ยุทธศาสตร์การเมืองภาคพลเมือง ดร.อรัญ

1. ภายใต้ความร่วมมือระหว่าง
สำานักงานเลขาธิการสภาพัฒนาการเมือง
กับสำานักส่งเสริมวิชาการรัฐสภา
สถาบันพระปกเกล้า
ดร.อรัญ โสตถิพันธุ์และคณะ

2. 2
ประชาธิปไตยที่ประชาชนใช้ประชาธิปไตยที่ประชาชนใช้
อำานาจผ่านตัวแทนอำานาจผ่านตัวแทน
(Representative(Representative
Democracy)Democracy)
ประชาชนเลือกตัวแทนเพื่อไปทประชาชนเลือกตัวแทนเพื่อไปท
หน้าที่แทนตนหน้าที่แทนตน
ในการปกครองในการปกครอง
หัวใจสำาคัญของประชาธิปไตยหัวใจสำาคัญของประชาธิปไตย
แบบตัวแทนคือแบบตัวแทนคือ
การเลือกตั้งการเลือกตั้ง
เป็นรูปแบบที่แพร่หลายในประเทเป็นรูปแบบที่แพร่หลายในประเท
ประชาธิปไตยทั่วไป

3. 3
 ผู้ทรงคุณวุฒิไม่ได้มาจากการเลผู้ทรงคุณวุฒิไม่ได้มาจากการเล
ตั้งตั้ง
คอยตรวจสอบ ควบคุมนักการคอยตรวจสอบ ควบคุมนักการ
อีกชั้นหนึ่งอีกชั้นหนึ่ง
 สะท้อนความไม่ไว้วางใจการเลสะท้อนความไม่ไว้วางใจการเล
ตั้งของตั้งของ
ประชาชน และไม่ไว้วางใจนักประชาชน และไม่ไว้วางใจนัก
ประชาธิปไตยที่ตรวจสอบประชาธิปไตยที่ตรวจสอบ
ควบคุมโดยทรงคุณวุฒิควบคุมโดยทรงคุณวุฒิ
(Supervisory Democracy)(Supervisory Democracy)

4. 4
ชาธิปไตยที่ให้ประชาชนมีส่วนร่วมโดยชาธิปไตยที่ให้ประชาชนมีส่วนร่วมโดย
(Participatory Democracy)(Participatory Democracy)
 ประชาชนใช้อำานาจโดยตรงไม่ต้อประชาชนใช้อำานาจโดยตรงไม่ต้อ
ผ่านผู้แทนผ่านผู้แทน
 รัฐธรรมนูญ กำาหนดให้ประชาชนรัฐธรรมนูญ กำาหนดให้ประชาชน
50,00050,000 คนคน
สามารถเข้าชื่อถอดถอนนักการสามารถเข้าชื่อถอดถอนนักการ
เมืองเมือง
และสามารถเสนอร่างกฎหมายใหและสามารถเสนอร่างกฎหมายให

5. 5
ประชาธิปไตยที่ประชาชนประชาธิปไตยที่ประชาชน
ปกครองตนเองปกครองตนเอง
(Self-Government(Self-Government
Democracy)Democracy) ไม่เน้นที่การเลือกตั้งหรือไม่เน้นที่การเลือกตั้งหรือ
การเลือกให้ได้คนดี แต่การเลือกให้ได้คนดี แต่
เป็นการให้ประชาชนเป็นการให้ประชาชน
ปกครองโดยตนเองปกครองโดยตนเอง
 การเมืองการปกครองไม่ใช่การเมืองการปกครองไม่ใช่
เรื่องของนักการเมือง แต่เป็นเรื่องของนักการเมือง แต่เป็น

6. การก่อเกิดของการเมืองภาค
พลเมือง
(The Emergence of Civil
Politic)
การเมืองภาคพลเมือง
 นิยาม : การเคลื่อนไหวอย่างมีจิตสำานึก
ทางการเมืองของกลุ่มพลเมือง เพื่อลดฐานะ
ครอบงำาของรัฐ รวมทั้งเพื่อโอนอำานาจบาง
ส่วนมาให้ประชาชนใช้ดูแลชีวิตตนเอง
โดยตรง
 แก่นสาร : กระบวนการใช้อำานาจโดยตรง
โดยประชาชนหมู่เหล่าต่างๆ ซึ่งมากกว่าการ
เลือกตั้ง และเน้นไปที่การมีส่วนร่วมกำาหนด
นโยบายตลอดจนตัดสินใจเรื่องที่ส่งผลกระ
ทบถึงตน 6

7.  ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม:ประชาสังคมหมายถึง
สังคมที่ประชาชนทั่วไปมีบทบาทสำาคัญใน
การจัดการเรื่องต่างๆที่เกี่ยวกับวิถีชีวิตของ
ประชาชน โดยอาศัยองค์กร กลไก
กระบวนการ และกิจกรรมอันหลากหลายที่
ประชาชนจัดขึ้นหรือส่วนของสังคมที่ไม่ใช่
รัฐ ซึ่งดำาเนินงานโดยอาศัยอำานาจตาม
กฎหมายและไม่ใช่ภาคธุรกิจ ซึ่งดำาเนินงาน
โดยมุ่งหวังกำาไร
 เอนก เหล่าธรรมทัศน์: civil society หมาย
ถึง ส่วนรวมที่ไม่ใช่รัฐ สะท้อนการมีส่วนร่วม
ในฐานะพลเมือง (Citizen) ไม่ใช่ในฐานะ
ราษฎร (subject) หรือ ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินที่
ประชาสังคมประชาสังคม (Civil(Civil
Society)Society)

8. บทบาทพลเมือง

9. ขอบเขตประเด็น
 ยุทธศาสตร์บั้นปลาย คือ การตอบคำาถามที่ว่า
การเมืองภาคพลเมืองไทยในอุดมคติ มีลักษณะ
สำาคัญอย่างไร? และแนวทางหลักไปสู่อุดมคตินั้น
ได้แก่ แนวทางใดบ้าง? (กลยุทธ์สำาคัญ-Core
Strategy)
 เป้าหมายเฉพาะหน้า คือ การตอบคำาถามที่ว่า ภาค
ประชาชาสังคม (ซึ่งเป็นกลไกหลักในการขับเคลื่อน
การเมืองภาคพลเมืองไทย) ควรรับมือกับความ
ท้าทายใดบ้าง ตามลำาดับความสำาคัญ?
 ทีทรรศ์ต่อปัญหา คือ การตอบคำาถามที่ว่า เพื่อบรรลุ
ยุทธศาสตร์บั้นปลายและก้าวข้ามความท้าทาย การ
“รวมกลุ่มของพลเมืองในนาม องค์กรเครือข่ายภาค
”ประชาสังคม ควรมีจุดยืนหรือหลักการกำากับการ
เคลื่อนไหวต่อปัญหากับดักความขัดแย้งช่วงชิงที่ 9

10. ยุทธศาสตร์บั้นปลาย
 วิสัยทัศน์- “การเมืองภาคพลเมืองไทย คือ
การเคลื่อนไหวอย่างมีจิตสำานักทางการ
เมืองผ่านการมีส่วนร่วมทางการเมือง
โดยตรง ในการถ่วงดุลและตรวจสอบการ
ใช้อำานาจรัฐและอำานาจทุนนิยมสามานย์
ในการร่วมกำาหนดและตัดสินใจนโยบาย
สาธารณะที่ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของ
ตนเองทั้งในระดับชุมชนท้องถิ่น ระดับ
จังหวัด ระดับกลุ่มจังหวัด ระดับชาติและ
ระดับโลก เพื่อเสริมสร้าง การปกครอง
แบบประชาธิปไตยที่ประชาชนปกครอง
ดูแลตนเอง โดยธำารงไว้ซึ่งชาติ ศาสน์ 10

11. การปกครองแบบประชาธิปไตยที่ประชาชน
ปกครองดูแลตนเอง
(Civil Self Government Democracy)
• ทหารเข้ามาแทรกแซงทางการเมือง
• ประชาชนมีส่วนร่วมในการใช้อำานาจผ่านตัวแทนโดยการเลือก
ตั้ง
• มีการควบคุมกำากับ และตรวจสอบโดยผู้ทรงคุณวุฒิ
• คือการปกครองหรือการบริหารและการพัฒนาบ้านเมืองด้วย
ตนเอง 11

12. 12

13. ยุทธศาสตร์บั้นปลาย-ต่อ
 วิสัยทัศน์- “การเมือง
ภาคพลเมืองไทย คือ
การเคลื่อนไหวอย่าง
มีจิตสำานักทางการ
เมืองผ่านการมีส่วน
ร่วมทางการเมือง
โดยตรง ในการถ่วง
ดุลและตรวจสอบการ
ใช้อำานาจรัฐและ
อำานาจทุนนิยม
สามานย์ในการร่วม
กำาหนดและดัตสินใจ
นโยบายสาธารณะที่
ส่งผลกระทบต่อวิถี
ชีวิตของตนเองทั้งใน
ระดับชุมชนท้องถิ่น
ระดับจังหวัด รัดับก
ลุ่มจังหวัด ระดับชาติ 13
กลยุทธ์ที่1-เสริมสร้าง
จิตสำานึกของความเป็น
พลเมือง
กลยุทธ์ที่2-ผลักดัน
กระบวนการมีส่วนร่วม
โดยตรงในการจัดสรร
ทรัพยากรของรัฐในการ
กำาหนดนโยบายสาธารณะกลยุทธ์ที่3-ขยายแนวร่วม
ประชาสังคมเพื่อสันติประชา
ธรรมในการบริหารงาน
พัฒนาที่ยั่งยืน

14. เป้าหมายเฉพาะหน้าเป้าหมายเฉพาะหน้า
 กลยุทธ์ที่1-เสริมสร้างจิตสำานึกของความเป็นพลเมือง
 ความท้าทายที่ 1.1-เผยแพร่ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับความเป็น
พลเมืองแก่เด็กและเยาวชนเกี่ยวกับปฏิบัติการทางสังคมของความเป็น
พลเมือง
 ความท้าทายที่ 1.2-สร้างเวทีในการสะท้อนปัญหาความขัดแย้งทางการ
เมืองพร้อมทั้งแนวทางการแก้ไขปัญหาด้วยความเป็นพลเมืองโดยสันติ
วิธี
 กลยุทธ์ที่2-ผลักดันกระบวนการมีส่วนร่วมโดยตรงในการจัดสรรทรัพยากร
ของรัฐในการกำาหนดนโยบายสาธารณะ
 ความท้าทายที่ 2.1-ใช้สติและปัญญาต่อยอดองค์ความรู้ในการป้องกัน
เยียวยาและแก้ไขปัญหา ความต้องการของประชาชนทุกระดับ โดย
เฉพาะกลุ่มผู้ด้อยโอกาส
 ความท้าทายที่ 2.2-ผลักดันแผนพัฒนาทุกระดับและกฎหมายที่เอื้อ
อำานวยให้ชุมชน มีปากเสียงและอิทธิพลในการบริหารทรัพยากรชุมชน
ด้วยตนเอง เพื่อออกแบบนโยบายและบริการสาธารณะที่เกี่ยวข้อง
 กลยุทธ์ที่3-ขยายแนวร่วมประชาสังคมเพื่อสันติประชาธรรมในการบริหาร
งานพัฒนาที่ยั่งยืน 14

15. ทีทรรศน์ต่อปัญหาทีทรรศน์ต่อปัญหา
15
กับดักแห่ง
ความสับสน
กับดักแห่งอคติ
ดำาล้วน-ขาวล้วน
กับดักแห่งความ
ขัดแย้ง ช่วงชิง
กับดักการพัฒนา
หลักกาลามสูตร
หลักเข้าใจคนอื่น
ก่อนเรียกร้อง
ให้คนอื่นเข้าใจเรา
หลักสานเสวนา
หาทางออก
หลักปรัชญา
เศรษฐกิจแบบ
พอเพียงด้วยอัต
ลักษณ์ท้องถิ่น
วังวนอุบาทว์ พลังประชาสังคมเพื่อสันติประช

16. จุดเด่นโน้มเอียง-แผนที่นำำทำง
 ผนึกพลังเครือ
ข่ำยภำคประชำ
สังคมในรูปของ
คณะกรรมกำร
ศูนย์พัฒนำกำร
เมืองภำค
พลเมือง เพื่อเป็น
ศูนย์กลำงในกำร
ผลักดันกำร
พัฒนำกำรเมือง
ภำคพลเมืองของ
ภำคตะวันออก 16
กรรมกำรศูนย์ฯ
คณะ
ทำำงำน
สร้ำง
จิตสำำนึก
ควำมเป็น
พลเมือง
คณะ
ทำำงำน
สร้ำงองค์
ควำมรู้
เพื่อนโย
บำย
สำธำรณะ
ภำคประชำ
สังคม
คณะ
ทำำงำน
ขยำยเครือ
ข่ำยประชำ
สังคมตำม
หลักธร
รมำภิบำล
และสันติ
วิธี
แบ่งตำม
กลุ่มเป้ำ
หมำย แบ่งตำม
ประเด็น
กำรพัฒนำ
ร่วม
แบ่งตำม
ระดับพื้นที่
พอช.-อสม.-ฯลฯ

17. จุดเด่นโน้มเอียง-แผนที่นำำทำงในรูปของ
ระดับควำมสำำเร็จ (ต่อ)
17

18. มหำตมะ คำน
ธี