Deprem Mühendisliği Dersi Kapsamında Hazırlanmıştır.1939 Erzincan Depremi

1. KUZEY ANADOLU FAY ZONU VE 26
ARALIK 1939 ERZİNCAN DEPREMİ
Fatma EKİZ
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,
Mühendislik Bilimleri Bölümü
Giriş
Dünyanın en aktif faylarından birisi olan
Kuzey Anadolu Fay Zonu, bilim adamları
için eşsiz bir laboratuardır. Afrika ve Arap
plakalarının kuzey yönünde hareketinden
kaynaklanan iteleme, Kuzey Anadolu Fay
Zonu'nun batıya doğru ilerlemesine neden
olmaktadır. KAFZ ile ilgili yürütülmüş ve
yürütülmekte olan deformasyon amaçlı
birçok çalışma bulunmaktadır. Ancak, bu
çalışmaların tamamına yakını batıda ve
özellikle Marmara bölgesindedir. Ağustos
1999 Kocaeli ve 12 Kasım 1999 Düzce
depremlerinden sonra, sürekli gündemde
olan ve zamanı büyüklüğü ile yeri
konusunda tartışmalar yaratan İstanbul’ u
da büyük ölçüde etkileyecek olan olası
deprem beklentisi nedeniyle Marmara
Bölgesi’ ndeki benzeri çalışmaların sayısı
hızla artarak devam etmektedir. Oysa ki,
1500km uzunluğundaki KAFZ’nun sadece
batısı değil doğusu da herhangi bir zaman
batıda beklenen deprem büyüklüğünde bir
deprem üretebilecek kapasiteye sahiptir.
Kuzey Anadolu Fay Zonu
Kuzey Anadolu Fay Zonu ;doğuda Doğu
Anadolu Fay Zonu ile kesiştiği Bingöl -
Karlıova çöküntüsü’nün üçlü birleşim
noktasından başlar, orta kesiminde dış
bükey bir yay yaparak mudurnu vadisinin
batı ucuna kadar devam eder ve burada iki
kola ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan kol
önce Sapanca'ya, oradan da Armutlu
Yarımadası’nın kuzey kenarını izleyerek
Marmara Denizi içinden Saros Körfezi'ne
doğru uzanmaktadır. Güneydeki kol ise
Geyve – Mekece – İznik yolunu takip
ederek, oradan Bandırma'ya ve daha sonra
da Biga Yarımadasını izleyerek Ege
Denizi’ne doğru devam etmektedir.
Kuzey Anadolu Fay Zonu yaklaşık 1200
km uzunluğundadır. Zonun genişliği ise,
doğuda 100 m ile birkaç yüz metre
arasında değişirken batı tarafında 5 km'ye
kadar ulaşır. türkiye'de meydana gelmiş ve
önemli can ve mal kaybına neden olmuş
depremlerin hemen hepsi bu fay zonu
üzerinde meydana gelmiştir. 1900-1995
yılları arasında bu zon üzerinde hasar
yapıcı ve yüzeyde kırıklara yol açmış 34
büyük deprem meydana gelmiştir. özellikle
1939-1967 yılları arasında magnitüdü
7'den büyük 6 deprem olmuştur. bu
depremlerle fayın 800 km'lik bir bölümü
kırılmıştır. yapılan ölçümlere göre
anadolu’nun batıya yaklaşma hızı yaklaşık
olarak yılda 24 milimetredir.
Özet
Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF),
dünyanın en hızlı hareket eden ve en
aktif sağ-yanal atımlı faylarından
biridir.
KAF sistemi, Anadolu Bloğu`nun,
güneyde Arap Plakası (senede 25
mm.`leri bulan hızlı sıkıştırma
hareketi ile) ve kuzeyde (neredeyse
hiç hareket etmeyen) Avrasya
Plakası`nın arasında kalması ve bu
sebeple batıya doğru açılma şeklinde
hızla hareket etmesi sebebiyle yüksek
sismik aktivite göstermektedir.
1992 Erzincan ve 2003 Pülümür
depremleri, bölgenin daha duyarlı bir
şekilde deprem etkinliğinin izlenmesi
gerektiğini ortaya koymuştur
Anahtar Kelimeler: Erzincan depremi,
Kuzey Anadolu Fay Hattı

2. İsim Büyüklük
1939 Erzincan 8.3
1942 Niksar-Erbaa 6.9
1943 Tosya-Ladik 7.7
1944 Bolu-Gerede 7.5
1949 Karlıova 7.9
1951 Kurşunlu 6.8
1957 Bolu- Abant 6.8
1966 Varto 6.6
1967 Bolu- Mudurnu 7.0
1971 Bingöl 6.8
1992 Erzincan 7.0
1999 İzmit Depremi 7.4
2010 Elazığ 6.0
2011 Van 7.2
Kuzey Anadolu Fay zonu bir fay çizgisi
değil bir fay kuşağıdır. Doğudan batıya
doğru düz bir doğru üzerinde hareket
etmemektedir. Bazı yerlerde ise irili ufaklı
fay grupları halinde ötelenir. Bu yüzden
KAFZ 1200 km’lik bir hat boyunca
kırılmaz. kırılmadan önce belli bir oranda
yamulur ve sürekli aynı kabuğun üzerine
yük birikimi başlar, kabuğun direnci azalır
ve kabuk direnci tamamen bitince bir anda
kırılır.
.
KAFZ’ unda Sismik Boşluklar
Kuzey Anadolu Fay Zonu 1940-1960
aralığı içerisinde yoğun bir sismik
aktiviteye maruz kalmıştır. Bu durum,
faydaki belli bir zaman aralığı içerisindeki
deprem kümelenmesini yansıtmaktadır.
Aynı deprem kümelenmesi, 994-1045 ve
1667-1668 deprem serilerinde (Ambraseys
1975, Ambraseys ve Finkel 1988) açıkca
görülmektedir.
1900-1995 yılları arasında Kuzey Anadolu
fayının doğu ve batı uçları yakınlarında
kırılmadan kalmış muhtemel üç sismik
boşluk düşünülmektedir. Bu sismik
boşluklar:
1- Yedisu Sismik Boşluk (Tanyeri
(Erzincan doğusu)-Elmalıdere arası),
2- Geyve segmenti (Geyve-Mekece-İznik)
3- Marmara (Şarköy- Armutlu yarımadası
arasında Marmara Denizi içerisinde uzanan
segmenti
Kuzey Anadolu Fay Zonu
(KAFZ)’nunYedisu segmenti 1784
depreminden beri kırılmamıştır.Bu
bölge,Türkiye’de tektonik olarak en aktif
ve hakkında en az bilgiye sahip olunan bir
bölgedir.1992 Erzincan ve 2003 Pülümür
depremleri,bölgenin daha duyarlı bir
şekilde deprem etkinliğinin izlenmesi
gerektiğini ortaya koymuştur. Kuzey
Anadolu Fayı’nın doğu kesiminde,
özellikle 1784 depreminden beri
kırılmayan Yedisus segmenti civarında
kurulacak GPS noktalarında yapılacak 3
peryod GPS ölçme kampanyası yardımıyla,
bölgenin güncel tektonik özelliklerinin
belirlenerek, depremselliği hakkında
bilgiler elde edilebilr. Bu bölge,tektonik
olarak en aktif bölgelerden biri olmakla
birlikte ,hakkında çok az bilgiye sahip
bulunulmaktadır.1992 Erzincan ve2003
Pülümür depremi, bölgenin daha duyarlı
bir şekilde deprem etkinliğinin izlenmesi
gerektiğini bir kez daha ortaya koymuştur.
1939 Erzincan Depremi
Kuzey Anadolu Fay Zonunda birçok
önemli deprem olmuştur. Bunlardan biri de
1939 Erzincan Depremidir. 1939 Erzincan

3. Depremi, 26-27 Aralık 1939 tarihinde
Erzincan’da oluşan çok şiddetli yer
sarsıntısıdır. Yüzey dalgası büyüklüğü 7,9
richter ölçeği'ne göre büyüklüğü 7,2 olan
deprem sonucunda toplam 32.962 kişi
hayatını kaybetmiş, yaklaşık 100.000 kişi
de yaralanmıştır. Oluşan deprem
neticesinde 116.720 bina yıkılmıştır.
Dünyanın büyük depremleri arasında
sayılan bu deprem Türkiye’nin en ciddi
deprem felaketlerinden birisi olarak tarihe
geçmiştir. Erzincan'dan Amasya'ya
(yaklaşık 400 km), Sivas'tan Karadeniz'e
(yaklaşık 200 km) kadar olan bir bölge
içinde büyük tahribata yol açan bu büyük
deprem, en büyük yıkımı Erzincan'da
meydana getirmiştir. Deprem öncesi 20
bin olan şehir nüfusu 12 bine düşmüş,
diğer kayıplar ilçelerde, köylerde ve
komşu illerde meydana gelmiştir.
Sonuç
Kuzey Anadolu Fay Zonu geçen yüzyılda
ve günümüzde inanılmaz düzgünlükte
hareket ederek bir doğru boyunca büyük
depremler meydana getirmiştir. 1939’dan
1944 yılına kadar, Erzincan’dan Bolu’ya
göç eden dört büyük deprem kuzey
anadolu fay hattının 725 km yırtılmasın yol
açtı. Deprem göçünü, 1957 Abant ve 1967
Mudurnu vadisi depremleriyle batıya
doğru devam ettirdi. Bu son Mudurnu
vadisi depreminden sonra veriler diğer
durağın Adapazarı – İzmit– Yalova arasını
gösteriyordu. tahminler doğru çıktı ve
marmara 1999 yılında iki büyük depremle
sarsıldı. Yani bu deprem 32 yıl gibi bir
süre gerçekleşmeyi bekledi. 32 yıl çok
önemli ve uzun bir süre. bu süre içerisinde
depremlere karşı tedbirler en üst seviyede
alınabilirdi ve can kayiplari en aza
indirilebilirdi. Şimdi aynı durum İstanbul
için geçerli adaların güneyindeki kırık en
son 1766 yılında kırıldı. bu çok büyük bir
tehlike yaratıyor.
Kaynaklar
http://www.koeri.boun.edu.tr/140yil/doc
s/arsiv/Tr/1939.pdf
http://bulletin.mta.gov.tr/mtadergi/72_1.
pdf
http://tr.wikipedia.org/wiki/Kuzey_Ana
dolu_Fay_Hatt%C4%B1
http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/
MB5U_155_ek.pdf
http://kyh.deprem.gov.tr/rapor/sismotek
tonik.htm