTosf+rn afx]s af“sL ;a} hf]gn l;:6dsf] ;+u7g 9f“rfnfO{ vf/]h
u¥of]  . sf7df8f} hf]gn sldl6n] k|wfgdGqL dft[sf k|;fb sf]O/fnf ;/sf/sf
lj?4 s]xL O;'hx¿nfO{ lnP/ cfGbf]ng 3f]if0ff ul/;s]sfn] To; cfGbf]ng
;dflKtsf] 3f]if0ff geP;Ddsf nflu Tof] sldl6 lj36g gul/g] lg0f{o ePsf] lyof]  .
sf7df8f} hf]gsf] sfo{ ;ldltdf ;'Gb//fh rfln;] cWoIf x'g'x'GYof] eg]
;lrjdf g'tg yklnof, k|rf/ ljefudf alb|/fd e08f/L / ;+u7g ljefusf] lhDd]jf/L
dnfO{ lbOPsf] lyof]  .
k|wfgdGqL dft[sfk|;fb sf]O/fnfsf lj?4 nufOPsf cf/f]kx¿df dn d'2f t
dx+uL j[l4s} lyof]  . pxf“n] v';f{gL ljb]z lgof{tsf] Ohfht lbg'eof], :jb]zdf
v';f{gL dx+uL u/fpg lgsf;L ul/of] eGg] egfO lyof]  . To; avt g]kfnL
?k}ofFF rng rNtLsf] ar{:j lyPg, ;/sf/L :ofxf ;|]:tfdf g]=?= / ef=?= b'j}sf]
dxn pNn]v x'g] uYof]{  . g]=?= sf] t'ngfdf ef=?= sf] b/efp w]/}g} tn dfly eO/xg]
u/]sf]n] gf]6nfO{ v';f{gLsf] efp h:tf] tndfly ug'{ePg, ef=?=sf] dNo tf]Sg'k¥of] /
g]=? sf] b/ ;:tf] kf/L ef=?=nfO{ dx+uf] kfg'{ePg eGg] csf]{ dfu lyof]  .
g]kfnL sf+u|];n] hgqmflGtdf u/]sf] ;xdlt cg';f/ ljwfg ;efsf] r'gfj
ul/g'kg]{ lyof]  . /fhf lqe'jg To;df cfn6fn ul//x]sf lyP  . otf kf6L{ ;efklt
ag]sf dft[sf afa'n] /fhfk|lt em'sfp /fvL pgn] ljwfg ;efsf] r'gfj u/fpg
rfx]gg  . To:t} jL=kL= sf]O/fnf ;/sf/df /xg'x'“bf pxf“n] ljtf{ vf/]hL c88f /
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 21
/fli6«o hg u0fgf lnOg] sfof{no :yfkgf ug'{ePsf] lyof]  . ltgLx¿nfO{ klg dft[sf
afa'n] lgl:qmo ?kdf /flvlbg'eof]  . oL ;a} sf/0fx¿n] g]kfnL sf+u|];n] dft[sf
afa'sf] lvnfkmdf cfGbf]ng ;'? u/]sf] lyof]  . pkTosfsf] ;+u7gdf ljz]if ks8
ePsf]n] To; cleofgdf d]/f] eldsf cu|ufdL lyof]  .
@))( ;fndf g]=sf= kf6L{ ;+u7gsf ;a} ;efklt / ;lrjx¿sf] /fh lj/fhdf
;Dd]ng eof]  . To; ;Dd]ngdf d}n] klg efu lnPF  .
@))( ;fnsf] hgsk'/ dxflwj]zg kl5 eb|sfnL ldn] g]kfnL sf+u|];sf]
dnwf/ 5f8L o;} kf6L{sf] cfbz{ cg'?k hg sf+u|]; kf6L{ vf]n] t/ pgnfO{
sxf“sf] O;f/f lyof] pg} hfg'g  . d}n] klg @)%# ;fndf hg sf+u|]; gfp“af6 kf6L{
vf]n]sf]df -;+of]un] gfd pxL kg{ uPsf]_ ToxL l;sf] u¥of] eg]/ s]xL dflg;x¿n]
xNnf u/]sf To;}n]g} xf]  .
k|wfgdGqL dft[sf k|;fb sf]O/fnf / jL=kL= sf]O/fnf aLrsf] cGt/åGådf
eb|sfnL ld nufot s]bf/dfg Jolyt afnrGb| zdf{ tyf lgd{n nfdfx¿ jL=kL=sf]
kIf / dft[sf afa'sf] lj/f]wdf a9Lg} ;lqmo lyP  . kl5 ef/tLo ;dfhjfbL g]tf
hok|sfz gf/fo0f cfO{ jL=kL= /dft[sf afa'sf]xft ldnfOlbg' eof] . oL b'O efO
ldNg gx'g] ldn] eg]/ s]bf/dfg Jolyt, afnrGb| zdf{ / lgd{n nfdfx¿n] jfdkGyL
sf+u|]; agfP  .
k|hftflGqs r]tgfsf] ;qkft
v8udfg l;+xsf] n]vfO{ cg';f/ g]kfndf k|hftflGqs r]tgfsf] /fhgLlts
;qkft lj=;+= !(** ;fndf ePsf]] xf]  . Tof] a]nfsf]] ls+abGtL cg';f/ eLd ;d;]/nfO{
df/]/ a;Gt ;d;]/nfO{ /fhf -L # k|wfgdGqL_ agfpg] of]hgf lyof]  . !)$ jif]{
/f0ff zf;g sfndf afp, sfsf, bfh' cflbnfO{ xTof u/L L # dxf/fh -k|wfgdGqL_
alg zlQm xYofpg] k/+k/f t 5“b} lyof]  . ToxL u/fpg vf]h]sf] cleof]udf hgtfsf]
of ;/sf/sf] egfO xf] v8udfg l;+x y'lgP  .
h]nleq -;Gbe{–s]lGb|o sf/fuf/_ s:tf] cj:yf x'G5 eg] Toxf“ aGbLx¿nfO{
leGg leGg :j?kdf ;+s'lrt agfOG5  . rf/ aGbL eP/ rf/ lbjf/ -kvf{n_
leq 3'Dg kfpg], sf]7fdf a;L ;fyL ;fyL 5nkmn ukm ug{ kfpg]/aflx/c?
;fyLx¿;Fu klg v]n -u]d_ v]Ng kfpg] Pp6f :j?k xf]  . csf]{, sf]7fleqaf6
aflx/ hfg gkfpg], lb;flk;fasf] nflu klg kfn] ;fy nflu dfq hfg kfpg], Pp6}
sf]7fdf dfq ;Lldt e} a:g'kg]{ / Tof] eGbf s8f ;hfo ug'{kg]{nfO{ qmdzM tLghgf
/ Pshgf dfqsf] lk+h8fdf /flvg] ul/G5  . csf]{ xf] h]n leqsf] klg h]n–;]n  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt22
v8udfg l;+xnfO{ ToxL ;]n sfn–sf]7/Ldf /flvPsf] lyof]  . sfn sf]7/L eGgfn]
leqsf] ;j{q efu sfnf]n] kf]t]sf] pHofnf] eg]sf] slxNo} st}af6 s]xL gcfpg]
lg:k§ c“Wof/f] sf]7f xf]  .
v8udfg l;+xnfO{ /fv]sf] a]nfdf t x}g pgnfO{ /fv]sf] sfn sf]7/L eg]
h]nleq kl5 d}n] klg b]v]sf] x'“  .
o;/L h]ndf s8f oftgf lbOPsf v8udfg l;+xsf] s'/f ;f“rf] xf] eg]
/fhgLlts p2]Zon] ;j{k|yd lj=;+= !(** ;fndf g]kfndf k|r08 uf]/vf vf]lnPsf]
xf] . To;kl5 lj=;+= !((# ;fndf k|hfkl/ifb v'Nof] . k|hf kl/ifbdf ;+nUg clwsf+z
dflg;x¿ k|ToIf of k/f]If b/af/;Fu -gf/fo0f lx6L_ ;DaGwLt lyP  . sf]xL Toxf“sf
kxndfg -Jofofd lzIfs_ lyP, sf]xL s]xL lyP, sf]xL Toxf“leq /x]sf dlxnfx¿sf
gftfuf]tfsf dflg;x¿ lyP  . h:t} – wd{eQm, u+ufnfn, 6+sk|;fb, ljBf, /fdxl/
zdf{x¿ cflb /logLx¿n]c? hf];b:o agfP pg}lyP .
To; avt /fHo ;+rfngsf ofjt sfd sfjf{xLx¿ dxf/fhsf]v8u lg;fgfn]
-lg0f{o_ rNYof]  . dfG5] dfg'{k¥of] eg] /f0ffsf] l;kmfl/;df L % dxf/fhflw/fhaf6
nfndf]x/ nufpg'kYof]{  . lg0f{o /f0ffn] uy]{  . /a/ :6fDk em}+ eP/ /fhfn] ;xL5fk
nufpg' kg]{x'GYof]  . o;}n] k|hfkl/ifbsf cleoGtfx¿nfO{ s] cfzf lyof] eg] To:tf]
lg0f{odf L % n] nfn df]x/ nufpg] 5}gg  . ;fob pgLx¿n] /f0ffx¿n] u/]sf]
d[To'b08sf] ;hfonfO{ d nfndf]x/ nufpg] 5}g eGg] /fhf lqe'jgaf6 cfZjf;g
kfPsf lyP .
!((# ;fndf vf; 36gf klg To:tf] s]xL ePsf] lyPg  . :jfoQ zf;g
– kl/jt{g dfluPsf] lyof], /f0ffx¿sf] lg/+s'ztfnfO{ c+s'z lyof] Tof]  . kl/jt{g
sfdLx¿ jsfobf ljwfg 3f]if0ff kq em08f cflb To:tf] s]xL lnP/ lgl:sPsf
lyPgg  . k|hfkl/ifbd} /x]sf ?b| kf}8]nsf] gfd lnOG5, dflg;x¿ pg}n] kf]n
nufOlbPsf] s'/f ub{5g  .
s;n]kf]n nufof], ToxL+ leq slt l;=cfO{=8L=x¿ lyP Tof]t yfx ePsf]
xf]Og  . t/ logLx¿ klqmP  . afx'gx¿ hlt rf/kf6] d'l8P, cGo hfltsfx¿ sf]xLnfO{
kmf“;Lsf] ;hfo“ / sltkon] cfhLjg sf/faf;sf] ;hf“o kfP  . log} dWo] u0f]zdfghL
klg kg'{eof]/kl5 pxf“ h]naf6 efuL Ol08of k'Ug'eof] .
ef/tLo :jtGqtf ;+u|fddf efu lnO{ …c+u|]h eufcf]Ú cfGbf]ngdf xf]ldPsf
g]kfnLx¿ ef/t :jtGq ePkl5 ca g]kfnsf] /fhgLlts kl/jt{gsf] nflu r6k6fpg
yfn]sf lyP . pgLx¿n]g]kfndf klg /fhgLlts kf6L{ ;+u7gx¿ agfpg'k5{ elg
rrf{ rnfpg yfn]  . o:tf vfn] JolQmTjx¿sf] cvf8f vf; u/L agf/;d} lyof]  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 23
jL=kL= sf]O/fnfsf] k'/f kl/jf/, e§/fO{ aGw'x¿ -uf]kfn k|;fb, s[i0f k|;fb_
l8NnL/d0f /]UdL, afnrGb| zdf{ cflb ;a agf/;d} lyP  . Toxf“ /fli6«o sf+u|];
u7g ug]{ s'/f eof]  . ca u0f]zdfghL t g]kfn k|hfkl/ifbdf nfuL kqmfp k/]sf] /
h]naf6 efuL Toxf“ k'Ug'ePsf] lyof]  . Toxf“ gjul7t kf6L{sf] gfd k|hfkl/ifb /fVg
sa'n ul/g] t s'/} lyPg, k|tLsfTds ?kdf 6+sk|;fb cfrfo{sf] cWoIftfdf To;
gof“ kf6L{sf] u7g ug]{ / sfo{ ;+rfng ;efklt jL=kL= sf]O/fnf x'g] lg0f{o ul/of]  .
Tof] lg0f{odf l8NnL /d0f /]UdL ;xdt x'g'ePg  . /]UdLhLsf] egfO s] lyof]
eg] of] s'g} dxflwj]zgaf6 ul/Psf] lg0f{o xf]Og, jL=kL= / pxf“ Pp6} sfo{ ;ldltsf]
;b:o /x]sf] x'“bf jL=kL= km'6]/ cfp“b}df d}n] 5f8g] s'/f cfpb}g eGg'eof]  .
sfo{stf{x¿sf] egfO rflx /]UdLn] 5f8g' kb{5 / jL=kL= nfO{g} agfpg'kb{5 eGg]
lyof]  . /]UdLhLn] 5f8g dfGg'ePg  . o:tf afb ljjfbx¿ w]/} lbg rNb} /x]  . oL
;a} s'/fx¿ o'u jf0fL klqsfdf k|sflzt x'g] uYof]{  .
qmflGt ;'? e};s]kl5 cGtt df]xg ;d;]/n] s] eg] eg] æclx+;fTds g]tf
hf] 5 d p;};Fu ;Demf}tf u5'{  .Æ qmflGt rln/x]s} avt cfkmnfO{ clx+;fTds
atfpg] /]UdLhL df]xg ;d;]/;Fu ;Demf}tf ug{ elg v'?v'? cfpg'eof]  . n+sf
hnfpg] xg'dfg h; kfpg] 9]8jf eg]em} qmflGt ug]{ rf“lx sf+u|]; pgL ;Demf}tf u5'{
elg lxF8]kl5 jL/u~h b]lvg} sf“u|]; sfo{stf{x¿n] /]UdLnfO{ ;f]8f af]tn ;d]tn]
nv]6]sf lyP  .
Clifs]z zfxsf afa' tf/s axfb'/ zfx b/af/Lof dfG5] lyP  . if8oGqsf/L
g x'g, pg}n] g} sfnLdf6Ldf s]xL lbg;Dd /]UdLnfO{ n'sfP/ /fv]  . pxf“ n's]/}
a:g'eof]  . jL=kL= sf] cg'kl:ytLdf agfOPsf] ;efklt, pxf“n] jL=kL=nfO{ 5f]8g
dfGg'ePg  . /]UdLhLsf] jf/]df of] ;+lIfKt rrf{ lsg u/]sf] eg] /fli6«o sf“u|]; dfq}
eGbf s'/f cw'/f] x'g hfG5 eg]/ xf]  .
EofnLdf -sf7df8f}+ pkTosf_ rflx s] x'GYof] eg] ca kf6L{ ;+u7g agfpg]
a9fpg] s'/f t 5“b} lyof]  . d}n] elg;s]+ l;of]n] cf}+nfdf 3f]r]/ sa'n u/fO{GYof]  .
Tolt ubf{ klg kl5 uP/ p ;'/fsL xf]Olbg] xf] ls eGg] ;Gb]x t /xGYof] g}  . sf]xL
sf]xLnfO{ t 3/d} s]xL PS;g ug{ elgGYof]  . o; k|sf/ 3/df PS;g u/L s]xL
n'6]/ Nofp eGbf xfd|f] efbufp“df Pshgf dflg; cfTdxTof u/]/ ;d]t d/]  . To:tf]
36gf ;d]t k/]sf] 5  . JolQmnfO{ k/LIf0f t ug'{k¥of] lg  . sy+ sbflrt ;]qm];L
cfp6 eof] eg] dfG5] dfl/g] vt/f a]xf]g'{kYof]{  .
@)) ;fn cufl8sf]s'/f ubf{ oxfF sf7df8f}+df nfn sDo'lgi6 eGg]rrf{
x'GYof] . ToxfF c;g ahf/df b'jL ePsf Pshgf JolQmsf]h'g k;n 5, ToxL
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt24
JolQmsf] bfh' nfn sDo'lgi6 lyP  . To;a]nf pgn] s]xL sfd u/]sf lyP  . nfn
sDo'lgi6sf] clxn] t rrf{ cl:tTj s]xL /x]g  . c? kf6L{x¿ t /f0ffx¿nfO{ g}
;3fpFy]  . pgLx¿ g]kfnL sf+u|];sf] cfGbf]ngsf] lj/f]w ul//x]sf lyP  .
@)) ;fn sflt{sdf /fhf lqe'jg oxfF dfjnLdf 5f]l8Psf tLg jif]{ gflt
1fg]Gb| afx]s ;kl/jf/ ef/t tkm{ nfu]  . lj=;+= !()# sf] sf]tkj{ kZrft /fhf
/fh]Gb| laqmd cfkmgL /fgL /fHo nIdLsf ;fy agf/; uO{ a;]sf avt k|wfgdGqL
h+uaxfb'/ /f0ffnfO{ ptf af]nfj6 u/]  . k|wfgdGqLn] /fhfsf] cf1f cj1f ug'{ t
;xh xf]Og clg oxfF h+uaxfb'/n] % jif]{ afns ;'/]Gb| laqmd zfxnfO{ /fhf agfO
To;sf] hjfkm n]vfP  .
ætkfO{ b]z 5f]8]/ uPsf /fhfn] cfkmgf] d'n's 5f]8]/ uO;s]kl5 tkfO{sf]
/fHo uof], d /fhf eP“  . pgnfO{ d k7fplbgÆ eGg] Joxf]/fsf] ;Gb]z k7fP  .
ptfaf6 kmls{Psf /fhf /fh]Gb| laqmd zfxnfO{ g]kfn ;/xb k|j]z u/]kZrft af6f]
af6g} pgn] lx/f;tdf lnP  . kl5 pgnfO{ eQmk'/sf] k'/fgf] b/af/df gh/aGbdf
/flvof]  . otf % jif]{ caf]w afns /fhfnfO{ kfkf v'jfpFb} pgsf] ;f/f clwsf/
k|wfgdGqLsf] x}l;otdf cfkmn] kfpg] u/L /fhfaf6 k~hfkq lnP/ k|wfgdGqL
h+uaxfb'/ zlQmzfnL ag]  .
@)) ;fndf df]xg ;d;]/n] klg ToxL Oltxf; bf]xf]¥ofpg vf]h]  . k|wfgdGqL
h+u axfb'/sf] kfnfdf /fhf /fh]Gb| laqmd zfxnfO{ ul/P em} b]z 5f]8L efUg] /fhf
lqe'jgnfO{ klg cfkmgf] k/Dk/f cg';f/ ;QfRo't ul/g'kb{5 eGg] s'/f k|wfgdGqL
df]xg ;d;]/ h=a=/f= n] ef/bf/L ;efaf6 to u/fP  . pgn] lqe'jgsf gflt tLg
jif]{ afns 1fg]Gb| zfxnfO{ /fhf agfP  .
ptf l5d]sL b]z ef/tn] a]nfotL pklgj]zaf6 e/v/ e/v/} :jfwLgtf k|fKt
u/]sf] lyof]  . /f0ff zf;sx¿nfO{ ;dy{g lbb}+ /x]sf a]nfotLx¿ ef/t 5f]8L uO{
;s]sf lyP  . :jfwLgtf ;+u|fdsf] cu'jfO{ ug]{x¿n] g} ef/tdf ;/sf/ rnfPsf
lyP  . g]kfndf hgtf s] rfxG5g qmflGtsf/L kl/jt{gsf/Lx¿sf] kIfdf 5g ls
/f0ffzfxLnfO{ ;dy{g hgfp5g eGg] s'/f a'emg ef/t ;/sf/sf] tkm{af6 oxfF
g]kfndf k|ltlglwx¿ cfpg] eP  . pgLx¿ cfPsf] lbg Po/kf]6{df ljzfn hg ;fu/
pln{of]  . sf7df8f}+ pkTosfsf tLg} lhNnfx¿af6 hg ;dx Pslqt ePsf] lyof]  .
sf7df8f}+sf] Oltxf;d} klxnf]kN6 olt 7nf] h'n'; lgl:sof]  .
hg ;dx v'a} g} hDdf ePsf] lyof]  . bofjL/ l;+x s+zfsf/ g]t[Tjsf] k/f]ksf/
;+:yfsf] dfWodaf6 dflg;x¿ a6'lnP  . k9] n]v]sf JolQmTj ePsf x'gfn] h'n';sf]
g]t[Tj z+s/b]j kGtnfO{ -pg}sf] gfpFdf :yflkt xfnsf] z+s/ b]j SofDk;_ ug{
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 25
elgof]  . 8/fpg' kg]{ cj:yfsf] To; ;do sfn, z+s/ b]j kGt Po/kf]6{af6 5n]/
efu]  . xfdLx¿ pgsf] kl5 nfUb} uP/ u'Åo]Zj/L 3f6 k'uL pgnfO{ klqmP/ kfv'/fdf
;dftL kmsf{P/ Nofof}+  . ef/tLo b'tx¿sf] ;fd' xfdLn] lqe'jg lhGbfjfb, dx]Gb|
lhGbfjfb, a;'Gw/f lhGbfjfb, df]xg ;d;]/ d'bf{jfb cflb gf/f 3GsfO{ hgtfsf]
zlQm k|bz{g u¥of+} .
@))^ ;fn lt/s} s'/f xf], oxfF xfd|f] l7dL axfvf ahf/sf u0f]z s'df/ ef6
-sf/+lht_ nfx'/] x'g uPsf dfG5], kms]{/ cfP  . pgL lh=la= ofsy'Djfn] k7fPsf] eg]/
oxfF ;fgf] l7dL l:yt af?bvfgf / ;Fu} /x]sf] uf]nL u¶fsf] e08f/ u¶f3/ SofKr/
ug]{ of]hgf lnP/d sxfF cfP . xfn hgs lzIff ;fdu|L s]Gb| Pj+ ;fgf]l7dL
SofDk; ejg ePs} :yfgdf hËaxfb'/ /f0ffsf] kfnfdf lgld{t k'/fgf] ejgdf
sf7df8f}+ pkTosfs} d'Vo af?b vfgf -e08f/0f_ lyof]  . o:t} g} uf]nLu¶fsf] To;
avtsf] d'Vo e08f/0f u¶f3/x¿ xfn;Dd klg oyfjt g} 5g  . sDkfp08 eg]
s]xL lj:tf/ ul/Psf] 5  .
ofsy'Djfn] pQm xft xltof/x¿ Pj+ uf]nf af?b SofKr/ ug]{ sfo{sf nflu
cfkmn] s]xL hgzlQm tof/ u/]sf] / of]hgf agfO{ PS;gsf nflu dfu]kZrft
dbtsf nflu c? dfG5]x¿ k7fOlbg] elg k7fPsf] s'/f lnP/ ;xof]usf
nflu u0f]z s'df/ dsxfF cfP  . pgn] of] s'/f zfob d afx]s c? sf]xLnfO{
gelgcfpg' eg] xf]nfg t/ ;]qm];L cfp6 eof], u0f]z s'df/ ksl8P  . wGg pgn]
dnfO{ kf]n u/]gg  .
eQmk'/df b'uf{k|;fb xf8f /l7dLdf u0f]z s'df/ef6 tyf lhts[i0f -ch'{g_
lrqsf/ sf+u|];sf ;b:o klxn]g} alg;s]sf lyP  . lh=lj= ofsy'Djfn] u¶f3/
af?bvfgf SofKr/ ug{ k7fPsf] cf/f]k nufO{ ch'{g / 3/sf] 9f]sfdf uf]nL xfgL
u0f]z s'df/nfO{ ;dfltPsf] lyof]  . Tof] uf]nLsf] Kjfn cBflk pgsf] 9f]sfdf /x]sf]
5  . u0f]z s'df/nfO{ u0f]zdfghLsf] ;fd'Gg]g} h]ndf 6fpsf] tn / uf]8f dfly u/L
/fv]/ lkl6Psf] lyof]  . kf6L{k|lt ;dlk{t o:tf ;fyLx¿ d]/f ;xof]uL lyP  .
ptf eQmk'/ gu/sf b'uf{k|;fb xf8f x'g] vfg] kl/jf/sf dflg;, pgL kf6L{k|lt
cltg};dlk{t JolQm lyP . d]/f]eGbf a9L Tofu Pj+ jlnbfg ePsf, kf6L{df d eGbf
klxn] b]lvg} sfd ul/;s]sf o:tf vfn] sfo{stf{x¿ d]/} g]t[TjnfO{ dfGby]  . g]tf
pgLx¿ g} x'g'kg]{ xf] t/ j'l4 / Ifdtfn] xf]nf o:tf dflg;x¿ g]tf dnfO g} dfGby]  .
csf]{ 36gf, oxfF sf7df8f}+df 6f]kL xNnfP/ /f0ffzfxLsf] lj/f]w hgfpg] sfo{
ul/of] . k|To]s lbg b'O{ rf/hgf b'O{ rf/hgf ub}{ b; kGw| lbg;Dd dflg;x¿nfO{
h]n k7fOPsf] xf]  . @)) ;fn cl3 oxL 6f]kL xNnfpg] afx]s oxfF sf7df8f}+ EofnL
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt26
leq cGo lx+;fTds sfo{ s]xL ePsf] lyPg  . o;} sf/0fn] EofnL aflx/af6 cfPsf
g]tfx¿nfO{ a9tf uj{ ePsf] xf]  . pgLx¿ sf7df8f}+ EofnLn] xf]Og pgLx¿n] aGb'sn]
NofPsf] /fHo;Qf elg 7fGg] clg oxfF EofnLdf xfdL rflxF /fhwfgL jf;Ln] ;xof]u
/ ;dy{g gu/]sf] eP qmflGt sxfF ;kmn x'GYof] /  elg 7fGg]  . o;}n] clnslt
s]xL o:tf] efjgfx¿ klxn]b]lv g} ljsf; x'g uPsf] sf/0f klg ToxL xf]  .
@)) ;fnsf]qmflGt ;kmn ePkl5 sf+u|];sf];+u7g v'Nnf ?kdf lgdf{0f x'g
yfNof]  . d cfkm sf+u|];sf] ;b:o klxn]g} eO;s]sf]n] lhNnfdf ca k/f]ksf/sf]
;b:osf] ?kdf dfq x}g sf+u|];sf] k|ltlglwsf] ?kdf klg d}n] sfd ug{ yfn]+
To; avt g]kfn clw/fHo #@ lhNnfdf ljeflht lyof] . k|To]s lhNnfdf
;ft hgf k|ltlglwx¿ r'lgPsf x'Gy] . lhNnf leqsf ;fwf/0f ;b:ox¿af6 r'lgg]
o:tf k|ltlglwx¿nfO{ 8]lnu]6; elgGYof]  . d]/f] cfkmgf] lhNnf eQmk'/df ;ft dWo]
kf“r of ^ hgfdf d]/f] kIfdf krf; k|ltzt / lj/f]wdf krf; k|ltzt x'“bf aLrsf]
Jofn]G; dt d]/f] 8f]ldg];gdf x'g]uYof]{  . o;/L sfo{ ;ldltdf /x]sf ;ft hgfdf ^
hgf lji0f'eQm e'h'åf/f dgf]lgt / d Pshgf dfq x'“bf klg s'g} Ph]08f ljz]ifdf
dt dtfGt/ ePdf d}n] ef]l6ª u/fpg vf]Hbf pgL dfGb}gy]  . ef]l6ª u/fPdf d}n]
8f]ldg];g ul/lbG5 ls egL pgL cfkmn] dgf]lgt u/]sf ;fyLx¿;Fu ;d]t ljZj:t
x'g ;Sb}gy]  . d]/f] To:tf] vfnsf] JolQmTj ljsf; ePsf] lyof]  .
/f0ff sf+u|]; ;+o'Qm ;/sf/sf sfo{qmdx¿
/f0ff sf+u|]; ;+o'Qm dlGqd08ndf hgtfsf tkm{af6 hgg]tf jL=kL= sf]O/fnfn]
u[x dGqLsf] ?kdf g]t[Tj ug'{ePsf] lyof]  . jL=kL= :ki6 lehg ePsf] g]tf
x'g'x'GYof]  . pxfFdf /fli6«otf ;jf]{kl/ lyof] eg] k|hftGq pxfsf] cf:yf / lgi7f Pj+
;dfhjfb ljZjf; lyof]  . /fli6«otf, k|hftGq / ;dfhjfb pxfFsf] dn gLlt lyof]
t/ kf6L{n] ;dfhjfbsf] 3f]if0ff ul/;s]sf] lyPg, To;}n] k|hftGq / /fli6«otfsf]
s'/f dfq} lyof]  . /fli6«otfsf] gLlt Pj+ sfo{ of]hgfcg';f/ pxfFn] g]kfndf /x]sf]
Ol08ogsf] ldln6/L ld;g / /fhfsf] ;Nnfxsf/ /x]sf uf]laGb gf/fo0f l;+xnfO{
lkmtf{ hfp eGg'eof] .
k|hftGqsf];+:yfut ljsf; tkm{ – k|hftGqsf cleGg kIf ;+j}wflgs c+ux¿
h:tf] nf]s;]jf cfof]u, dxfn]vf k/LIfs cflb Joj:yf ul/of]  . k|wfg Gofofnosf]
Joj:yf u/L sfg'gljb xl/k|;fb k|wfgnfO{ klxnf] k|wfg GofofwLz agfOof]  .
L # dxf/fhsf] b/af/ l;+x b/af/nfO{ g]kfn ;/sf/sf] ;]qm]6fl/o6sf] ?kdf
v8f ul/of]  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 27
cfly{s qmflGt
@)) ;fn cl3 hgtfx¿nfO{ rf}/f;L lsl;d /sd -lt/f]_ nfUbYof]  . hUuf
sdfP/ nfUg] To;sf] lt/f] /sd Pp6f eof] eg] 3/ w'/L v8f eP kl5 w'/L dfly
nfUg] /sd csf]{  . To:t} b'O hgf 5f]/fx¿ 5g tL b'O{ 5f]/fx¿ 5'§L leGg eP
kl5 tL b'O{nfO{ 5'§f 5'§};d]t ubf{ tLgj6f x'g u}/sd j[l4 x'g hfGYof] .
/f0ffx¿sf] 3f]8fnfO{ 3fF; sf6g] 3fF;L, ufO{j:t'x¿ x]g]{ dfg], bfp/] cflbx¿nfO{
efu lbg' kb{Yof] . To; avt sfuhL d'b|fsf]Joj:yf lyPg . wft' d'b|f k|rngdf
lyof]  . dw]; Pj+ kxf8 To;sf] cf];f/ k;f/ ug]{nfO{ tf]8f af]Sg] elgGYof]  . tf]8f
af]sfpFbf af]Sg] vfnsf] dfG5] af6fdf hxf“ hf] e]l6G5 To;nfO{ ks8]/ afWotfd}
klg of] sfd u/fOGYof]  .
af6f] 3f6f] cflb ;fj{hlgs lgdf{0fsf] sfo{ubf{ emf/f p7fP/ cyf{t of] of]
3/af6 olt olt hgf dflg;x¿ cfpg'kg]{ eGg] pbL{ hf/L u/L :jod;]jL sfd
u/fOGYof]  . o:t} s8f ck/fwsf ck/fwLx¿ Hofgdf/f cflbnfO{ lk+h8fdf /fvL
nUg'k¥of] eg] To;}u/L dfG5] kqm]/ sfd nufOGYof]  . /}ltx¿nfO{ ;dftL lagf
kfl/lds u/fOg] o:tf sfdx¿nfO{ j]7 j]uf/ elgGYof]  . o:tf vfn] lt/f] jfkt
nfu]sf] /sd, w'/L dfly nfu]sf] /sd, lkm/f}tL /sd cflb OToflb rf}/f;L k|sf/sf
lt/f] /sdx¿ dflkm ul/P / a]7 a]uf/ k|yfnfO{ cGTo ul/of]  .
csf]{ tkm{–clkm;/x¿nfO{ vfGuL lbg] rng lyof]  . L # dxf/fhn] tf]lsPsf]
kmnfgf] /}s/ hUuf kmnfgf] JolQmnfO{ elg lbPkl5 Tof] p;}sf] eof]  . o;df df]xL
ls;fgnfO{ 7'n} km/s kYof]{  . h:t}–p;n] dfndf lt/f] ltg{kfP /f]kgLdf dflglnpF rf/
?k}ofF lt/]k'UYof]eg]ca vfGuLdf @% kfyL wfg lhG;Ldf a'emfpgkYof]{+ . ;xdltdf
lhG;L ga'emfOP klg @% kfyL wfg a/fa/sf] ahf/efp b/n] p;n] lt/f] ltg'{kYof]{  .
vfGuL pknAw u/fpg]hUufsf ;DaGwdf s'g}dfkb08 lyPg . Pp6fnfO{ lbg
dg nfu] Pp6fnfO{ lbof] csf]{nfO{ lbg dgnfu] csf]{nfO{ lbof] a; Ú o:t}  . /}s/
hUufdf df]xL xs clwsf/ lyPg  . Tof] ;Qf;Lgx¿s} clwsf/sf] s'/f xf] eGg] h'g
wf/0ff lyof] To;nfO{ /f]lsof]  . sd{rf/Lx¿nfO{ df;Ls ?kdf tna pknAw u/fpg]
/ vfGuLjfnf dfG5] lhG;L af]Sg' kg]{ hf] hlt lyP ltgLx¿nfO{ klg cGo ;/x rf/
?k}ofFsf] efpn] gubd} afnL a'emfP x'g] / ca hDd} /}s/nfO{ vfGuLdf gxflng]
lg0f{o ul/of]  . vfGuL k|yf vf/]h eof]  .
ljtf{ vf/]hL
/f0ffx¿n] cfkmv';L cfkmnfO{ dgnfu]sf] h] hlt hdLg hf] h;nfO{ klg
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt28
bfg ub{y], To:tf hUufnfO{ ljtf{ elgGYof]  . o:tf ljtf{x¿ ljleGg k|sf/sf x'Gy]  .
h:t} –
lkmsbfgL ljtf{ – /f0ffx¿n]kfg rkfP/lkmsbfgLdf y'Ss y'Sbf Tof]lkmSbfgL
yfk] afkt Tof] yfKg] JolQmn] kfPsf] hdLg lkmSbfgL ljtf{ eof]  .
l/em ljtf{ – /f0ffx¿nfO{ l/emfP/ v';L kf/]/ kfPsf] ljtf{  .
as; ljtf{ – s]xL sfd ljz]ifdf k'?iffy{ u/]afkt kfPsf]ljtf{ .
s'z ljtf{ – s'z ;dftL bfgu/]/ lbPsf] ljtf{  .
kf]t ljtf{ – d]xgt kj{s kl;gfsf] dn] lnPsf] ljtf{  . o:t} /f0ffx¿sf] uf]8f
lyr]/kfPsf]tyf r'snL nufP/klg kfPsf ljtf{x¿ cflb .
o;/L ljleGg vfn] ljtf{x¿sf] nfut lnO{ gfgf k|sf/sf To:tf ljtf{x¿nfO{
;dfKt ug]{ lg0f{o lnOof] / To;sf] c88f :yfkgf eof]  .
ljwfg;efsf] s'/f
To; avt hg;+Vofsf]PsLg nfut t lyPg . g]kfnsf]hg;+Vof c;L
nfv hlt /x]sf] elgGYof]  . lgjf{rg cfof]u u7g eO;s]sf] lyPg  . k|hftflGqs
gofF ;+ljwfg lgdf{0fug{ ljwfg;ef t rflxof] . To;sf nflu hg;+Vofsf]df]6fdf]6L
nfut lnO{ xft p7fP/} ePklg hg k|ltlglw r'gL ljwfg ;efsf] u7g ug]{ eGg]]
s'/fsf] Pp6f lgSof}{n ul/of]  . @)) ;fnsf] qmflGt kl5 cf7 dlxgfsf] cjlwdf
/f0ff sf+u|];sf] ;+o'Qm ;/sf/df jL=kL= sf]O/fnfn] ug'{ u/fpg' ePsf] dxTjk0f{
hgkIfLo sfo{x¿ df]6f df]6L ?kdf log}lyP .
k|lt qmflGt
k|To]s qmflGt kl5 k|ltqmflGtsf] k|of; ul/Psf] x'G5  . o;}sf] k|lt?k @))
;fnsf] qmflGt gfos jL=kL= sf]O/fnf dfly e/t ;d;]/n] cfs|d0f u/]  . To;a]nfsf]
k|lt qmflGt s:tf] eg] uf]/vf kl/ifbn] hxfF hxfF ;ef uYof]{ ToxfF ToxfF SofKr/ eof]
eGbYof]  . To; avtsf] cj:yf s:tf] lyof] eg] Pp6f zlQm ;DkGg /f0ffn] x'Ss],
au}+r], 9f]s], wfO{, ;';f/], afx'gL, 8f]n] cflb OToflb u/]/ sd ;] sd ;o 8]9 ;o
dfG5]x¿ kfn]sf x'Gy]  . tL dflg;x¿ clwsf+zt sf7df8f}+ pkTosfleq sfF7 If]qsf
Pj+ kj{ ! g+= /klZrd ! g+= lt/sf x'Gy] .
To;f] ePsf] x'gfn] oL If]qsf o:tf vfn] dflg;x¿ k|foM k|ltufdL :jefjsf
lyP  . ltgLx¿sf] /f0ffx¿;Fu} a9L e'msfp lyof]  . tL If]qx¿df d[u]Gb| ;d;]/, e/t
;d;]/x¿ k'u]kl5 dflg;x¿ Hofbf em'ldGy]  . clg ToxfF dflg;x¿ oL sf+u|];x¿n]
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 29
clxn] lhTb}df x'G5 / eGg] uy]{  . Ps ;o rf/ jif{ ;Dd /fHo u/]sf /f0ffx¿ eg]sf
b]ptf ;l/sf dflg;x¿ x'g eGg] pgLx¿sf] xLg efjgf lyof]  .
lqejg 5“b} e/t ;d;]/af6 xfdLx¿ pk/ o; k|sf/sf] k|ltqmflGtsf/L xdnf
eof]  . k|ltufdLx¿sf] o:tf] xdnfaf6 aRg xfdLx¿n] ufp“ ufp“ / 6f]n 6f]ndf /Iff
s]Gb|x¿ vf]n]sf xf}+  . @))* ;fnlt/s} s'/f] xf], /fhf lqe'jg :jf:Yo pkrf/sf
nflu :jLh/Nof08sf] h'l/r uPsf lyP  . To; a]nf df]xg ;d;]/sf] k|wfg
dlGqTjdf ;+o'Qm dGqLd08n lyof] . To;df u0f]zdfghL klg ;+nUg x'g'x'GYof] .
tTsfnLg o'j/fh dx]Gb| ;Qfdf xfjL lyP .
To;a]nf sf7df8f}+sf] hg 3gTj o:tf] aflSnPsf] lyPg / lqejg /fhky
klg ag]sf] lyPg  . sf7df8f}+ pkTosf ;8s ;+hfn;“u hf]l8Psf]g} lyPg  .
sf7df8f}+ zx/sf nflu vfBfGg tyf t/sf/Lx¿sf] cfklt{ dnt l7dL eQmk'/ If]q
tkm{af6 x'g] uYof]{  .
ahf/df rfdn nufot vfBfGgsf] efp a9of], dxFuL eof] eg]/ sf7df8f}+df
To;sf] lj/f]w x'g yfNof]  . u0f]zdfghL lhDd]jf/ lgsfodf x'g'x'GYof]  . pxfFn] dnfO{
af]nfO{ dxFuL lgoGq0f af/] ;Nnfx ug'{eof]  . To; avt sf7df8f}+ pkTosfdf
vfBfGgsf] Jofkf/ Joj;fo k|fo l7dL af]8]lt/sf Joj;foLx¿n] ug]{ub{y]  .
o; If]qsf oL Joj;foL a~hf/fx¿ sf7df8f}+ pkTosfleq Pj+ cf;kf;sf
If]qx¿af6 vfBfGg tyf bfnxg -u]8fu'8Lx¿_ cflb ;+sng u/L s'6fgL lk;fgL
u/L dxfaf}4df a;L yf]s tyf v'b|f ljqmL ljt/0f ug]{ub{y]  . rfdn lrp/f cflbsf]
Jofkf/ dnt ToxL+af6 x'g]ub{Yof]  . o:t} sf7df8f}+ zx/df t/sf/Lsf] cfklt{ klg
dnt l7dL, gub]zlt/s} ls;fgx¿af6 x'g]ub{Yof]  . u0f]zdfhLsf] rfxgf cg';f/ tL
Jofkf/Lx¿nfO{ e]nf u/fO{ d}n] ldl6ª u/+]  . vfBfGg ;:tf] / ;'ne cfklt{ u/fpg]
Joj:yfkgsf] nflu /Iff s]Gb|x¿sf] gfp“df u0f]zdfghLn] d dfkm{t s]xL /sd ;d]t
pknAw u/fpg'eof]  .
tL Jofkf/Lx¿nfO{ k|To]s d'/L rfdn laqmL ubf{ krf; k};f sd u/L laqmL
ug]{ / Tof] sd u/]sf] krf; k};f d}n] pgLx¿nfO{ leqL ?kdf pknAw u/fpg] u/L
pgLx¿n] d'/Ldf Ps df]x/ cyf{t krf; k};f 36fO laqmL ug{ yfn]  . o;/L dxFuL
lgoGq0f ul/of]  .
l7dL af]8] d]/f] cfkmgf] If]q ePsf] / d]/f] cfkmg} 3/ kl/jf/ tyf 5/l5d]s Pj+
ufp“ 3/sf ;a} dflg;x¿af6 cfkmn] pkef]u ug]{ eGbf a9L cgfh pg} l7dL af]8]sf
Jofkf/L -a~hf/fx¿_ nfO{ ljqmL ul/GYof]  . o;} sf/0f klg pgLx¿;Fu d]/f] lgs6sf]
;+ks{ /k|efj lyof] . o;/L klg To; avt vfBfGgsf]efp j[l4df lgoGq0f ug{
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt30
;lsPsf] lyof]  .
af]8] If]qsf a~hf/fx¿;Fu o; k|sf/sf] lgs6tfn] ubf{ klg kl5 @)!% ;fnsf]
cfd lgjf{rgdf To; If]qaf6 dnfO{ ;jf{lws dt k|fKt ePsf]lyof] .
sf7df8f}+ pkTosfleq vf;u/L g]jf/ ;d'bfosf] 3gf j:tL /x]sf] ufpF Pj+
zx/x¿df rvf{ tyf sk8f a'Gg] tfgx¿sf] k/Dk/fut s'6L/ pBf]ux¿ ;+rflnt
lyP  . ls;fg kl/jf/x¿ v]tLkftLaf6 kfPsf] cjsf;sf] ;dodf cfkmgf] pkof]usf]
nflu dfq} eP klg vbb/ Pj+ 3/a'gf cflbsf sk8fx¿ cf–cfkmg} 3/df tof/ ug]{
k|rng lyof] . tL rvf{ Pj+ tfgx¿sf nflu cfjZos wfuf]x¿ sf]6f s06«f]n u/L
;'ne dNodf pknAw u/fpg] gLlt lnOof]  .
;/sf/n] Joj:yfkg ug{ vf]h]sf] sf]6f s06«f]nsf dfn ;fdfgx¿ h] h] lyP
Jofkf/Lx¿n] kfpg] tL ;fdfgx¿ /Iff s]Gb|sf] lzkmfl/;df dfq x'g;Sg] Joj:yf
u0f]zdfghLn] ldnfOlbg' eof]  . otf /Iff s]Gb|sf] zfvfsf] ?kdf d}n] ufpF ufpFdf
u|fd /Iff s]Gb|x¿ vf]Ng yfn]+  . o:tf /Iff s]Gb|x¿ sf+u|];sf] husf] ?kdf /x]sf
ePtfklg sf+u|];sf] zfvfsf] ?kdf ge} ;f]l;on u|fp08df vf]lnPsf lyP  .
/Iff s]Gb|sf] ;~hfn /x]sf] 7fpFdf pkef]Qmfx¿n] ;'ne dNodf dfn ;fdfgx¿
kfpg yfn]  . dfly pNn]v ul/Psf vfBfGg Pj+ t/sf/Lx¿sf] cfklt{ tyf dNo
lgoGq0f klg o;} /Iff s]Gb|sf] ;+hfn cGt/ut ;xh ePsf] xf]  . o; k|sf/ oxfF
t /Iff s]Gb|x¿sf] ;+hfn ;/sf/sf] hu g} aGg k'Uof]  .
d}n] cfkmgf] lhNnf eQmk'/df l7dL nufot lhNnfsf] blIf0f klZrd u|fdL0f
If]qx¿df /Iff s]Gb|sf] Jofks hfnf] lkmhfP“  . l7dL afxfvf ahf/sf lhts[i0f
lrqsf/ -ch{'g_, blwsf]6sf n]vgfy Gof}kfg], afnsf]6sf 7fs'/bf; ]i7 cflb
;fyLx¿sf] o;df pNn]Vo ;lqmotf /xof]  .
;dosf] cGt/fndf s]xL jif{kl5 oxfF /fhwfgLdf /Iff s]Gb|x¿sf] ;+hfnnfO{
lnP/ cGoq rflxF+ /fhfsf] k|ToIf zf;g / oxfF rflxF+ 8'KnLs]6 zf;g eof] eg]/
xfd|f] lj/f]w klg x'g] uYof]{  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 31
dx]Gb|n] af]nfPsf] ;Dd]ng
olQs} kl/k|]Ifdf /fhf dx]Gb|n] ;j{ bnLo xf]Og alNs ;j{ kIfLo eg]/
/fh b/af/df hg:t/sf] Pp6f ;Dd]ng af]nfP  . To;df /fhgLlts kf6L{x¿sf]
k|ltlglwTj em}+ uf}zfnf ;ldlt Pj+ /Iff s]Gb|sf u|fdL0f zfvfsf k|ltlglwx¿sf] ;d]t
plQs} x}l;ot x'g] u/]/ 8flsof]  .
s'g}Pp6f ufpFdf dfq ;Lldt ;+:yf /s'g}Pp6f uf]7df dfq ;Lldt
uf}zfnf ;ldlt h:tf ;+:yfx¿sf] k|ltlglwTj ;d]t /fi6«JofkL /fhgLlts kf6L{x¿sf
k|ltlglwsf] a/fa/L x}l;otdf af]nfOPsf] To; ldl6+unfO{ jL=kL= sf]O/fnfn] of] xfd|f]
ckdfg xf], o;nfO{ alxisf/ ug'{k5{ eGg'eof]  .
dx]Gb|n] af]nfPsf] To; ldl6+unfO{ g]kfnL sf+u|];;Fu} /fli6«o sf+u|]; / k|hfkl/ifbn]
;d]t jlxisf/ u/]  . t/ sDo'lgi6x¿ / uf]/vf kl/ifbn] rflx alxisf/ u/]gg  .
To; ldl6+udf d}n]rflxF cfkmgf] cnUu} b[li6sf]0fn] hfg rfx]sf] lyP“  . o;}n] d}n]
jL=kL= ;Fu cfkmgf] egfO o;/L /fv+] –æd /Iff s]Gb|df ;lqmo dfG5], ToxfF /Iff
s]Gb|x¿sf] ;d]t k|ltlglwTj /xG5, ToxfF d cfkmgf] :6«]Gy ;f] ug{ ;S5' / ax'dt
l;Ug]r/ SofDk]g u/]/ b]vfOlbG5' .Æ d cfkm cln lh2L :jefjsf] klg dflg; x'gfn]
d}n] pxfF;Fu o;nfO{ Tof] s]xL g s]xL geGg'xf];  . ToxfF s]xL g s]xL s'/f klg t
/xnf eg]+  . o; sfo{df jL=kL=sf] cle?lr lyPg  . To;}n] pxf“n] d;Fu cln ems]{/,
ætkfO{sf] s'/f a'em]+, ;o{afa';Fu uP/ 5nkmn ug'{xf];Æ eGg'eof]  .
To;kl5 d ;o{k|;fb pkfWofosxfF k'uL pxfF;Fu 5nkmn u/]+ . d}n]pxfF;Fu
EofnLsf ax'dt k|ltlglwx¿sf] l;Ug]r/ SofDk]g u/fpg ;S5' eg]+  . pxfFn] s] eg]/
l;Ug]r/ u/fpg' x'G5 eGg'eof]  . d}n] cfkmgf] Ph]08fdf æP]ltxfl;s k[i7eld ePsf]
kf6L{nfO{ ;Qf ;'Dk]/k|ToIf zf;gsf]cGTo xf];Æ, olt b; zAbx¿sf]Ps jfSo
dfq n]V5' of] eGbf a9L s]xL n]lVbg eg]+  . o; plQmsf] efjfy{ t k|foM tL ufpFn]
;efkltx¿n] ulx/fOdf ;f]Rb} ;f]Rb}gg  . P]ltxfl;s kf6L{ dfq eg]sf] eP k|hf
kl/ifbsf] gfp“ cfpg ;SYof]  . P]ltxfl;s k[i7eld af]s]sf] kf6L{ eg]kl5 Tof] xfdL
dfq lyof}+  . csf]{ t 5+b} lyPg g}  . of] s'/f tL clw;+Vo ;efkltx¿n] a'emg] g}
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt32
xf]Ogg  . pgLx¿s} dfG5] eP klg v'?–v'? d ;lx5fk u/fO{ xfN5' eg]+  . olt eg]
kl5 ;o{ afa'n] æo'lQm t lgsfn]sf 5f}+, ;S5f}+ eg] n u/Æ eGg'eof]  .
To; ;Dd]ngdf d}n] /Iff s]Gb|sf] ;efkltsf] x}l;otdf efu lnO{ dfly
pNn]lvt jfSo n]vL /fhfsf lj?4 ax'dt ;b:ox¿sf] l;Ug]r/ u/fO lbPF  . o;df
sf7df8f}+ kf6g / eQmk'/ tLg} lhNnfsf k|ltlglwx¿sf] ;xof]u eof]  . ljz]if u/L
kf6gsf ;efklt cfzf/fd zfSon] d]/f] cleofgdf /fd|f] ;xof]u u/]  .
/fhf dx]Gb|n] ax'dt /fhgLlts kf6L{x¿nfO{ cNkdtdf kf/]/ ;j{kIfLo dfG5]
af]nfO cfkmgf] ax'dt b]vfpg vf]h]sf lyP  . o;df pgL cNkdtdf g} k/]  . d
cfkmgf] k|of;df ;kmn ePF  . cfkmgf g]tfx¿nfO{ lbPsf] arg k'/f u/]+  .
cfkm cNkdtdf k/] kl5 /fhfn] s'g kf6L{ 7nf] / s'g ;fgf] egL 5'6ofpg]
dfks oGq, dfgf, kfyL, t'nf cfk'm;Fu s]xL 5}g eg] . ca tL alxisf/ug]{
kf6L{x¿nfO{ lrQ a'emfpg o; lg0f{onfO{ :ylut u/L s'g kf6L{ 7nf]/s'g ;fgf]
egL 5'6ofpg clw/fHo e/Lsf ;a} lhNnfx¿df cg';Gwfgsf nflu bf}8fxf 6f]nL
v6fOof]  . ToxfF ;a} kf6L{x¿n] c–cfkmgf] :6«]Gy ;f] u?g elgof]  .
bf}8fxf 6f]nL lgl/If0f qmddf lhNnfx¿df k'Ubf h'g;'s}lhNnfdf klg ToxfF
Jofks ?kdf g]kfnL sf+u|];sf] rf/tf/] em08fx¿ dfq b]lvof]  . st} st} dfq
cln cln k|hf kl/ifbsf] em08f b]lvGYof], c? kf6L{x¿ plt ;+ul7t e} g;s]sfn]
pgLx¿sf] em08f b]lvg] t s'/} cfPg  . clg o;df klg g]kfnL sf+u]|;s} ax'dt
b]lvof]  . b/af/df af]nfOPsf] ;Dd]ngdf t xfdLn] /fhfnfO{ cNkdtdf kfl/lbof}+
eg] aflx/ lhNnfx¿df cfkmgf] :6«]Gy ;f] ug'{ xfd|f nflu s'g 7nf] s'/f lyof] / 
bf}8fxf 6f]nLdf hfg] lji0f'dl0f cfrfo{n] /fhf;Fu o;f] eg] æh'g;'s} lhNnfdf
klg x]bf{v]/L a9L em08f b]vfpg] dfG5]x¿ t sf+u|];s} b]lvG5g t/ ;/sf/af6
h:tf] x's'd x'G5 d To:t} l/kf]6{ n]V5'  .Æ bf}8fxfdf c? hf] vl6Psf lyP pgLx¿n]
h:tf t:t} eg]  . o; sbd kZrft klg /fhfn] s'g kf6L{ 7nf] / s'g ;fgf] elg
gfKg] dfgf, kfyL, t'nf gePsf] s'/f u/L sf+u|];sf] ax'dt gePsfn] ;Qf ;'DkGg
dg 5}g eg]  .
/fhfsf] h:tf] x's'd x'G5 p;} cg';f/ l/kf]6{ n]V5' eGg] lji0f'dl0f cfrfo{
;NofgL /fhfsf]df vbf{/ lyP  . ;NofgL /fhf, dx]Gb|sf dfjnL ;;'/fnL vfn] klg
x'g  . pg} lji0f'dl0fnfO{ dx]Gb|n] kl5 æ;/bf/Æ kbjL klg lbP  . ;'?df lognfO{
cl;:6]06 sld:g/ / kl5 clg sld:g/ klg agfOof]  . /fhf dx]Gb|sf] lg/+s'z
sfo{sfndf pgL /fHosf xtf{ stf{g}eP . @)@* ;fn df3df dx]Gb|sf]d[To' ePkl5
^ dlxgf leq}pgL klg lbj+ut eP .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 33
g]kfnL sf+u|]; / k|hftGqsf k|lt /fhf dx]Gb|sf] efjgf s:tf] lyof] eGg] d}n]
;+lIfKt ?kdf pNn]v u/]+  . ca oxfF t s:tf] eg] sf+u|];sf tt tt cju'0fx¿
ePsfn] /fhfn] l7s u/] eg]/ 5fkfx¿df 5flkG5g clg ToxL kl9G5  . a'l4hLlj
egfpFbfx¿ To;}sf] O06/ lk|6]zg ub{5g, s:tf] la8Dagf  Tolt v]/ s] s:tf
36gfx¿ 36]sf lyP egL k|dfl0ft s'/fx¿ eGg'k¥of]  . sfNklgs s'/fx¿ u/]/ t
ePg lg  . oL o:t} sf/0fx¿n] ubf{ @)!$ ;fndf xfdLn] ;Tofu|x ug]{ c7f]6 u¥of}+  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt34
jL=kL= / dx]Gb|sf] ;DaGw
/fhf dx]Gb|n] jL=kL=nfO{ a8f] cfb/ ;Tsf/ ub{y]  . jL=kL= k|lt pgL 4fefj
/fVby]  . jL=kL=n] dx]Gb|;Fu kfl/jfl/s e]63f6 ubf{ sltko cj;/x¿df dxf/fgL /Tg
cfkm}n] lrof ckm/ u/]sf] k|;+u klg ;'lgGYof]  . dx]Gb|n] o; cl3sf k|wfgdGqLx¿
Pj+ cGo g]tfx¿nfO{ eGbf jL=kL=nfO{ ljz]if 4f ub{y]  . jL=kL=af6} d}n] ;'g] cg';f/
jL=kL= k|wfgdGqL ePsf avt pxfFn] eGg'ePsf ;a} s'/fx¿ dx]Gb|n] dfGg] ub{y]  .
jL=kL= /dx]Gb|sf aLr ;f}xfb{k0f{ cfTdLotf Pj+ ;lGgs6tf lyof] .
jL=kL= k|wfgdGqL e} dGqL kl/ifb u7g ePsf] nuQ} kl5sf] s'/f xf], /fhf
dx]Gb|n] pxf;Fu eg] æjL=kL=, tkfO{ k|fOd ldlg:6/ ePkl5 d}n] s]xL afwf cj/f]w
ul/gF / tkfO;Fu s]xL s'/f] dflugF klg  . dnfO{ Pp6f s'/f] dfUg dg nfu]sf] 5
lbg'x'G5 eg] dfq} dfU5'  .Æ olt elg ;s] kl5 jL=kL= n] …s] s'/f xf]  ;/sf/
x's'd xf];Ú eGg'eof]  . To;kl5 dx]Gb|n] cxF To;} t d dflUbg x'G5 eg]/ k|f]ldh
ug'{xf]; clg dfq} dfUb5' eg]  . jL=kL=n] æcf]=s]=Æ elg lbg'eof]  . olt eg] kl5 dx]Gb|n]
sdf08/ OgrLkm egf{ ubf{ d}n] eg]sf] JolQmnfO{ u/f}+, Tof] dnfO{ lhDdf lbg'xf];
eg]  . otf kfln{ofd]06df eg] Sofljg]6n] ;]gfsf] jl/i7td JolQmTjnfO{ lgo'lQm lbg]
s'/f atfO{;lsPsf] lyof]  .
g]kfnsf]Oltxf;df @)!% ;fndf ePsf]klxnf]cfd lgjf{rg kl5 b'O{
ltxfO{ ax'dtn] lgjf{rLt g]kfnL sf+u|];sf] ;/sf/ u7g ePsf] Toltv]/sf] dfxf}ndf
ldln6/L clkm;/x¿sf] s] wf/0ff lyof] eg] jL=kL= sf]O/fnfn] /fhf;Fu c8fg
lng'x'G5, To;}n] pxfFnfO{ tf]8g' x'Fb}g  . xfdLx¿;Fu cfdL{sf] h'g Pp6f cfzfsf]
b[li6sf]0f lyof] To; 36gf kl5 ca cs}{ ;f]r aGof]  . /fhfnfO{ jL=kL= n] eg]sf]
cf]=s]= b]VgnfO{ Pp6f ;fgf] s'/f lyof], of] g} g]kfnsf] Oltxf;df b'/ufdL c;/ kfg]{
sf/s tTj aGg k'Uof]  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 35
pDDf]bjf/ rogdf jL=kL=sf] b[li6sf]0f
sfo{stf{x¿n] rf/ g]tfx¿nfO{ rf/ gf/fo0f eGby]  . tL rf/ gf/fo0fx¿df
klxnf] g+j/df jL=kL= sf]O/fnf, bf];|f]df ;'j0f{ ;d;]/ h=a=/f=, t];|f] u0f]zdfg l;+x
/ rf}yf]df ;o{k|;fb pkfWofo x'gx'GYof]  . sfo{stf{x¿ s'g s'g gf/fo0fsf] åf/af6
k|j]z ug]{ eGg] s'/f Toltv]/ klg lyof]  . tL zLif{ g]tfx¿df clxn]sf zLif{x¿sf]
h:tf];DaGwdf s6'tf lyPg . s'g g]tfsf]dfWodaf6 hfFbf cfkm al9 nfeflGjt
xf]OG5 eGg] s'/f sfo{stf{x¿ n]vfhf]vf ub{y]  . To;df cfkmgf] :jefj / ;f]r ldNg]
s'/f t 5Fb} lyof]  .
jL=kL= a9tfg} /fi6«jfbL x'g'x'GYof]  . csf]{tkm{ Pp6f /fi6«jfb dfq} a9tf eP/
oxfF kof{Kt x'Fb}g, oxfF t lbNnLnfO{ klg slGeG; gul/sg oxfFsf]/fi6«jflbtf
alnof] eP/ afFRg ;Sb}g eGg] ;f]rfO{ klg x'GYof]  . of] efjgf t ;'?b]lvs} lyof]
g}  . Tof] a]nf;Dd c? w]/} afXo d'n'sx¿;Fu t bf}To ;DaGw klg e};s]sf] lyPg  .
log} sf/0fx¿n] ubf{ klg sfo{stf{x¿ ljeflht lyP  . h:tf] ;j0f{hLsf] lbbLn]
;'Gb//fhnfO{ sGofbfg u/]sf] x'gfn] pxfFsf] nf]oln6L ;j0f{hL;Fu} /xof]  . ;o{
afa';Fu nf]on x'g]x¿ klg c? w]/} lyP, l/n]l6E;x¿ lyP, /hf]6fx¿ lyP cflb  .
nf]oln6Lsf] k|efj Tof] a]nfsf g]tfx¿df klg lyof]  .
jL=kL= sf]O/fnfdf eg] ;+odtf, w}o{tf cflb ;a} u'0fx¿ lyP  . pxfF cfkm s'/f
/fd|/L a'emg'x'GYof]  . s'/f a'lem;s]kl5 sfo{stf{x¿nfO{ slGeG; u/fpg'x'GYof] / lrQ
a'emfpg'x'GYof]  . pxfFdf Tof] Ifdtf lyof]  . d Pp6f pbfx/0f lbg rfxG5'– g]kfnsf]
/f0ff ;/sf/L #, tL L # sf lj?4 kf]v/f If]qdf xfd|f # L ;fyLx¿ ;lqmo
lyP . tL # Lx¿ eg]sf]L eb| zdf{, LsfGt clwsf/L /Lk|;fb l3ld/]-lª=_
lyP  . Tof] a]nfsf] pvfgg} lyof] oxfF EofnLdf L # / kf]v/fsf # Lx¿  .
@)!% ;fnsf] klxnf] cfd r'gfjdf jL=kL=n] klZrd # g+= kf]v/f If]qsf tL #
Lx¿dWo]Leb| /LsfGtnfO{ l6s6 lbg'eof], Lk|;fbn]kfPgg . tL Lk|;fb
eGg] dfG5] Leb| / LsfGtsf] t'ngfdf jg:kt kk'nfl/6L klg ePsf, /f0ff sfnd}
l8¶f e};s]sf / 3/df Ps dfgfsf] aGbf]a:t ePsf dflg; lyP  . ;+u7gdf pgsf]
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt36
/fd|} ks8 lyof]  . Tof] a]nf tgxF, ndh'ª, sf:sL clg cnu cnu c? lhNnfx¿
lyPgg . g]kfn clw/fHo hDdf #$ lhNnfdf dfq ljeflht lyof] .
Lk|;fbn]l6s6 gkfpg' Gofo ePg elg To; If]qsf sfo{stf{x¿ /fhwfgL
cfO jL=kL= af6 cGofo eof]elg ;j0f{hLsf]df lzsfot ug{ uP . of]jL=kL=n]
ug'{ePsf] s'/f xf], o;df d s] u/f}+ pxfF;Fu} uP/ eGg' elg pxfFn] tL sfo{stf{x¿nfO{
jL=kL= sf]df g}k7fpg' eof] . pgLx¿ jL=kL= sxfF k'u] . jL=kL=n]tL sfo{stf{x¿nfO{
eGg'eof]– …ltdLx¿sf] s'/f l7s xf], daf6 Lk|;fbnfO{ cGofo x'g uPs} xf]  .
tLghgf dWo] PshgfnfO{ d}n] To;f] ug}{ kYof]{  . d]/f] RjfO;df Leb| / LsfGt
dWo] s'g}nfO{ Aofs ug]{ xf] eg] pgLx¿sf] JolQmTj nf]c/ x'Fb} hfG5  . pgLx¿sf]
t'ngfdf Lk|;fbsf] JolQmTj o;} klg pFrf] 5  . pgsf] cfly{s x}l;ot /fd|f] 5,
klxn]sf] bhf{ l8¶f klg 5, gftfuf]tfx¿ klg w]/} 5g  .
t;y{ ;f+;b gx'Fbf klg Lk|;fbsf] kk'nfl/6L sdhf]/ x'Fb}g  . o;/L d}n]
Pp6f lx;fan] x]/]+  . csf]{ s'/f, kf]v/f If]qdf u'?ª du/x¿sf] cfjfbL klg
3gf 5  . u'?ª, du/x¿ PshgfnfO{ klg xfdLn] /fv]gf}+ / pgLx¿nfO{ uf]/vf
kl/ifb of sDo'lgi6x¿n] PS;Knf]O6 u/] eg] xfdLn] tLgj6} ;L6 xf5f}{+  . Pp6f
dfq} ;L6 ePklg pgLx¿nfO{ lbof] eg] xfd|f tLgj6} pDd]bjf/ xfdL lhtfpF5f}+ /
pgLx¿sf] ;befj;d]t k|fKt ub{5f}+  . ca tkfO{+{x¿ s] eGg'x'G5 eGg'xf];  . tLgj6}
;L6 lht]/ ;Ddfg arfcf}+ ls Gofo u/]/ xfdL tLgj6} xf/f}+  . tkfO{+{x¿ h] eGg'x'G5
d dfG5' n eGg'xf];Ú elg jL=kL=n] eGg'eof]  . jL=kL= af6 olt s'/f ;'g]kl5 pgLx¿
lrQ a'emfP/uP .
geGb} o;/L xfdLn] tLgj6} ;L6 lhTof}+  . jL=kL=sf] o:tf] tl/sf lyof]  .
clxn]sf g]tfx¿sf] h:tf] dg k/]sf sfo{stf{x¿sf] dfq} s'/f ;'Gg], dg gk/]sfx¿sf]
s'/} g;'Gg], e]6} gug]{, cg'xf/} gx]g]{, anhkmtL ug]{ h:tf b'u'{0fx¿ / gfnfosLkg
jL=kL= df k6Ss} lyPg  . pxfF sfo{stf{x¿nfO{ To;/L slGeG; ug'{x'GYof]  . d}n] of]
Pp6f b'O{6f pbfx/0f dfq} lbPsf] x'F, To:tf w]/} pbfx/0fx¿ d;Fu 5g  .
t/fO{ If]qdf u}x| dw];Lsf] pDd]bjf/L
jL=kL=n] l;/fxfdf dwjk|;fb /]UdLnfO{ l6s6 lbg'eof]  . To;f] lsg ug'{eof] eg]
To; If]qsf] r'gfjL d}bfgdf j]bfgGb emf eGg] JolQm k|Tof;L lyP  . emfn] …t/fO{
sf+u|];Ú eGg] ;+u7g agfPsf lyP  . pgL k|l;4 ef/tLo b}lgs …cfof{jt{Ú eGg]
;dfrf/ kqdf cfl6{sn n]Vg] ub{y]  . hgsk'/nfO{ ef/tLo eld ldlynf k|b]zs}
Ps lx:;f xf] elg pgL n]Vg] ub{y]  . ef/tLo zx/x¿ ;Ltfd9L, b/eËf cflb /
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 37
hgsk'/ Ps} k|b]z xf] eGg] pgsf] egfO lyof]  . pgL o:t} egfOsf cfl6{snx¿
5kfO{/xGy]  . pgL cf]kgnL k|f]–Ol08og dflg; lyP  .
To; dw]; If]qaf6 /fi6«jfbL eg]/ dfwjk|;fb /]UdLnfO{ r'gfj lhtfpg] jL=kL=nfO{
ax't 7nf] OR5f lyof]  . clg To;}n] To; If]qsf xfd|f cGo d}lyn ;fyLx¿nfO{
gp7fO{ pxfFn] dfwjnfO{ v8f ug'{eof]  . xfd|f] kf6L{sf] ToxfFsf k|Voft g]tfx¿ b]jgfy
ofbj / ;o{gfy k|;fb ofbjx¿nfO{ jL=kL= n] eGg'eof] …ltdLx¿ b'O6}n] lht] klg
oxfFaf6 dfwj xf/] eg] d l/;fpF5'  . klxnf dfwjnfO{ lhtfcf] / clg dfq ltdLx¿
lht  .Ú dfwjk|;fbn] ToxfFaf6 lht]  . of] /fli6«otfsf] s'/f lyof]  .
csf]{ pbfx/0f d}n] l6s6 kfpFbf d]/f] cfkmg} lhNnf eQmk'/sf] klg 5  . To;
avt eQmk'/df kf6L{ lhNnf ;efklt lji0f' e'h' lyP . u0f]zdfghLn]e'h'nfO{ l6s6
lbg vf]Hg'ePsf] lyof]  . e'h'n] l6s6 gkfPkl5 pxfFn] d+unfb]jL l;+xnfO{ p7fpg
vf]Hg'ef]  . clg e'h'af6 d+unf efph'nfO{ eP 5f]8g] huGgfynfO{ rflxF g5f8g]
egfOof]  . jL=kL= n] Tof] s'/f dfGg'ePg  .
u0f]zdfghLn]oxfF eQmk'/df o; ;DaGwdf cfkm hfFr ug{ cfpF5' eGg'x'Fbf
jL=kL=n]ToxfF tkfO{+{ hfg' kb}{g d cfkm}+ hfFr ug{ hfG5' eGg'eof] . u0f]zdfghL Pj+
eQmk'/ gu/ leqsf lhNnf sldl6sf cGo s]xL ;fyLx¿sf] k|of;sf] afjh'b jL=kL=n]
l6s6 dnfO{ pknAw u/fpg' eof]  . r'gfjdf ljleGg r'gfj If]qx¿df cg]sg :jtGq
pDd]bjf/x¿ r'gfjL d}bfgdf lyP  . sltko xfd|f] cfkmg} kf6L{ g]kfnL sf+u|];sf
;fyLx¿ klg lyP /c?x¿ klg .
u0f]zdfghLn] r'gfjL ;efdf efif0f ub}{ eGg'x'GYof] …hf] :jtGq pDd]bjf/
5g ltgLx¿ j]Zof cfOdfO{ h:t}x'G5g, htf;'s}klg kf]On hfg ;S5g clg
hf] kf6L{sf l6s6af6 p7]sf 5g tL t st} cGoq hfg ;Sb}gg / cf–cfkmg}
kf6L{sf] lgi7fdf a:5g  .Ú To;}n] :jtGq pDd]bjf/nfO{ ef]6 gb]p eg]/ pxfF hg
;efdf cfJxfg ug'{x'GYof] .
oxfF d]/f] r'gfj If]q eQmk'/df d+unf efph' :jtGq pDd]bjf/sf] ?kdf k|Tof;L
x'g'x'GYof] / d rflxF cflwsfl/s sf+u|];L SoflG88]6  . ca :jtGq pDd]bjf/ k|lt
nlIft u0f]zdfghLsf] pQm egfOnfO{ lng] xf] eg] oxfF xfdLn] d+unf efph'nfO{ s]
eGg] elg d}n] lhts[i0f lrqsf/ -ch'{g_ nufotsf ;fyLx¿nfO{ eGg] uy]{+  .
To;/L oxfF r'gfp If]q g+= $ eQmk'/df d]/f] lj?4 d+unfb]jL l;+x sf+u|];af6}
jfuL agL :jtGq pDd]bjf/sf] ?kdf v8f e}lbg'eof]  . To;f] ul/Pkl5 jL=kL= n]
u0f]zdfhLnfO{ y|]6 ul/ eGg'eof] …tkfO{+{ d+unfb]jL l;+xnfO{ pDd]bjf/L lkmtf{ lng
nufpg'xf]; xf]Og eg] tkfO{+{ pk/ l8;LKnfOg/L PS;g lnG5', ToxfF kf6L{sf]
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt38
cflwsfl/s Sofl088]6 huGgfy g} x'G5  .Ú d]/f] o; r'gfp If]qdf g]jf/ dtbftfx¿s}
;+Vofdf afx'Notf lyof]  . To:t}, kf]v/f If]qdf u'?ª, du/x¿ / ;L/fxfdf dw];L
dtbftfx¿sf] afx'Notf lyof]  .
ptf ca ;Kt/Lsf] s'/f– ToxfF b'Mv u/]sf sfo{stf{ uh]Gb|gf/fo0f l;+x lyP  .
sfo{stf{x¿sf] /f]hfO{ / ljj]ssf] lx;fan] l6s6 pg} uHh'afa'n] kfpg'kYof]{  . t/
l6s6 kfP gfu]Zj/k|;fb l;+xn]  . sf]Onf8L j/;fOgsf afa';fxa gfu'afa' ef/bf/
t x'Fb}x'g, ;fdGt klg lyP . ;jf]{Rr cbfntdf k|wfg GofofwLz ag]sf eujlt
k|;fb l;+ Pj+ jj/k|;fb l;+x¿ pgsf cfkmg}bfh'efOx¿ x'g .
sf]Onf8L j/;fOgsf /fhk't afa';fxax¿ To;avt 7nf ;fdGt lyP .
r]tgzLntfsf] ljsf; eO g;s]sf] To; hdfgf t/fOdf ;fdGtx¿n] wkfpg] /
9f]ns ahfpFb} cfpg] wfg's sf]O/L cflb nufotsf hgtf lyP  . uHh' afa'sf]
eGbf a9tf wfs, /jfkm Pj+ gfd, k|efj, k|lti7f /k};f a9L vr{ ug{ ;Sg]Ifdtf
gfu' afa'sf] lyof]  . To;}n] l6s6 kfP 8fS6/ alg;s]sf gfu' afa'n]g}, clg pgn]
r'gfj lht]klg .
@)! ;fndf /fhf dx]Gb|n] k|hftGqsf] ckx/0f u/]kl5 t'n;L lu/L /
ljZjaGw';Fu}oL 8f= gfu' klg /fhfnfO{ ;fy lbg k'u] . k+rfot Joj:yfsf]cj;fg
kl5 uh]Gb| afa'n]klg ;befjgf kf6L{ agfpg' eof] .
To;a]nf d'n'ssf ljleGg If]qdf o;/L l6s6 pknAw u/fpFbf cGofo ePsf]
lyPg d elGbg  . dfG5]n] sfd ubf{ slxn] sfxLF w]/ yf]/ cGofo klg x'g] x'G5  .
o; k|sf/ cGofo x'g hfFbf To;f] ugf{sf] sf/0f k|:t't ug]{ afgL jL=kL= sf]O/fnfdf
lyof], To;af/] pxfF sfo{stf{x¿nfO{ slGeG; ug'{x'GYof]  .
g]tfsf] sfd sfo{stf{x¿nfO{ 8f]ldg];gdf /fVg' xf]  . sfo{stf{x¿nfO{ 8f]ldg]6
ubf{ ls pgLx¿sf] s'/f dfGg' ls cfkmgf] sfd s'/faf/] pgLx¿nfO{ slGeG; ug'{g}
xf], jL=kL= o:t}g} ug'{x'GYof]  . t/ clxn] g]tfx¿ d'vn] Ps yf]s af]Ng] sfdn] csf]{
yf]s ug]{, sf]7fleq Pp6f s'/f af]Nof], sf]7faflx/ csf]{ s'/f, cfh Pp6f s'/f af]Nof]
clg ef]ln csf]{ s'/f u¥of] ca o:tf g]tfx¿n] sfo{stf{x¿nfO{ slGeG; u/L s;/L
g]t[Tj k|bfg ug{ ;Sg', hgtfnfO{ s;/L cfZj:t kfg'{ /d'n's xfFSg' . oxL s'/f
jL=kL= sf]O/fnfdf eg] km/s lyof]  .
t];|f] v08
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 41
@)!% sf] klxnf] cfdlgjf{rgkl5
@)!% ;fnsf] klxnf] cfd r'gfjdf g]kfn clw/fHo e/ sn Psb]lv Ps ;o
gf} gDa/;Dd hDdf Ps ;o gf} r'gfj If]qx¿ lyP  . To; r'gfpdf g]kfnL sf+u|];n]
Ps ;o cf7 r'gfp If]qx¿df pDd]bjf/L lbPsf] lyof]  . o;df p;n] rf}xQ/ ;L6df
ljho xfl;n u/L b'O{ ltxfO{ ax'dt k|fKt ug{ ;kmn eof] . To;/L ljho xfl;n
u/]kl5 kf6L{sf] cfGtl/s ldl6ªx¿ eO/x]sf] lyof]  . kf6L{ leq / aflx/ ax;x¿
rln/x]sf] lyof]  .
k|wfgdGqL /pkk|wfgdGqL rog
w]/} dflg;x¿ Pj+ sf+u|];s} s]xL ;f+;bx¿, k|ltsfTds ?kdf eGg'kbf{ sfzLgfy
uf}td cflb JolQmx¿ ;'j0f{ ;d;]/ h=a=/f= k|wfgdGqL x'g eGg] rfxGy]  . /fhf klg
;'j0f{hLnfO{ g} rfxGy]  . /fhfsf] Pl8;L df]xgljqmdn] /fhfn] pxfFnfO{ g} k|wfgdGqL
agfpFb}5g elg ;'j0f{hLsf] 3/df va/ ;d]t u/]  . pxfFsf] kl/jf/x¿sf] klg ToxL
g}rfxgf lyof] . jL=kL= sf]O/fnfsL kTgL ;'zLnf efph'sf]rfxgf klg jL=kL= kf6L{
;+u7gnfO{ alnof] agfpglt/ nflu ;'j0f{hLnfO{ g} k|wfgdGqL agfpFbf /fd|f] x'G5
eGg] lyof]  . To;avt o; k|sf/sf] bf]x/f] efjgfsf] cj:yf lyof]  .
o:t} kl/l:yltdf jL=kL= sf] ;efkltTjdf kf6L{sf] a}7s al;/x]sf] lyof]  . To;
a}7sdf ;'j0f{hLn] h'?Ss p7]/ eGg'eof]– …of] klxnf cfd r'gfp kl5sf] cj:yf
xf], oxfF k|hftGqsf] ;qkft e/v/ e/v/ ePsf] 5  . xfdL l;Sb}5f}+  . xfdL
aflx/af6 aGb's af]s]/ cfPsf xf}+  . ;fyLx¿af6 ;+u7g u/]/ hg r]tgfsf] k0f{
ljsf; u/]/ k|hftGq NofPsf] xf]Og  . To;sf/0f d]/f] h:tf] sfFwn] o;nfO{ p7fpg
ufx|f]x'G5 . o;sf nflu ;Ifd jL=kL= sf]O/fnf x'g'x'G5, t;y{ pxfFnfO{ g}k|fOd
ldlgi6/ agfpg'k5{  .Ú
ha ;'j0f{hLn] o:tf] k|:tfj /fVg'eof] ;a}hgf 5Ss k/]  . sf]xL s'g}sf] dgdf
klg To:tf] xf]nf eGg] 5Fb} lyPg  . u0f]zdfghL v';Ln] efj ljJxn e} em§} p7]/
elgxfNg'ef], …;'j0f{hLnfO{ pk–k|wfgdGqL agfpg'k5{  .Ú hals To;a]nfsf] ;+ljwfgdf
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt42
pkk|wfgdGqLsf] Joj:y} lyPg  . dflg;x¿ slt ;]G6Ld]06n lyP s:tf] efj'stf
lyof]pgLx¿df . clxn]sf k|foM ljwfosx¿ Tolt cWoogzLn 5}gg eG5' d, a?
To;a]nf u0f]zdfghLn] To;/L pk–k|wfgdGqL elglbg' eof]  . ToxfF pkl:yt pxfFx¿
g]tf, xfdLx¿ pxfFx¿sf sfo{stf{ clg u0f]zdfghLn] k|:tfj /fVgf;fy} xfdLn]
t'?Gt} tfnL 7f]sL xfNof}+  . ;+ljwfgdf pkk|wfgdGqLsf] Joj:yf gx'Fbf gx'Fb} klg
;'j0f{hLnfO{ pk–k|wfgdGqL agfpg]s'/f ;j{;Ddltaf6 kf; eof] .
;efd'vsf] rog
k|ltlglw;efsf];efd'v agfpFbf k|ltlglw ;efsf]r'gfpdf ljhoL ePsf]
JolQmnfO{ agfpg] eGg] ;fdfGo ;+;bLo k/Dk/f Pj+ dfGotfsf] s'/f xf]  . Totflt/
Wofg glbOsg Psf Ps uf]/vfdf r'gfp xf/]sf s[i0fk|;fb e§/fO{nfO{ ;efd'v
agfpg] k|:tfj cfof]  . Tof] k|:tfj kf; eof]  . clxn] oqf] jif{sf] cg'ej / cGt/fn
kl5 t s}og ;f+;bx¿ :ofpn] vfn] 5g / /fli6«o lrGtg eGbf g]tfjfbL 5g  .
ca emg Tof] a]nfdf t aGb'ss} ;xf/fn] eg] em}+ g]tfx¿n] e/v/} NofOlbPsf]
k|hftGq sfo{stf{x¿ g]tfx¿nfO{ k|];/ ug]{ Ifdtf / cf}sftdf klg lyPgg  . To;f]
x'Fbf g]tfx¿af6 cfPsf] k|:tfjnfO{ tfnL ahfpg' afx]s c? s'/f] s]xL lyPg  .
o;k|sf/ls;'ghLnfO{ ;efd'v agfOof] . To:t};'j0f{hLnfO{ pk–k|wfg dGqL .
ljwfgsf s'/f
xf/]sf JolQmx¿nfO{ pk–k|wfgdGqL tyf ;efd'v agfpFbf Tof]ljwfg ;Ddt
lyof] ls lyPg eGg] s'/fdf s;}n] ;/f]sf/ /fv]sf lyPgg  . clg ljwfg s;n] kf]
x]/]sf lyP xf]nf /  Û ljwfg x]g]{ t g]tfx¿s} s'/f lyof]  . g]tfx¿n] s;nfO{ dGqL
agfP, dGqL d08ndf kg'{kg]{ sf] dfG5] k/] sf] k/]gg of ljwfg aflx/ uP/ klg
s;nfO{ s] agfOof] olt ;Dd t /fhfn] dfG5g elg pgLx¿nfO{ cf]e/ slGkm8]G;
eof] Tof] ;a} pgLx¿g} hfg'g  . d}n] dfly pNn]v u/]em}+ cflv/ sfo{stf{x¿ t
:ofpn] vfn]g} lyP / aGb'ss} andf NofOPsf] k|hftGqg} t lyof]  . To;}n] ubf{
oL ;a s'/fx¿ dflgof] . To;df ;+ljwfgdf rrf{ gePsf s'/fx¿ klg s]xL g s]xL
xfdLaf6 x'gk'u]  .
c? kf6L{x¿sf s'/f
c? kf6L{x¿sf] vf;} s]xL cl:tTj lyPg  . s]=cfO= l;+xsf tLg rf/ hgf
dfG5] lht]/ cfPsf ePklg pgL cfkm}+ r'gfj xf/]sf lyP  . pgL;Fu lht]sf eP/}
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 43
s}nfnLaf6 lzj/fh kGtnfO{ dGqL agfOg'sf] sf/0f lyof]  . k|hfkl/ifbaf6 lhTg]
Pshgf lyP, tL klg xfdL;Fu}cfOxfn] .
sDo'lgi6x¿n] gu0o ?kdf em}+ ljho xfl;n u/]sf lyP, pgLx¿sf] ;+Vof
hDdf rf/ ;L6df dfq l;dLt lyof]  . To;}n] ckf]lh;gdf dnt uf]/vf kl/ifb Pp6}
dfq lyof]  . /f0ffx¿sf] g]t[Tjsf] uf]/vf kl/ifb, ca /f0ffx¿;Fu hgtfsf] gkm/t t
5Fb} lyof], pgLx¿;Fu /fhf lqe'jgsf] ;d]t gkm/t lyof]  . To:tf] lyof] lj=;+= @)!%
sf] klxnf] cfd r'gfp kl5sf] Sofljg]6 Pj+ kfln{ofd]G6sf] kl/b[Zo  .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt44
@)!% kl5 ePsf ljsf; sfo{qmdx¿
@)) ;fnaf6}g]kfndf k|hftGq cfPtf klg @)!% ;fn;Dd oxfF cl:y/
ued]{G6 lyof]  . gofF u7g ePsf ;/sf/x¿ k|foM gf} dlxgf eGbf a9tf l6Sb}gy]  .
8f= s]=cfO{ l;+xsf]k|wfgdGqLTjsf];/sf/t cem tLg dlxgf eGbf a9L l6Sg
;s]g  . k|ToIf zf;gsf] ;/sf/ xf]; of bnLo :j?ksf] gf} dlxgf klg k'Ubf gk'Ub}
To;sf s]xL g s]xL kl/jt{g Pj+ /L cu{gfOh eOg}xfNYof]  .
o:tf] cl:y/tf eOg} /x]tf klg @)!% ;fnsf] cfd lgjf{rg kl5 Psf;L b'O{
ltxfO ax'dt xfl;n u/]/ xfdL ;/sf/df cfof}+  . xfdL klg cfpg t aGb'ssf]
cf8df ePsf]@)) ;fnsf]hgqmflGtaf6 cfPsf lyof}+ . xfdL hgtf dfem k'u]sf
t @))( ;fn /@)!$ ;fnsf];Tofu|xdf dfq}lyof] . Tof]klg @))( ;fndf
vf;u/L sf7df8f}+ EofnLdf dfq ;Lldt lyof}+ . @)!$ ;fndf rflxF xfdL b]zJofkL
?kd};Tofu|xdf uPsf xf}+ . cfd r'gfp u/fpgsf nflu elg @)!$ ;fndf xfdL
aNn df;df uof}+ .
@)!% ;fnsf]cfd r'gfpdf xfd|f]kf6L{ g]kfnL sf+u|];n]b'O{ ltxfO{ eGbf a9L
ax'dt xfl;n u¥of]  . xfdL ;Qfdf t k'Uof}+ t/ d'n'ssf] k|zf;g oGq xfdLn] rfx]
h:tf] lyPg  . ldln6/L;Fu åGå lyPg, /Iff bn vf/]h ul/lbPsf] x'gfn] k'ln;
kmf];{ l8df]/nfOh lyof]  . To;}n] Tolt ;lhnf] cj:yf lyPg  .
tL ;a s'/fx¿sf] afjh'b klg jL=kL= sf]O/fnfsf] JolQmTj olt k|efjsf/L lyof]
ls pxfF hxfF hxfF hfg'x'GYof] pxfFnfO{ b]Vg xhf/f}+ dflg;x¿sf] le8 nfUg] uYof]{  .
af6f]3f6f] cflb ljsf; lgdf{0fsf sfo{x¿df jL=kL= n] cfJxfg ug]{ lalQs} hgtf
tD;LxfNYof]  . Tof] a]nf hgtfsf] w]/} 7nf] sf]–ck/];g lyof]  . vfnL k|fljlws dfq
k7fOlbP klg ;Sg] sfd hgtf cfkm}+ ul/xfNy]  .
Tof] a]nf xfdL;Fu ;fgf 7nf ;a} vfn] k|fljlws hgzlQmsf] 7n} cefj lyof]  .
cf]e/l;o/x¿ ;d]tsf] cefjdf HofdL gfOs]x¿af6 Oli6d]6 u/fP/ ;d]t sfd
u/fpg'kg]{ cj:yf lyof]  . 8fS6/, Ol~hlgo/x¿ sxfF kfpg' /  Û u|fh'P6 ePsf
lzlIft JolQmx¿sf]cefjdf sd of]Uotf ePs}nfO{ klg j8f xflsd agfpg' kYof]{ .
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 45
lzlIft Pj+ k|fljlws hgzlQmsf] Toqf] sdhf]/ cj:yf lyof]  .
/fh:j
/f0ffsfndf d'n'ssf] cfo:tf hDdf tLg s/f]8 elgGYof]  . To;dWo] df]6fdf]6L
?kdf Ps s/f]8 cfdL{sf nflu, Ps s/f]8 l;len tkm{ / csf]{ Ps s/f]8 /f0ffx¿n]
rf8kj{ ljz]if cflbdf alS;; k|bfg u/]/ ar]sf] aL;–tL;–krf; nfv hlt x'G5
Tof] pgLx¿ vfg] uy]{  . To:tf] kl/kf6L ;Qf;Lgx¿sf] k/Dk/f lyof]  .
/fli6«o cfo;|f]t vf;} To:tf] s]xL lyPg  . pTkfbg j[l4 gu/fO s/ dfq}
a9fpg yfNof] eg] nf]slk|otf x'g] lyPg  . To:tf] cj:yfdf ;fdfGo s/ j[l4
dfqn] d'n'ssf] cfjZostfdf 6]jf k'Ug ;Sg] klg lyPg  . aflx/L d'n'sx¿af6 bfg
cg'bfgx¿ cfpg] s'/f klg sd lyof]  . To; avt yf]/} s]xL b]zx¿;Fu dfq bf}To
;DaGw ufFl;Psf] lyof]  . o;f] ePsf] x'Fbf ljsf;sf] km6sf] dfg{ To;avtsf] ;do
kl/l:ylt cg';f/ gLltut 7f]; sbd rfng' cfjZos lyof]  . o;sf nflu ;j{k|yd
of]hgf cfof]usf] u7g ul/of]  .
cy{ Pj+ of]hgf ljsf; dGqfnosf] lhDd]jf/L pkk|wfg dGqL ;'j0f{ ;d;]/
h=a=/f= nfO{ ;'lDkOPsf] lyof]  . ;'j0f{hL :jo+ /fd|f] cfly{s ljz]if1 x'g'x'GYof]  .
;+;f/sf hxfF;'s}af6 k|sflzt ePsf cy{ /ljsf; ;DaGwL hg{n Pj+ k':tsx¿
;'j0f{hLsf]df cfOk'Uy]  . pxfF cToGt} cWoogzLn Pj+ d]xgtL JolQm x'g'x'GYof]  .
s'g k|sf/sf] hnjfo' / df6f] ePsf] :yfgdf s:tf] dnhn u/]df slt ;Dd laofF
nfUg]v';f{gL pTkfbg x'g]x'G5 elg ;f]w]df pxfF eGg ;Sg'x'GYof] . ;'j0f{hL ljsf;
of]hgfx¿sf af/]df bL3{sfnLg ;f]r /fVg] JolQm x'g'x'GYof]  . jL=kL= sf]O/fnfsf efjL
of]hgfx¿sf af/]df pxfFn] lbn}b]lv ;xof]u ug'{eof]  .
b]zsf]tLj| cfly{s ljsf;sf nflu bL3{sfnLg Pj+ cNksfnLg gLltx¿
cËLsf/ ul/of]  . :yfgLo:t/df ljsf; lgdf{0fsf sfo{x¿ h:t} af6f]3f6f],
k'n–k'n];f, l;+rfO{ tyf Ogf/, s'jf cflb lgdf{0f ubf{ Jofks hg;xeflutf
h'6fpg] p2]Zon] ufpF Pj+ j8fdf :yfgLo:t/sf] ;ldlt u7g u/fO{ sfd u/fpg]
Joj:yf ldnfOof]  . lhNnf:t/df a8f xflsdsf] cWoIftfdf dgf]lgt Pp6f a8L,
lhNnf ljsf; ;ldltsf] Joj:yf ul/of]  . To;eGbf dflyNnf] lgsfo u|fd ljsf;
dGqfno agfOof]  .
:yfgLo :t/df ljsf; lgdf{0fsf] sfo{ ug'{kbf{ nfut Oi6d]6 cg';f/sf] lgj]bg
lhNnf ljsf; ;ldltdf lbPkl5 cfjZos hfFr k8tfn kZrft p;n]:jLs[lt
lbGYof], t/ o:tf] :jLs[lt eg] xr'jfsf] e/df xf]Og  . o;/L ul/g] ;xfotf gubdf
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt46
xf]Og lhG;Ldf x'GYof]  . nfut Ol:6d]6 cg';f/ O§f, ;Ld]06, afn'jf, /8 Pj+ s+lqm6
cflb sRrf kbfy{ g} pknAw u/fOGYof]  . sRrf kbfy{ pknAw u/fpg] Joj:yf u|fd
ljsf; c•fn]uYof]{ eg]To;sf]nflu vr{ h'6fpg]Joj:yf lhNnf ljsf; c•fn]
uYof]{  . sfddf sf]–cl8{g];g Pj+ cg'udg lhNnf ljsf; af]8{sf] d]Da/ ljz]ifnfO{
tf]lsPsf] x'GYof]  . o;k|sf/ ljsf; lgdf{0fsf] sfo{ x'Fbf ToxfF e|i6frf/sf] u'~hfo;
/xFb}gYof], Tolt kf/bzL{ lyof]  . hxfF;'s} klg ;/sf/L nufgLeGbf a9tf sfd x'g]
u/]sf] lyof]  .
h'g;'s} If]qsf hgtfx¿df klg ca v'a ljsf; x'g]5 eGg] pT;fx hfu]sf]
lyof]  . To; avt;Dd xfd|f] b]zdf ljsf;sf] hu a;]s} lyPg  . af6f]3f6f]x¿sf]
lgtfGt cefj lyof]  . :s'n kf7zfnfx¿ lyPgg  . lkpg] kfgLsf] Joj:yf lyPg  .
:jf:Yo s]Gb|x¿ lyPgg  . ;'ne zf}rfnosf] t 1fgg} lyPg  . x'nfs ;]jfsf]
;xhtf lyPg  . ;+If]kdf eGg' kbf{ b]zsf] x/]s efu s] dw]; s] kxf8 hgtfx¿nfO{
cfwf/et cfjZostfsf] pknAwtf g} lyPg  .
o;/L ljsf;k|lt xf};nf / pT;fx hfu]sf hgtfx¿n] 7fpF7fpFdf cf–cfkmg}
af6f] vGg agfpg yfn]  . af6f] hg;xeflutfaf6 vg]kl5 ToxfF ;/sf/n] u|fa]n
ul/lbO{ xfN5 eGg] pgLx¿nfO{ e/f];f x'g yfNof]  . hg;xeflutfaf6 lgdf{0f
x'g] o:tf ;–;fgf of]hgfx¿df ;/sf/n] ;xof]u pknAw u/fpFYof]  . 7f]; sfo{
x'g] hg ;xeflutfdns hgtfsf] cfwf/et cfjZostfsf ;–;fgf o:tf ljsf;
lgdf{0fsf sfo{df ;/sf/L ;xof]u lhG;Ldf cyf{t lgdf{0f ;fdu|Lx¿ g}pknAw
u/fpg] Joj:yf ldnfOof]  .
u|f; ?6df oL ;a Joj:yf ldnfpg ufpF :t/df Pp6f u|fd k+rfot :yfkgf
ug]{ / tTsfnsf nflu ToxfF Pp6f k|fylds pkrf/sf] afs; / csf]{ x'nfssf]
afs; /fVg] gLlt lnOof]  . To;f] ubf{ ToxfF Pshgf JolQm /f]huf/ klg x'g] ef] /
k|fylds pkrf/ Pj+ x'nfssf] Joj:yf klg x'g] eof]  . k+r enfbdL Pj+ k+rfot eGg]
s'/f xfd|f] ;+:s[lt / k/Dk/fut 9fFrf klg lyof]  .
b'O{y/L emul8ofx¿n] d+h'/ u/]sf] d+rn] u/]sf] km}znfnfO{ ;jf]{Rr cbfntsf
GofofwLzn] u/]sf] km}znf eGbf klg /fd|f] dflgg] Tof] k/Dk/fnfO{ k|fyldstf lbg]
gLlt lnOof] . Pp6f uf]?;Dd cyf{t Ps;o ?k}ofF lauf];Ddsf]d'2f l5Gg]Pj+
ldnfkq u/fpg rflxF ;jf]{Rr cbfntdf k/]sf] d'2f ;Dd klg ldnfpg ;Sg] clwsf/
k+rfotnfO{ lbOof]  . g]kfnL sf+u|];sf] ;/sf/n] Pp6f leGg b[li6sf]0fn] clËsf/
u/]sf] gLlt lyof] …k+rfotÚ  . @)! ;fn kf}if ! ut] /fhf dx]Gb|n] k|hftGq ckx/0f
u/L g]kfnL sf+u|];sf] ;/sf/n] clËsf/ u/]sf] k|hftflGqs ;+:sf/ cg';f/sf]
huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 47
k+rfotnfO{ tf]8d/f]8 u/L k+rfot Joj:yfs} gfpFdf d'n'sdf lg/+s'z ;Qf nfb]  .
b'O{ ltxfO{ ax'dtaf6 lgjf{lrt g]kfnL sf+u|];n] ;/sf/ u7g u/]kl5 ;a}eGbf
klxn]hgtfdf lzIff cfh{g ug'{k5{ eGg]r]tgf hfu[t eof] . To;eGbf cl3
t hg;fwf/0fdf k9g' n]Vg'k5{ eGg]g} lyPg  . ;/sf/ u7g u/]kl5 xfdLnfO{
k|fljlwsx¿sf] ;a}eGbf 7nf] vfFrf] x'g cfof]  . sn]hdf k9fpg] of]Uotf k'u]sf
k|fWofksx¿ lyPgg  . c:ktfndf sfd ug]{ 8fS6/x¿ lyPgg o:t} Ol~hlgo/,
cf]e/l;o/x¿ lyPgg  . o;}sf/0fn] ubf{ xfd|f] ;a}eGbf a9L Wofg lzIff If]qdf uof]  .
k|To]s r'gfj If]qdf sDtLdf Pp6f xfO:s'n :yfkgf ug]{ gLlt lnOof]  . h;n]
ufpFdf @) hgf dfq} ePklg ljBfyL{ lnP/ k|fOd/L :s'n vf]Ng ;S5 eg] p;nfO{
;/sf/L ;xfotf lbO{ xfNg] ul/of]  . k|To]s lgjf{rg If]qdf ;DefJotf cg';f/
k|fOd/L, ldl8n / xfO{:s'nx¿ :yfkgf eP  . To:t} k|To]s lgjf{rg If]qdf tTsfnsf
nflu sDtLdf Pp6f x]Ny ;]G6/ :yfkgf ug]{ gLlt lnOof]  .
j}1flgs s/ k|0ffnL
d'n'sdf j}1flgs 9+usf]s/k|0ffnL nfu' ePsf]lyPg . hgtfx¿sf nflu
cfwf/et cfjZostfsf] kl/klt{ ug{ b]zsf] rf}tkmL{ ljsf;sf nflu cfo ;|f]t
h'6fpg cfGtl/s cfo tkm{ j}1flgs 9+usf] s/ k|0ffnLsf] ;qkft ul/of]  . jL=kL=
sf]O/fnfsf] wf/0ff cg';f/ lgDg ju{sf hgtf o;} klg kLl8t ePsf x'gfn]
pRr ju{sfx¿nfO{ s/sf] bfo/fdf Nofpg] gLlt cg'?k lxdfno jL/ ljqmd zfx
-/fhf dx]Gb|sf dflxnf efO_ af6 o;sf] ;'?cft ul/of]  .
sd{rf/L k|zf;g tkm{
To;avt tNnf]:t/sf sd{rf/Lsf] dfl;s tna hDdf t]x| ?k}ofF dfq lyof]
olt yf]/} dfl;s j]tgdf sd{rf/Ln] s] dg nufP/ sfd unf{ elg ?= t]x| dfq kfpg]
sd{rf/LnfO{ dfl;s k}tfln; ?k}ofF kfpg]cg'kftdf pgLx¿ ;a}nfO{ tna j[l4
ul/of]  . tnadf jflif{s u|]8 j[l4 cflb Joj:yf eof]  . nf]s;]jf cfof]usf] k/fdz{df
sd{rf/Lx¿sf] of]Uotf Pj+ ;Ifdtfsf] cfwf/df kbf]Gglt x'g] Joj:yf ul/of]  .
eld ;'wf/
eld ;'wf/sf If]qdf klxnf] sbd ljtf{ vf/]hug]{ eof]  . u'7L hUuf tkm{ tLg
k|sf/sf u'7L hUufx¿ lyP . L % sf];/sf/sf]u'7Ldf wfg # kfyL rf/dfgf,
L # k§Lsf] u'7Ldf #@ kfyL rf/ dfgf lt/f] ltg'{kYof]{ / /}s/ hUufsf] eg] @% kfyL
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta
Jagannath acharya aatma britanta

More Related Content

What's hot

Women empowerment and sustainable development goals
Women empowerment and sustainable development goalsWomen empowerment and sustainable development goals
Women empowerment and sustainable development goalsWOREC Nepal
 
Waiting of SAARC Sumit in Nepal
Waiting of SAARC Sumit in NepalWaiting of SAARC Sumit in Nepal
Waiting of SAARC Sumit in NepalPradeep Acharya
 
Basic Electrical Engineering Short notes
Basic Electrical Engineering Short notesBasic Electrical Engineering Short notes
Basic Electrical Engineering Short notesPrashanth Krushi
 
Biomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter design
Biomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter designBiomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter design
Biomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter designMathankumar S
 
Drr and climate change article arp
Drr and climate change article arpDrr and climate change article arp
Drr and climate change article arpAshok Raj Pokharel
 
news .......
news .......news .......
news .......rajiv sah
 
Biomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port Networks
Biomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port NetworksBiomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port Networks
Biomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port NetworksMathankumar S
 
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrcNdrc Nepal
 
المنير في أحكام التجويد الجزء الثالث
المنير في أحكام التجويد الجزء الثالثالمنير في أحكام التجويد الجزء الثالث
المنير في أحكام التجويد الجزء الثالثسمير بسيوني
 
Ee made by mrp
Ee made by mrpEe made by mrp
Ee made by mrpjibonghosh
 
02 unit 1 nur holis
02 unit 1 nur holis02 unit 1 nur holis
02 unit 1 nur holisNur Kholis
 

What's hot (20)

Calander of GOVN
Calander of GOVNCalander of GOVN
Calander of GOVN
 
Women empowerment and sustainable development goals
Women empowerment and sustainable development goalsWomen empowerment and sustainable development goals
Women empowerment and sustainable development goals
 
Waiting of SAARC Sumit in Nepal
Waiting of SAARC Sumit in NepalWaiting of SAARC Sumit in Nepal
Waiting of SAARC Sumit in Nepal
 
IMG_0003
IMG_0003IMG_0003
IMG_0003
 
Basic Electrical Engineering Short notes
Basic Electrical Engineering Short notesBasic Electrical Engineering Short notes
Basic Electrical Engineering Short notes
 
Biomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter design
Biomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter designBiomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter design
Biomedical Circuits & Networks - Network synthesis and filter design
 
Drr and climate change article arp
Drr and climate change article arpDrr and climate change article arp
Drr and climate change article arp
 
news .......
news .......news .......
news .......
 
Seed production
Seed productionSeed production
Seed production
 
Biomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port Networks
Biomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port NetworksBiomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port Networks
Biomedical Circuits & Networks - Transient Analysis and Two Port Networks
 
Primary agricultural credit societies
Primary agricultural credit societiesPrimary agricultural credit societies
Primary agricultural credit societies
 
Regulated Markets in India
Regulated Markets in IndiaRegulated Markets in India
Regulated Markets in India
 
Redacciones semana santa
Redacciones semana santaRedacciones semana santa
Redacciones semana santa
 
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
 
المنير في أحكام التجويد الجزء الثالث
المنير في أحكام التجويد الجزء الثالثالمنير في أحكام التجويد الجزء الثالث
المنير في أحكام التجويد الجزء الثالث
 
Surah Yaseen (Gift By Dr Asad Gulzar)
Surah Yaseen (Gift By Dr Asad Gulzar)Surah Yaseen (Gift By Dr Asad Gulzar)
Surah Yaseen (Gift By Dr Asad Gulzar)
 
Ee made by mrp
Ee made by mrpEe made by mrp
Ee made by mrp
 
Amplifer design
Amplifer designAmplifer design
Amplifer design
 
Sec 3 control
Sec 3 controlSec 3 control
Sec 3 control
 
02 unit 1 nur holis
02 unit 1 nur holis02 unit 1 nur holis
02 unit 1 nur holis
 

Jagannath acharya aatma britanta

  • 2.
  • 3. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 3 cfrfo{x¿sf] pTklQ d]/f kj{h cfrfo{x¿sf] pTklQ lxGb':yfgdf ePsf] xf]  . cfrfo{x¿ sf}l80o Clifsf ;Gtlt x'g  . pQ/L ef/tdf t's{x¿sf] aa{/ cfs|d0fx¿af6 O{=;+= !!(# b]lv !@)# ;Dd sl/a bz aif{ hltsf] aLrdf cfPsf] O:nfdsf] cf“wLn] lbNnLb]lv a+ufn;Ddsf ;Dk0f{ pQ/L ef/tsf /fhg}lts tyf ;fdflhs Joj:yfx¿nfO{ PsfPs sDkfodfg t'NofOlbPsf] lyof]  . d':nLd afbzfxx¿n] lblUjho ub}{ lxGb'x¿sf] hg} km'sfNg], 6'KkL sf6g] tyf pgLx¿sf] wd{ / ;+:s[ltsf] x'd{t lng] ug{ yfn]  . t's{x¿n] nvgf} zx/ cfkmgf] sAhfdf lnO{;s]sf lyP  . Tolta]nf cfkmgf] j}lbs wd{sf] /Iffy{ sfGo s'Ahaf6 ;lRrbfgGbf]kfWofo e§ / ;bfgGbf]kfWofo e§ ;xf]b/ b'O{ bfh'efO{ a|fxd0fx¿ pQ/fv08 kxf8tkm{ nfuL 3'Db} hf“bf h'Dnf b]zdf k'u]  . To; ;do Toxf“ /0fs]z/ l;+x gfd u/]sf /fhf wd{–/fHo ub{y]  . g/]zn]/fhz'o o1 ug{ nfUbf gjfuGt's tL låhx¿ Toxf“ cfdlGqt lyP . sfo{ l;l4sf nflu bfh'sf] cf1f d'tfljs ;bfgGbn] o1:ynd} hdLg s]xL sf]6ofO{ a?0f b]jtfsf]dGq k9L Toxf“ kfgL pdf/L lbP . ToxL hn ;]rg u/L dGq k9b} pgLx¿n] d08kdf clUg k|s6 u/fP  . Tof] b]v]/ Toxf“ pkl:yt ;a} hgx¿ cfZro{ rlst eP . g/]z cToGt v';L e}pgLx¿nfO{ cfrfo{ kbjLn];Ddflgt u/L /fhu'? agL h'Dnfdf g} a:g] k|aGw ldnfP  . ;lrbfgGbsf] h'Dnfs} j]beQm pkfWofo 9'Ë]nsL gf} jifL{of sGof OGb|fjtL;Fu ljjfx eof] eg] ;bfgGbsf] pg} j]beQmsf efO{sf 5f]/L gGbf;Fu ljjfx eof]  . efO ;bfgGbn] o1 d08kdf dGq l;l4åf/f gof“ kfgL pdf/]sfn] gj kfgLosf] cke|+zdf pgnfO{ Gof}kfg] elgof] / pgsf j+zx¿ Gof}kfg] sxnfOP  . ;lRrbfgGbnfO{ Ps lbg :jKgdf Ps cnf}lss k'?ifn]bz{g lbO{ pgsf b'O{ k'qx¿ cToGt efUodfgL Pj+ ;sn zf:qdf kf/+ut x'g]atfP . d]/f]k'vf{ pg};lRrbfgGb zdf{ cfrfo{ cfkmgf k|sf08 ljåfg k'q L /fd zdf{sf ;fy h'Dnfsf /fhfsf] xh'/Lof e} Toxf+ g} a;]sf x'g  . pg} /fd zdf{sf] h]7f] anL zdf{ nufot kf“r k'qx¿ hGd] . tL kf“r}hgf j]b, Jofs/0f, lddf+;f, sd{sf08
  • 4. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt4 cflb ;sn zf:qdf s'zn lyP  . pgLx¿sf] ljåtfsf] Voflt l5d]sL /fHox¿df klg km}lnof]  . tL /fHosf /fhfx¿sf] cfu|x cg';f/ anLsf efOx¿ ljleGg /fHox¿df uO{ cfkmgf] ljåtfsf] k|efj b]vfO{ dxTjk0f{ lhDd]jf/L lnP/ /fhfaf6 ljtf{ k|fKt u/L a;]  . 8f]6Lsf /fhf Laxfb'/ l;+xaf6 …k/fh'nÚ eGg] 7fp“sf] ljtf{ k|fKt u/L Toxf“ a:g] anL zdf{sf dflxnf efO lji0f' zdf{sf ;Gtltx¿ k/fh'nL sxnfOP . c5fdsf /fhfaf6 Toxf“sf] …;fkLsf]6Ú eGg] 7fp“sf] ljtf{ kfO a:g] anLsf ;flx+nf efO g/xl/zdf{sf ;Gtltx¿ ;fksf]6f sxnfOP . b'Nn' /fHodf uPsf anLsf csf{ efO dg' zdf{n] …Kofs'Ú eGg] 7fp“df ljtf{ kfO{ a;]sf]n] pgsf ;Gtltx¿ Kofs'/]n sxnfOP  . ynf/Lsf /fhf ljqmd l;+xsf] cg'/f]w cg';f/ Toxf“ k7fOPsf] sfG5f efO s]z/frfo{nfO{ /fhfn] k|wfgdGqL agfO{ …af;sf]6Ú eGg] 7fp“sf] ljtf{ lbO{ a;fP  . tb'k/fGt Toxf“ hlGdPsf pgsf ;Gtltx¿ af;sf]6f sxnfOP . ptf Gof}kfg] kbjL kfPsf ;bfgGbf]kfWofosf dflxnf 5f]/f lza zdf{nfO{ b}n]vsf /fhf l;+x adf{n] …zlQmÚ gfds gu/sf] clwklt …;TokfnÚ agfO Toxf“ a;fPsfn]pgsf ;Gtltx¿ ;Tofn elgP . sfG5f 5f]/f xl/zdf{nfO{ h'Dnf g/]z /0fs]z/ l;+xsf 5f]/f g/]Gb| l;+xsf] /fHofleif]sf]T;jdf ;Gtfg b/ ;Gtfg ;Ddsf] nflu …kGof?Ú gfds ufp“sf] clwsf/ lbO{ /fv]sf]n] pgsf ;Gtfgx¿ kg]? sxnfOP . ;lRrbfgGbsf] h]7f] gflt jln zdf{sf] xf“uf] s]xL k':tfx¿;Dd cfb/ ;Ddfgsf ;fy h'Dnfd} a:of]  . kl5 Ls[i0f zdf{sf] 5f]/f dl0f/fh zdf{ afh'/f uO{ a;]  . pgsf h]7f 5f]/f sf“zL/fd zdf{ afh'/faf6 lg:sL 9f]/ k|b]z k'u]/ Toxf“sf /fhf ldrf vfgnfO{ cfkmgf] ljåtfsf] k|efj b]vfO …n+hLÚ eGg] ufp“ ljtf{ kfO pgsf ;Gtltx¿ s]xL k':tf ToxL“ a;]  . sfzL /fdsf j+zh j]bzdf{sf ;flx+nf 5f]/f uf]s'nfrfo{ sf:sLsf /fhf s'n d08g zfxsf] /fHosfndf sf:sL k'uL Toxf“af6 ndh'Ësf] /fhf lji0f' zfxsf] s'nfrfo{ /fhu'? eO{ rf/ k':tf ;Dd ToxL“ /x]  . uf]s'nfrfo{sf kgftL b]j/fhfrfo{sf] 5f]/f j]b/fhfrfo{n] lj=;+= !^!^ efb|df z'e ;fOt lgsfnL uf]/vfsf /fhf b|Jo zfxsf] /fHofleif]s u/fPsf x'g  . j]b/fhsf 5f]/f df]tL/fdfrfo{ uf]/vfaf6 sf7df8f}+ cfp“bf lqz'nL b]jL 3f6df k/dwfd eP  . pg} df]tL/fdsf 5f]/f hoeb|frfo{ uf]/vfaf6 cfkmgf] eP e/sf] L ;DklQ lnO{ cfkmgL cfdfsf ;fy g]kfn cfO{ efbufp“sf /fhf hol:ylt dNnnfO{
  • 5. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 5 v';L kf/L sfu]Zj/L nfdf6f/ eGg] 7fp“df ljtf{ kfO{ a:g yfn]  . hoeb|sf 5f]/f aln/fdfrfo{sL 5f]/L ;/:jtLnfO{ sfu]Zj/Ld} :yfgLo 9sfn y/L s'df/sf] ;fy ljjfx u/L lbOPsf]df pgL jfn ljwjf eOg  . o'jfj:yfdf kl5 pgn] afh] hoeb|n] /f]k]sf] lkknsf] ?vdf kf;f] nufO{ k|f0f Toflug  . k|]t ?kdf kl5;Dd Toxf“ ltgn]cfrfo{ s'nnfO{ kL8f ;d]t lbOg . sfu]Zj/Ldf Tof] 36gf 36]kl5 jln/fdsf 5f]/f xl/s[i0f / L/fdn] cfkmgf] ;a} L ;DklQ ;fdfGo dNodf a]r ljvg u/L kf6gsf /fhf l;l4g/l;+x dNnsf]df k'u] . /fhf v';L eO{ pgLx¿nfO{ uf]bfj/Ldf hUuf hdLg lbO{ a;fP . Toxf“ L/fdsf 5f]/f /3'/fdb]lv ho gf/fo0f;Dd tLg k':tf eP  . pg} ho gf/fo0fn] sflGtk'/sf /fhf hok|sfz dNnnfO{ v';L kf/L …d'8v sf]NnÚ eGg] uf“pdf -xfnsf]bu'g]{ kfgL Pj+ sf]8k If]q_ ljtf{ kfO{ cfkmgf k'qx¿sf ;fy ToxL“ a:g yfn]  . ho gf/fo0f cfrfo{, To; ;do sfndf Vofltk|fKt ljåfg x'g'x'GYof] . pxfF k|Voft Hof]ltifL Pj+ tflGqs klg x'g'x'GYof]  . cf}ifwL zf:qsf] 1ftfsf -j}B_ ?kdf klg pxfFsf] Voflt lyof]  . sflGtk'/sf g/]z hok|sfz dNn tyf eQmk'/sf /fhf ekltGb| dNnsf] /fhb/af/x¿df pxfFsf] ljz]if k|efj lyof]  . tL dNn /fhfx¿af6 pxfFnfO{ ljz]if cfb/ ;Ddfg ul/GYof]  . ho gf/fo0fsf ^ efO 5f]/fx¿ dWo]h]7f Lxif{sf ;Gtlt dl0f vnsx¿ x'g . o1df dGq ljz]if lbIff kfPsf of]xf“uf]sf];Gtltx¿ cfheGbf Ps;o jif{ hltb]lv otf dl0f cf=bL= -cfrfo{ bLlIft_ n]Vb} cfPsf 5g  . cfhef]ln sf]xL sf]xLn] t bLlIft dfq} n]Vg] u/]sf] klg b]lvG5  . ho gf/fo0fsf dflxnf k'q a|xdfgGb tkm{sf]h]7f]gflt ;bfgGb d'8vaf6 k'g uf]bfj/L uO{ a:g yfn]  . pg} ;bfgGbsf ;ftf}+ k':tfsf ;Gtlt d]/f] afh] ljZj]Zj/ elgg] ejgfy uf]bfj/L 5f]8L slxn] hfjnfv]n / slxn] jlQ; k'tnL clg w'd jf/fxL x'“b} eQmk'/ u'08df ;d]t s]xL cjlw a;L lj=;+= !(%) sf] b;ssf] dWolt/ oxf“ eQmk'/ sf};n6f/df cfO{ :yfoL ?kdf a:gyfNg' ePsf] xf]  . cfrfo{x¿sf] xfFuf cfrfo{x¿sf] dn b'O{ xf“uf 5g, sf}8]0o / uu{ uf]q  . oL b'O{ uf]qx¿ aLr cfk:tdf ljxfjf/L ;d]t rNg] u/]sf] 5  . h'Dnfaf6 ;'? ePsf] cfrfo{x¿sf] j+z klZrd dxfsfnLb]lv kj{df d]rL;Ddg} km}lnPsf] 5  . cfkmgf] Joj;fo j[lQ ljz]ifn] h;nfO{ hxf“ cg'sn x'G5 ToxL+ uP/ a;]  . cfrfo{x¿sf] j+z dxfsfnLb]lv d]rL;Dd
  • 6. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt6 dfq xf]Og kjf]{Q/ ef/t Pj+ e'6fg / jdf{ -Dofgdf/_ /fHo;Dd klg km}lnPsf] 5  . s'n b]jtfsf] khf ubf{ xfdLx¿ sfpnf]sf] j[Ifd'lg ug]{ ub{5f}+ eg] cGo s]xL cfrfo{x¿ cdnfsf] af]6d'lg ug]{ ub{5g  . wd{ / ;+:sf/ lxGb' wdf{jnDjL a|fDx0f kl/jf/ ePsf] x'gfn] d j}lbs wd{ / ;+:sf/df x's]{sf] dflg; x'“  . ;fgf] pd]/d} j|taGw u/]kl5 j]b k9g} kb{5 eGg] xfd|f] k/+k/f xf]  . d]/f] afh]n] dnfO{ æg k7]t Dn]R5 efiff g uR5]t h}g dlGb/Æ elg c+u|]hL efiff k9g ;d]t lbg'ePg  . pxf“n] eGg'x'GYof] ls …h}g dlGb/df hfg' x'“b}g, dxfjL/sf] gfËf] dlt{ b]v]df kfk nfUb5  .Ú hGd / afNosfn g]kfndf PstGqLo hxfgLof /f0ff zf;gsf]pTsif{ sfn lj=;+= !(*! j}zfv !! ut]sf lbg d]/f] hGd ePsf] xf]  . afh] ejgfy -h;nfO{ ljZj]Zj/ klg elgGYof]_ sf kf“r efO{ 5f]/fx¿ / Pp6L 5f]/L lyP  . aHo} sf7df8f}+ cf?jf/L km}sf lt/sL rfln;]sL 5f]/L x'g'x'GYof]  . d]/f] lktfhL lji0f'k|;fb ;flx+nf];Gtfg xf] . To; avtsf] ;do kl/l:ylt cg'sn ;+:s[t lzIff bLIff xfl;n ug'{ePsf] d]/f] lktfhL d]wfjL / k|ltefzfnL x'g'x'GYof]  . pxf“ s'df/L rf]s c88fdf d'vLof kbdf hfuL/] klg x'g'x'GYof]  . dftf v]t d+h/L pkfWofo kmlk{ª 8Nn ufp“sL kf}8]n snsL ;Gtfg xf]  . Tof] j]nfsf] ?l9jfbL k'/ftgkGyL ;gftgL kl/jf/sL 5f]/L x'g'x'GYof]  . afNosfn hGd:yfg sf}zn6f/af6} x's]{ a9]sf] x'“  . s]6fs]6Ldf s]xL cjlw dfjnLdf klg lat]sf]n] 7nf] laGb|fnf] ePsf] Tof] kf}8]n kl/jf/df klg d]/f] /fd|} kl/ro / k|efj lyof]  . lzIff bLIff 3/ kl/jf/df k9g' k9fpg'k5{ eGg] efjgf lyof]  . /fd|/L kl9lbP x'GYof] eGg] cfkmGtx¿ ;a}sf] ;bfzotf lyof]  . 5f]/f] k9] n]v]sf] 7nf] ljåfg agf]; eGg] cfdfsf] rfxgf lyof]  . lsgeg] Pshgf dfdf k+l8t x'g'x'GYof] t'n;Lgfy kf}8]n  . dfdf 3/tkm{ afh]sf PsefO sxlnPsf Hof]ltif k+l8t lyP ;o{gfy eGg], h;n] kfqf] klg 5kfp“y]  . cfkmgf] afh] klg k|Voft k+l8t ePsf]n] 5f]/f]n] klg w]/} k9f];
  • 7. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 7 / gfdL k+l8t agf]; eGg] d]/f] cfdfsf] 7nf] OR5f lyof]  . v]ltkftLdf cfkmn] b'Mv si6 vk]/ klg d]/f] k9fOdf cfdfn] ;Sbf] nufgL ug'{ePsf] xf]  . sf7df8f}+df 8]/f u/]/ a;L k9bf cleefjssf] ?kdf d]/f] dfOnf af xl/k|;fbn] klg obf sbf df]x/, ?k}ofF, s]xL /sd £o lsg]/ vfg' elg lbg] ug'{x'GYof]  . /fgLkf]v/L ;+:s[t k|wfg kf7zfnfdf k9bf s'g} ;do dfdf t'n;Lgfy;“u klg dxfaf}4 cf]6'lt/ 8]/fdf ;“u} a;L k9+]  . bfn rfdn cflb /f;g kfgLsf] Joj:yf cfdfn] g} ul/lbg'x'GYof]  . s]xL ;xof]u dfdfaf6 klg ePsf] xf]  . ;f“em laxfg eft dfdfn] g} ksfpg'x'GYof], ;3fpg] sfd d klg uy]{+  . o;/L k9b} d}n] k|yd k/LIff kf; u/] kZrft tLgwf/f kf7zfnf ;+:s[t 5fqfaf;df a;L k9g lgj]bg lbP“ / gfd klg lgl:sof]  . ToxL“ a;]/ k9g] d]/f] OR5f lyof] . Toxf“ Leb| zdf{x¿ d eGbf Ps aif{ cl3sf x'g . tLg wf/f ;+:s[t 5fqfaf;df hfg vf]h]sf] d 3/df cfP kl5 of] yfxf kfpg' ePsf] d]/f] afh]n] dnfO{ bfg] u'7Lsf] eft vfg hfg] xfdL dl/;Sof}+ ;fu / l9+8f] vfP klg cfkmgf] 3/sf] vfg'k5{  . csf{sf] bfg u'7Lsf] bfgf vfg'x'“b}g elg /f]Sg' eof]  . Tof] a]nfdf cg'zf;gsf] /fd|f] kfngf x'GYof]  . d hfg ;lsgF  . kl5 lj:tf/} 3/df cfly{s cefj x'g yfNof]  . d]/f] cfdfnfO{ @@–@# jif{sf] pd]/d} ljwjf x'g'k¥of]  . afaf :ju{af; ePsf] tLg dlxgfkl5 hlGdPsf] d]/f] efO{ alb|k|;fb ue]{ 6'x'/f] lyof]  . d c9fO aif{sf] dfq lyP“  . cfdfn] v]tL kftLaf6 b'Mv lhnf] u/L xfd|f] nfng kfng ug'{kg]{ x'“bf pxf“nfO{ al9g}} tslnkm lyof]  . To;f] x'“bf d}n] l56} hfuL/ vfO lbPx'GYof] eGg] b]j/ h]7fHo'x¿;Fu 5'l§P/ cnu} a:g' ePsL d]/L cfdfsf] OR5f lyof]  . afh] rf“xL clt{ pkb]zn] ;bfzotf /fVg'x'GYof]  . cfly{s e/y]u vf;} ePsf] xf]Og  . hflu/ gvf]h  . vf;u/L gf]s/L ug'{ eg]sf] csf{sf] sdf/f] aGg' ;/x xf] elg pxf“ eGg'x'GYof] . 7nf] ?kdf v]ltkftLdf nfUg' x'“b}g, v]ltkftLlt/ a9tf Wofg uPdf sf]bfn] xf]OG5 eGg] pxf“sf] wf/0ff lyof]  . pBf]u, Jofkf/ cflb Joj;fo ug]{ t xfd|f] ;+:sf/g} lyPg  . ;+:s[t k9L /fd|f] ljBf xfl;n u/]/ efujb k'/f0f eGg] 7nf] kl08t xf]p eGg] afh]sf] clt{ pkb]z lyof]  . hhdfgL / k'/]TofO{+ klg pxf“ ug{ lbg'x'GgYof]  . To;}n] d}n] afh]sf] pkb]z cg';f/sf] nfOg ckgfpg vf]h]+  . tLg wf/f ;+:s[t 5fqfaf;df a;L k9g] cfkmgf] OR5f / kfPsf] cj;/ 3/af6 ePsf] /f]sfj6n] d s]xL pbfl;g ag]+  . hflu/ vfgsf] nflu P3f/ kf; x'g'kg]{  . of] x'gnfO{ ca :sn hfg' t lyPg  . ;+:s[t k9]sf] / ul0ftdf klg ljz]if bvn
  • 8. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt8 /x]sf] d ;fdfGo 1fg / P]g ;|]:tfdf klg sdhf]/ lyOg“  . g]kfnL ljifosf] s'/f xf], Tof] dnfO{ cfOxfNYof]  . cfkmn] Tof] ;d'Rr gk9]sf] ePtf klg d}n] l7dLsf ljBfyL{x¿nfO{ a]n'sf P3f/ kf; k9fpg yfn]+  . kl5 d}n] olQs} P3f/kf;sf] k/LIff lbg uP“  . d}n] oxL+ k9fPsf] Pshgf ljBfyL{n] klg d ;Fu} k/LIff lbof]  . d}n] eGbf a9L c+s p;n] NofP5  . xfdL b'j} kf; eof}+  . k|yd k/LIff kf; u/] kZrft d b/af/ xfO{ :sn ejgdf /x]sf] To; ;dosf] ;+:s[t ljBfnodf dWodf k9g yfn]+  . kj{dWodf kf; u/]+  . k9fOdf d t]h lyP+, kl5 k/LIff lbg agf/; uPsf] x'“  . k+= go/fh kGt d]/f] u'? x'g'x'GYof]  . d}n] Hof]ltif ljBf klg pxf“;“u} l;s]sf] x'“  . ca d]/f] efO klg x'sL{ al9;s]sf] / 3/df ljlw Jojxf/ a9b} uPsf]n] cfdfnfO{ cfly{s sl7gfO{ x'g yfNof]  . 3/af6 oy]:6 ;xof]u k'Ug] cj:yf g/x]sf]n] Psfu| Wofg lrQn]cfkmgf]k9fO{nfO{ cufl8 a9fpg]cj;/dnfO{ k|fKt x'g ;s]g . hUuf hdLg s]xL ePtf klg clxn] h:tf] hdLgsf] dNo lyPg  . o;sf] ;qmL ljlqmaf6 cfkmgf] Jojxf/ rNg] cj:yf xf]Og  . t;y{ d}n] 3/sf] cfly{s cj:yf ;'wf/ ug{ cfo cfh{g tkm{ nfUg'kg]{eof] . clg o;f];Ktfx k'/f0f cflb sfo{df klg nfu]+ . /fhgLlts k|efj d]/f] afh] ljZj]Zj/ kmTo ;d;]/sxf“ kl08TofOF ug'{x'GYof]  . kmTo ;d;]/ h=a=/f= jL/ ;d;]/sf ! efO{x¿ dWo] eLd ;d;]/ kl5sf sdfl08ª hg/n x'g, hf] cToGt kl/dL, ljåfg, pbf/ k|s[ltsf / zfx;L lyP  . d]/f] afh] pgsf] u'? x'g'x'GYof]  . /0ff]låk l;+xnfO{ dfbf{ h'gh'g efOx¿n]rGb| ;d;]/nfO{ ;3fP tL tL efOx¿nfO{ pgn] dfl/lbP eGg] s'/f 5  . o;k|sf/ rGb| ;d;]/sf] kfnfdf w]/} ef/bf/x¿ dfl/P . ;Qfsf nflu bfHo sfsf afp h;nfO{ klg dfl/lbg]h'g k|j[lt{ /f0ffx¿df lyof], To;af6 d]/f] afh]nfO{ pgLx¿k|lt 3[0ff pTkGg eP5  . oL kltt j+zx¿sf] rfs/L u/]/ vfg' eGbf a? vfg gkfP/ ef]s} dg'{ hflt xf] elg pxf“ Toxf“ hfg 5f]l8lbg'eof]  . lj=;+= !(^^ df kmTo ;d;]/ lat]kl5 pgsf 5f]/fx¿ k|r08 ;d;]/ nufot d]/f] afh]nfO{ af]nfpg 3/;Dd cfkm}+ cfP  . pxf“n] hfg OGsf/ ug'{eof], hfg' ePg  . oL /f0ffx¿ eg]sf o:tf ;Gtfg x'g ltdLx¿n] ltgsf] rfs/L u/L gvfg' egL afh]n] cYof{pg' ePsf] lyof]  . dnfO{ /f0ffx¿ k|ltsf] gsf/fTds k|efj of] klg Pp6f lyof]  . lj=;+= @))#÷)$ ;fnlt/sf] s'/f xf], To; a]nf n}grf}/ v'Nnf / km/fs ;kmf
  • 9. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 9 rf}/ lyof]  . ;f“emkv Toxf“ r]tgzLn af}l4s JolQmTjx¿sf] hd36 x'g] uYof]{  . To;dWo] rf}/ 5]p a:g] ljxf/Lnfn eGg] Pshgf eb| k'?if lyP, pg}sf 5f]/f hLjgnfn ;Tofn hf] kl5 ;+;bsf] dxf;lrj klg eP  . csf]{ xfd|f] af;'b]j l/;fnhLsf gft]bf/ sGof :snsf ;+:yfks of]ugfy Kofs'/]n Pj+ k+= O{Gb|gfy Kofs'/]n klg x'g]uy]{  . /Tgb]j kf}8]n -slj lz/f]dl0f n]vgfy kf}8]nsf sfsf gftfsf JolQm_, ;'Gb/ k|;fb, 7fs'/k|;fb Pj+ gGb/fd e08f/Lx¿ tyf uf}/Lk|;fb cflb JolQmTjx¿ klg Toxf“ x'g]uy]{  . o:t} cGo s]xL JolQmx¿sf] pkl:yltdf Toxf“ /fli6«o / cGt/f{li6«o /fhgLlt nufotsf ljifox¿df ukm x'GYof] . To; avt ef/tdf dxfTdf ufGwLsf]o'u lyof] / Toxf“ ptfaf6 cvaf/x¿ klg cfp“y]  . uf}/Lk|;fbn] …;r{ nfO6Ú / ljxf/L nfnn] …;+;f/Ú eGg] Ol08og Go'h k]k/ Nofp“y]  . g]kfnsf] ;+jGwdf n]v tyf va/ 5flkPsf cGo kq klqsfx¿ klg n'sfO{ l5kfO{ Toxf“ cfOk'Uy] . To; df]xlkmndf a;L ukm ug]{ / ;'Gg] d]/f] klg afgL a:of]  . d]/L km'k'sf] 3/ n}grf}/df 5  . d Toxf“ a/fa/ uO{ a:g]uy]{+  . d cln ;lqmo ePsf] 7fg]/ xf]nf km'kfh'n] klg dnfO{ a9L :g]x ug'{x'GYof]  . km'k'sf] 3/sf] aundf kf]v/f, tgx“ If]qsf wgLs JolQm /Tgb]j a:g] uy]{, zfob ptfaf6 o; If]qdf cfO{ cln cufl8 3/ agfO{ a:g] JolQm pg} x'g  . g/sfGt clwsf/L hf] kl5 ;lrj klg eP, ;'?df logL pg} /Tgb]js} 3/df 8]/f u/L a;]sf lyP  . /Tgb]j sf+u|]; lyP / efj's :jefjsf slj klg  . km'k'sxf“ hf“bf a:bf 3/ ;Fu} ePsfn] pgL;Fu d]/f] ;+ut / 3lgi7tf a9g yfNof]  . d]/f] km'k'sf 5f]/f efO nId0f e§/fO{ klg d ;Fu ;Fu} x'Gy]  . pgL t klxn] g} sf+u|]; alg ;s]sf] /x]5g  . pg} /Tgb]jn] dnfO{ xftsf] cf}+nfsf] 6'Kkfdf l;of]n] 3f]r]/ /ut lgsfnL ToxL /utn] ;lx5fk u/fO{ lj=;+= @))% ;fndf sf+u|];sf] ;b:otf lbPsf x'g  . o;/L d sf+u|]; ag]+  . /Tgb]j hËaxfb'/ /f0ffsf] 5f]/fsf u'?sf] 5f]/f x'g  . lj=;+= !(($ ;fndf d k/LIff lbg agf/; uPsf] lyP“,ToxL+ w]/} lj/fdL k/]+  . ;fob k/LIffsf] nfuL u/]sf] sl7g kl/d cg'sn v'/fsL gk'u]/ xf]nf  . kl5 oxf“ cfP“, d'vaf6 vn vn sf]k/f e/ /ut cfpg] k6s k6s cfpg]  . o;/L /ut gyfldPkl5 dnfO{ ca af“Rb}g elg 7fp“ ;f/]/ /flvof]  . Tof] a]nf 8S6/sf] hdfgf lyPg, a}Bx¿sf] hdfgf lyof]  . pgLx¿x¿n] ;j0f{ dfntL cflb ljleGg /;fbL v'jfP  . j}Bx¿sf] cf}ifwL nfdf] ;do;Dd ;]jg ug'{kg]{ / d'v afg'{kg]{ x'G5  . o;/L k6s k6s d'vaf6 /ut cfpg yfn]kl5 dnfO{ Ifo /f]u x'G5 ls af“Rb}g ls eg]/ k9fOdf d]xgt gug{ cfkmGtx¿af6 bjfj x'g yfNof] .
  • 10. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt10 To; avtb]lv d'vaf6 skmdf /ut lg:sg] d]/f] Tof] /f]u clxn] *) jif{sf] of] pd]/;Dd klg lgd{n x'g ;s]g  . kl5 o;nfO{ Pnf]KofyLdf æa|f]ªs|fOl6;Æ elgof]  . x/]s aif{ df};d kl/jt{g x'g] Ct'df -sflt{s / r}q_ of] ;fdfGo ?kdf /]vf k5{, s]xL cf}iflw ljz]if P06Ljfof]l6s ;]jg u¥of] clg l7s x'G5  . ToxL /f]un] klg d]/f] k9fO{ cufl8 a9fpgdf dnfO{ cj/f]w k'¥ofof]  . j}jflxs hLjg 3/df sfd ug{ cfdf PSnL x'g' ePsLn]pxf“nfO{ sfddf ;3fpg];xfossf] cfjZostf lyof]  . cfdfn] cfkmgf h]7fHox¿;Fu /fo lnO{ efO;Fu ;Nnfx u/]/ k= ! g+= wflbª hLjgk'/sf -kl5 :joDe cufl8 a;f]af;_ k+= b]jgfy uf}tdsL 5f]/L ;Ltf uf}td;Fu ljjfxsf]to ug'{eP5 . s]6L dg gkgf{sf] sf/0fn] ge} To; avt dnfO{ ljjfx ug]{ OR5f gePsf]n] d s]6L x]g{ Pj+ sfds'/f] l5Gbf tyf l6sf nufpg klg uPsf] xf]Og  . d]/f] 7nf jf s[i0fk|;fb cfrfo{ /bfh'x¿ an/fd k|;fb tyf Zofdk|;fb Pj+ dfdf t'n;Lgfy kf}8]n cflb ;d]t uO{ sf7df8f}+ u0f]z:yfgdf ljjfxsf] sfd s'/f l5lgP5  . p a]nfsf] hdfgf o:tf] lyof]  . o;/L !((* ;fndf d]/f] klxnf] ljjfx eof]  . d]/f] ;;'/f dfOnf u'?Ho'sf]df k+l8TofO{ ug'{x'GYof], df+;fxf/, w'd|kfg gug]{ clUg xf]qL eGg] kl/jf/  . pxf“x¿ dnfO{ klg df+;fxf/ / w'd|kfg 5f8g eGg'x'GYof] t/ d cln cx+sf/L :jefjsf] ePsf] x'gfn] d}n] o;nfO{ d]/f] cfbtdf ;;'/fnLsf] x:tIf]k x'g vf]h]sf] eGg] ;DemL tL lrhx¿ dnfO{ emg} 5f8g dg nfu]g  . To;f] x'gfn] pxfFx¿;Fu d]/f] ;fËf]kfËf] plt ldNb}gYof]  . /fhgLlts ofqf /fhgLltdf d]/f] klxnf] cfsif{0f eg]sf] /f0ffzf;sx¿ k|ltsf] 3[0ff / å]if h'g d}n] k|ToIf b]v]+ / d]/f] afh]n] klg dnfO{ o:t} eGg'eof]  . bf];|f], – n}g rf}/df a:g] u/]sf] ljxf/Lnfn / of]ugfy Kofs'/]nx¿sf] df]xlkmn hxf“ ;xeflu x'g] d]/f] nt al;;s]sf] lyof] / t];|f], /Tgb]j;“usf] ;+ut  . log} sf/0fx¿n] ubf{ d]/f] /fhgLlts r]tgzLntfsf] hfu/0f eof] / em'sfj x'g uof]  . clg d /fhgLltlt/ nfu]+  . t/ Tof] a]nfdf d]/f] /fhgLlt eg]sf] oL ;a gful/s clwsf/ cflb OToflb eGg'eGbf klg hgtfsf] ;]jf ug'{ lyof]  . /f0ffzfxLnfO{ x6fpg' / pgLx¿af6 lyrf] ldrf] ePsf] zf]lift kLl8t hgtfnfO{ d'Qm u/fpg'g} dn p2]Zo lyof]  . Tof] ugf{sf nflu ;f]em} oL ;a s'/fx¿ af]n]df
  • 11. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 11 pgLx¿n] dfl/lbO{ xfNy]  . pgLx¿ af]Ng] b]jtfem}+ g} lyP  . x's'dsf] hjfkm 5}g, sfnsf] cf}iflw 5}g, eGg] hdfgf lyof]  . To;f] x'gfn] ;fdflhs s'/fx¿ lnP/ hgtf dfem k'Ug'kYof]{  . blIf0ff ;lIf0ff glnOsg /fdfo0f, efujb cflb ;'gfp“5' eg]/dfG5]x¿ hDdf u¥of] clg To;} l;nl;nfdf /fdfo0f Pj+ efujb sfndf zf]if0f d'Qm ;dfh s:tf] lyof] eGg] j0f{g u/]/ ck|ToIf ?kdf cfkmgf] kl/jt{gsf/L Ph]G8f /fVg] uy{]+  . csf]{ Pp6f dfWod lyof] k/f]ksf/ ;+:yf, d'7L bfgsf nflu 3/ 3/df Pp6f Pp6f 3}+6f] af“l8lbP/ ltdLx¿n] rfdn lk7f] h] vfG5f} k|To]s lbg Ps d'7L o; ef“8f]df /flvb]p elgof]  . To;nfO{ cf}iflw dnf] cflb k/f]ksf/L sfo{df pkof]u ug]{ ;fwg agfP/ x]g{] cf]g]{ sfd k/f]ksf/ ;+:yfsf] dfWodaf6 ul/of]  . /fdfo0f Pj+ efujt / k/f]ksf/ ;+:yfsf] dfWodaf6 @)) ;fn cufl8 o;/L d}n] sf7df8f}+ pkTosfsf] ljleGg If]qdf hgtfdfem uO{ sfd u/]+  . Tof] a]nfsf] /fhgLlt clxn]sf] h:tf] vlr{nf] lyPg  . d}n] cfkmn] s]xL kfp“ eg]/ xf]Og d'n'snfO{ s]xL lbg ;sf}+ eg]/ /fhgLlt u/]sf] x'“  . cfdfsf] OR5f d]/L cfdfsf] OR5f 5f]/fn] hflu/ vfcf]; / 3/sf] cfly{s cj:yf ;'lw|cf]; eGg] lyof]  . d hfuL/lt/ gnfu]sf]df pxf“ w]/} lk/ ug'{x'GYof]  . d}n] cfdfsf] ToxL Pp6f OR5fsf] cj1f u/]+  . d}n] klxn]g} elg ;s]+ d]/f] afh]n] ubf{ d}n] c+u|]hL ljBf kl9gF . afh]n] d]/f] nfng kfngdf eg] Wofg lbg'ePsf] xf]Og  . pxf“ Pp6f kf]Vt Hof]ltifL x'g'x'GYof] / tflGqs klg  . pxf“ Pp6f 5'§} :jefjsf] dflg; x'g'x'GYof]  . pxf“ k||fo 3/df a:g'x'b}gYof]  . syf k'/f0f eGb} klg lxF8g'x'GYof]  . emf/km's ug'{x'GYof], o;sf] hg dfg;df 7nf] k|efj lyof]  . dflg;x¿ o;df pxf“nfO{ w]/} ljZjf; ub{y] . ljleGg zlQm lk7x¿df k'uL ;fwgf ug]{ pxf“ ttsfnLg ;dosf 7n} ;fws x'g'x'GYof]  . sxf“ hfg'x'G5, s] vfg'x'G5 3/df s;}nfO{ kQf x'“b}gYof]  . km]l/ x7ft 6'Kn'Ss 3/df cfO klg k'Ug'x'GYof] / s;}n] s]xL elglbP a'em]/ ufnL klg ug'{x'GYof]  . /fhgLltdf LdtLsf] ;xof]u / kfl/jfl/s cj:yf /fhgLtLs r]tgfsf] Tolt w]/} ljsf; eO g;s]sf] To; hdfgfdf d]/f] klxnf] LdtLaf6 dnfO{ cfkmgf] /fhgLlts ofqfdf s'g} afwf cj/f]w ePg  . pgn]] d ;Fu
  • 12. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt12 slxNo} s'g} l;sfot ul/gg / dfu klg /flvgg  . afn aRrfx¿sf] x]/rfx / /fd|/L 3/wGwf ;dflng  . pgL Pp6L c;n kTgL / cg'zfl;t a'xf/L lyOg  . o;}n]] g} d]/f] /fhgLlts ofqfdf ;xof]u x'g uPsf] xf]  . kl5 pgsf] :jf:Yo 3]/} v/fj eof]  . h]7f] 5f]/f] /3'gfy csf]{ ljgf]b / 5f]/L uLtf hlGd;s]sf lyP  . ;'?df yfxf ePg, pgsf] kf7]3/ w]/} v/fa eO;s]sf] /x]5, To;a]nf sf7df8f}+df w]/} gfd rn]sf 8fS6/ ch'{gg/l;+x lhgfgL / j;Gt axfb'/ lyP  . clg Pshgf cd]/LsL 8fS6/ klg ;+of]un] cfOk'u]sL lyOg  . tL ;a}n] /fd|/L hf“r u/] / gAa] k|ltzt cfzf 5}g, ljb]zdf nuL pkrf/ u/fP klg bz k|ltzt dfq cfzf ug{ ;lsg]atfP . t'?Gt}ljb]z nUg ;Sg]cj:yf klg g/xFbf olQs}df @)!! ;fnd} pgsf] b]xfj;fg eof]  . b'O{j6f 5f]/f / Pp6L 5f]/L klg eO;s]sf]n] bf];|f] ljjfx ug]{ d]/f] ;f]r lyPg  . b'O{ jif{;Dd o:t} ;f]rdf a;]kl5 csf]{ ljjfx ug{ cfdfaf6 dnfO{ 7nf] bafa eof]  . olb d}n] csf]{ ljjfx gu/]df cfkm cg;g a:g] wDsL cfdfaf6 x'g yfn]kl5 d}n] d+h'/L lbP“  . nlntk'/ Odf8f]n a:g] k+= Cif]Zj/ cof{nsL 5f]/L ljdnf;Fu o;/L d]/f] bf];|f] ljjfx klg eof]  . @)!$ ;fndf kf6L{n] u/]sf] eb| cj1f cfGbf]ngdf cfkmgf] ;lqmo ;xeflutf kl5 @)!% ;fnsf]cfd lgjf{rg tfsf hgtf;Fusf];xh ;Dks{sfnflu d l7dL axfvf ahf/df 8]/f lnP/ a;]+  . afnaRrfx¿ cfdf / efO;Fu}} /x]  . lgjf{rgdf ljhoL e} ;+;b ;b:o ag]kl5 sf7df8f}+lt/} Hofbft/ gS;fn rf/ 9'+u]df 8]/f u/L a;]sf] x'“  . To;avt h]7f] 5f]/f] /3'gfy / 5f]/L uLtf k|foM d ;Fu} pt} x'Gy] eg] ljgf]b rflxF ;fg} afnsb]lvg} 3/ 5f]8g rfxFb}gYof]  . @)! ;fn k'; ! ut]sf]36gf x'“bf bf];|L kTgLtkm{af6 5f]/L pld{nf tLg dlxgf dfqsL lyO{  . @)! b]lv @)@% ;fn;Dd ef/t lgjf{;gdf /xFbf 5f]/f] dx]Zj/ pt} d'hkmkm/k'/ tyf 5f]/Lx¿ k'ikf / piff b/eËfdf hlGdPsf x'g  . lgjf{;gaf6 kmls{P kZrft 5f]/fx¿ lszf]/ -hf] clxn] ;–kl/jf/ cd]l/sflt/ a:5_ / O{Zj/ hlGdP  . d @)@% ;fndf lgjf{;gaf6 kmls{g' cufj} 5f]/f] /3'gfysf] sd pd]/d} ljjfx eO{ rf“u'sf s'Os]n kl/jf/;Fu gftf hf]l8Psf] lyof]  . kl5 5f]/L uLtf / pld{nfsf] ;d]t ljjfx eO{ ;s]kl5 s[lif ljsf; a}+sdf sfd ub}{ /x]sf 5f]/f ljgf]bsf] ljjfx lqe'jg ljZjljBfnosf k|fWofks – ef]hk'/ lgjf;L xl/k|;fb g]kfnsL 5f]/L od'gf;Fu eof]  . @)#* df3df ljgf]bsf] ljjfxsf] 6Lsf 6fnf] u/]sf] lbgdf Toxf“ u0f]zdfghL / ls;'ghLx¿ ;d]t pkl:yt x'g'x'GYof]  . To;kl5 5f]/Lx¿ k'ikf / piffsf] klg ljjfx eof] clg ;dosf] s]xL cGt/fndf
  • 13. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 13 Ps bzs cjlw aLrdf 5f]/f] dx]Zj/sf] ljjfx e}/xjfsL ;/Ltf nfld5fg];Fu / p;sf efOx¿ lszf]/ / O{Zj/ b'a}sf] ljjfx ef/tsf] ljxf/, /fdgu/ lgjf;L qmdzM Zj]tf l/dfn / zf]ef vgfn;Fu eof]  . o; k|sf/ d]/f] /fhgLlts ofqfdf kl5Nnf]] LdtLaf6 klg cefj / tslnkmsf afah'b s'g} cj/f]w ePg  . afNosfn d]/f] afh]sf kf“r efO 5f]/fx¿ lyP . 7nf] af s[i0fk|;fb wd{–sd{df Hofbf lng x'g'x'GYof]  . /f0ffsfndf Ps k6s cfkmgf] s'nfrf/ / hflto ;+:sf/ k|lts'n cfr/0f u/]sf]elg 8f= lkgfsL k|;fb cfrfo{nfO{ -z}nhf cfrfo{sf lktf_ bfh'efOx¿af6 eft efG5f sfl6+bf pxf“n] zf:qLo k}/jL u/L eft rnfO{ 7nf] u'g nufOlbg' ePsf] lyof]  . To:t} lji0f'dl0f cfrfo{nfO{ -/fhf dx]Gb|sf] kfnfdf zlQmzfnL JolQmTj– ;/bf/_ klg pxf“sf] 7nf] k|efj lyof] / pgL pxf“sf] uf]8fd} 9f]Uby]  . pxf“ ;uf]naf6 5'§L leGg e};Sg' ePsf] lyof]  . dfOnf af xl/k|;fb l7dL klZrd If]qsf] lhDdfjfnL ug'{x'GYof]  . To;}n] 3/df aflx/sf dflg;x¿sf] afSn} pkl:ylt /xg] uYof]{  . To:t} sflx+nf af /fdk|;fb / sfG5f nIdL k|;fb x'g'x'GYof]  . sfG5f afsf] b'a} LdtLx¿af6 ;Gtfg ePgg  . rf/} hgf afpx¿sf];+o'Qm kl/jf/5Fbf an/fd bfO /Zofd bfO{ kl5 d h]i7 lyP“ . d cln r]tgzLn :jefjsf] klg ePsf]n] ;a} efOx¿df d]/f] 8f]ldg]zg x'g]uYof]{  . v]ns'b cflb / em} emu8f tyf jfbljjfbdf d]/f] cfb]zsf] ;a}n] kfng uy]{, g]t[Tj d]/f] /xGYof]  . d a/fa/ dfdf3/ kmlk{Ë 8f]Nn ufp“df klg uO{ a:g] ub{y]+  . d]/f] cfdfsf] h]7f afa' sfG5fafa' cflbsf 5f]/fx¿ / c? efOx¿df ;d]t d g} h]7f] ePsfn] Toxf“ klg g]t[Tj / 8f]ldg];g d]/f] g} /xGYof]  . sf]xL dfdfx¿ Toxf“sf :yfgLo ;d'bfonfO{ v]taf/L lwtf] aGwsdf lnO{ C0f nufgL u/]/ Aofh / To;sf] :ofh klg lng] ug'{x'GYof]  . kRg g;Sg] of] :ofh ;d]tsf] ttsfnLg ;fdGtL k/Dk/fnfO{ tf]8g d}n] pxf“x¿nfO{ bafa lbPsf]lyP“ . d]/f] 3/ kl/jf/sf cfkmgf efO elthfx¿ dfq xf]Og ufp“3/ j/k/sf cfkmeGbf sd pd]/sf c? dflg;x¿nfO{ klg d cfkmgf] 3/ cf“ugdf k9fpg] uy]{+  . To; avt ;fwf/0f hgdfg;df 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ k9fpg'k5{ eGg] r]tgzLntf g} lyPg  . d]/f] l5d]sL cfkmgf] ;dsfnLg Pshgf JolQmnfO{ d}n] n]v k9 u/fpg vf]Hbf p;sL cfdfn] d;Fu cfO{ lbgdf Ps ef/L 3f“; sf6L Nofpg] 5f]/fnfO{ lauf/L lbg
  • 14. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt14 nfu]sf] / lbgdf Psdfgf b'w sd e} cfdbfgL 36]sf] 5 elgg  . cfkmnfO{ 5f]/fsf] k9fO{ n]vfO{;“u s'g} dtna ge} b'wsf] a9L pTkfbg ;“u ;/f]sf/ /x]sf] b'Mv];f] kf]v] kl5 3/b]lv 6f9f;Dd k'uL 3f“;sf] ef/L Nofpg'kg]{ Tof] JolQmnfO{ d}n] cfkmg} 3/ sDkfp08sf] jf/L sfGnfdf lbgsf] Psef/L 3f“; sf6g lbP/ art ;dodf n]vk9 u/fP“  . To;/L tL JolQm n]vfkl9 hfg]kl5 hUuf cflb sf/f]af/ ;d]taf6 lgs};DkGg klg eP . v]ns'b / k9fOn]vfO{ cflbsf] dfWodaf6 o;/L d}n] cfkmgf ;dsfnLgx¿sf] cu'jfO{ u/]+  . !)–!@ aif{s} pd]/b]lv ufp“ l5d]sLx¿sf]df ;fdflhs sfo{ ljz]if Gjf/fg, kf:gL Pj+ k'/f0f cflbdf v6g vf“rf] cK7of/f] kbf{ d ;xfotf k'¥ofOlbGy]+  . !%–!^ aif{s} pd]/b]lv ul/a u'?jf / cgk9x¿sf nflu k};f glnOsg d'kmtdf g} aflb–k|ltafbL, clh{ / b/vf:t cflb n]lvlbg] ub{y]+  . ;dfhdf 3'nldn e} g]t[Tj lng] d]/f] Pp6f kIf o;/L klg phfu/ ePsf] xf]  . km';{b ePsf] a]nfdf d}n] dflg;x¿ e]nf u/fO{ syf k'/f0fx¿ cflb ;'gfP/ kl/jt{gsf s'/fx¿ eGg] ub{y]+  . dflg;x¿ d'Uw e} ;'Gby] / ax; klg ub{y]  . @)) ;fn cufl8 ;dfhsf] tNnf] / dflyNnf] ju{df o;/L d]/f] ;Dks{ ePsf] xf]  . l7dL e'nfFv]nsf sfhL axfb'/ eGg] d]/f Pshgf lxt}ifL ldq lyP  . pgL wf]qmf]df la:s'6 lnO{ gf]n af]s]/ pkTosfleq ltg} zx/ / ufp“ ufp“df a]Rg hfg] ub{y]  . pgsf] gfd g} la:s'6 sfhL axfb'/ lyof]  . la:s'6 laqmLsf] l;nl;nfd} cfkm sf+u|]; x'“ gelgsg} /f0ffzfxLsf] lvnfkmdf k|hftGq eg]sf] olt hflt s'/f xf] eGb} yfxf gkfpg] ta/n] k|rf/ k|;f/ ub{y]  . o; tl/sfaf6 klg xfd|f sfo{x¿ x'Gy]  . snf ;+:s[lt Pj+ v]tLkftL / Jofkf/ Joj;fo ljz]ifsf] dfWodaf6 To;/L xfd|f s'/fx¿ hg ;dIf k'¥ofOGYof] . k|;Ëjz s'/f ub}{ hf“bf xfd|f s'/fx¿sf rrf{ x'Gy] . v'nd v'Nnf ?kdf xfd|f s'/fx¿sf] k|rf/ k|;f/ ug]{ t sf]xLsf] klg lxDdt x'Fb}gYof]  . @)) ;fnsf] kl/jt{g kl5 o;sf lj?4 k|ltufdLx¿af6 xdnf eof]  . /f0ffx¿n] kfNg] cf7 kxl/of, x'Ss], au}+r], wfO{, a'a', ;';f/] / s]6Lx¿ cflb;d]t k|fo sf7df8f}+ pkTosfsf] o;} sf“7 If]qdf a:g] 8]8 b'O{ ;o kl/jf/ tyf kj{ ! g+= / klZrd ! g+= sf o:tf JolQmx¿ g} k|ltufdL lyP  . /f0ffx¿sf] ho lrtfpg] ltgLx¿nfO{ cfkmlt/ cfslif{t u/L cfkmnfO{ c;n egfpg d}n] To:tf] rl/q agfPsf] lyP“  . ;|f]tM != k'Vof}{nL;DaGwL – cfrfo{ j+zfjnL @= g]kfnsf] ;+lIfKt j[QfGt – Oltxf; lz/f]dl0f afa'/fd cfrfo{
  • 16.
  • 17. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 17 /Iff bn u7g k/f]ksf/sf] dfWodaf6 hg;]jf ug{ / hgtfsf] 3/b}nf];Dd k'Ugsf nflu ;dfh;]jL bofjL/ l;+x s+zfsf/n] /f0ff zf;g sfndfg} u7g ug'{ePsf] k/f]ksf/ ;+:yfsf] zfvf d+h'jh| ah|frfo{sf] cu'jfO{df l7dLdf klg lhNnf :t/s} zfvf d}n] cfkmgf] k|oTgn] :yfkgf u/fPsf] lyP“  . of] ;a} hfgsf/L ePsf d+h'ah| u'efh' clxn] klg hLljt} x'g'x'G5  . k/f]ksf/ ;+:yf ;+rfngsf nflu k|To]s 3/ 3/df df6fsf] 3}nf] af“l8lbof] / hgtfx¿nfO{ pgLx¿n] rfdn lk7f] h] vfG5g x/]s lbg Ps d'7L To:tf] cgfh 3}+6f]df ;+u|x ul/lbg cg'/f]w u¥of]  . clg dlxgf dlxgfdf To:tf] 3}6f]df ;+u|lxt cgfhnfO{ ;+sng ug{ hf“bf hgtf;Fu ;Dks{sf]dfWod eof] . To;/L ;+slnt cgfh a]rlavg u/L k|fKt /sdn] hgtfnfO{ ;fdfGo -k|fylds_ cf}iflw pkrf/ ug{ ;lsof]  . o; k|sf/ k/f]ksf/s} dfWodaf6 ;+u7g lgdf{0f klg x'g;Sof]  . kß ;d;]/sf] k|wfgdGqLTj sfndf jL=kL= sf]O/fnfnfO{ h]n;f/ u/L sf7df8f}+ NofOPkl5 lbg lbg} h'n';df dfG5] v6fpg' kg]{ eof]  . lhDd]jf/L kj{s cfh t“ hf ef]ln p hf egL h'n';df v6fpg] k7fpg] sfo{ k0f{ axfb'/ Pd=P= n] u/]sf lyP  . To;/L dfG5] k7fpg] Jofs kmf];{df k/f]ksf/ ;+:yf lyof]  . eGbf ;fdflhs ;+:yf elgP klg o;} ;+:yfdf ;+nUg dflg;x¿nfO{ g} kl/rfng ul/of]  . k|ltufdLx¿ xdnf ug{ p7] eg] k|lt/f]wsf nflu cfkmgf] zlQm ;+ro ug]{ p2]Zon] u0f]zdfghLsf] ;Nnfx cg';f/ @))–)* ;fnlt/ /Iff bnsf] ;+hfn lj:tf/ ul/of]  . sf7df8f}+ pkTosfsf] ltg} lhNnfx¿ – sf7df8f}+, nlntk'/ / eQmk'/df lhNnf :t/sf] o:tf sfof{nox¿ :yfkgf ul/P  . sf7df8f}+ / kf6gsf] ;dy{gdf d}n] l7dLdf csf]{ rf}yf] oxL :t/sf] zfvf :yfkgf u/L k|To]s 6f]n–6f]ndf ;d]t o;sf]zfvfx¿ v'nfP“ . @)) ;fnsf] kl/jt{gsf] nuQ} k5fl8 k|ltqmflGtaf6 aRg /Iff s]Gb|sf] gfp“af6 ;+u7gsf] hfnf] o;/L 6f]n 6f]n / ufp“ ufp“df km}nfOof]  . k/f]ksf/ ;fdflhs ;+:yfsf] dfWodaf6 t @)) ;fn cufl8 b]lvg} d}n] cfkmgf] If]qdf w]/}
  • 18. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt18 sfd ul/;s]sf] lyP“  . cfkmgf] If]q / j/k/sf wfld{s / g}lts kIfdf hfu?s k|fo a'9fkfsfx¿;Fu d]/f] /fd|f] ;Dks{ lyof]  . oxf“ d}n] s}of+} ;fd'bflos ljBfnox¿ :yfkgf u/fP“  . gful/s :jtGqtfsf s'/fx¿ k|rf/ u/]/ eGbf klg hg;]jfsf sfo{x¿af6 oxf“ d}n];+u7gnfO{ dha't agfPsf]x'“ . lhNnfdf /fhgLlts eGbf ;fdflhs sfo{stf{x¿ w]/} lyP  . g]kfnL sf+u|];sf] ;b:otfn] xf]Og log} ;fdflhs ;]jfsf s[ofsnfkx¿n] d]/f] nf]slk|otf ePsf] xf]  . vf;u/L d]/f] /fhgLlts eGbf klg ;fdflhs JolQmTjn]dflg;x¿n]dnfO{ ;fy lbPsf x'g /d}n]cfkmnfO{ cufl8 a9fpg ;s]sf] x'“  . Ps ;o rf/ jif{b]lv zf;g ub}{cfPsf /f0ff vnssf efO{ ef/bf/ Pj+ gf]s/ rfs/x¿ / tL xLg efjgf af]s]sf dfG5]x¿sf] e'm08sf] ;+u7g lnP/ pgLx¿n] k|ltqmflGt ug]{ x'gls eGg] h'g vt/f lyof] To;nfO{ /f]Sgsf nflu xfdLn] sf7df8f}+ kf6g / efbufpF tLg} zx/x¿df Pp6f Pp6f /Iff s]Gb| agfof}+  . efbufp“ /Iff s]Gb|n] efbufpF zx/nfO{ dfq} a9tf x]g{ yfn]sf] x'gfn] l7dLdf d}n] rf}yf} /Iff s]Gb| agfPsf] lyP“  . oL /Iff s]Gb|x¿sf] dn g]t[Tjdf kf6gdf cfzf/fd zfSo sf7df8f}+df sf7df8f}+ d]l8sn xnsf d+undfg lyP Pj+ ;]qm]6/Ldf s}nfz/fd eGg] dflg; lyP  . 6f]n–6f]ndf 6f]n /Iff ;+3 vf]n]/ k|hftGqsf lj?4 6fpsf] p7fpg]x¿;Fu ;fdlxs ?kdf k|lt/f]w ug]{ /Iff s]Gb|sf] p2]Zo lyof]  . eGgnfO{ rflxF+ ;fdflhs ;+:yf oyfy{df sfd rflxF sf+u|]; dfly cfO nfUg]k|Tofqmd0f Pj+ k|ltqmflGtsf lj?4 vf]lnPsf] ;+u7g lyof] – /Iff s]Gb|  . ;f]l;on O:o'hx¿ cl3 g;f/L /fhgLlts s'/f dfq}n] ;a} dflg;x¿ cfslif{t x'Fb}gg  . sf+u|]; of sDo'lgi6 eg]/ dfq} t dflg;x¿ kl5 nfUb}gg . ;fdflhs s'/fx¿ dfqn]cfd hgtfnfO{ ;+nUg u/fpg ;lsg] x'Fbf ;fdflhs ;+:yfsf] k|f?kdf vf]lnof] – /Iff s]Gb|  . uf]/vf kl/ifbåf/f x'g;Sg] cfz+lst k|ltqmflGtsf lj?4 vf]lnPsf] ;+u7g lyof] /Iff s]Gb|  . otf efbufpFdf dfwj ]i7 ;efklt / lji0f'eQm ]i7 eGg] ;]qm]6/L lyP  . sf7df8f}+ / kf6gdf Pp6f Pp6f dfq} /Iff s]Gb| /xg], emg ;fgf] lhNnf efbufpFdf rflx lhNnf :t/s} x}l;otdf l7dLdf csf]{ s]Gb| vf]lnPsf]df dfwjn] lta| c;Gt'li6 hgfpFb} av]8f ug{ vf]h]  . t/ rf/ s]Gb|x¿dWo] sf7df8f}+ / kf6gsf ;efkltx¿n] dnfO{ ;dy{g u/] clg rf/ dWo] tLg d]/f] kIfdf x'g hfFbf dfwj PSnf] k/]  . xfdLn] dxf s]Gb| agfpg] s'/f uYof}+{  . of] sfo{df u0f]zdfghLsf] k|f]T;fxg Pj+ ;dy{g lyof] . oL /Iff s]Gb|x¿df Pp6f Pp6f ;]qm]6/L Pj+ ;xof]uL /fVg u0f]zdfghLn] s]xL
  • 19. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 19 cfly{s ;xof]u d u/f}+nf eGg'ePsf] lyof]  . /Iff s]Gb|x¿sf] u7g / ;~rfngdf cfkm ;+/Ifs h:tf] eP/ pxf“n] ;xof]u k'¥ofpg'eof]  . of] sfo{df pxfFn] s]xL cfly{s ;xfotf ;d]t pknAw u/fpg'eof]  . lhNnfdf gu/ / ufp“ Pj+ g]jf/ / kj{t]sf] -a|fDx0f, If]qLsf_ efjgfnfO{ klg d}n] ;dGjofTds 9+un] sfo{ u/+]  . o; kl/k|]Ifdf d}n] @)!% ;fnsf] cfd r'gfjdf eQmk'/ gu/af6 dnfO{ ;3fpg] cGo ;yLx¿sf cltl/Qm ljz]if ?kdf Toltv]/sf gj o'jfx¿ dxGtnfn -xfn lbj+ut_ k|fWofkg/t ljh'nLhL /l;len PleP;gdf sfd u/]sf w'j gf/fo0fsf] of]ubfgnfO{ ;DemL /fv]sf] 5'  . o:t} kl/k|]Ifdf @)$* ;fnsf] cfd r'gfjdf klg dnfO{ ljz]if?kdf ;3fpg] cGo ;fyL Pj+ sfo{stf{x¿sf cltl/Qm u0f]zeQm zfv / gflt k|hfkltsf] of]ubfgnfO{ klg d e'Ng ;lSbg . @)!% /)$* ;fnsf b'j}lgjf{rgx¿df lhNnf sldl6sf sltko ;fyLx¿ plt w]/} ;lqmo geOlbPsf] ePtf klg d]/f] k'/fgf] ;Dks{sf] cfwf/df / cfkmg} tl/sfn] gof k|of]u ul/ ljho xfl;n x'g;s]sf] xf]  .
  • 20. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt20 @)) ;fnkl5 d]/f] eldsf @)) ;fnsf] hgqmflGt kl5 g]kfnL sf+u|];sf] klxnf] dxf–;ldlt clwj]zg, g]kfnu+hdf ePsf] lyof]  . Toxf“ df]xL ls;fg / ljtf{jfnsf w]/} ;d:ofx¿ phfu/ ePsf lyP  . To; clwj]zgdf d}n] dxf–;ldlt ;b:osf] x}l;otn] efu lnPsf] lyP+  . @)) ;fn b]lvg} kf6L{df d xd];f clwj]]zgsf] 8]lnu]6; / dxf–;ldlt ;b:o /x“b} cfP“  . To; avt g]kfn clw/fHo aQL; lhNnfx¿df ljeQm eP cg'?k g]kfnL sf+u|];sf] ;+u7g 9f“rf klg jQL;} hf]gn l;:6ddf cfwfl/t lyof]  . To; clwa]zgn] sf7df8f}+ pkTosf+rn afx]s af“sL ;a} hf]gn l;:6dsf] ;+u7g 9f“rfnfO{ vf/]h u¥of]  . sf7df8f} hf]gn sldl6n] k|wfgdGqL dft[sf k|;fb sf]O/fnf ;/sf/sf lj?4 s]xL O;'hx¿nfO{ lnP/ cfGbf]ng 3f]if0ff ul/;s]sfn] To; cfGbf]ng ;dflKtsf] 3f]if0ff geP;Ddsf nflu Tof] sldl6 lj36g gul/g] lg0f{o ePsf] lyof]  . sf7df8f} hf]gsf] sfo{ ;ldltdf ;'Gb//fh rfln;] cWoIf x'g'x'GYof] eg] ;lrjdf g'tg yklnof, k|rf/ ljefudf alb|/fd e08f/L / ;+u7g ljefusf] lhDd]jf/L dnfO{ lbOPsf] lyof]  . k|wfgdGqL dft[sfk|;fb sf]O/fnfsf lj?4 nufOPsf cf/f]kx¿df dn d'2f t dx+uL j[l4s} lyof]  . pxf“n] v';f{gL ljb]z lgof{tsf] Ohfht lbg'eof], :jb]zdf v';f{gL dx+uL u/fpg lgsf;L ul/of] eGg] egfO lyof]  . To; avt g]kfnL ?k}ofFF rng rNtLsf] ar{:j lyPg, ;/sf/L :ofxf ;|]:tfdf g]=?= / ef=?= b'j}sf] dxn pNn]v x'g] uYof]{  . g]=?= sf] t'ngfdf ef=?= sf] b/efp w]/}g} tn dfly eO/xg] u/]sf]n] gf]6nfO{ v';f{gLsf] efp h:tf] tndfly ug'{ePg, ef=?=sf] dNo tf]Sg'k¥of] / g]=? sf] b/ ;:tf] kf/L ef=?=nfO{ dx+uf] kfg'{ePg eGg] csf]{ dfu lyof]  . g]kfnL sf+u|];n] hgqmflGtdf u/]sf] ;xdlt cg';f/ ljwfg ;efsf] r'gfj ul/g'kg]{ lyof]  . /fhf lqe'jg To;df cfn6fn ul//x]sf lyP  . otf kf6L{ ;efklt ag]sf dft[sf afa'n] /fhfk|lt em'sfp /fvL pgn] ljwfg ;efsf] r'gfj u/fpg rfx]gg  . To:t} jL=kL= sf]O/fnf ;/sf/df /xg'x'“bf pxf“n] ljtf{ vf/]hL c88f /
  • 21. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 21 /fli6«o hg u0fgf lnOg] sfof{no :yfkgf ug'{ePsf] lyof]  . ltgLx¿nfO{ klg dft[sf afa'n] lgl:qmo ?kdf /flvlbg'eof]  . oL ;a} sf/0fx¿n] g]kfnL sf+u|];n] dft[sf afa'sf] lvnfkmdf cfGbf]ng ;'? u/]sf] lyof]  . pkTosfsf] ;+u7gdf ljz]if ks8 ePsf]n] To; cleofgdf d]/f] eldsf cu|ufdL lyof]  . @))( ;fndf g]=sf= kf6L{ ;+u7gsf ;a} ;efklt / ;lrjx¿sf] /fh lj/fhdf ;Dd]ng eof]  . To; ;Dd]ngdf d}n] klg efu lnPF  . @))( ;fnsf] hgsk'/ dxflwj]zg kl5 eb|sfnL ldn] g]kfnL sf+u|];sf] dnwf/ 5f8L o;} kf6L{sf] cfbz{ cg'?k hg sf+u|]; kf6L{ vf]n] t/ pgnfO{ sxf“sf] O;f/f lyof] pg} hfg'g  . d}n] klg @)%# ;fndf hg sf+u|]; gfp“af6 kf6L{ vf]n]sf]df -;+of]un] gfd pxL kg{ uPsf]_ ToxL l;sf] u¥of] eg]/ s]xL dflg;x¿n] xNnf u/]sf To;}n]g} xf]  . k|wfgdGqL dft[sf k|;fb sf]O/fnf / jL=kL= sf]O/fnf aLrsf] cGt/åGådf eb|sfnL ld nufot s]bf/dfg Jolyt afnrGb| zdf{ tyf lgd{n nfdfx¿ jL=kL=sf] kIf / dft[sf afa'sf] lj/f]wdf a9Lg} ;lqmo lyP  . kl5 ef/tLo ;dfhjfbL g]tf hok|sfz gf/fo0f cfO{ jL=kL= /dft[sf afa'sf]xft ldnfOlbg' eof] . oL b'O efO ldNg gx'g] ldn] eg]/ s]bf/dfg Jolyt, afnrGb| zdf{ / lgd{n nfdfx¿n] jfdkGyL sf+u|]; agfP  . k|hftflGqs r]tgfsf] ;qkft v8udfg l;+xsf] n]vfO{ cg';f/ g]kfndf k|hftflGqs r]tgfsf] /fhgLlts ;qkft lj=;+= !(** ;fndf ePsf]] xf]  . Tof] a]nfsf]] ls+abGtL cg';f/ eLd ;d;]/nfO{ df/]/ a;Gt ;d;]/nfO{ /fhf -L # k|wfgdGqL_ agfpg] of]hgf lyof]  . !)$ jif]{ /f0ff zf;g sfndf afp, sfsf, bfh' cflbnfO{ xTof u/L L # dxf/fh -k|wfgdGqL_ alg zlQm xYofpg] k/+k/f t 5“b} lyof]  . ToxL u/fpg vf]h]sf] cleof]udf hgtfsf] of ;/sf/sf] egfO xf] v8udfg l;+x y'lgP  . h]nleq -;Gbe{–s]lGb|o sf/fuf/_ s:tf] cj:yf x'G5 eg] Toxf“ aGbLx¿nfO{ leGg leGg :j?kdf ;+s'lrt agfOG5  . rf/ aGbL eP/ rf/ lbjf/ -kvf{n_ leq 3'Dg kfpg], sf]7fdf a;L ;fyL ;fyL 5nkmn ukm ug{ kfpg]/aflx/c? ;fyLx¿;Fu klg v]n -u]d_ v]Ng kfpg] Pp6f :j?k xf]  . csf]{, sf]7fleqaf6 aflx/ hfg gkfpg], lb;flk;fasf] nflu klg kfn] ;fy nflu dfq hfg kfpg], Pp6} sf]7fdf dfq ;Lldt e} a:g'kg]{ / Tof] eGbf s8f ;hfo ug'{kg]{nfO{ qmdzM tLghgf / Pshgf dfqsf] lk+h8fdf /flvg] ul/G5  . csf]{ xf] h]n leqsf] klg h]n–;]n  .
  • 22. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt22 v8udfg l;+xnfO{ ToxL ;]n sfn–sf]7/Ldf /flvPsf] lyof]  . sfn sf]7/L eGgfn] leqsf] ;j{q efu sfnf]n] kf]t]sf] pHofnf] eg]sf] slxNo} st}af6 s]xL gcfpg] lg:k§ c“Wof/f] sf]7f xf]  . v8udfg l;+xnfO{ /fv]sf] a]nfdf t x}g pgnfO{ /fv]sf] sfn sf]7/L eg] h]nleq kl5 d}n] klg b]v]sf] x'“  . o;/L h]ndf s8f oftgf lbOPsf v8udfg l;+xsf] s'/f ;f“rf] xf] eg] /fhgLlts p2]Zon] ;j{k|yd lj=;+= !(** ;fndf g]kfndf k|r08 uf]/vf vf]lnPsf] xf] . To;kl5 lj=;+= !((# ;fndf k|hfkl/ifb v'Nof] . k|hf kl/ifbdf ;+nUg clwsf+z dflg;x¿ k|ToIf of k/f]If b/af/;Fu -gf/fo0f lx6L_ ;DaGwLt lyP  . sf]xL Toxf“sf kxndfg -Jofofd lzIfs_ lyP, sf]xL s]xL lyP, sf]xL Toxf“leq /x]sf dlxnfx¿sf gftfuf]tfsf dflg;x¿ lyP  . h:t} – wd{eQm, u+ufnfn, 6+sk|;fb, ljBf, /fdxl/ zdf{x¿ cflb /logLx¿n]c? hf];b:o agfP pg}lyP . To; avt /fHo ;+rfngsf ofjt sfd sfjf{xLx¿ dxf/fhsf]v8u lg;fgfn] -lg0f{o_ rNYof]  . dfG5] dfg'{k¥of] eg] /f0ffsf] l;kmfl/;df L % dxf/fhflw/fhaf6 nfndf]x/ nufpg'kYof]{  . lg0f{o /f0ffn] uy]{  . /a/ :6fDk em}+ eP/ /fhfn] ;xL5fk nufpg' kg]{x'GYof]  . o;}n] k|hfkl/ifbsf cleoGtfx¿nfO{ s] cfzf lyof] eg] To:tf] lg0f{odf L % n] nfn df]x/ nufpg] 5}gg  . ;fob pgLx¿n] /f0ffx¿n] u/]sf] d[To'b08sf] ;hfonfO{ d nfndf]x/ nufpg] 5}g eGg] /fhf lqe'jgaf6 cfZjf;g kfPsf lyP . !((# ;fndf vf; 36gf klg To:tf] s]xL ePsf] lyPg  . :jfoQ zf;g – kl/jt{g dfluPsf] lyof], /f0ffx¿sf] lg/+s'ztfnfO{ c+s'z lyof] Tof]  . kl/jt{g sfdLx¿ jsfobf ljwfg 3f]if0ff kq em08f cflb To:tf] s]xL lnP/ lgl:sPsf lyPgg  . k|hfkl/ifbd} /x]sf ?b| kf}8]nsf] gfd lnOG5, dflg;x¿ pg}n] kf]n nufOlbPsf] s'/f ub{5g  . s;n]kf]n nufof], ToxL+ leq slt l;=cfO{=8L=x¿ lyP Tof]t yfx ePsf] xf]Og  . t/ logLx¿ klqmP  . afx'gx¿ hlt rf/kf6] d'l8P, cGo hfltsfx¿ sf]xLnfO{ kmf“;Lsf] ;hfo“ / sltkon] cfhLjg sf/faf;sf] ;hf“o kfP  . log} dWo] u0f]zdfghL klg kg'{eof]/kl5 pxf“ h]naf6 efuL Ol08of k'Ug'eof] . ef/tLo :jtGqtf ;+u|fddf efu lnO{ …c+u|]h eufcf]Ú cfGbf]ngdf xf]ldPsf g]kfnLx¿ ef/t :jtGq ePkl5 ca g]kfnsf] /fhgLlts kl/jt{gsf] nflu r6k6fpg yfn]sf lyP . pgLx¿n]g]kfndf klg /fhgLlts kf6L{ ;+u7gx¿ agfpg'k5{ elg rrf{ rnfpg yfn]  . o:tf vfn] JolQmTjx¿sf] cvf8f vf; u/L agf/;d} lyof]  .
  • 23. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 23 jL=kL= sf]O/fnfsf] k'/f kl/jf/, e§/fO{ aGw'x¿ -uf]kfn k|;fb, s[i0f k|;fb_ l8NnL/d0f /]UdL, afnrGb| zdf{ cflb ;a agf/;d} lyP  . Toxf“ /fli6«o sf+u|]; u7g ug]{ s'/f eof]  . ca u0f]zdfghL t g]kfn k|hfkl/ifbdf nfuL kqmfp k/]sf] / h]naf6 efuL Toxf“ k'Ug'ePsf] lyof]  . Toxf“ gjul7t kf6L{sf] gfd k|hfkl/ifb /fVg sa'n ul/g] t s'/} lyPg, k|tLsfTds ?kdf 6+sk|;fb cfrfo{sf] cWoIftfdf To; gof“ kf6L{sf] u7g ug]{ / sfo{ ;+rfng ;efklt jL=kL= sf]O/fnf x'g] lg0f{o ul/of]  . Tof] lg0f{odf l8NnL /d0f /]UdL ;xdt x'g'ePg  . /]UdLhLsf] egfO s] lyof] eg] of] s'g} dxflwj]zgaf6 ul/Psf] lg0f{o xf]Og, jL=kL= / pxf“ Pp6} sfo{ ;ldltsf] ;b:o /x]sf] x'“bf jL=kL= km'6]/ cfp“b}df d}n] 5f8g] s'/f cfpb}g eGg'eof]  . sfo{stf{x¿sf] egfO rflx /]UdLn] 5f8g' kb{5 / jL=kL= nfO{g} agfpg'kb{5 eGg] lyof]  . /]UdLhLn] 5f8g dfGg'ePg  . o:tf afb ljjfbx¿ w]/} lbg rNb} /x]  . oL ;a} s'/fx¿ o'u jf0fL klqsfdf k|sflzt x'g] uYof]{  . qmflGt ;'? e};s]kl5 cGtt df]xg ;d;]/n] s] eg] eg] æclx+;fTds g]tf hf] 5 d p;};Fu ;Demf}tf u5'{  .Æ qmflGt rln/x]s} avt cfkmnfO{ clx+;fTds atfpg] /]UdLhL df]xg ;d;]/;Fu ;Demf}tf ug{ elg v'?v'? cfpg'eof]  . n+sf hnfpg] xg'dfg h; kfpg] 9]8jf eg]em} qmflGt ug]{ rf“lx sf+u|]; pgL ;Demf}tf u5'{ elg lxF8]kl5 jL/u~h b]lvg} sf“u|]; sfo{stf{x¿n] /]UdLnfO{ ;f]8f af]tn ;d]tn] nv]6]sf lyP  . Clifs]z zfxsf afa' tf/s axfb'/ zfx b/af/Lof dfG5] lyP  . if8oGqsf/L g x'g, pg}n] g} sfnLdf6Ldf s]xL lbg;Dd /]UdLnfO{ n'sfP/ /fv]  . pxf“ n's]/} a:g'eof]  . jL=kL= sf] cg'kl:ytLdf agfOPsf] ;efklt, pxf“n] jL=kL=nfO{ 5f]8g dfGg'ePg  . /]UdLhLsf] jf/]df of] ;+lIfKt rrf{ lsg u/]sf] eg] /fli6«o sf“u|]; dfq} eGbf s'/f cw'/f] x'g hfG5 eg]/ xf]  . EofnLdf -sf7df8f}+ pkTosf_ rflx s] x'GYof] eg] ca kf6L{ ;+u7g agfpg] a9fpg] s'/f t 5“b} lyof]  . d}n] elg;s]+ l;of]n] cf}+nfdf 3f]r]/ sa'n u/fO{GYof]  . Tolt ubf{ klg kl5 uP/ p ;'/fsL xf]Olbg] xf] ls eGg] ;Gb]x t /xGYof] g}  . sf]xL sf]xLnfO{ t 3/d} s]xL PS;g ug{ elgGYof]  . o; k|sf/ 3/df PS;g u/L s]xL n'6]/ Nofp eGbf xfd|f] efbufp“df Pshgf dflg; cfTdxTof u/]/ ;d]t d/]  . To:tf] 36gf ;d]t k/]sf] 5  . JolQmnfO{ k/LIf0f t ug'{k¥of] lg  . sy+ sbflrt ;]qm];L cfp6 eof] eg] dfG5] dfl/g] vt/f a]xf]g'{kYof]{  . @)) ;fn cufl8sf]s'/f ubf{ oxfF sf7df8f}+df nfn sDo'lgi6 eGg]rrf{ x'GYof] . ToxfF c;g ahf/df b'jL ePsf Pshgf JolQmsf]h'g k;n 5, ToxL
  • 24. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt24 JolQmsf] bfh' nfn sDo'lgi6 lyP  . To;a]nf pgn] s]xL sfd u/]sf lyP  . nfn sDo'lgi6sf] clxn] t rrf{ cl:tTj s]xL /x]g  . c? kf6L{x¿ t /f0ffx¿nfO{ g} ;3fpFy]  . pgLx¿ g]kfnL sf+u|];sf] cfGbf]ngsf] lj/f]w ul//x]sf lyP  . @)) ;fn sflt{sdf /fhf lqe'jg oxfF dfjnLdf 5f]l8Psf tLg jif]{ gflt 1fg]Gb| afx]s ;kl/jf/ ef/t tkm{ nfu]  . lj=;+= !()# sf] sf]tkj{ kZrft /fhf /fh]Gb| laqmd cfkmgL /fgL /fHo nIdLsf ;fy agf/; uO{ a;]sf avt k|wfgdGqL h+uaxfb'/ /f0ffnfO{ ptf af]nfj6 u/]  . k|wfgdGqLn] /fhfsf] cf1f cj1f ug'{ t ;xh xf]Og clg oxfF h+uaxfb'/n] % jif]{ afns ;'/]Gb| laqmd zfxnfO{ /fhf agfO To;sf] hjfkm n]vfP  . ætkfO{ b]z 5f]8]/ uPsf /fhfn] cfkmgf] d'n's 5f]8]/ uO;s]kl5 tkfO{sf] /fHo uof], d /fhf eP“  . pgnfO{ d k7fplbgÆ eGg] Joxf]/fsf] ;Gb]z k7fP  . ptfaf6 kmls{Psf /fhf /fh]Gb| laqmd zfxnfO{ g]kfn ;/xb k|j]z u/]kZrft af6f] af6g} pgn] lx/f;tdf lnP  . kl5 pgnfO{ eQmk'/sf] k'/fgf] b/af/df gh/aGbdf /flvof]  . otf % jif]{ caf]w afns /fhfnfO{ kfkf v'jfpFb} pgsf] ;f/f clwsf/ k|wfgdGqLsf] x}l;otdf cfkmn] kfpg] u/L /fhfaf6 k~hfkq lnP/ k|wfgdGqL h+uaxfb'/ zlQmzfnL ag]  . @)) ;fndf df]xg ;d;]/n] klg ToxL Oltxf; bf]xf]¥ofpg vf]h]  . k|wfgdGqL h+u axfb'/sf] kfnfdf /fhf /fh]Gb| laqmd zfxnfO{ ul/P em} b]z 5f]8L efUg] /fhf lqe'jgnfO{ klg cfkmgf] k/Dk/f cg';f/ ;QfRo't ul/g'kb{5 eGg] s'/f k|wfgdGqL df]xg ;d;]/ h=a=/f= n] ef/bf/L ;efaf6 to u/fP  . pgn] lqe'jgsf gflt tLg jif]{ afns 1fg]Gb| zfxnfO{ /fhf agfP  . ptf l5d]sL b]z ef/tn] a]nfotL pklgj]zaf6 e/v/ e/v/} :jfwLgtf k|fKt u/]sf] lyof]  . /f0ff zf;sx¿nfO{ ;dy{g lbb}+ /x]sf a]nfotLx¿ ef/t 5f]8L uO{ ;s]sf lyP  . :jfwLgtf ;+u|fdsf] cu'jfO{ ug]{x¿n] g} ef/tdf ;/sf/ rnfPsf lyP  . g]kfndf hgtf s] rfxG5g qmflGtsf/L kl/jt{gsf/Lx¿sf] kIfdf 5g ls /f0ffzfxLnfO{ ;dy{g hgfp5g eGg] s'/f a'emg ef/t ;/sf/sf] tkm{af6 oxfF g]kfndf k|ltlglwx¿ cfpg] eP  . pgLx¿ cfPsf] lbg Po/kf]6{df ljzfn hg ;fu/ pln{of]  . sf7df8f}+ pkTosfsf tLg} lhNnfx¿af6 hg ;dx Pslqt ePsf] lyof]  . sf7df8f}+sf] Oltxf;d} klxnf]kN6 olt 7nf] h'n'; lgl:sof]  . hg ;dx v'a} g} hDdf ePsf] lyof]  . bofjL/ l;+x s+zfsf/ g]t[Tjsf] k/f]ksf/ ;+:yfsf] dfWodaf6 dflg;x¿ a6'lnP  . k9] n]v]sf JolQmTj ePsf x'gfn] h'n';sf] g]t[Tj z+s/b]j kGtnfO{ -pg}sf] gfpFdf :yflkt xfnsf] z+s/ b]j SofDk;_ ug{
  • 25. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 25 elgof]  . 8/fpg' kg]{ cj:yfsf] To; ;do sfn, z+s/ b]j kGt Po/kf]6{af6 5n]/ efu]  . xfdLx¿ pgsf] kl5 nfUb} uP/ u'Åo]Zj/L 3f6 k'uL pgnfO{ klqmP/ kfv'/fdf ;dftL kmsf{P/ Nofof}+  . ef/tLo b'tx¿sf] ;fd' xfdLn] lqe'jg lhGbfjfb, dx]Gb| lhGbfjfb, a;'Gw/f lhGbfjfb, df]xg ;d;]/ d'bf{jfb cflb gf/f 3GsfO{ hgtfsf] zlQm k|bz{g u¥of+} . @))^ ;fn lt/s} s'/f xf], oxfF xfd|f] l7dL axfvf ahf/sf u0f]z s'df/ ef6 -sf/+lht_ nfx'/] x'g uPsf dfG5], kms]{/ cfP  . pgL lh=la= ofsy'Djfn] k7fPsf] eg]/ oxfF ;fgf] l7dL l:yt af?bvfgf / ;Fu} /x]sf] uf]nL u¶fsf] e08f/ u¶f3/ SofKr/ ug]{ of]hgf lnP/d sxfF cfP . xfn hgs lzIff ;fdu|L s]Gb| Pj+ ;fgf]l7dL SofDk; ejg ePs} :yfgdf hËaxfb'/ /f0ffsf] kfnfdf lgld{t k'/fgf] ejgdf sf7df8f}+ pkTosfs} d'Vo af?b vfgf -e08f/0f_ lyof]  . o:t} g} uf]nLu¶fsf] To; avtsf] d'Vo e08f/0f u¶f3/x¿ xfn;Dd klg oyfjt g} 5g  . sDkfp08 eg] s]xL lj:tf/ ul/Psf] 5  . ofsy'Djfn] pQm xft xltof/x¿ Pj+ uf]nf af?b SofKr/ ug]{ sfo{sf nflu cfkmn] s]xL hgzlQm tof/ u/]sf] / of]hgf agfO{ PS;gsf nflu dfu]kZrft dbtsf nflu c? dfG5]x¿ k7fOlbg] elg k7fPsf] s'/f lnP/ ;xof]usf nflu u0f]z s'df/ dsxfF cfP  . pgn] of] s'/f zfob d afx]s c? sf]xLnfO{ gelgcfpg' eg] xf]nfg t/ ;]qm];L cfp6 eof], u0f]z s'df/ ksl8P  . wGg pgn] dnfO{ kf]n u/]gg  . eQmk'/df b'uf{k|;fb xf8f /l7dLdf u0f]z s'df/ef6 tyf lhts[i0f -ch'{g_ lrqsf/ sf+u|];sf ;b:o klxn]g} alg;s]sf lyP  . lh=lj= ofsy'Djfn] u¶f3/ af?bvfgf SofKr/ ug{ k7fPsf] cf/f]k nufO{ ch'{g / 3/sf] 9f]sfdf uf]nL xfgL u0f]z s'df/nfO{ ;dfltPsf] lyof]  . Tof] uf]nLsf] Kjfn cBflk pgsf] 9f]sfdf /x]sf] 5  . u0f]z s'df/nfO{ u0f]zdfghLsf] ;fd'Gg]g} h]ndf 6fpsf] tn / uf]8f dfly u/L /fv]/ lkl6Psf] lyof]  . kf6L{k|lt ;dlk{t o:tf ;fyLx¿ d]/f ;xof]uL lyP  . ptf eQmk'/ gu/sf b'uf{k|;fb xf8f x'g] vfg] kl/jf/sf dflg;, pgL kf6L{k|lt cltg};dlk{t JolQm lyP . d]/f]eGbf a9L Tofu Pj+ jlnbfg ePsf, kf6L{df d eGbf klxn] b]lvg} sfd ul/;s]sf o:tf vfn] sfo{stf{x¿ d]/} g]t[TjnfO{ dfGby]  . g]tf pgLx¿ g} x'g'kg]{ xf] t/ j'l4 / Ifdtfn] xf]nf o:tf dflg;x¿ g]tf dnfO g} dfGby]  . csf]{ 36gf, oxfF sf7df8f}+df 6f]kL xNnfP/ /f0ffzfxLsf] lj/f]w hgfpg] sfo{ ul/of] . k|To]s lbg b'O{ rf/hgf b'O{ rf/hgf ub}{ b; kGw| lbg;Dd dflg;x¿nfO{ h]n k7fOPsf] xf]  . @)) ;fn cl3 oxL 6f]kL xNnfpg] afx]s oxfF sf7df8f}+ EofnL
  • 26. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt26 leq cGo lx+;fTds sfo{ s]xL ePsf] lyPg  . o;} sf/0fn] EofnL aflx/af6 cfPsf g]tfx¿nfO{ a9tf uj{ ePsf] xf]  . pgLx¿ sf7df8f}+ EofnLn] xf]Og pgLx¿n] aGb'sn] NofPsf] /fHo;Qf elg 7fGg] clg oxfF EofnLdf xfdL rflxF /fhwfgL jf;Ln] ;xof]u / ;dy{g gu/]sf] eP qmflGt sxfF ;kmn x'GYof] / elg 7fGg]  . o;}n] clnslt s]xL o:tf] efjgfx¿ klxn]b]lv g} ljsf; x'g uPsf] sf/0f klg ToxL xf]  . @)) ;fnsf]qmflGt ;kmn ePkl5 sf+u|];sf];+u7g v'Nnf ?kdf lgdf{0f x'g yfNof]  . d cfkm sf+u|];sf] ;b:o klxn]g} eO;s]sf]n] lhNnfdf ca k/f]ksf/sf] ;b:osf] ?kdf dfq x}g sf+u|];sf] k|ltlglwsf] ?kdf klg d}n] sfd ug{ yfn]+ To; avt g]kfn clw/fHo #@ lhNnfdf ljeflht lyof] . k|To]s lhNnfdf ;ft hgf k|ltlglwx¿ r'lgPsf x'Gy] . lhNnf leqsf ;fwf/0f ;b:ox¿af6 r'lgg] o:tf k|ltlglwx¿nfO{ 8]lnu]6; elgGYof]  . d]/f] cfkmgf] lhNnf eQmk'/df ;ft dWo] kf“r of ^ hgfdf d]/f] kIfdf krf; k|ltzt / lj/f]wdf krf; k|ltzt x'“bf aLrsf] Jofn]G; dt d]/f] 8f]ldg];gdf x'g]uYof]{  . o;/L sfo{ ;ldltdf /x]sf ;ft hgfdf ^ hgf lji0f'eQm e'h'åf/f dgf]lgt / d Pshgf dfq x'“bf klg s'g} Ph]08f ljz]ifdf dt dtfGt/ ePdf d}n] ef]l6ª u/fpg vf]Hbf pgL dfGb}gy]  . ef]l6ª u/fPdf d}n] 8f]ldg];g ul/lbG5 ls egL pgL cfkmn] dgf]lgt u/]sf ;fyLx¿;Fu ;d]t ljZj:t x'g ;Sb}gy]  . d]/f] To:tf] vfnsf] JolQmTj ljsf; ePsf] lyof]  . /f0ff sf+u|]; ;+o'Qm ;/sf/sf sfo{qmdx¿ /f0ff sf+u|]; ;+o'Qm dlGqd08ndf hgtfsf tkm{af6 hgg]tf jL=kL= sf]O/fnfn] u[x dGqLsf] ?kdf g]t[Tj ug'{ePsf] lyof]  . jL=kL= :ki6 lehg ePsf] g]tf x'g'x'GYof]  . pxfFdf /fli6«otf ;jf]{kl/ lyof] eg] k|hftGq pxfsf] cf:yf / lgi7f Pj+ ;dfhjfb ljZjf; lyof]  . /fli6«otf, k|hftGq / ;dfhjfb pxfFsf] dn gLlt lyof] t/ kf6L{n] ;dfhjfbsf] 3f]if0ff ul/;s]sf] lyPg, To;}n] k|hftGq / /fli6«otfsf] s'/f dfq} lyof]  . /fli6«otfsf] gLlt Pj+ sfo{ of]hgfcg';f/ pxfFn] g]kfndf /x]sf] Ol08ogsf] ldln6/L ld;g / /fhfsf] ;Nnfxsf/ /x]sf uf]laGb gf/fo0f l;+xnfO{ lkmtf{ hfp eGg'eof] . k|hftGqsf];+:yfut ljsf; tkm{ – k|hftGqsf cleGg kIf ;+j}wflgs c+ux¿ h:tf] nf]s;]jf cfof]u, dxfn]vf k/LIfs cflb Joj:yf ul/of]  . k|wfg Gofofnosf] Joj:yf u/L sfg'gljb xl/k|;fb k|wfgnfO{ klxnf] k|wfg GofofwLz agfOof]  . L # dxf/fhsf] b/af/ l;+x b/af/nfO{ g]kfn ;/sf/sf] ;]qm]6fl/o6sf] ?kdf v8f ul/of]  .
  • 27. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 27 cfly{s qmflGt @)) ;fn cl3 hgtfx¿nfO{ rf}/f;L lsl;d /sd -lt/f]_ nfUbYof]  . hUuf sdfP/ nfUg] To;sf] lt/f] /sd Pp6f eof] eg] 3/ w'/L v8f eP kl5 w'/L dfly nfUg] /sd csf]{  . To:t} b'O hgf 5f]/fx¿ 5g tL b'O{ 5f]/fx¿ 5'§L leGg eP kl5 tL b'O{nfO{ 5'§f 5'§};d]t ubf{ tLgj6f x'g u}/sd j[l4 x'g hfGYof] . /f0ffx¿sf] 3f]8fnfO{ 3fF; sf6g] 3fF;L, ufO{j:t'x¿ x]g]{ dfg], bfp/] cflbx¿nfO{ efu lbg' kb{Yof] . To; avt sfuhL d'b|fsf]Joj:yf lyPg . wft' d'b|f k|rngdf lyof]  . dw]; Pj+ kxf8 To;sf] cf];f/ k;f/ ug]{nfO{ tf]8f af]Sg] elgGYof]  . tf]8f af]sfpFbf af]Sg] vfnsf] dfG5] af6fdf hxf“ hf] e]l6G5 To;nfO{ ks8]/ afWotfd} klg of] sfd u/fOGYof]  . af6f] 3f6f] cflb ;fj{hlgs lgdf{0fsf] sfo{ubf{ emf/f p7fP/ cyf{t of] of] 3/af6 olt olt hgf dflg;x¿ cfpg'kg]{ eGg] pbL{ hf/L u/L :jod;]jL sfd u/fOGYof]  . o:t} s8f ck/fwsf ck/fwLx¿ Hofgdf/f cflbnfO{ lk+h8fdf /fvL nUg'k¥of] eg] To;}u/L dfG5] kqm]/ sfd nufOGYof]  . /}ltx¿nfO{ ;dftL lagf kfl/lds u/fOg] o:tf sfdx¿nfO{ j]7 j]uf/ elgGYof]  . o:tf vfn] lt/f] jfkt nfu]sf] /sd, w'/L dfly nfu]sf] /sd, lkm/f}tL /sd cflb OToflb rf}/f;L k|sf/sf lt/f] /sdx¿ dflkm ul/P / a]7 a]uf/ k|yfnfO{ cGTo ul/of]  . csf]{ tkm{–clkm;/x¿nfO{ vfGuL lbg] rng lyof]  . L # dxf/fhn] tf]lsPsf] kmnfgf] /}s/ hUuf kmnfgf] JolQmnfO{ elg lbPkl5 Tof] p;}sf] eof]  . o;df df]xL ls;fgnfO{ 7'n} km/s kYof]{  . h:t}–p;n] dfndf lt/f] ltg{kfP /f]kgLdf dflglnpF rf/ ?k}ofF lt/]k'UYof]eg]ca vfGuLdf @% kfyL wfg lhG;Ldf a'emfpgkYof]{+ . ;xdltdf lhG;L ga'emfOP klg @% kfyL wfg a/fa/sf] ahf/efp b/n] p;n] lt/f] ltg'{kYof]{  . vfGuL pknAw u/fpg]hUufsf ;DaGwdf s'g}dfkb08 lyPg . Pp6fnfO{ lbg dg nfu] Pp6fnfO{ lbof] csf]{nfO{ lbg dgnfu] csf]{nfO{ lbof] a; Ú o:t}  . /}s/ hUufdf df]xL xs clwsf/ lyPg  . Tof] ;Qf;Lgx¿s} clwsf/sf] s'/f xf] eGg] h'g wf/0ff lyof] To;nfO{ /f]lsof]  . sd{rf/Lx¿nfO{ df;Ls ?kdf tna pknAw u/fpg] / vfGuLjfnf dfG5] lhG;L af]Sg' kg]{ hf] hlt lyP ltgLx¿nfO{ klg cGo ;/x rf/ ?k}ofFsf] efpn] gubd} afnL a'emfP x'g] / ca hDd} /}s/nfO{ vfGuLdf gxflng] lg0f{o ul/of]  . vfGuL k|yf vf/]h eof]  . ljtf{ vf/]hL /f0ffx¿n] cfkmv';L cfkmnfO{ dgnfu]sf] h] hlt hdLg hf] h;nfO{ klg
  • 28. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt28 bfg ub{y], To:tf hUufnfO{ ljtf{ elgGYof]  . o:tf ljtf{x¿ ljleGg k|sf/sf x'Gy]  . h:t} – lkmsbfgL ljtf{ – /f0ffx¿n]kfg rkfP/lkmsbfgLdf y'Ss y'Sbf Tof]lkmSbfgL yfk] afkt Tof] yfKg] JolQmn] kfPsf] hdLg lkmSbfgL ljtf{ eof]  . l/em ljtf{ – /f0ffx¿nfO{ l/emfP/ v';L kf/]/ kfPsf] ljtf{  . as; ljtf{ – s]xL sfd ljz]ifdf k'?iffy{ u/]afkt kfPsf]ljtf{ . s'z ljtf{ – s'z ;dftL bfgu/]/ lbPsf] ljtf{  . kf]t ljtf{ – d]xgt kj{s kl;gfsf] dn] lnPsf] ljtf{  . o:t} /f0ffx¿sf] uf]8f lyr]/kfPsf]tyf r'snL nufP/klg kfPsf ljtf{x¿ cflb . o;/L ljleGg vfn] ljtf{x¿sf] nfut lnO{ gfgf k|sf/sf To:tf ljtf{x¿nfO{ ;dfKt ug]{ lg0f{o lnOof] / To;sf] c88f :yfkgf eof]  . ljwfg;efsf] s'/f To; avt hg;+Vofsf]PsLg nfut t lyPg . g]kfnsf]hg;+Vof c;L nfv hlt /x]sf] elgGYof]  . lgjf{rg cfof]u u7g eO;s]sf] lyPg  . k|hftflGqs gofF ;+ljwfg lgdf{0fug{ ljwfg;ef t rflxof] . To;sf nflu hg;+Vofsf]df]6fdf]6L nfut lnO{ xft p7fP/} ePklg hg k|ltlglw r'gL ljwfg ;efsf] u7g ug]{ eGg]] s'/fsf] Pp6f lgSof}{n ul/of]  . @)) ;fnsf] qmflGt kl5 cf7 dlxgfsf] cjlwdf /f0ff sf+u|];sf] ;+o'Qm ;/sf/df jL=kL= sf]O/fnfn] ug'{ u/fpg' ePsf] dxTjk0f{ hgkIfLo sfo{x¿ df]6f df]6L ?kdf log}lyP . k|lt qmflGt k|To]s qmflGt kl5 k|ltqmflGtsf] k|of; ul/Psf] x'G5  . o;}sf] k|lt?k @)) ;fnsf] qmflGt gfos jL=kL= sf]O/fnf dfly e/t ;d;]/n] cfs|d0f u/]  . To;a]nfsf] k|lt qmflGt s:tf] eg] uf]/vf kl/ifbn] hxfF hxfF ;ef uYof]{ ToxfF ToxfF SofKr/ eof] eGbYof]  . To; avtsf] cj:yf s:tf] lyof] eg] Pp6f zlQm ;DkGg /f0ffn] x'Ss], au}+r], 9f]s], wfO{, ;';f/], afx'gL, 8f]n] cflb OToflb u/]/ sd ;] sd ;o 8]9 ;o dfG5]x¿ kfn]sf x'Gy]  . tL dflg;x¿ clwsf+zt sf7df8f}+ pkTosfleq sfF7 If]qsf Pj+ kj{ ! g+= /klZrd ! g+= lt/sf x'Gy] . To;f] ePsf] x'gfn] oL If]qsf o:tf vfn] dflg;x¿ k|foM k|ltufdL :jefjsf lyP  . ltgLx¿sf] /f0ffx¿;Fu} a9L e'msfp lyof]  . tL If]qx¿df d[u]Gb| ;d;]/, e/t ;d;]/x¿ k'u]kl5 dflg;x¿ Hofbf em'ldGy]  . clg ToxfF dflg;x¿ oL sf+u|];x¿n]
  • 29. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 29 clxn] lhTb}df x'G5 / eGg] uy]{  . Ps ;o rf/ jif{ ;Dd /fHo u/]sf /f0ffx¿ eg]sf b]ptf ;l/sf dflg;x¿ x'g eGg] pgLx¿sf] xLg efjgf lyof]  . lqejg 5“b} e/t ;d;]/af6 xfdLx¿ pk/ o; k|sf/sf] k|ltqmflGtsf/L xdnf eof]  . k|ltufdLx¿sf] o:tf] xdnfaf6 aRg xfdLx¿n] ufp“ ufp“ / 6f]n 6f]ndf /Iff s]Gb|x¿ vf]n]sf xf}+  . @))* ;fnlt/s} s'/f] xf], /fhf lqe'jg :jf:Yo pkrf/sf nflu :jLh/Nof08sf] h'l/r uPsf lyP  . To; a]nf df]xg ;d;]/sf] k|wfg dlGqTjdf ;+o'Qm dGqLd08n lyof] . To;df u0f]zdfghL klg ;+nUg x'g'x'GYof] . tTsfnLg o'j/fh dx]Gb| ;Qfdf xfjL lyP . To;a]nf sf7df8f}+sf] hg 3gTj o:tf] aflSnPsf] lyPg / lqejg /fhky klg ag]sf] lyPg  . sf7df8f}+ pkTosf ;8s ;+hfn;“u hf]l8Psf]g} lyPg  . sf7df8f}+ zx/sf nflu vfBfGg tyf t/sf/Lx¿sf] cfklt{ dnt l7dL eQmk'/ If]q tkm{af6 x'g] uYof]{  . ahf/df rfdn nufot vfBfGgsf] efp a9of], dxFuL eof] eg]/ sf7df8f}+df To;sf] lj/f]w x'g yfNof]  . u0f]zdfghL lhDd]jf/ lgsfodf x'g'x'GYof]  . pxfFn] dnfO{ af]nfO{ dxFuL lgoGq0f af/] ;Nnfx ug'{eof]  . To; avt sf7df8f}+ pkTosfdf vfBfGgsf] Jofkf/ Joj;fo k|fo l7dL af]8]lt/sf Joj;foLx¿n] ug]{ub{y]  . o; If]qsf oL Joj;foL a~hf/fx¿ sf7df8f}+ pkTosfleq Pj+ cf;kf;sf If]qx¿af6 vfBfGg tyf bfnxg -u]8fu'8Lx¿_ cflb ;+sng u/L s'6fgL lk;fgL u/L dxfaf}4df a;L yf]s tyf v'b|f ljqmL ljt/0f ug]{ub{y]  . rfdn lrp/f cflbsf] Jofkf/ dnt ToxL+af6 x'g]ub{Yof]  . o:t} sf7df8f}+ zx/df t/sf/Lsf] cfklt{ klg dnt l7dL, gub]zlt/s} ls;fgx¿af6 x'g]ub{Yof]  . u0f]zdfhLsf] rfxgf cg';f/ tL Jofkf/Lx¿nfO{ e]nf u/fO{ d}n] ldl6ª u/+]  . vfBfGg ;:tf] / ;'ne cfklt{ u/fpg] Joj:yfkgsf] nflu /Iff s]Gb|x¿sf] gfp“df u0f]zdfghLn] d dfkm{t s]xL /sd ;d]t pknAw u/fpg'eof]  . tL Jofkf/Lx¿nfO{ k|To]s d'/L rfdn laqmL ubf{ krf; k};f sd u/L laqmL ug]{ / Tof] sd u/]sf] krf; k};f d}n] pgLx¿nfO{ leqL ?kdf pknAw u/fpg] u/L pgLx¿n] d'/Ldf Ps df]x/ cyf{t krf; k};f 36fO laqmL ug{ yfn]  . o;/L dxFuL lgoGq0f ul/of]  . l7dL af]8] d]/f] cfkmgf] If]q ePsf] / d]/f] cfkmg} 3/ kl/jf/ tyf 5/l5d]s Pj+ ufp“ 3/sf ;a} dflg;x¿af6 cfkmn] pkef]u ug]{ eGbf a9L cgfh pg} l7dL af]8]sf Jofkf/L -a~hf/fx¿_ nfO{ ljqmL ul/GYof]  . o;} sf/0f klg pgLx¿;Fu d]/f] lgs6sf] ;+ks{ /k|efj lyof] . o;/L klg To; avt vfBfGgsf]efp j[l4df lgoGq0f ug{
  • 30. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt30 ;lsPsf] lyof]  . af]8] If]qsf a~hf/fx¿;Fu o; k|sf/sf] lgs6tfn] ubf{ klg kl5 @)!% ;fnsf] cfd lgjf{rgdf To; If]qaf6 dnfO{ ;jf{lws dt k|fKt ePsf]lyof] . sf7df8f}+ pkTosfleq vf;u/L g]jf/ ;d'bfosf] 3gf j:tL /x]sf] ufpF Pj+ zx/x¿df rvf{ tyf sk8f a'Gg] tfgx¿sf] k/Dk/fut s'6L/ pBf]ux¿ ;+rflnt lyP  . ls;fg kl/jf/x¿ v]tLkftLaf6 kfPsf] cjsf;sf] ;dodf cfkmgf] pkof]usf] nflu dfq} eP klg vbb/ Pj+ 3/a'gf cflbsf sk8fx¿ cf–cfkmg} 3/df tof/ ug]{ k|rng lyof] . tL rvf{ Pj+ tfgx¿sf nflu cfjZos wfuf]x¿ sf]6f s06«f]n u/L ;'ne dNodf pknAw u/fpg] gLlt lnOof]  . ;/sf/n] Joj:yfkg ug{ vf]h]sf] sf]6f s06«f]nsf dfn ;fdfgx¿ h] h] lyP Jofkf/Lx¿n] kfpg] tL ;fdfgx¿ /Iff s]Gb|sf] lzkmfl/;df dfq x'g;Sg] Joj:yf u0f]zdfghLn] ldnfOlbg' eof]  . otf /Iff s]Gb|sf] zfvfsf] ?kdf d}n] ufpF ufpFdf u|fd /Iff s]Gb|x¿ vf]Ng yfn]+  . o:tf /Iff s]Gb|x¿ sf+u|];sf] husf] ?kdf /x]sf ePtfklg sf+u|];sf] zfvfsf] ?kdf ge} ;f]l;on u|fp08df vf]lnPsf lyP  . /Iff s]Gb|sf] ;~hfn /x]sf] 7fpFdf pkef]Qmfx¿n] ;'ne dNodf dfn ;fdfgx¿ kfpg yfn]  . dfly pNn]v ul/Psf vfBfGg Pj+ t/sf/Lx¿sf] cfklt{ tyf dNo lgoGq0f klg o;} /Iff s]Gb|sf] ;+hfn cGt/ut ;xh ePsf] xf]  . o; k|sf/ oxfF t /Iff s]Gb|x¿sf] ;+hfn ;/sf/sf] hu g} aGg k'Uof]  . d}n] cfkmgf] lhNnf eQmk'/df l7dL nufot lhNnfsf] blIf0f klZrd u|fdL0f If]qx¿df /Iff s]Gb|sf] Jofks hfnf] lkmhfP“  . l7dL afxfvf ahf/sf lhts[i0f lrqsf/ -ch{'g_, blwsf]6sf n]vgfy Gof}kfg], afnsf]6sf 7fs'/bf; ]i7 cflb ;fyLx¿sf] o;df pNn]Vo ;lqmotf /xof]  . ;dosf] cGt/fndf s]xL jif{kl5 oxfF /fhwfgLdf /Iff s]Gb|x¿sf] ;+hfnnfO{ lnP/ cGoq rflxF+ /fhfsf] k|ToIf zf;g / oxfF rflxF+ 8'KnLs]6 zf;g eof] eg]/ xfd|f] lj/f]w klg x'g] uYof]{  .
  • 31. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 31 dx]Gb|n] af]nfPsf] ;Dd]ng olQs} kl/k|]Ifdf /fhf dx]Gb|n] ;j{ bnLo xf]Og alNs ;j{ kIfLo eg]/ /fh b/af/df hg:t/sf] Pp6f ;Dd]ng af]nfP  . To;df /fhgLlts kf6L{x¿sf] k|ltlglwTj em}+ uf}zfnf ;ldlt Pj+ /Iff s]Gb|sf u|fdL0f zfvfsf k|ltlglwx¿sf] ;d]t plQs} x}l;ot x'g] u/]/ 8flsof]  . s'g}Pp6f ufpFdf dfq ;Lldt ;+:yf /s'g}Pp6f uf]7df dfq ;Lldt uf}zfnf ;ldlt h:tf ;+:yfx¿sf] k|ltlglwTj ;d]t /fi6«JofkL /fhgLlts kf6L{x¿sf k|ltlglwsf] a/fa/L x}l;otdf af]nfOPsf] To; ldl6+unfO{ jL=kL= sf]O/fnfn] of] xfd|f] ckdfg xf], o;nfO{ alxisf/ ug'{k5{ eGg'eof]  . dx]Gb|n] af]nfPsf] To; ldl6+unfO{ g]kfnL sf+u|];;Fu} /fli6«o sf+u|]; / k|hfkl/ifbn] ;d]t jlxisf/ u/]  . t/ sDo'lgi6x¿ / uf]/vf kl/ifbn] rflx alxisf/ u/]gg  . To; ldl6+udf d}n]rflxF cfkmgf] cnUu} b[li6sf]0fn] hfg rfx]sf] lyP“  . o;}n] d}n] jL=kL= ;Fu cfkmgf] egfO o;/L /fv+] –æd /Iff s]Gb|df ;lqmo dfG5], ToxfF /Iff s]Gb|x¿sf] ;d]t k|ltlglwTj /xG5, ToxfF d cfkmgf] :6«]Gy ;f] ug{ ;S5' / ax'dt l;Ug]r/ SofDk]g u/]/ b]vfOlbG5' .Æ d cfkm cln lh2L :jefjsf] klg dflg; x'gfn] d}n] pxfF;Fu o;nfO{ Tof] s]xL g s]xL geGg'xf];  . ToxfF s]xL g s]xL s'/f klg t /xnf eg]+  . o; sfo{df jL=kL=sf] cle?lr lyPg  . To;}n] pxf“n] d;Fu cln ems]{/, ætkfO{sf] s'/f a'em]+, ;o{afa';Fu uP/ 5nkmn ug'{xf];Æ eGg'eof]  . To;kl5 d ;o{k|;fb pkfWofosxfF k'uL pxfF;Fu 5nkmn u/]+ . d}n]pxfF;Fu EofnLsf ax'dt k|ltlglwx¿sf] l;Ug]r/ SofDk]g u/fpg ;S5' eg]+  . pxfFn] s] eg]/ l;Ug]r/ u/fpg' x'G5 eGg'eof]  . d}n] cfkmgf] Ph]08fdf æP]ltxfl;s k[i7eld ePsf] kf6L{nfO{ ;Qf ;'Dk]/k|ToIf zf;gsf]cGTo xf];Æ, olt b; zAbx¿sf]Ps jfSo dfq n]V5' of] eGbf a9L s]xL n]lVbg eg]+  . o; plQmsf] efjfy{ t k|foM tL ufpFn] ;efkltx¿n] ulx/fOdf ;f]Rb} ;f]Rb}gg  . P]ltxfl;s kf6L{ dfq eg]sf] eP k|hf kl/ifbsf] gfp“ cfpg ;SYof]  . P]ltxfl;s k[i7eld af]s]sf] kf6L{ eg]kl5 Tof] xfdL dfq lyof}+  . csf]{ t 5+b} lyPg g}  . of] s'/f tL clw;+Vo ;efkltx¿n] a'emg] g}
  • 32. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt32 xf]Ogg  . pgLx¿s} dfG5] eP klg v'?–v'? d ;lx5fk u/fO{ xfN5' eg]+  . olt eg] kl5 ;o{ afa'n] æo'lQm t lgsfn]sf 5f}+, ;S5f}+ eg] n u/Æ eGg'eof]  . To; ;Dd]ngdf d}n] /Iff s]Gb|sf] ;efkltsf] x}l;otdf efu lnO{ dfly pNn]lvt jfSo n]vL /fhfsf lj?4 ax'dt ;b:ox¿sf] l;Ug]r/ u/fO lbPF  . o;df sf7df8f}+ kf6g / eQmk'/ tLg} lhNnfsf k|ltlglwx¿sf] ;xof]u eof]  . ljz]if u/L kf6gsf ;efklt cfzf/fd zfSon] d]/f] cleofgdf /fd|f] ;xof]u u/]  . /fhf dx]Gb|n] ax'dt /fhgLlts kf6L{x¿nfO{ cNkdtdf kf/]/ ;j{kIfLo dfG5] af]nfO cfkmgf] ax'dt b]vfpg vf]h]sf lyP  . o;df pgL cNkdtdf g} k/]  . d cfkmgf] k|of;df ;kmn ePF  . cfkmgf g]tfx¿nfO{ lbPsf] arg k'/f u/]+  . cfkm cNkdtdf k/] kl5 /fhfn] s'g kf6L{ 7nf] / s'g ;fgf] egL 5'6ofpg] dfks oGq, dfgf, kfyL, t'nf cfk'm;Fu s]xL 5}g eg] . ca tL alxisf/ug]{ kf6L{x¿nfO{ lrQ a'emfpg o; lg0f{onfO{ :ylut u/L s'g kf6L{ 7nf]/s'g ;fgf] egL 5'6ofpg clw/fHo e/Lsf ;a} lhNnfx¿df cg';Gwfgsf nflu bf}8fxf 6f]nL v6fOof]  . ToxfF ;a} kf6L{x¿n] c–cfkmgf] :6«]Gy ;f] u?g elgof]  . bf}8fxf 6f]nL lgl/If0f qmddf lhNnfx¿df k'Ubf h'g;'s}lhNnfdf klg ToxfF Jofks ?kdf g]kfnL sf+u|];sf] rf/tf/] em08fx¿ dfq b]lvof]  . st} st} dfq cln cln k|hf kl/ifbsf] em08f b]lvGYof], c? kf6L{x¿ plt ;+ul7t e} g;s]sfn] pgLx¿sf] em08f b]lvg] t s'/} cfPg  . clg o;df klg g]kfnL sf+u]|;s} ax'dt b]lvof]  . b/af/df af]nfOPsf] ;Dd]ngdf t xfdLn] /fhfnfO{ cNkdtdf kfl/lbof}+ eg] aflx/ lhNnfx¿df cfkmgf] :6«]Gy ;f] ug'{ xfd|f nflu s'g 7nf] s'/f lyof] / bf}8fxf 6f]nLdf hfg] lji0f'dl0f cfrfo{n] /fhf;Fu o;f] eg] æh'g;'s} lhNnfdf klg x]bf{v]/L a9L em08f b]vfpg] dfG5]x¿ t sf+u|];s} b]lvG5g t/ ;/sf/af6 h:tf] x's'd x'G5 d To:t} l/kf]6{ n]V5'  .Æ bf}8fxfdf c? hf] vl6Psf lyP pgLx¿n] h:tf t:t} eg]  . o; sbd kZrft klg /fhfn] s'g kf6L{ 7nf] / s'g ;fgf] elg gfKg] dfgf, kfyL, t'nf gePsf] s'/f u/L sf+u|];sf] ax'dt gePsfn] ;Qf ;'DkGg dg 5}g eg]  . /fhfsf] h:tf] x's'd x'G5 p;} cg';f/ l/kf]6{ n]V5' eGg] lji0f'dl0f cfrfo{ ;NofgL /fhfsf]df vbf{/ lyP  . ;NofgL /fhf, dx]Gb|sf dfjnL ;;'/fnL vfn] klg x'g  . pg} lji0f'dl0fnfO{ dx]Gb|n] kl5 æ;/bf/Æ kbjL klg lbP  . ;'?df lognfO{ cl;:6]06 sld:g/ / kl5 clg sld:g/ klg agfOof]  . /fhf dx]Gb|sf] lg/+s'z sfo{sfndf pgL /fHosf xtf{ stf{g}eP . @)@* ;fn df3df dx]Gb|sf]d[To' ePkl5 ^ dlxgf leq}pgL klg lbj+ut eP .
  • 33. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 33 g]kfnL sf+u|]; / k|hftGqsf k|lt /fhf dx]Gb|sf] efjgf s:tf] lyof] eGg] d}n] ;+lIfKt ?kdf pNn]v u/]+  . ca oxfF t s:tf] eg] sf+u|];sf tt tt cju'0fx¿ ePsfn] /fhfn] l7s u/] eg]/ 5fkfx¿df 5flkG5g clg ToxL kl9G5  . a'l4hLlj egfpFbfx¿ To;}sf] O06/ lk|6]zg ub{5g, s:tf] la8Dagf Tolt v]/ s] s:tf 36gfx¿ 36]sf lyP egL k|dfl0ft s'/fx¿ eGg'k¥of]  . sfNklgs s'/fx¿ u/]/ t ePg lg  . oL o:t} sf/0fx¿n] ubf{ @)!$ ;fndf xfdLn] ;Tofu|x ug]{ c7f]6 u¥of}+  .
  • 34. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt34 jL=kL= / dx]Gb|sf] ;DaGw /fhf dx]Gb|n] jL=kL=nfO{ a8f] cfb/ ;Tsf/ ub{y]  . jL=kL= k|lt pgL 4fefj /fVby]  . jL=kL=n] dx]Gb|;Fu kfl/jfl/s e]63f6 ubf{ sltko cj;/x¿df dxf/fgL /Tg cfkm}n] lrof ckm/ u/]sf] k|;+u klg ;'lgGYof]  . dx]Gb|n] o; cl3sf k|wfgdGqLx¿ Pj+ cGo g]tfx¿nfO{ eGbf jL=kL=nfO{ ljz]if 4f ub{y]  . jL=kL=af6} d}n] ;'g] cg';f/ jL=kL= k|wfgdGqL ePsf avt pxfFn] eGg'ePsf ;a} s'/fx¿ dx]Gb|n] dfGg] ub{y]  . jL=kL= /dx]Gb|sf aLr ;f}xfb{k0f{ cfTdLotf Pj+ ;lGgs6tf lyof] . jL=kL= k|wfgdGqL e} dGqL kl/ifb u7g ePsf] nuQ} kl5sf] s'/f xf], /fhf dx]Gb|n] pxf;Fu eg] æjL=kL=, tkfO{ k|fOd ldlg:6/ ePkl5 d}n] s]xL afwf cj/f]w ul/gF / tkfO;Fu s]xL s'/f] dflugF klg  . dnfO{ Pp6f s'/f] dfUg dg nfu]sf] 5 lbg'x'G5 eg] dfq} dfU5'  .Æ olt elg ;s] kl5 jL=kL= n] …s] s'/f xf] ;/sf/ x's'd xf];Ú eGg'eof]  . To;kl5 dx]Gb|n] cxF To;} t d dflUbg x'G5 eg]/ k|f]ldh ug'{xf]; clg dfq} dfUb5' eg]  . jL=kL=n] æcf]=s]=Æ elg lbg'eof]  . olt eg] kl5 dx]Gb|n] sdf08/ OgrLkm egf{ ubf{ d}n] eg]sf] JolQmnfO{ u/f}+, Tof] dnfO{ lhDdf lbg'xf]; eg]  . otf kfln{ofd]06df eg] Sofljg]6n] ;]gfsf] jl/i7td JolQmTjnfO{ lgo'lQm lbg] s'/f atfO{;lsPsf] lyof]  . g]kfnsf]Oltxf;df @)!% ;fndf ePsf]klxnf]cfd lgjf{rg kl5 b'O{ ltxfO{ ax'dtn] lgjf{rLt g]kfnL sf+u|];sf] ;/sf/ u7g ePsf] Toltv]/sf] dfxf}ndf ldln6/L clkm;/x¿sf] s] wf/0ff lyof] eg] jL=kL= sf]O/fnfn] /fhf;Fu c8fg lng'x'G5, To;}n] pxfFnfO{ tf]8g' x'Fb}g  . xfdLx¿;Fu cfdL{sf] h'g Pp6f cfzfsf] b[li6sf]0f lyof] To; 36gf kl5 ca cs}{ ;f]r aGof]  . /fhfnfO{ jL=kL= n] eg]sf] cf]=s]= b]VgnfO{ Pp6f ;fgf] s'/f lyof], of] g} g]kfnsf] Oltxf;df b'/ufdL c;/ kfg]{ sf/s tTj aGg k'Uof]  .
  • 35. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 35 pDDf]bjf/ rogdf jL=kL=sf] b[li6sf]0f sfo{stf{x¿n] rf/ g]tfx¿nfO{ rf/ gf/fo0f eGby]  . tL rf/ gf/fo0fx¿df klxnf] g+j/df jL=kL= sf]O/fnf, bf];|f]df ;'j0f{ ;d;]/ h=a=/f=, t];|f] u0f]zdfg l;+x / rf}yf]df ;o{k|;fb pkfWofo x'gx'GYof]  . sfo{stf{x¿ s'g s'g gf/fo0fsf] åf/af6 k|j]z ug]{ eGg] s'/f Toltv]/ klg lyof]  . tL zLif{ g]tfx¿df clxn]sf zLif{x¿sf] h:tf];DaGwdf s6'tf lyPg . s'g g]tfsf]dfWodaf6 hfFbf cfkm al9 nfeflGjt xf]OG5 eGg] s'/f sfo{stf{x¿ n]vfhf]vf ub{y]  . To;df cfkmgf] :jefj / ;f]r ldNg] s'/f t 5Fb} lyof]  . jL=kL= a9tfg} /fi6«jfbL x'g'x'GYof]  . csf]{tkm{ Pp6f /fi6«jfb dfq} a9tf eP/ oxfF kof{Kt x'Fb}g, oxfF t lbNnLnfO{ klg slGeG; gul/sg oxfFsf]/fi6«jflbtf alnof] eP/ afFRg ;Sb}g eGg] ;f]rfO{ klg x'GYof]  . of] efjgf t ;'?b]lvs} lyof] g}  . Tof] a]nf;Dd c? w]/} afXo d'n'sx¿;Fu t bf}To ;DaGw klg e};s]sf] lyPg  . log} sf/0fx¿n] ubf{ klg sfo{stf{x¿ ljeflht lyP  . h:tf] ;j0f{hLsf] lbbLn] ;'Gb//fhnfO{ sGofbfg u/]sf] x'gfn] pxfFsf] nf]oln6L ;j0f{hL;Fu} /xof]  . ;o{ afa';Fu nf]on x'g]x¿ klg c? w]/} lyP, l/n]l6E;x¿ lyP, /hf]6fx¿ lyP cflb  . nf]oln6Lsf] k|efj Tof] a]nfsf g]tfx¿df klg lyof]  . jL=kL= sf]O/fnfdf eg] ;+odtf, w}o{tf cflb ;a} u'0fx¿ lyP  . pxfF cfkm s'/f /fd|/L a'emg'x'GYof]  . s'/f a'lem;s]kl5 sfo{stf{x¿nfO{ slGeG; u/fpg'x'GYof] / lrQ a'emfpg'x'GYof]  . pxfFdf Tof] Ifdtf lyof]  . d Pp6f pbfx/0f lbg rfxG5'– g]kfnsf] /f0ff ;/sf/L #, tL L # sf lj?4 kf]v/f If]qdf xfd|f # L ;fyLx¿ ;lqmo lyP . tL # Lx¿ eg]sf]L eb| zdf{, LsfGt clwsf/L /Lk|;fb l3ld/]-lª=_ lyP  . Tof] a]nfsf] pvfgg} lyof] oxfF EofnLdf L # / kf]v/fsf # Lx¿  . @)!% ;fnsf] klxnf] cfd r'gfjdf jL=kL=n] klZrd # g+= kf]v/f If]qsf tL # Lx¿dWo]Leb| /LsfGtnfO{ l6s6 lbg'eof], Lk|;fbn]kfPgg . tL Lk|;fb eGg] dfG5] Leb| / LsfGtsf] t'ngfdf jg:kt kk'nfl/6L klg ePsf, /f0ff sfnd} l8¶f e};s]sf / 3/df Ps dfgfsf] aGbf]a:t ePsf dflg; lyP  . ;+u7gdf pgsf]
  • 36. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt36 /fd|} ks8 lyof]  . Tof] a]nf tgxF, ndh'ª, sf:sL clg cnu cnu c? lhNnfx¿ lyPgg . g]kfn clw/fHo hDdf #$ lhNnfdf dfq ljeflht lyof] . Lk|;fbn]l6s6 gkfpg' Gofo ePg elg To; If]qsf sfo{stf{x¿ /fhwfgL cfO jL=kL= af6 cGofo eof]elg ;j0f{hLsf]df lzsfot ug{ uP . of]jL=kL=n] ug'{ePsf] s'/f xf], o;df d s] u/f}+ pxfF;Fu} uP/ eGg' elg pxfFn] tL sfo{stf{x¿nfO{ jL=kL= sf]df g}k7fpg' eof] . pgLx¿ jL=kL= sxfF k'u] . jL=kL=n]tL sfo{stf{x¿nfO{ eGg'eof]– …ltdLx¿sf] s'/f l7s xf], daf6 Lk|;fbnfO{ cGofo x'g uPs} xf]  . tLghgf dWo] PshgfnfO{ d}n] To;f] ug}{ kYof]{  . d]/f] RjfO;df Leb| / LsfGt dWo] s'g}nfO{ Aofs ug]{ xf] eg] pgLx¿sf] JolQmTj nf]c/ x'Fb} hfG5  . pgLx¿sf] t'ngfdf Lk|;fbsf] JolQmTj o;} klg pFrf] 5  . pgsf] cfly{s x}l;ot /fd|f] 5, klxn]sf] bhf{ l8¶f klg 5, gftfuf]tfx¿ klg w]/} 5g  . t;y{ ;f+;b gx'Fbf klg Lk|;fbsf] kk'nfl/6L sdhf]/ x'Fb}g  . o;/L d}n] Pp6f lx;fan] x]/]+  . csf]{ s'/f, kf]v/f If]qdf u'?ª du/x¿sf] cfjfbL klg 3gf 5  . u'?ª, du/x¿ PshgfnfO{ klg xfdLn] /fv]gf}+ / pgLx¿nfO{ uf]/vf kl/ifb of sDo'lgi6x¿n] PS;Knf]O6 u/] eg] xfdLn] tLgj6} ;L6 xf5f}{+  . Pp6f dfq} ;L6 ePklg pgLx¿nfO{ lbof] eg] xfd|f tLgj6} pDd]bjf/ xfdL lhtfpF5f}+ / pgLx¿sf] ;befj;d]t k|fKt ub{5f}+  . ca tkfO{+{x¿ s] eGg'x'G5 eGg'xf];  . tLgj6} ;L6 lht]/ ;Ddfg arfcf}+ ls Gofo u/]/ xfdL tLgj6} xf/f}+  . tkfO{+{x¿ h] eGg'x'G5 d dfG5' n eGg'xf];Ú elg jL=kL=n] eGg'eof]  . jL=kL= af6 olt s'/f ;'g]kl5 pgLx¿ lrQ a'emfP/uP . geGb} o;/L xfdLn] tLgj6} ;L6 lhTof}+  . jL=kL=sf] o:tf] tl/sf lyof]  . clxn]sf g]tfx¿sf] h:tf] dg k/]sf sfo{stf{x¿sf] dfq} s'/f ;'Gg], dg gk/]sfx¿sf] s'/} g;'Gg], e]6} gug]{, cg'xf/} gx]g]{, anhkmtL ug]{ h:tf b'u'{0fx¿ / gfnfosLkg jL=kL= df k6Ss} lyPg  . pxfF sfo{stf{x¿nfO{ To;/L slGeG; ug'{x'GYof]  . d}n] of] Pp6f b'O{6f pbfx/0f dfq} lbPsf] x'F, To:tf w]/} pbfx/0fx¿ d;Fu 5g  . t/fO{ If]qdf u}x| dw];Lsf] pDd]bjf/L jL=kL=n] l;/fxfdf dwjk|;fb /]UdLnfO{ l6s6 lbg'eof]  . To;f] lsg ug'{eof] eg] To; If]qsf] r'gfjL d}bfgdf j]bfgGb emf eGg] JolQm k|Tof;L lyP  . emfn] …t/fO{ sf+u|];Ú eGg] ;+u7g agfPsf lyP  . pgL k|l;4 ef/tLo b}lgs …cfof{jt{Ú eGg] ;dfrf/ kqdf cfl6{sn n]Vg] ub{y]  . hgsk'/nfO{ ef/tLo eld ldlynf k|b]zs} Ps lx:;f xf] elg pgL n]Vg] ub{y]  . ef/tLo zx/x¿ ;Ltfd9L, b/eËf cflb /
  • 37. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 37 hgsk'/ Ps} k|b]z xf] eGg] pgsf] egfO lyof]  . pgL o:t} egfOsf cfl6{snx¿ 5kfO{/xGy]  . pgL cf]kgnL k|f]–Ol08og dflg; lyP  . To; dw]; If]qaf6 /fi6«jfbL eg]/ dfwjk|;fb /]UdLnfO{ r'gfj lhtfpg] jL=kL=nfO{ ax't 7nf] OR5f lyof]  . clg To;}n] To; If]qsf xfd|f cGo d}lyn ;fyLx¿nfO{ gp7fO{ pxfFn] dfwjnfO{ v8f ug'{eof]  . xfd|f] kf6L{sf] ToxfFsf k|Voft g]tfx¿ b]jgfy ofbj / ;o{gfy k|;fb ofbjx¿nfO{ jL=kL= n] eGg'eof] …ltdLx¿ b'O6}n] lht] klg oxfFaf6 dfwj xf/] eg] d l/;fpF5'  . klxnf dfwjnfO{ lhtfcf] / clg dfq ltdLx¿ lht  .Ú dfwjk|;fbn] ToxfFaf6 lht]  . of] /fli6«otfsf] s'/f lyof]  . csf]{ pbfx/0f d}n] l6s6 kfpFbf d]/f] cfkmg} lhNnf eQmk'/sf] klg 5  . To; avt eQmk'/df kf6L{ lhNnf ;efklt lji0f' e'h' lyP . u0f]zdfghLn]e'h'nfO{ l6s6 lbg vf]Hg'ePsf] lyof]  . e'h'n] l6s6 gkfPkl5 pxfFn] d+unfb]jL l;+xnfO{ p7fpg vf]Hg'ef]  . clg e'h'af6 d+unf efph'nfO{ eP 5f]8g] huGgfynfO{ rflxF g5f8g] egfOof]  . jL=kL= n] Tof] s'/f dfGg'ePg  . u0f]zdfghLn]oxfF eQmk'/df o; ;DaGwdf cfkm hfFr ug{ cfpF5' eGg'x'Fbf jL=kL=n]ToxfF tkfO{+{ hfg' kb}{g d cfkm}+ hfFr ug{ hfG5' eGg'eof] . u0f]zdfghL Pj+ eQmk'/ gu/ leqsf lhNnf sldl6sf cGo s]xL ;fyLx¿sf] k|of;sf] afjh'b jL=kL=n] l6s6 dnfO{ pknAw u/fpg' eof]  . r'gfjdf ljleGg r'gfj If]qx¿df cg]sg :jtGq pDd]bjf/x¿ r'gfjL d}bfgdf lyP  . sltko xfd|f] cfkmg} kf6L{ g]kfnL sf+u|];sf ;fyLx¿ klg lyP /c?x¿ klg . u0f]zdfghLn] r'gfjL ;efdf efif0f ub}{ eGg'x'GYof] …hf] :jtGq pDd]bjf/ 5g ltgLx¿ j]Zof cfOdfO{ h:t}x'G5g, htf;'s}klg kf]On hfg ;S5g clg hf] kf6L{sf l6s6af6 p7]sf 5g tL t st} cGoq hfg ;Sb}gg / cf–cfkmg} kf6L{sf] lgi7fdf a:5g  .Ú To;}n] :jtGq pDd]bjf/nfO{ ef]6 gb]p eg]/ pxfF hg ;efdf cfJxfg ug'{x'GYof] . oxfF d]/f] r'gfj If]q eQmk'/df d+unf efph' :jtGq pDd]bjf/sf] ?kdf k|Tof;L x'g'x'GYof] / d rflxF cflwsfl/s sf+u|];L SoflG88]6  . ca :jtGq pDd]bjf/ k|lt nlIft u0f]zdfghLsf] pQm egfOnfO{ lng] xf] eg] oxfF xfdLn] d+unf efph'nfO{ s] eGg] elg d}n] lhts[i0f lrqsf/ -ch'{g_ nufotsf ;fyLx¿nfO{ eGg] uy]{+  . To;/L oxfF r'gfp If]q g+= $ eQmk'/df d]/f] lj?4 d+unfb]jL l;+x sf+u|];af6} jfuL agL :jtGq pDd]bjf/sf] ?kdf v8f e}lbg'eof]  . To;f] ul/Pkl5 jL=kL= n] u0f]zdfhLnfO{ y|]6 ul/ eGg'eof] …tkfO{+{ d+unfb]jL l;+xnfO{ pDd]bjf/L lkmtf{ lng nufpg'xf]; xf]Og eg] tkfO{+{ pk/ l8;LKnfOg/L PS;g lnG5', ToxfF kf6L{sf]
  • 38. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt38 cflwsfl/s Sofl088]6 huGgfy g} x'G5  .Ú d]/f] o; r'gfp If]qdf g]jf/ dtbftfx¿s} ;+Vofdf afx'Notf lyof]  . To:t}, kf]v/f If]qdf u'?ª, du/x¿ / ;L/fxfdf dw];L dtbftfx¿sf] afx'Notf lyof]  . ptf ca ;Kt/Lsf] s'/f– ToxfF b'Mv u/]sf sfo{stf{ uh]Gb|gf/fo0f l;+x lyP  . sfo{stf{x¿sf] /f]hfO{ / ljj]ssf] lx;fan] l6s6 pg} uHh'afa'n] kfpg'kYof]{  . t/ l6s6 kfP gfu]Zj/k|;fb l;+xn]  . sf]Onf8L j/;fOgsf afa';fxa gfu'afa' ef/bf/ t x'Fb}x'g, ;fdGt klg lyP . ;jf]{Rr cbfntdf k|wfg GofofwLz ag]sf eujlt k|;fb l;+ Pj+ jj/k|;fb l;+x¿ pgsf cfkmg}bfh'efOx¿ x'g . sf]Onf8L j/;fOgsf /fhk't afa';fxax¿ To;avt 7nf ;fdGt lyP . r]tgzLntfsf] ljsf; eO g;s]sf] To; hdfgf t/fOdf ;fdGtx¿n] wkfpg] / 9f]ns ahfpFb} cfpg] wfg's sf]O/L cflb nufotsf hgtf lyP  . uHh' afa'sf] eGbf a9tf wfs, /jfkm Pj+ gfd, k|efj, k|lti7f /k};f a9L vr{ ug{ ;Sg]Ifdtf gfu' afa'sf] lyof]  . To;}n] l6s6 kfP 8fS6/ alg;s]sf gfu' afa'n]g}, clg pgn] r'gfj lht]klg . @)! ;fndf /fhf dx]Gb|n] k|hftGqsf] ckx/0f u/]kl5 t'n;L lu/L / ljZjaGw';Fu}oL 8f= gfu' klg /fhfnfO{ ;fy lbg k'u] . k+rfot Joj:yfsf]cj;fg kl5 uh]Gb| afa'n]klg ;befjgf kf6L{ agfpg' eof] . To;a]nf d'n'ssf ljleGg If]qdf o;/L l6s6 pknAw u/fpFbf cGofo ePsf] lyPg d elGbg  . dfG5]n] sfd ubf{ slxn] sfxLF w]/ yf]/ cGofo klg x'g] x'G5  . o; k|sf/ cGofo x'g hfFbf To;f] ugf{sf] sf/0f k|:t't ug]{ afgL jL=kL= sf]O/fnfdf lyof], To;af/] pxfF sfo{stf{x¿nfO{ slGeG; ug'{x'GYof]  . g]tfsf] sfd sfo{stf{x¿nfO{ 8f]ldg];gdf /fVg' xf]  . sfo{stf{x¿nfO{ 8f]ldg]6 ubf{ ls pgLx¿sf] s'/f dfGg' ls cfkmgf] sfd s'/faf/] pgLx¿nfO{ slGeG; ug'{g} xf], jL=kL= o:t}g} ug'{x'GYof]  . t/ clxn] g]tfx¿ d'vn] Ps yf]s af]Ng] sfdn] csf]{ yf]s ug]{, sf]7fleq Pp6f s'/f af]Nof], sf]7faflx/ csf]{ s'/f, cfh Pp6f s'/f af]Nof] clg ef]ln csf]{ s'/f u¥of] ca o:tf g]tfx¿n] sfo{stf{x¿nfO{ slGeG; u/L s;/L g]t[Tj k|bfg ug{ ;Sg', hgtfnfO{ s;/L cfZj:t kfg'{ /d'n's xfFSg' . oxL s'/f jL=kL= sf]O/fnfdf eg] km/s lyof]  .
  • 40.
  • 41. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 41 @)!% sf] klxnf] cfdlgjf{rgkl5 @)!% ;fnsf] klxnf] cfd r'gfjdf g]kfn clw/fHo e/ sn Psb]lv Ps ;o gf} gDa/;Dd hDdf Ps ;o gf} r'gfj If]qx¿ lyP  . To; r'gfpdf g]kfnL sf+u|];n] Ps ;o cf7 r'gfp If]qx¿df pDd]bjf/L lbPsf] lyof]  . o;df p;n] rf}xQ/ ;L6df ljho xfl;n u/L b'O{ ltxfO{ ax'dt k|fKt ug{ ;kmn eof] . To;/L ljho xfl;n u/]kl5 kf6L{sf] cfGtl/s ldl6ªx¿ eO/x]sf] lyof]  . kf6L{ leq / aflx/ ax;x¿ rln/x]sf] lyof]  . k|wfgdGqL /pkk|wfgdGqL rog w]/} dflg;x¿ Pj+ sf+u|];s} s]xL ;f+;bx¿, k|ltsfTds ?kdf eGg'kbf{ sfzLgfy uf}td cflb JolQmx¿ ;'j0f{ ;d;]/ h=a=/f= k|wfgdGqL x'g eGg] rfxGy]  . /fhf klg ;'j0f{hLnfO{ g} rfxGy]  . /fhfsf] Pl8;L df]xgljqmdn] /fhfn] pxfFnfO{ g} k|wfgdGqL agfpFb}5g elg ;'j0f{hLsf] 3/df va/ ;d]t u/]  . pxfFsf] kl/jf/x¿sf] klg ToxL g}rfxgf lyof] . jL=kL= sf]O/fnfsL kTgL ;'zLnf efph'sf]rfxgf klg jL=kL= kf6L{ ;+u7gnfO{ alnof] agfpglt/ nflu ;'j0f{hLnfO{ g} k|wfgdGqL agfpFbf /fd|f] x'G5 eGg] lyof]  . To;avt o; k|sf/sf] bf]x/f] efjgfsf] cj:yf lyof]  . o:t} kl/l:yltdf jL=kL= sf] ;efkltTjdf kf6L{sf] a}7s al;/x]sf] lyof]  . To; a}7sdf ;'j0f{hLn] h'?Ss p7]/ eGg'eof]– …of] klxnf cfd r'gfp kl5sf] cj:yf xf], oxfF k|hftGqsf] ;qkft e/v/ e/v/ ePsf] 5  . xfdL l;Sb}5f}+  . xfdL aflx/af6 aGb's af]s]/ cfPsf xf}+  . ;fyLx¿af6 ;+u7g u/]/ hg r]tgfsf] k0f{ ljsf; u/]/ k|hftGq NofPsf] xf]Og  . To;sf/0f d]/f] h:tf] sfFwn] o;nfO{ p7fpg ufx|f]x'G5 . o;sf nflu ;Ifd jL=kL= sf]O/fnf x'g'x'G5, t;y{ pxfFnfO{ g}k|fOd ldlgi6/ agfpg'k5{  .Ú ha ;'j0f{hLn] o:tf] k|:tfj /fVg'eof] ;a}hgf 5Ss k/]  . sf]xL s'g}sf] dgdf klg To:tf] xf]nf eGg] 5Fb} lyPg  . u0f]zdfghL v';Ln] efj ljJxn e} em§} p7]/ elgxfNg'ef], …;'j0f{hLnfO{ pk–k|wfgdGqL agfpg'k5{  .Ú hals To;a]nfsf] ;+ljwfgdf
  • 42. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt42 pkk|wfgdGqLsf] Joj:y} lyPg  . dflg;x¿ slt ;]G6Ld]06n lyP s:tf] efj'stf lyof]pgLx¿df . clxn]sf k|foM ljwfosx¿ Tolt cWoogzLn 5}gg eG5' d, a? To;a]nf u0f]zdfghLn] To;/L pk–k|wfgdGqL elglbg' eof]  . ToxfF pkl:yt pxfFx¿ g]tf, xfdLx¿ pxfFx¿sf sfo{stf{ clg u0f]zdfghLn] k|:tfj /fVgf;fy} xfdLn] t'?Gt} tfnL 7f]sL xfNof}+  . ;+ljwfgdf pkk|wfgdGqLsf] Joj:yf gx'Fbf gx'Fb} klg ;'j0f{hLnfO{ pk–k|wfgdGqL agfpg]s'/f ;j{;Ddltaf6 kf; eof] . ;efd'vsf] rog k|ltlglw;efsf];efd'v agfpFbf k|ltlglw ;efsf]r'gfpdf ljhoL ePsf] JolQmnfO{ agfpg] eGg] ;fdfGo ;+;bLo k/Dk/f Pj+ dfGotfsf] s'/f xf]  . Totflt/ Wofg glbOsg Psf Ps uf]/vfdf r'gfp xf/]sf s[i0fk|;fb e§/fO{nfO{ ;efd'v agfpg] k|:tfj cfof]  . Tof] k|:tfj kf; eof]  . clxn] oqf] jif{sf] cg'ej / cGt/fn kl5 t s}og ;f+;bx¿ :ofpn] vfn] 5g / /fli6«o lrGtg eGbf g]tfjfbL 5g  . ca emg Tof] a]nfdf t aGb'ss} ;xf/fn] eg] em}+ g]tfx¿n] e/v/} NofOlbPsf] k|hftGq sfo{stf{x¿ g]tfx¿nfO{ k|];/ ug]{ Ifdtf / cf}sftdf klg lyPgg  . To;f] x'Fbf g]tfx¿af6 cfPsf] k|:tfjnfO{ tfnL ahfpg' afx]s c? s'/f] s]xL lyPg  . o;k|sf/ls;'ghLnfO{ ;efd'v agfOof] . To:t};'j0f{hLnfO{ pk–k|wfg dGqL . ljwfgsf s'/f xf/]sf JolQmx¿nfO{ pk–k|wfgdGqL tyf ;efd'v agfpFbf Tof]ljwfg ;Ddt lyof] ls lyPg eGg] s'/fdf s;}n] ;/f]sf/ /fv]sf lyPgg  . clg ljwfg s;n] kf] x]/]sf lyP xf]nf /  Û ljwfg x]g]{ t g]tfx¿s} s'/f lyof]  . g]tfx¿n] s;nfO{ dGqL agfP, dGqL d08ndf kg'{kg]{ sf] dfG5] k/] sf] k/]gg of ljwfg aflx/ uP/ klg s;nfO{ s] agfOof] olt ;Dd t /fhfn] dfG5g elg pgLx¿nfO{ cf]e/ slGkm8]G; eof] Tof] ;a} pgLx¿g} hfg'g  . d}n] dfly pNn]v u/]em}+ cflv/ sfo{stf{x¿ t :ofpn] vfn]g} lyP / aGb'ss} andf NofOPsf] k|hftGqg} t lyof]  . To;}n] ubf{ oL ;a s'/fx¿ dflgof] . To;df ;+ljwfgdf rrf{ gePsf s'/fx¿ klg s]xL g s]xL xfdLaf6 x'gk'u]  . c? kf6L{x¿sf s'/f c? kf6L{x¿sf] vf;} s]xL cl:tTj lyPg  . s]=cfO= l;+xsf tLg rf/ hgf dfG5] lht]/ cfPsf ePklg pgL cfkm}+ r'gfj xf/]sf lyP  . pgL;Fu lht]sf eP/}
  • 43. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 43 s}nfnLaf6 lzj/fh kGtnfO{ dGqL agfOg'sf] sf/0f lyof]  . k|hfkl/ifbaf6 lhTg] Pshgf lyP, tL klg xfdL;Fu}cfOxfn] . sDo'lgi6x¿n] gu0o ?kdf em}+ ljho xfl;n u/]sf lyP, pgLx¿sf] ;+Vof hDdf rf/ ;L6df dfq l;dLt lyof]  . To;}n] ckf]lh;gdf dnt uf]/vf kl/ifb Pp6} dfq lyof]  . /f0ffx¿sf] g]t[Tjsf] uf]/vf kl/ifb, ca /f0ffx¿;Fu hgtfsf] gkm/t t 5Fb} lyof], pgLx¿;Fu /fhf lqe'jgsf] ;d]t gkm/t lyof]  . To:tf] lyof] lj=;+= @)!% sf] klxnf] cfd r'gfp kl5sf] Sofljg]6 Pj+ kfln{ofd]G6sf] kl/b[Zo  .
  • 44. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt44 @)!% kl5 ePsf ljsf; sfo{qmdx¿ @)) ;fnaf6}g]kfndf k|hftGq cfPtf klg @)!% ;fn;Dd oxfF cl:y/ ued]{G6 lyof]  . gofF u7g ePsf ;/sf/x¿ k|foM gf} dlxgf eGbf a9tf l6Sb}gy]  . 8f= s]=cfO{ l;+xsf]k|wfgdGqLTjsf];/sf/t cem tLg dlxgf eGbf a9L l6Sg ;s]g  . k|ToIf zf;gsf] ;/sf/ xf]; of bnLo :j?ksf] gf} dlxgf klg k'Ubf gk'Ub} To;sf s]xL g s]xL kl/jt{g Pj+ /L cu{gfOh eOg}xfNYof]  . o:tf] cl:y/tf eOg} /x]tf klg @)!% ;fnsf] cfd lgjf{rg kl5 Psf;L b'O{ ltxfO ax'dt xfl;n u/]/ xfdL ;/sf/df cfof}+  . xfdL klg cfpg t aGb'ssf] cf8df ePsf]@)) ;fnsf]hgqmflGtaf6 cfPsf lyof}+ . xfdL hgtf dfem k'u]sf t @))( ;fn /@)!$ ;fnsf];Tofu|xdf dfq}lyof] . Tof]klg @))( ;fndf vf;u/L sf7df8f}+ EofnLdf dfq ;Lldt lyof}+ . @)!$ ;fndf rflxF xfdL b]zJofkL ?kd};Tofu|xdf uPsf xf}+ . cfd r'gfp u/fpgsf nflu elg @)!$ ;fndf xfdL aNn df;df uof}+ . @)!% ;fnsf]cfd r'gfpdf xfd|f]kf6L{ g]kfnL sf+u|];n]b'O{ ltxfO{ eGbf a9L ax'dt xfl;n u¥of]  . xfdL ;Qfdf t k'Uof}+ t/ d'n'ssf] k|zf;g oGq xfdLn] rfx] h:tf] lyPg  . ldln6/L;Fu åGå lyPg, /Iff bn vf/]h ul/lbPsf] x'gfn] k'ln; kmf];{ l8df]/nfOh lyof]  . To;}n] Tolt ;lhnf] cj:yf lyPg  . tL ;a s'/fx¿sf] afjh'b klg jL=kL= sf]O/fnfsf] JolQmTj olt k|efjsf/L lyof] ls pxfF hxfF hxfF hfg'x'GYof] pxfFnfO{ b]Vg xhf/f}+ dflg;x¿sf] le8 nfUg] uYof]{  . af6f]3f6f] cflb ljsf; lgdf{0fsf sfo{x¿df jL=kL= n] cfJxfg ug]{ lalQs} hgtf tD;LxfNYof]  . Tof] a]nf hgtfsf] w]/} 7nf] sf]–ck/];g lyof]  . vfnL k|fljlws dfq k7fOlbP klg ;Sg] sfd hgtf cfkm}+ ul/xfNy]  . Tof] a]nf xfdL;Fu ;fgf 7nf ;a} vfn] k|fljlws hgzlQmsf] 7n} cefj lyof]  . cf]e/l;o/x¿ ;d]tsf] cefjdf HofdL gfOs]x¿af6 Oli6d]6 u/fP/ ;d]t sfd u/fpg'kg]{ cj:yf lyof]  . 8fS6/, Ol~hlgo/x¿ sxfF kfpg' /  Û u|fh'P6 ePsf lzlIft JolQmx¿sf]cefjdf sd of]Uotf ePs}nfO{ klg j8f xflsd agfpg' kYof]{ .
  • 45. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 45 lzlIft Pj+ k|fljlws hgzlQmsf] Toqf] sdhf]/ cj:yf lyof]  . /fh:j /f0ffsfndf d'n'ssf] cfo:tf hDdf tLg s/f]8 elgGYof]  . To;dWo] df]6fdf]6L ?kdf Ps s/f]8 cfdL{sf nflu, Ps s/f]8 l;len tkm{ / csf]{ Ps s/f]8 /f0ffx¿n] rf8kj{ ljz]if cflbdf alS;; k|bfg u/]/ ar]sf] aL;–tL;–krf; nfv hlt x'G5 Tof] pgLx¿ vfg] uy]{  . To:tf] kl/kf6L ;Qf;Lgx¿sf] k/Dk/f lyof]  . /fli6«o cfo;|f]t vf;} To:tf] s]xL lyPg  . pTkfbg j[l4 gu/fO s/ dfq} a9fpg yfNof] eg] nf]slk|otf x'g] lyPg  . To:tf] cj:yfdf ;fdfGo s/ j[l4 dfqn] d'n'ssf] cfjZostfdf 6]jf k'Ug ;Sg] klg lyPg  . aflx/L d'n'sx¿af6 bfg cg'bfgx¿ cfpg] s'/f klg sd lyof]  . To; avt yf]/} s]xL b]zx¿;Fu dfq bf}To ;DaGw ufFl;Psf] lyof]  . o;f] ePsf] x'Fbf ljsf;sf] km6sf] dfg{ To;avtsf] ;do kl/l:ylt cg';f/ gLltut 7f]; sbd rfng' cfjZos lyof]  . o;sf nflu ;j{k|yd of]hgf cfof]usf] u7g ul/of]  . cy{ Pj+ of]hgf ljsf; dGqfnosf] lhDd]jf/L pkk|wfg dGqL ;'j0f{ ;d;]/ h=a=/f= nfO{ ;'lDkOPsf] lyof]  . ;'j0f{hL :jo+ /fd|f] cfly{s ljz]if1 x'g'x'GYof]  . ;+;f/sf hxfF;'s}af6 k|sflzt ePsf cy{ /ljsf; ;DaGwL hg{n Pj+ k':tsx¿ ;'j0f{hLsf]df cfOk'Uy]  . pxfF cToGt} cWoogzLn Pj+ d]xgtL JolQm x'g'x'GYof]  . s'g k|sf/sf] hnjfo' / df6f] ePsf] :yfgdf s:tf] dnhn u/]df slt ;Dd laofF nfUg]v';f{gL pTkfbg x'g]x'G5 elg ;f]w]df pxfF eGg ;Sg'x'GYof] . ;'j0f{hL ljsf; of]hgfx¿sf af/]df bL3{sfnLg ;f]r /fVg] JolQm x'g'x'GYof]  . jL=kL= sf]O/fnfsf efjL of]hgfx¿sf af/]df pxfFn] lbn}b]lv ;xof]u ug'{eof]  . b]zsf]tLj| cfly{s ljsf;sf nflu bL3{sfnLg Pj+ cNksfnLg gLltx¿ cËLsf/ ul/of]  . :yfgLo:t/df ljsf; lgdf{0fsf sfo{x¿ h:t} af6f]3f6f], k'n–k'n];f, l;+rfO{ tyf Ogf/, s'jf cflb lgdf{0f ubf{ Jofks hg;xeflutf h'6fpg] p2]Zon] ufpF Pj+ j8fdf :yfgLo:t/sf] ;ldlt u7g u/fO{ sfd u/fpg] Joj:yf ldnfOof]  . lhNnf:t/df a8f xflsdsf] cWoIftfdf dgf]lgt Pp6f a8L, lhNnf ljsf; ;ldltsf] Joj:yf ul/of]  . To;eGbf dflyNnf] lgsfo u|fd ljsf; dGqfno agfOof]  . :yfgLo :t/df ljsf; lgdf{0fsf] sfo{ ug'{kbf{ nfut Oi6d]6 cg';f/sf] lgj]bg lhNnf ljsf; ;ldltdf lbPkl5 cfjZos hfFr k8tfn kZrft p;n]:jLs[lt lbGYof], t/ o:tf] :jLs[lt eg] xr'jfsf] e/df xf]Og  . o;/L ul/g] ;xfotf gubdf
  • 46. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt46 xf]Og lhG;Ldf x'GYof]  . nfut Ol:6d]6 cg';f/ O§f, ;Ld]06, afn'jf, /8 Pj+ s+lqm6 cflb sRrf kbfy{ g} pknAw u/fOGYof]  . sRrf kbfy{ pknAw u/fpg] Joj:yf u|fd ljsf; c•fn]uYof]{ eg]To;sf]nflu vr{ h'6fpg]Joj:yf lhNnf ljsf; c•fn] uYof]{  . sfddf sf]–cl8{g];g Pj+ cg'udg lhNnf ljsf; af]8{sf] d]Da/ ljz]ifnfO{ tf]lsPsf] x'GYof]  . o;k|sf/ ljsf; lgdf{0fsf] sfo{ x'Fbf ToxfF e|i6frf/sf] u'~hfo; /xFb}gYof], Tolt kf/bzL{ lyof]  . hxfF;'s} klg ;/sf/L nufgLeGbf a9tf sfd x'g] u/]sf] lyof]  . h'g;'s} If]qsf hgtfx¿df klg ca v'a ljsf; x'g]5 eGg] pT;fx hfu]sf] lyof]  . To; avt;Dd xfd|f] b]zdf ljsf;sf] hu a;]s} lyPg  . af6f]3f6f]x¿sf] lgtfGt cefj lyof]  . :s'n kf7zfnfx¿ lyPgg  . lkpg] kfgLsf] Joj:yf lyPg  . :jf:Yo s]Gb|x¿ lyPgg  . ;'ne zf}rfnosf] t 1fgg} lyPg  . x'nfs ;]jfsf] ;xhtf lyPg  . ;+If]kdf eGg' kbf{ b]zsf] x/]s efu s] dw]; s] kxf8 hgtfx¿nfO{ cfwf/et cfjZostfsf] pknAwtf g} lyPg  . o;/L ljsf;k|lt xf};nf / pT;fx hfu]sf hgtfx¿n] 7fpF7fpFdf cf–cfkmg} af6f] vGg agfpg yfn]  . af6f] hg;xeflutfaf6 vg]kl5 ToxfF ;/sf/n] u|fa]n ul/lbO{ xfN5 eGg] pgLx¿nfO{ e/f];f x'g yfNof]  . hg;xeflutfaf6 lgdf{0f x'g] o:tf ;–;fgf of]hgfx¿df ;/sf/n] ;xof]u pknAw u/fpFYof]  . 7f]; sfo{ x'g] hg ;xeflutfdns hgtfsf] cfwf/et cfjZostfsf ;–;fgf o:tf ljsf; lgdf{0fsf sfo{df ;/sf/L ;xof]u lhG;Ldf cyf{t lgdf{0f ;fdu|Lx¿ g}pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOof]  . u|f; ?6df oL ;a Joj:yf ldnfpg ufpF :t/df Pp6f u|fd k+rfot :yfkgf ug]{ / tTsfnsf nflu ToxfF Pp6f k|fylds pkrf/sf] afs; / csf]{ x'nfssf] afs; /fVg] gLlt lnOof]  . To;f] ubf{ ToxfF Pshgf JolQm /f]huf/ klg x'g] ef] / k|fylds pkrf/ Pj+ x'nfssf] Joj:yf klg x'g] eof]  . k+r enfbdL Pj+ k+rfot eGg] s'/f xfd|f] ;+:s[lt / k/Dk/fut 9fFrf klg lyof]  . b'O{y/L emul8ofx¿n] d+h'/ u/]sf] d+rn] u/]sf] km}znfnfO{ ;jf]{Rr cbfntsf GofofwLzn] u/]sf] km}znf eGbf klg /fd|f] dflgg] Tof] k/Dk/fnfO{ k|fyldstf lbg] gLlt lnOof] . Pp6f uf]?;Dd cyf{t Ps;o ?k}ofF lauf];Ddsf]d'2f l5Gg]Pj+ ldnfkq u/fpg rflxF ;jf]{Rr cbfntdf k/]sf] d'2f ;Dd klg ldnfpg ;Sg] clwsf/ k+rfotnfO{ lbOof]  . g]kfnL sf+u|];sf] ;/sf/n] Pp6f leGg b[li6sf]0fn] clËsf/ u/]sf] gLlt lyof] …k+rfotÚ  . @)! ;fn kf}if ! ut] /fhf dx]Gb|n] k|hftGq ckx/0f u/L g]kfnL sf+u|];sf] ;/sf/n] clËsf/ u/]sf] k|hftflGqs ;+:sf/ cg';f/sf]
  • 47. huGgfy cfrfo{sf]cfTdj[QfGt 47 k+rfotnfO{ tf]8d/f]8 u/L k+rfot Joj:yfs} gfpFdf d'n'sdf lg/+s'z ;Qf nfb]  . b'O{ ltxfO{ ax'dtaf6 lgjf{lrt g]kfnL sf+u|];n] ;/sf/ u7g u/]kl5 ;a}eGbf klxn]hgtfdf lzIff cfh{g ug'{k5{ eGg]r]tgf hfu[t eof] . To;eGbf cl3 t hg;fwf/0fdf k9g' n]Vg'k5{ eGg]g} lyPg  . ;/sf/ u7g u/]kl5 xfdLnfO{ k|fljlwsx¿sf] ;a}eGbf 7nf] vfFrf] x'g cfof]  . sn]hdf k9fpg] of]Uotf k'u]sf k|fWofksx¿ lyPgg  . c:ktfndf sfd ug]{ 8fS6/x¿ lyPgg o:t} Ol~hlgo/, cf]e/l;o/x¿ lyPgg  . o;}sf/0fn] ubf{ xfd|f] ;a}eGbf a9L Wofg lzIff If]qdf uof]  . k|To]s r'gfj If]qdf sDtLdf Pp6f xfO:s'n :yfkgf ug]{ gLlt lnOof]  . h;n] ufpFdf @) hgf dfq} ePklg ljBfyL{ lnP/ k|fOd/L :s'n vf]Ng ;S5 eg] p;nfO{ ;/sf/L ;xfotf lbO{ xfNg] ul/of]  . k|To]s lgjf{rg If]qdf ;DefJotf cg';f/ k|fOd/L, ldl8n / xfO{:s'nx¿ :yfkgf eP  . To:t} k|To]s lgjf{rg If]qdf tTsfnsf nflu sDtLdf Pp6f x]Ny ;]G6/ :yfkgf ug]{ gLlt lnOof]  . j}1flgs s/ k|0ffnL d'n'sdf j}1flgs 9+usf]s/k|0ffnL nfu' ePsf]lyPg . hgtfx¿sf nflu cfwf/et cfjZostfsf] kl/klt{ ug{ b]zsf] rf}tkmL{ ljsf;sf nflu cfo ;|f]t h'6fpg cfGtl/s cfo tkm{ j}1flgs 9+usf] s/ k|0ffnLsf] ;qkft ul/of]  . jL=kL= sf]O/fnfsf] wf/0ff cg';f/ lgDg ju{sf hgtf o;} klg kLl8t ePsf x'gfn] pRr ju{sfx¿nfO{ s/sf] bfo/fdf Nofpg] gLlt cg'?k lxdfno jL/ ljqmd zfx -/fhf dx]Gb|sf dflxnf efO_ af6 o;sf] ;'?cft ul/of]  . sd{rf/L k|zf;g tkm{ To;avt tNnf]:t/sf sd{rf/Lsf] dfl;s tna hDdf t]x| ?k}ofF dfq lyof] olt yf]/} dfl;s j]tgdf sd{rf/Ln] s] dg nufP/ sfd unf{ elg ?= t]x| dfq kfpg] sd{rf/LnfO{ dfl;s k}tfln; ?k}ofF kfpg]cg'kftdf pgLx¿ ;a}nfO{ tna j[l4 ul/of]  . tnadf jflif{s u|]8 j[l4 cflb Joj:yf eof]  . nf]s;]jf cfof]usf] k/fdz{df sd{rf/Lx¿sf] of]Uotf Pj+ ;Ifdtfsf] cfwf/df kbf]Gglt x'g] Joj:yf ul/of]  . eld ;'wf/ eld ;'wf/sf If]qdf klxnf] sbd ljtf{ vf/]hug]{ eof]  . u'7L hUuf tkm{ tLg k|sf/sf u'7L hUufx¿ lyP . L % sf];/sf/sf]u'7Ldf wfg # kfyL rf/dfgf, L # k§Lsf] u'7Ldf #@ kfyL rf/ dfgf lt/f] ltg'{kYof]{ / /}s/ hUufsf] eg] @% kfyL