Skrining depresije

1. Rano otkrivanje
depresije
Bogdanka Čabak
Dom zdravlja Zvezdara
Olivera Vuković
Medicinski fakultet, Institut za mentalno zdravlje

2.  Bezbroj lica depresije - iskusta lekara opšte
medicine
 Upitnik za rano otkrivanje depresije
 Procena težine depresivnog poremećaja
Sadržaj

3. Lica depresije u ordinaciji
lekara OM
Kod 69% pacijenata sa depresijom se javljaju somatske tegobe,
većina ovih pacijenata se javlja lekaru OM zbog somatskih tegoba.
 Bolovi u leđima
 Glavobolje
 Gastrointestinalne tegobe
 Bolovi u zglobovima
 Palpitacije
 Otežano disanje
(Bair i sar., 2010.)

4. Depresija se sreće, pronalazi kod
 Obolelih od hroničnih bolesti
 Obolelih od terminalnih bolesti
 Starijih, osoba sa demencijom, mladih
 Osoba koje žive sa HIV-om
 Zavisnika od PAS
 Pacijenata koji upotrebljavaju izvesne lekove
 Kod onih koji psihičke tegobe doživljavaju kao moralni problem a
ne poremećaj zdravlja

5. Prepoznavanje depresije
 Kod 78% pacijenata sa dijagnostikovanim teškim oblikom
depresije dijagnoza je postavljena sa zakašnjenjem zbog
orijentisanosti lekara OM na somatske tegobe koje su ti pacijenti
imali (Kirmayer i sar., 2004.)
 Samo 25% lekara OM izjavljuju da prilikom razmatranja dijagnoze
depresije uzimaju u obzir somatske simptome (Krupinski J. Triller JWG,
2004.)

6. Slučaj pacijentkinje M.K. –
podaci iz zdravstvenog kartona (1976-1995)
 Sy. cervicale
 PAHS
 Myalgia
 Cephalea
 Sy vertiginosum
 ITU recidivans
 Infectio tr. respiratorii recidivans
Posete lekaru OM - 9 godišnje
Učestale posete reumatologu, fizijatru, neurologu, internisti i urologu
Upućena jednom neuropsihijatru - nije otišla na pregled

7. Slučaj pacijentkinje M.K. –
podaci iz kartona (1996)
 Sy depressivum
U terapiji sedativi
Posete neuropsihijatru - povremene, tokom 6 meseci

8. Slučaj pacijentkinje M.K. –
podaci iz kartona ( 1997-2011)
 Non-ulcus dyspepsio
 Elongatio ventriculi
Posete lekaru OM - 20 godišnje
Upućivana neuropsihijatru (3 puta) – nije otišla na pregled
Učestale posete gastroenterologu, proktologu i urologu
EHO abdomena – 2 godišnje
Gastroskopija - 4
Kolonoskopija – 2
Česta bolovanja
Prevremeno penzionisanje

9. Slučaj pacijentkinje M.K. –
podaci iz kartona ( 2012-2013)
 Neurodermatitis
Posete lekaru OM - 11 godišnje
Posete dermatologu – 3
Poseta neuropsihijatru ponovo uzeta u razmatranje

10. Slučaj pacijentkinje M.K. –
lica depresije
 Obilje različitih somatskih simptoma
 Povremeno veoma učestale posete lekaru OM i lekarima različitih
specijalnosti
 Kratkotrajno i neredovno neuropsihijatrijsko lečenje
 Česta bolovanja
 Prevremeno penzionisanje
 Uporno odbijanje mogućnosti da postoji problem “duševne” prirode

11. Širok spektar različitih simptoma sa kojima se
prezentuje depresija, i različite okolnosti koje lekarima
OM otežavaju prepoznavanje depresije kroz te
simptome, imaju kao posledicu pacijente koji dugo
čekaju na početak rešavanja svojih problema ili ostaju
bez adekvatne pomoći.

12. Rano otkrivanje
 Da li dovoljno obraćamo pažnju na
depresiju?
 Ako je to tačno, kako je otkrivamo?
 Raspoloživi skrining instrumenti

13. Prediktori ranog otkrivanja
 Posvetiti pacijentu dovoljno vremena
 Postavljati pitanja u vezi sa neraspoloženjem
 Tragati za simptomima
 Prepoznati simptome
 Pacijenti pod visokim rizikom
 Težina - blaga, umerena, teška

14. Pacijenti pod rizikom
 Uporni bolovi bez jasnog patofiziološkog uzroka
 Poremećaji spavanja, zamorljivost, slabost
 “Teški ili problematični” pacijenti sa raznolikim tegobama
bez jasne dijagnoze i poboljšanja
 Ranije depresivne epizode i/ili pozitivan hereditet
 Značajni životni događaji, nedostatak socijalne podrške

15.  Primena upitnka u cilju otkrivanja pacijenata koji su (možda) depresivni,
ali koji ne traže stručnu pomoć i onih kod kojih depresija nije
dijagnostikovana
 Primena skrining instrumenata nije dovoljna da bi se postavila
dijagnoza – međutim visoko su senzitivni (83%) i specifični (92%)
 Pozitivan odgovor ukazuje na potrebu za daljim dijagnostičkim
intervjuom
Skrining

16. Skrining instrument
 Kratak, brzo se popunjava
 Lako primenljiv i jevtin
 Omogućuje postavljanje tačne dijagnoze
 Informativan za lekara
 Edukativan za pacijenta
 Ne stigmatizuje

17.  Ultra-kratki skrining instrumenti - 1 do 4 ajtema,
popunjavaju se oko dva minuta
 Kratki skrining instrumenti - 5 do 14 ajtema, popunjavaju se
između dva do pet minuta
 Standardni skrining instrumenti - 15 ili više ajtema,
popunjavaju se duže od pet minuta
Skrining instrumenti

18. Skrining instrumenti
Ultra-kratki < 6 Kratki > 6, < 10 Dugi > 10
PHQ 1 HADS 7 HAM-D 21
PHQ 2 BDI 7 BDI 21 (13)
WHO 5 PHQ 9 Zung 20
MADRS 10 CES-D 20
SDS 20
DEPS 20

19.  Brz i jednostavan
 Sastoji se od dva pitanja
 Tokom poslednje 2 nedelje koliko često ste imali neku od sledećih
tegoba:
- Manje interesovanja ili zadovoljstva u obavljanju svakodnevnih
aktivnosti?
- Osećanje praznine, neraspoloženja, beznadežnosti?
Patient Health Questionnaire - PHQ2

20. Način primene
Patient Health Questionnaire – PHQ2
Nijednom Nekoliko dana Više od 7 dana Skoro svaki
dan
Manje interesovanja ili
zadovoljstva u obavljanju
svakodnevnih aktivnosti? 0 1 2 3
Osećanje praznine,
neraspoloženja,
beznadežnosti?
0 1 2 3

21. PHQ-2 interpretacija
PHQ-2 skor
Verovatnoća za depresivnu
epizodu %
Verovatnoća za bilo koji depresivni
poremećaj %
1 15,4 36,9
2 21,1 48,3
3 38,4 75,0
4 45,5 81,2
5 56,4 84,6
6 78,6 92,9

22.  “DA” (PHQ2) → PHQ-9
 Upitnik samoprocene, 9 ajtema (stavki)
 Pacijent ga može popuniti pre, tokom ili posle pregleda
 Procena težine depresije
 Primenljiv nezavisno od obrazovanja, socio-ekonomskog statusa,
socijalnog konteksta
 Praćenje promene težine depresije
Patient Health Questionnaire – PHQ9
Kroenke K et al., J Gen Intern Med. 2001;16:606–613.

23. Koliko često ste tokom poslednje
dve nedelje imali neku od sledećih tegoba
Bez
tegoba
0
Par dana
ponekad
1
Više od
polovine
dana
2
Skoro svaki
dan
3
a. Smanjeno interesovanje i zadovoljstvo za poslove i događaje    
b. Osećanje praznine, neraspoložanje, beznadežnost    
c. Problemi sa spavanjem    
d. Umor, zamranje ili manjak energije    
e. Smanjen ili pojačan apetit    
f. Negativno razmišljanje o sebi, doživljaj neuspešnosti…    
g. Loša koncentracija (čitanje, gledanje TV…)    
h. Usporenost pokreta i govora ili obrnuto uznemirenost    
i. Razmišljanje da je bolje da Vas nema, da prekratite život    
Zbir kolona: 3 4 9
UKUPNO: 16
Patient Health Questionnaire – PHQ9

24. PHQ-9 interpretacija
 Prisustvo depresije - √ DA na pitanjima #1 ili #2.
 Zbir √ u svakoj koloni
– Par dana/ponekad = 1
– Više od pola dana = 2
– Skoro svaki dan = 3
 Zbir skorova u kolonama → ukupni skor

25. 0-4: Uobičajeno za opštu populaciju
5-9: Blagi simptomi - subsindromalni oblik depresije
10-14:
Umereni, blagi simptomi - blaga depresivna epizoda F 32.0, mešoviti
anksiozno-depresivni poremećaj F 41.2
15-19:
Umereno teški simptomi - blaga F 32.0 ili umereno teška depresivna
epizoda F 32.1
20:
Teški simptomi - umereno teška F32.1 ili teška depresivna epizoda
F32.2
PHQ-9 interpretacija

26.  Kod graničnih vrednosti i neodlučnosti pri dijagnostici
uključiti u procenu funkcionalnu onesposobljenost
 Veća onesposobljenost = veći skor
PHQ-9 interpretacija

27. Depresija
Distimija
Eutimija
Težina depresije

28. Drugi testovi
 Beck-ov upitnik za procenu depresije
 Zung-ova skala samoprocene depresije
 Hamilton-ova skala za procenu depresije
 Montgomery Asberg-ova skala za
procenu depresije
 Vizuelna analogna skala

29. Težina depresije

30. Značaj skrininga u
primarnoj ZZ
 Domovi zdravlja su “Prva linija odbrane” (osobe koje boluju od
depresije ili koje su pod rizikom)
 Skrining depresije u primarnoj ZZ povećava stopu otkrivanja - značaj
edukacije
 Oko 50% pacijenata poslatih specijalisti od strane lekara opšte
prakse nastavi dalje lečenje