1
- 2. ธรรมชาติข อง
สิ่ง มีช ีว ต
ิ
1. สิ่ง มีช ีว ิต คือ อะไร
2. ชีว วิท ยาคือ อะไร
3. ชีว วิท ยากับ การดำา รง
ชีว ิต
4. ชีว จริย ธรรม
- 3. สิ่ง มีช ีว ต คือ อะไร
ิ
1) สิ่ง มีช ว ิต มีก ารสืบ พัน ธุ์
ี
2) สิ่ง มีช ว ิต ต้อ งการสารอาหารและ
ี
พลัง งาน
3) สิ่ง มีช ว ิต มีก ารเจริญ เติบ โต
ี
มีอ ายุข ัย และขนาดจำา กัด
4) สิ่ง มีช ว ิต มีก ารตอบสนองต่อ สิ่ง
ี
แวดล้อ ม
5) สิ่ง มีช ว ิต มีล ัก ษณะจำา เพาะ
ี
- 7. การสืบ พัน ธุ์แ บบไม่
อาศัย เพศ
1. Binary fission แบ่ง จาก 1
2
พบใน Protis และสัต ว์เ ซลล์เ ดีย ว
1.1 แบ่ง แบบไม่ม ีท ิศ ทางที่แ น่น อน
(Nondirectional binary fission) เช่น
อะมีบ า
1.2 การแบ่ง ตามขวางของลำา ตัว
(Transverse binary fission) เช่น พารา
มีเ ซีย ม
1.3 การแบ่ง เซลล์ต ามยาวของลำา ตัว
- 8. 2. การสร้า งสปอร์ (Sporulation)
• Protozoa พวก Sporozoa คือ พวกพลาส
โมเดีย ม
หรือ พวกเชือ ไข้จ ับ สัน (Malaria)
้ ่
พวกเห็ด รา สร้า งสปอร์ใ นสปอแรง
เจีย ม (Sporamgium)
3. การแตกหน่อ (Budding)
ไฮดราหรือ ยีส ต์
- บริเ วณที่จ ะแตกหน่อ มีก ารแบ่ง
เซลล์แ บบ Mitosis
- ไฮดราตัว เล็ก ๆ จะหลุด จากแม่ห รือ
ติด อยูก ับ แม่ก ็ไ ด้
่
- 9. 4. การงอกใหม่ (Regeneration)
• เป็น การสืบ พัน ธุ์ หรือ ไม่ก ็ไ ด้
• ไฮดรา ดอกไม้ท ะเล พลานาเรีย
ดาวทะเล
เป็น การสืบ พัน ธุ์
• การงอกของหางจิ้ง จก ไม่เ ป็น การ
สืบ พัน ธุ์
5. การหัก สาย (Fragmentation)
• พบในสาหร่า ยที่เ ป็น สายยาว
6. การสืบ พัน ธุ์ข องไวรัส (Reproduction
- 11. การสืบ พัน ธุ์แ บบอาศัย เพศ (Sexual
Reproduction )
• เซลล์ส บ พัน ธุเ พศผู้ + เซลล์ส บ พัน ธุ์เ พศ
ื ์ ื
เมีย (Fertilization) ได้ Zygote
• 2 เพศในตัว เดีย วกัน เรีย กว่า กระเทย
(Hermaphrodite)
เช่น ไฮดรา พยาธิต ว แบน พลานาเรีย
ั
ไส้เ ดือ นดิน
• แยกเพศ เช่น พยาธิต ัว กลม อาร์โ ทรพ
อด สัต ว์ท ี่ม ีก ระดูก สัน หลัง
• ในพืช ชัน สูง มัก มี 2 เพศในตัว เดีย วกัน
้
- 12. Reproduction
- ผลิต ลูก หลานเพื่อ การ
ดำา รงเผ่า พัน ธุ์
- ไวรัส จัด เป็น สิ่ง มีช ีว ิต
เพราะสามารถ
สืบ พัน ธุ์เ พิ่ม ปริม าณได้
- 13. สิ่ง มีช ีว ิต ต้อ งการสารอาหาร
เมแทบอลิซ ม (Metabolism) ง งาน
ึ และพลั เป็น กระบวนการ
ชีว เคมีข องสารต่า งๆ ภายใน สิง มีช ว ิต มี
่ ี
เอนไซม์เ ป็น ตัว เร่ง เพื่อ สัง เคราะห์ส ารใหม่
ทดแทนสารที่ส ญ เสีย ไป และผลิต พลัง งาน
ู
มาใช้ใ นกิจ กรรมของสิง มีช ว ิต ประกอบ
่ ี
ด้ว ย
แคแทบอลิซ ม
ึ การสลายสารเพื่อ
(catabolism)
ให้ไ ด้พ ลัง งาน และความร้อ นถูก ปลด
ปล่อ ยออกมา เช่น การหายใจ
แอแนบอลิซ ึม การสัง เคราะห์
(anabolism)
สารเพื่อ การเจริญ เติบ โต อาศัย พลัง งาน
- 14. สิ่ง มีช ว ิต มีก ารเจริญ เติบ โต มีอ ายุ
ี
ขัย และขนาดจำา กัด
- เป็น ผลจากกระบวนการแอแนบอลิซ ึม
เพิ่ม จำา นวนโพรโทพลาสซึม และเซลล์
- การเจริญ เติบ โตจากไซโกตเป็น ตัว เต็ม
วัย เซลล์ม ีก ารเปลี่ย นแปลง คือ
• การเพิม จำา นวน (cell division)
่
• การเพิม ขนาดของเซลล์ และขนาด
่
ของร่า งกาย (growth)
• การเปลี่ย นแปลงเพื่อ ทำา หน้า ที่เ ฉพาะ
อย่า ง
(cell differentiation)
- 17. สิง มีช ีว ิต มีก ารตอบสนอง
่
ต่อ สิง แวดล้อ ม
่
-มีก ารตอบสนอง
ต่อ สิ่ง เร้า
ทัง ทางบวก
้
และทางลบ
ทิศ ทางการเจริญ ของราก
และยอดของหัว หอม
- 19. • สัง เกตจากลัก ษณะภายนอก
เช่น รูป ร่า ง ขนาด ความ
สูง สีผ ิว ลัก ษณะเส้น ขน
จำา นวนขา ลัก ษณะพืน ผิว ที่
้
เรีย บ หรือ ขรุข ระ เป็น ต้น
• ลัก ษณะบางอย่า งต้อ งตรวจ
สอบด้ว ยการทดลอง
เช่น การชิม รส การดมกลิ่น
เป็น ต้น
สิง มีช ว ิต แต่ล ะชนิด จะมี
่ ี
- 20. สิง มีช ว ิต มีก ารรัก ษา
่ ี
ดุล ยภาพของร่า งกาย
- 21. • การรัก ษาดุล ยภาพของร่า งกาย
ของคน
เมื่อ ดื่ม นำ้า เข้า ไปมากๆ ร่า งกาย
ก็จ ะขับ นำ้า ออกจากร่า งกายใน
รูป ของปัส สาวะ ทำา ให้ต ้อ ง
ปัส สาวะบ่อ ยครั้ง ขึ้น
• การทีร ่า งกายมีอ ุณ หภูม ิค งที่
่
ประมาณ 37 องศาเซลเซีย ส
เป็น การรัก ษาสมดุล ของ
อุณ หภูม ิข องร่า งกาย
- 22. สิ่ง มีช ีว ิต มีก ารจัด ระบบภายใน
เซลล์แ ละร่า งกาย
• การจัด ระบบในระดับ เซลล์
• การจัด ระบบในระดับ ร่า งกาย
• การจัด ระบบในระดับ
ประชากร
• การจัด ระบบในระดับ กลุม สิ่ง ่
มีช ีว ิต
- 23. การดำา รงชีว ิต
ของสิ่ง มีช ีว ิต
• การได้ม าซึ่ง อาหาร (nutrition)
• การหายใจระดับ เซลล์ (cellular
respiration)
• การสัง เคราะห์ (synthesis)
• การสืบ พัน ธุ์ (reproduction)
• การปรับ ตัว และวิว ัฒ นาการ
(adaptation and evolution)
- 24. การได้ม าซึ่ง อาหาร
(Nutrition)
ได้แ ก่ สารประกอบต่า งๆ ทั้ง อนิ
นทรีย ์ และสารอิน ทรีย ์ เพื่อ เป็น
วัต ถุด ิบ (Raw material) ใช้ใ นการ
สร้า งพลัง งาน การเจริญ เติบ โต
เพื่อ การดำา รงชีว ิต
- 25. การหายใจระดับ เซลล์
(Cellular Respiration)
- เป็น การสลายสารอิน ทรีย ์
โมเลกุล ใหญ่เ พื่อ ให้ไ ด้พ ลัง งาน
ซึ่ง จะนำา มาใช้ใ นกิจ กรรมต่า งๆ
- พลัง งานอีก ส่ว นเก็บ ไว้เ พือ เป็น
่
พลัง งานสำา รอง เก็บ ไว้
ในรูป ของพลัง งานเคมี เรีย กว่า
สารประกอบพลัง งาน Adenosine
triphosphate หรือ ATP
- 26. การสัง เคราะห์
(Synthesis)
- เป็น การสร้า งสารต่า งๆ โดยใช้
วัต ถุด บ จากอาหาร
ิ
- ใช้พ ลัง งานจากการหายใจระดับ
เซลล์ม าสร้า งโมเลกุล ใหญ่
- การสัง เคราะห์แ สง จะเกิด กับ พืช
และสาหร่า ย โดยพืช เปลี่ย น
พลัง งานแสง เป็น พลัง งานเคมีใ น
รูป ของสารประกอบ
คาร์โ บไฮเดรต และ ATP ได้
- 27. การสืบ พัน ธุ์
(Reproduction)
- เป็น การเพิ่ม ลูก หลาน
เป็น ผลทำา ให้เ กิด
การดำา รงเผ่า พัน ธุ์ข องสิ่ง มี
ชีว ิต
- 28. การปรับ ตัว และ
วิว ัฒ นาการ
(Adaptation and evolution)
เป็น การปรับ ตัว ในด้า นต่า งๆ
เพือ ให้เ หมาะสมกับ
่ สภาพ
แวดล้อ ม เมื่อ ดำา เนิน ไปเป็น ระยะ
ยาวนานมากๆ จะทำา ให้
เกิด วิว ัฒ นาการของสิง มีช ีว ิต
่
- 30. ชีว วิท ยา (Biology)
มาจากคำา ภาษากรีก
ชีว (bios แปลว่า ชีวิต สิ่งมีชีวิต)
วิท ยา (logos แปลว่า วิชา ศึกษา
ความคิด การมีเหตุผล)
คือ วิช าที่ศ ึก ษาเกีย วกับ สิ่ง มี
่
ชีว ิต
- 31. องค์ประกอบของ
ชีววิทยา
• ส่วนที่เป็นความรู้
• ส่วนที่เป็นกระบวนการ
ค้นหาความรู้
- 32. สาขาของ
1.ศึก ษาสิ่ง มีชยา ล ะกลุม ของสิง มีช ว ิต
ชีว วิท ว ิต แต่
ี ่ ่ ี
1.1) สัต ววิท ยา (Zoology) เป็น การศึก ษา
เรื่อ งราวต่า งๆ ของสัต ว์ แบ่ง ออกเป็น สา
ขาย่อ ยๆ เช่น
- สัต ว์ไ ม่ม ก ระดูก สัน หลัง (invertebrate)
ี
- สัต ว์ม ก ระดูก สัน หลัง (Vertebrate)
ี
- นมีน วิท ยา (Icthyology) ศึก ษาเกี่ย วกับ
ปลาชนิด ต่า งๆ
- สัง ขวิท ยา (Malacology) ศึก ษาเกีย วกับ
่
หอยชนิด ต่า งๆ
- ปัก ษิน วิท ยา (Ornithology) ศึก ษาเรื่อ ง
ราวเกีย วกับ นก
่
- วิท ยาสัต ว์เ ลี้ย งลูก ด้ว ยนม (Mammalogy)
- 33. 1.2) พฤกษศาสตร์ (Botany) ศึก ษาเรื่อ งราวต่า งๆ
ของพืช เช่น
- พืช ชัน ตำ่า (Lower plant)
้
ศึก ษาพวกสาหร่า ย มอส
- พืช มีท อ ลำา เลีย ง (Vascular plants)
่
ศึก ษาพวกเฟิร ์น สน ปรง จนถึง พืช มีด อก
- พืช มีด อก (Angiosperm)
ศึก ษาพืช ใบเลี้ย งคู่แ ละพืช ใบเลี้ย งเดีย ว
่
1.3) จุล ชีว วิท ยา (Microbiology) ศึก ษาเรื่อ งราว
ต่า งๆ ของจุล ิน ทรีย ์ เช่น
- วิท ยาแบคทีเ รีย (Bacteriology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ แบคทีเ รีย
- วิท ยาไวรัส (Virology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ ไวรัส
- วิท ยาสัต ว์เ ซลล์เ ดีย ว (Protozoology)
- 34. 2.ศึก ษาจากโครงสร้า งหน้า ที่แ ละการ
ทำา งานของสิง มีช ว ิต
่ ี
- กายวิภ าคศาสตร์ (Anatomy)
ศึก ษาโครงสร้า งต่า งๆ โดยการตัด ผ่า
- สัณ ฐานวิท ยา (Morphology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ โครงสร้า งและรูป ร่า งของ
สิง มีช ว ิต
่ ี
- สรีร วิท ยา (Physiology)
ศึก ษาหน้า ที่ก ารทำา งานของระบบต่า งๆ
ในร่า งกายของสิง มีช ว ิต
่ ี
- พัน ธุศ าสตร์ (Genetics)
- 35. - นิเ วศวิท ยา (Ecology)
ศึก ษาความสัม พัน ธ์ข องสิง มีช ว ิต กับ สิง
่ ี ่
แวดล้อ ม
- มิญ ชวิท ยาหรือ เนือ เยื่อ วิท ยา (Histology)
้
ศึก ษาลัก ษณะของเนือ เยือ ทั้ง ทางด้า น
้ ่
โครงสร้า งและหน้า ที่ก ารทำา งาน
- วิท ยาเอ็ม บริโ อ (Embryology)
ศึก ษาการเจริญ เติบ โตของตัว อ่อ น
- ปรสิต วิท ยา (Parasitology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ การเป็น ปรสิต ของสิง มีช ว ิต
่ ี
- วิท ยาเซลล์ (Cytology)
- 36. 3.ศึก ษาเรื่อ งราวของสิ่ง มีช ีว ิต
- อนุก รมวิธ าน (Taxonomy)
ศึก ษาเกี่ย วกับ การแบ่ง หมวดหมู่
การตั้ง ชื่อ สิง มีช ีว ิต ชนิด ต่า งๆ
่
- วิว ัฒ นาการ (Evolution)
ศึก ษาเกี่ย วกับ เรื่อ งราวของสิง มี ่
ชีว ิต ตั้ง แต่อ ดีต จนถึง ปัจ จุบ น
ั
- บรรพชีว ิน วิท ยา (Paleontology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ ซากโบราณของ
สิง มีช ีว ิต
่
- 38. เหมือ นเดิม ทุก ประการ
- GMOs (genetically modified organisms)
คือ สิง มีช ว ิต ที่ม ก ารตัด และต่อ ยีน ด้ว ยเทคนิค
่ ี ี
พัน ธุว ิศ วกรรม
(genetic engineering) ทำา ให้ม ีล ัก ษณะพัน ธุก รรม
ตามต้อ งการ
- การผสมเทีย มในหลอดแก้ว แล้ว ถ่า ย
ฝากตัว อ่อ น
(In Vitro Fertilization Embryo Transfer หรือ
IVF& ET )
การทำา อิ๊ก ซี่ ( Intra Cytoplasmic Sperm Injection
หรือ ICSI) คัด เชือ อสุจ ิท ี่ส มบูร ณ์เ พีย งตัว เดีย ว
้
ฉีด เข้า ไปในไข่โ ดยตรง
ใช้ใ นกรณีท ี่เ ด็ก หลอดแก้ว ธรรมดาไม่ป ระสบ
- 39. - การทำา กิฟ ท์ ( Gamete IntraFollopain Transfer
หรือ GIF) นำา เซลล์ส บ พัน ธุไ ข่แ ละอสุจ ิม า
ื ์
ผสมกัน แล้ว ใส่ก ลับ เข้า สูท ่อ นำา ไข่ท ัน ที
่
อาศัย ให้อ สุจ ิแ ละไข่ป ฏิส นธิก ัน เองตาม
ธรรมชาติ
- การทำา ซิฟ ท์ ( Zygote IntraFollopain Transfer
หรือ ZIFT) เซลล์ส บ พัน ธุไ ข่แ ละอสุจ ิม าผสม
ื ์
กัน ให้เ กิด การปฏิส นธิน อกร่า งกายก่อ น
แล้ว จึง นำา ตัว อ่อ นในระยะ Zygote ใส่ก ลับ
เข้า ไปในท่อ นำา ไข่
- การพัฒ นาเทคนิค ทางด้า น DNA ตรวจ
หาความสัม พัน ธ์ท างสายเลือ ด
- การผลิต สาหร่า ยสไปรูไ ลนาซึ่ง ให้โ ปรตีน
สูง
- 41. ชีว จริย ธรรม (Bioethics)
การปฏิบ ัต ิต ่อ สิง มีช ีว ิต
่
อย่า งมีค ณ ธรรม
ุ
ไม่ท ำา ร้า ยหรือ ทำา อัน ตราย
ต่อ สิง มีช ว ิต
่ ี
- 42. จรรยาบรรณในการ
ใช้ส ัต ว์ท ดลอง
สำา นัก งานคณะกรรมการการวิจ ัย แห่ง ชาติ
กำา หนดจรรยาบรรณการใช้ส ต ว์เ พื่อ งาน
ั
วิจ ัย งานสอน งานทดสอบ และงานผลิต
ชีว วัต ถุไ ว้ด ัง นี้
1.ผูใ ช้ส ต ว์ต ้อ งตระหนัก ถึง คุณ ค่า ของชีว ิต
้ ั
สัต ว์
2. ผูใ ช้ส ต ว์ต ้อ งตระหนัก ถึง ความแม่น ยำา
้ ั
ของผลงานโดยใช้ส ต ว์จ ำา นวนน้อ ยที่ส ด
ั ุ
3. การใช้ส ต ว์ป า ต้อ งไม่ข ัด ต่อ กฎหมายและ
ั ่
นโยบายการอนุร ัก ษ์ป า ่
