Presentation on Diabetes. It provides an in-depth information on Diabetes, for patients and General Practitioners.

1. “मधुमेह”
लक्षण, निदाि, उपचार व काळजी
डॉ. निलेश तायडे
MBBS, MD, PGD Diab., DBM (मुुंबई)
मधुमेह नवशेषज्ञ व नचनकत्सक

2. “मधुमेह”
“मधु” = मधुर / गोड
“मेह” = बहूमूत्रता

3. “मधुमेह” - व्याख्या
रक्तातील साखरेचे प्रमाण
असुंतुलीत होणे / वाजवीपेक्षा वाढणे
म्हणजेच "मधुमेह" .. !!

4. मग, िेमका "प्रॉब्लेम" कु ठे . . ??
मधुमेहात, शरीरात
•उजाानिनमातीच्या चक्रामध्ये नबघााड होतो
•"इन्सुलीि" चा अभाव नकुं वा कमतरता आढळूि येते

5. मधुमेहाची - आकडेवारी
भारतातील मधुमेहाचे वाढते प्रमाण
३१.७ ४०.९ ५०.८ ६२.४ ८०
२००० २००७ २०१० २०११ २०३०
दशलक्ष
दशलक्ष

6. आपल्या गावात असेल का .. !!

7. मला होऊ शकतो का .. ??
मधुमेह कु णालाही होऊ शकतो,
•लहाण मुलाुंिा,
•मोठयाुंिा

8. या पैकी तुम्ही कोठे आहात .. ??
•वाढता मािनसक ताण,
•आहारात जास्त कॅ लरीजचा वापर,
•शाररररक श्रमाचे घाटते प्रमाण,
•अनतस्तुलता,
•बैठी जीविशैली,
•मधुमेह वारसा,

9. नकती प्रकारचा असतो, मधुमेह .. ??
महत्वाचे तीि प्रकार,
•टाईप १ : इन्सुनलिशी निगनडत मधुमेह
•टाईप २ : इन्सुनलि निनमातीशी निगनडत िसलेला मधुमेह
•गभाारपणातील मधुमेह

10. मी ओळखु शकतो का .. ??
मधुमेहाची लक्षणे
•जास्त भूक लागणे

11. मी ओळखु शकतो का .. ??
मधुमेहाची लक्षणे
•कोणतेही प्रयत्ि ि करता वजि कमी होणे

12. मी ओळखु शकतो का .. ??
मधुमेहाची लक्षणे
•थकवा जाणवणे

13. मी ओळखु शकतो का .. ??
मधुमेहाची लक्षणे
•अशक्तपणा, निरुत्साह

14. मी ओळखु शकतो का .. ??
मधुमेहाची लक्षणे
•स्थुलपणा
•जडत्व

15. मी ओळखु शकतो का .. ??
•जास्त तहाि लागणे
•सारखी लघाानवला येणे

16. मी ओळखु शकतो का .. ??
•पाय सुन्ि पडणे नकुं वा त्याला मुुंग्या येणे
•जखम झाल्यास ती बरी होण्यास वेळ लागणे

17. मी ओळखु शकतो का .. ??
•िजर अस्पष्ट होणे
•चश्मम्याचा िुंबर सतत बदलणे

18. मी ओळखु शकतो का .. ??
•हायपोग्लायसेमीया
▫ मधुमेही रूग्णामध्ये रक्तातील साखरेची पातळी
धोकादायके रीत्या अचािक खूप कमी होऊ शकते

19. निदाि कसे होईल .. !!
1) रक्तातील साखरेची तपासणी : रक्तातील दोि िमुिे
* उपाशीपोटी
* जेवणािुंतर २ तासाुंिी
2) लघावीतील साखरेची तपासणी
3) ग्लायके टेड नहमोग्लोबीि तपासणी

20. मधुमेहाची पुष्टी .. !!
• रक्तातील साखर
• रक्तातील ग्लायके टेड नहमोग्लोबीि
रक्तातील साखरेची वेळ िॉमाल नप्र-डायबेटीस मधुमेह
१. उपाशीपोटी ≤ १०० १००-१२५ ≥ १२६
२. जेवणािुंतर / ७५ ग्रॅम ग्लुकोज िुंतर २ तासाुंिी ≤ १४० १४०-१९९ ≥ २००
रक्तातील तपासणी नॉर्मल प्रि-डायबेटीस र्धुर्ेह
१. ग्लायके टेड हहर्ोग्लोबीन ≤ ५.६ ५.७ - ६.४ ≥ ६.५

21. आवश्मयक इतर कोणत्या तपासण्या ..??
चरबी साठी,
•कोलेस्टेरोल (Cholesterol)
•ट्रायनग्लसेराईड (Triglyceride)
•चाुंगली चरबी (HDL)
•वाईट चरबी (LDL)

22. आवश्मयक इतर कोणत्या तपासण्या ..??
हृदयासाठी
• ई.सी.जी. (ECG)
मुत्रनपुंडासाठी
• क्रीयेटीनिि (Creatinine)
• नि.यु.एि. (BUN)
डोळयाुंसाठी
• दुनिििीद्वारे तपासणी (Ophthaloscopy)

23. आवश्मयक इतर कोणत्या तपासण्या ..??
• रक्तातील साखर - दर १ ते २ मनहण्याुंिी
• रक्तातील ग्लायके टेड नहमोग्लोबीि - दर ३ मनहण्याुंिी
रक्तातील साखरेची वेळ िॉमाल नप्र-डायबेटीस मधुमेह
१. उपाशीपोटी ≤ १०० १००-१२५ ≥ १२६
२. जेवणािुंतर / ७५ ग्रॅम ग्लुकोज िुंतर २ तासाुंिी ≤ १४० १४०-१९९ ≥ २००
रक्तातील तपासणी नॉर्मल प्रि-डायबेटीस र्धुर्ेह
१. ग्लायके टेड हहर्ोग्लोबीन ≤ ५.६ ५.७ - ६.४ ≥ ६.५

24. आवश्मयक इतर कोणत्या तपासण्या ..??
चरबी साठी - दर ६ मनहण्याुंिी
•कोलेस्टेरोल (Cholesterol)
•ट्रायनग्लसेराईड (Triglyceride)
•चाुंगली चरबी (HDL)
•वाईट चरबी (LDL)

25. आवश्मयक इतर कोणत्या तपासण्या ..??
हृदयासाठी - दर ६ मनहण्याुंिी
• ई.सी.जी. (ECG)
मुत्रनपुंडासाठी - दर ६ मनहण्याुंिी
• क्रीयेटीनिि (Creatinine)
• नि.यु.एि. (BUN)
डोळयाुंसाठी - दर ६ मनहण्याुंिी
• दुनिििीद्वारे तपासणी (Ophthaloscopy)

26. “मधुमेहास मुठीत ठेवा,
त्याच्या मुठीत जाऊ िका”

27. मधुमेह उपचारचे ४ आधारस्तुंभ
ज्ञा
िा
जा
ि
आ
हा
र
व्या
या
म
औ
ष
धे

28. १. ज्ञािाजाि
“जी मधुमेही व्यक्ती मधुमेहासुंबुंधी
जास्तीत जास्त ज्ञाि सुंपादील,
ती व्यक्ती जास्तीत जास्त जगेल”

29. २. आहार योजिा
• "योग्य आहार" हे एक उत्तम औषधच आहे.
• औषधाप्रमाणे आहाराचे काटेकोरपणे पालि आवश्मयक आहे.
 साखर / गुळ - वजा
 कॅ लोरीजवर नियुंत्रण गरजेचे
 नस्िग्ध पदाथाावर नियुंत्रण आवश्मयक
 एकावेळी पोटभर जेवू िये
 दर तीि (३) तासाुंिी आहार घ्यावा
 पोट एकदम ररकामे ठेवू िये
 पररपूणा आहार - महत्वाचा
 नलुंबाच्या रसािे - तहाि भागते
 काकडी खाल्ल्यािे - भूक शाुंत होते
 गाजर, पालकाचा रस, नबट - गुणकारी
 जाुंभूळ खाणे - चाुंगले
 कारल्याचा वापर करावा
 कडू नलुंबाचा, आवळयाचा रस - चाुंगला
 मेथीचा वापर - गुणकारी

30. ३. व्यायाम (शाररररक व्यायाम)
“व्यायाम करा - मधुमेह पळवा”
• दररोज नकमाि अधाातास व्यायाम करावा
• पायी चालणे / भरभर चालणे / सायकल चालवणे – चाुंगले.
• व्यायामात सातत्य असावे.
लक्षात ठेवा - चुकीचा व्यायाम हा हानिकारक सुद्धा ठरु शकतो

31. ४. औषधोपचार
दोि पयााय
• इन्सुनलि
• तोंडावाटे घाेण्याकररता गोळया
गोळया, इुंजेक्शि, व्यायाम, आहार व इतर नदिचयाा याचे
पालि ठरवल्याप्रमाणे (डॉक्टराुंच्या सल्ल्याप्रमाणे) करणे
गरजेचे आहे.

32. ४. औषधोपचार
• इन्सुनलि –
▫ इुंजेक्शि हे टाईप १ मधुमेहासाठी घ्यावीच लागतात.
▫ इन्सुनलि हे तोंडावाटे देता येत िाही.

33. ४. औषधोपचार
• इन्सुनलि –

34. मधुमेहाचे दुष्परीणाम
•अनियुंनत्रत मधुमेहामुळे शरीरातील सवा रक्तवानहन्या,
अवयव, त्वचा, नशरा, स्िायु, पोटातील आतडी, हृदय,
मेंदू, डोळे, मुत्रनपुंड ई. वर पररणाम होतो.

36. मधुमेहाचे दुष्परीणाम

37. “मधुमेह”
“मधु”
फक्त नावतच असलेला
"कडवट" रोग

38. मधुमेह कसा टाळावा .. ??
मधुमेह पुणापणे नियुंत्रणात ठेवतो येतो.
मधुमेही रुग्ण पुणापणे सवासामान्य जीवि जगू शकतो.
मधुमेह होण्यापूवी,
योग्यवेळी योग्य ती काळजी घाेतल्यास, तो िक्कीच टाळता
येऊ शकतो

39. मधुमेह कसा टाळावा .. ??
मधुमेह होण्यापूवी, तो टाळण्यासाठी घ्यावयाच्या काही महत्वाच्या नटप्स..
• सतत वजि नियंत्रणात ठेवा
• नियनित व्यायाि करा
• अभक्ष्य भक्षण करू िका
• िािनसक ताण किी करा
• िेहिी प्रफुनलित रहाण्याचा प्रयत्ि करा
• आहारात तळिेिे पदार्ि घेऊ िका
• पररपूणि पोषकांश असिेिा आहार घ्या
• नियनित रक्त चाचण्या करा

40. मधुमेहाबद्दलच्या गैरसमजुती
मधुमेह प्रगत देशातच आढळूि येणारा रोग आहे
गोड पदाथा "ि" खाणारयाुंिा मधुमेह होत िाही

41. मधुमेहाबद्दलच्या गैरसमजुती
आई वडीलाुंच्या घाराण्याकडूि वारसा िसेल,
तर मधुमेह होत िाही

42. मधुमेहाबद्दलच्या गैरसमजुती
लघावीची चाचणी ही मधुमेह आहे नकुं वा िाही,
ठरनवण्यास पुरेशी आहे
लघानवत साखर सापडल्यास मधुमेहाचे निदाि पक्के होते

43. मधुमेहाबद्दलच्या गैरसमजुती
औषधोपचार चालू असणारया मधुमेही व्यक्तीला
आहाराचे नियमि करणे गरजेचे िाही

44. मधुमेहाबद्दलच्या गैरसमजुती
इन्सुलीि एकदा चालू झाले की ते शेवटपयंत घ्यावे
लागते

45. “ज्ञािाची दालिे खुली आहेत
पण नतथपयंत पोचायला हवे”

46. !!!! .. इशारा .. !!!!
सोमाजी - गोमाजी साुंगेल त्यावर नवश्वास ठेवू िका
मधुमेह जडल्यास वेळेवर डॉक्टरी सल्ला घ्या
आता बरे वाटते म्हणूि औषधे बुंद करू िका
औषधाचे प्रमाण डॉक्टराुंच्या सल्ल्यािेच बदला
;
औषध लागते, म्हणूि डॉक्टर भेटी टाळू िका .. !!

47. डॉ. ननलेश तायडे
MBBS, MD, PGD Diab., DBM (मुुंबई)
मधुमेह नवशेषज्ञ व नचनकत्सक
E-mail - mithaas@yahoo.com
Call us - ०-८६०-५५०-६२९२