BÜYÜK DEPREMLER: 2014 YENİ ZELANDA DEPREMİ, MW=6.2

1. BÜYÜK DEPREMLER: 2014 YENİ ZELANDA DEPREMİ, MW=6.2
Hamza Birinci1
ve Ali Osman Öncel1,2,3
1
İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü
2
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Bilimleri Bölümü
3
İstanbul Üniversitesi, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Acil Durum ve Afet Yönetimi Programı
GİRİŞ
20 Ocak 2014’te gerçekleşen ve Moment magnitüdü 6.2 ve
derinliği 28 km olan deprem, Yeni Zelanda’nın Masterton
kasabasının kuzeydoğusundaki North Island (Kuzey Ada)
bölgesinde gerçekleşmiştir. Bu bölge, başkent Wellington’ın
yaklaşık 115 km kuzeydoğusundadır. Yeni Zelanda, Pasifik
ve Avustralya levhası olmak üzere iki levha sınırında yer
aldığından dolayı oldukça sık bir şekilde orta büyüklükte
depremler yaşıyor ve burada yılda yaklaşık 14.000 deprem
gerçekleşiyor. 20 Ocak 2014’de gerçekleşen depreminin de
içinde bulunduğu 200km lik bir alanda geçtiğimiz yüzyılda
M=5.5 ve daha büyük olan 35 deprem kaydedildi. 2014
depremi, 1934 yılının Mart ayında gerçekleşen 35 km
derinlikteki Mw=7.3 depremin yalnızca bir kaç kilometre
doğusunda meydana gelmişti (Kaynak: Daniel E. Karig.,
1970, Kermadec arc—New Zealand tectonic confluence, New
Zealand Journal of Geology and Geophysics, 13:1, 21-29).
YÖNTEM
Yeni Zelanda oldukça sık bir şekilde orta büyüklükte (4.5-
6.0) depremler yaşıyor; 20 Ocak 2014’te gerçekleşen
depremin de içinde bulunduğu 200km lik bir alanda
geçtiğimiz yüzyılda Moment Magnitüdü 5.5 ve daha büyük
olan 35 deprem kaydedildi (Şekil-1). 2014 depremi, 1934
yılının Mart ayında gerçekleşen Mw=7.3 depremin yalnızca
bir kaç kilometre doğusunda meydana geldi (Şekil-2).
Şekil 1. 20 Ocak 2010 depremi ve 200 km yarıçapındaki
Mw=5.5 ve üzeri depremlerin gösterimi
Şekil 2. 20 Ocak 2014 Mw=6.2 depremi ve birkaç km
batısındaki Mw=7.3 1934 depremi
Ayrıca bu deprem, 1990’un Mart ve Mayıs aylarında Mw=6.2
ve Mw=6.4 olan, Kuzey Ada’daki Dannevirke kasabasnın
yakınında gerçekleşen depremlerin yaklaşık 40 km
güneybatısında gerçekleşmiştir. Pasifik levhasının Kuzey
Ada’nın altına batı yönlü daldığı Hikurangi Kanalı’nın
(Trench) batısına doğru kuzeydoğu-güneybatı yönlü normal
faylanma şeklinde meydana gelmiştir. Bu olayın gerçekleştiği
enlemde, Pasifik levhası Avusturya levhasına göre batı-
güneybatı ya doğru yaklaşık 4.2 cm/yıl hareket eder. Bu
depremin faylanma karakteristiği, lokasyonu ve derinliği, bu
1
ÖZET
20 Ocak 2014’te Yeni Zelanda Kuzey Ada (North
Island)’da büyüklüğü Mw=6.2, derinliği 28 km ve
kırılma işleyişi normal faylanmalı düşey gerilmeyle
ilişkili olan deprem incelenmiştir. Depreme bağlı olarak
afet riski (insanlar/yapılar/ekonomi), deprem alanının
sismotektoniği irdelenmiştir. Bölgedeki depremlerin
oluşmasında büyük rol oynayan Avustralya ve Pasifik
levhaları arasındaki ilişki anlatılarak görseller
yardımıyla desteklenmiştir.
Key words: North Island Depremi, Avustralya Levhası,
Pasifik Levhası,

2. depremin, ya Pasifik levhasının yukarısındaki Avustralya
levhasının kabuğunda, ya da dalan Pasifik levhasının iç
kısmında yer alan bir levha içi (intraplate) olaydır.
Şekil 3. Modified Mercalli Yoğunluk Cetveli
Sarsıntı en çok başkent Wellington dahil olmak üzere Yeni
Zelanda’nın merkezinde hissedildi. 30 saniye kadar
hissedildi. Depremden kısa bir süre sonra magnitüdleri 4
civarında olan artçı şoklar yaşandı. Tahmin edilen ekonomik
kayıplar için alarm seviyesi alt seviyededir. Hasar düzeyinin
az olduğu ve tahmin edilen bu ekonomik kayıpların Yeni
Zelanda’nın gayri safi milli hasılasının %1’inden daha az
olduğu söyleniyor. Gayri Safi Millî Hasıla,
bir ülke vatandaşlarının verilen bir yıl için ürettikleri toplam
mal ve hizmetlerin, belli bir para birimi karşılığındaki
değerinin toplamıdır. Depremin sarsmasına bağlı ölümcül
olay seviyesi düşüktür (Şekil-4). Küçük çapta yaralanmalar
oldu fakat ölüm olayı gerçekleşmemiştir. Yeni Zelanda’da
kaydedilen en büyük deprem 1978’deki 20 Ocak depremine
300 km mesafedeki Mw=7.8 Hawke’s Bay depremidir. Bu
deprem sonucu 256 kişi yaşamını yitirmiştir.
Şekil 4. Deprem çevresinde yaşayanların verdiği bilgilere
göre hazırlanan “Did you feel?” haritası ve cetveli
Bazı dayanıksız yapılar olmakla beraber, genel olarak bu
bölgede ikamet eden insanların bulunduğu yapılar depreme
karşı dayanıklıdır. Daha önce burada gerçekleşen önceki
depremler, toprak kayması gibi kayıplara neden olabilecek
ikinci derece tehlikelere neden olmuştu.
Avustralya levhasının doğu kenarı sismik olarak dünyadaki
en aktif bölgelerden biridir. Bunun nedeni Avustralya levhası
ile Pasifik levhası arasındaki yüksek derecedeki bindirme
türü (convergence) çarpışma zonunun olmasıdır. Kuzey New
Hebrides hendeği; Kuzey Fiji Havzası (Basin) boyunca ve
Vanuatu Adası’nın batısına doğru, Avustralya levhası doğuya
doğru Pasifik levhasının altına dalar. Bu trenç’in güney
bitiminde Loyalty Adası’nın doğusunda, levha sınırı doğuya
doğru bükülür. Avustralya-Pasifik yakınsama oranı, Kuzey
New Bebrides trençi boyunca kuzeye doğru 80 mm/yıl’dan 90
mm/yıl’a artış gösterir. Türkiye’nin doğusunda Bitlis
Bindirme Zonu Arabistan levhasının kuzeye doğru 1.8 cm ile
hareket etmesiyle meydana geldiğini hatırlatırsak,
deformasyon hızının bu bölgeden ne kadar yüksek olduğunu
anlaşılması ve bu coğrafya’da neden çok fazla ülkemizin
doğusuna göre fazla deprem olduğu anlaşılır.
2

3. Şekil 5. Avusturya Levhasının Doğu Bölümünün
Sismotektoniği
Avustralya levhası boyunca gelişen deformasyın enerjisinin
tüketim oranı North Fiji havzasındaki genişleme nedeniyle
artmıştır (Şekil-2). Macquarie Adası’ndan Karmadec Ada
zincirinin doğusuna kadar 3000 km uzunluğunda Avustralya-
Pasifik levha sınırı uzanır. 2200 km boyunca trenç (hendek),
neredeyse lineer bir şekilde gidiyor. Pasifik’te okyanusal
litosferin batıya doğru hızla battığı-yitildiği iki segment
vardır. Bunlar; Kermadec 7.5 cm/yıl ve Tonga 5 cm/yıl
oranında batıya doğru batmaktadır. Tonga trenç’inin kuzey
ucunda, levha sınırı keskin bir şekilde batıya doğru eğiliyor
ve 700 km uzunluğunda bir segment daha oluşuyor (Şekil-5).
Şekil 6. Pasifik Levhası, Avustralya Levhasının Altına
Dalması
Kermadec-Tonga dalma-batma zonu, Pasifik levhasının
Avustralya levhasının altına daldığı bölgede bir çok deprem
üretir (Şekil-6). Bu bölgede 1900’den beri, Magnitüdü 7.5
den büyük 40 deprem kaydedildi. 29 Eylül 2009’da
Samoa’nın güneyinde, en büyük normal faylanmalı
depremlerden biri (M 8.1) kaydedildi. Tonga trench’inin 40
km doğusunda oluşan Tsunami 180 kişiyi öldürmüştü. Yeni
Zelanda bölgesinde,
SONUÇLAR
20 Ocak 2014’te gerçekleşen North Island (Kuzey Ada)
depremi, Pasifik Levhasının Kuzey Ada’nın altına batı yönlü
daldığı Hikurangi Trençinin batısına doğru kuzeydoğu-
güneybatı yönlü düşey gerilmeli ve düşey yönlü yerdeğiştirme
(normal faylanma) şeklinde bir kırılma ile meydana gelmiştir.
Alarm seviyesinin düşük olduğu depremde küçük çapta
yaralanmalar olmuştur fakat ölümle sonuçlanan bir kaza
olmamıştır. Pasifik okyanusal litosferin Avustralya levhasının
altından batıya doğru hızla battığı iki segment olan Kermadec
ve Tonga dalma-batma zonları, geçmişte bir çok deprem
üretmiştir ve yüksek magnitüdde yeni depremler üretme
kapasitesine sahiptir.
KAYNAKLAR
USGS EARTH QUAKE POSTERS
http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqarchives/poster/201
4/20140120.php
(14.09.2014)
3