«ایمنی بیمار» یک جز اساسی برای پوشش بهداشت جهانی است و یک اولویت جهانی بهداشتی است.
از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی«ایمنی بیماران»، پیش شرط تقویت سیستم های مراقبت های بهداشتی و پیشرفت در جهت پوشش بهداشت جهانی موثر (UHC) برای رسیدن به هدف" توسعه پایدار" می باشد.
منظور از «توسعه پایدار» (اطمینان از زندگی سالم و ارتقا سلامت و سلامت برای همه در همه سنین) میباشد.
در دستیابی به پوشش بهداشت جهانی مواردی شامل: «پیشگیری از ضرر مالی ، دسترسی به خدمات مراقبت های بهداشتی ضروری با کیفیت و دسترسی به داروها و واکسن های ضروری ایمن ، موثر ، با کیفیت و مقرون به صرفه برای همه» در نظر گرفته شده است.
سازمان بهداشت جهانی(WHO) در تلاش برای دستیابی به این هدف ، مفهوم پوشش موثر را دنبال می کند. : پیگیری پوشش موثر روشی برای دستیابی به سلامتی بهتر و اطمینان از ارائه خدمات با کیفیتِ ایمن به بیماران است.
همچنین شناخت تأثیر «ایمنی بیمار» در کاهش هزینه های مربوط به آسیب بیمار و بهبود کارایی در سیستم های مراقبت های بهداشتی بسیار مهم است.
همچنین ارائه خدماتِ ایمن باعث کمک به اطمینان بخشی و بازیابی اعتماد جوامع به سیستم های مراقبت های بهداشتی خواهد شد.
سازمان جهانی بهداشت (WHA) با اذعان به اینكه «ایمنی بیمار» از اولویت های بهداشتی جهانی است ضمن تصویب قطعنامه (72.6) در مورد «ایمنی بیمار»، برپایی روز جهانی «ایمنی بیمار» را كه هر ساله توسط كشورهای عضو در 17 سپتامبر برگزار می شود ، تأیید كرد.
هدف از تعیین «روز جهانی ایمنی بیمار» ارتقا «ایمنی بیمار» از طریق افزایش آگاهی و تعامل عمومی ، تقویت درک جهانی و تلاش در جهت همبستگی و اقدام جهانی در این باره است.
اکثر مردم جهان از دسترسی به تجهیزات و امکانات ایمن محروم هستند.
همچنین بیش از نیمی از کشورهای با درآمد متوسط و پایین به دلیل نقص سیاست فناوری ملی بهداشتی قادر به استفاده موثر از منابع نیستند.
برای اطمینان از اجرای موفقیت آمیز استراتژی های«ایمنی بیمار» مجموعه ای از سیاست های واضح ، ظرفیت رهبری ، اطلاعات لازم برای ارتقا ایمنی ، متخصصان ماهرِ مراقبت های بهداشتی و مشارکت موثر بیماران در مراقبت از خود ، مورد نیاز است.
سنگ بنای نظام ایمنی بیمار، بهبود مداوم بر اساس یادگیری از اشتباهات و حوادث ناگوار گذشته است.
کمیته «ایمنی بیمار» و سایر کمیته های مرتبط نظیر کنترل عفونت و کمیته خطر در این باره نقش مهمی دارند.
پیشرفت در سیستم های بهداشتی – درمانی همراه با وقوع پیچیدگی هایی است که وقوع اشتباه در آن دور از انتظار نیست.
«ایمنی بیمار» چیست؟
تعریف «ایمنی بیمار»:
«ایمنی بیمار» یک رشته در بخش مراقبت های بهداشتی است که با استفاده از روش های علم ایمنی یک سیستم قابل اعتمادِ ارائه خدمات بهداشتی ایجاد می کند.
به عبارت دیگر،
ایمنی بیمار عبارت است از کاهش آسیب تصادفی و نا خواسته و رهایی از جراحات غیر عمدی که ممکن است در اثر مراقبت ها و خطاهای گروه درمانی ایجاد شود.
«ایمنی بیمار» از شاخصه های مهم سیستم های مراقبت های بهداشتی است.
این رشته میزان بروز و تأثیر آسیب های ناخواسته به بیماران را به حداقل می رساند و به بهبودی عوارض جانبی پیش آمده کمک میکند.
همانطور که قبلاً گفته شد، یکی از پایه های اعتبار بخشی مراکز درمانی ارزیابی«ایمنی بیمار» و شاخص های وابسته به آن است.
برای رسیدن به سطح قابل قبول از«ایمنی بیمار» باید خدمات بهداشتی به موقع ، عادلانه ، یکپارچه و کارآمد باشد.
حقایق کلیدی درباره «ایمنی بیمار»:
بیمار مخاطب و مشتری نهایی و محور اصلی نظام سلامت است و دریافت خدماتِ مطلوب، حق او و اولین جزء از منشور حقوق بین المللی بیمار است.
تمرکز بر این منشور از وظایف همه مراکزبهداشتی و درمانی بخش مهمی از استاندارد های اعتبار بخشی است.
بنابراین پیشگیری از تحمیل آسیب های نا خواسته ی بیمار ناشی از اشتباهات، باید در صدر عملکرد همه بخش های یک مرکز درمانی قرار بگیرید.
«ایمنی بیمار»یک رشته مهم در نظام سلامت است و بخش مهمی از کیفیت مراقبت را در بر می گیرد.
میزان خطر آسیب بیمار در بیمارستان به مراتب بیشتر از یک سفر هوایی یا یک حادثه هسته ای است.
وقوع حوادث ناگوار به دلیل مراقبت های غیر ایمن احتمالاً یکی از 10 علت اصلی مرگ و ناتوانی در جهان است .
متاسفانه بیشتر مردم در طول عمر خود خطاهای تشخیصی پزشکی را تجربه کرده اند.
در سطح جهان ، از هر 10 بیمار 4 نفر در مراقبت های بهداشتی اولیه و سرپایی آسیب می بینند.
مطالعات نشان میدهد تا 80٪ این آسیب ها قابل پیشگیری هستند.
زیان آورترین خطاها مربوط به تشخیص ، تجویز و استفاده از داروها است.
سقوط از تخت، زخم بستر و عفونت های بیمارستانی و تزریق خون اشتباهی از شایعترین آسیب های ناخواسته ای است که بیماران را تهدید می کند.
خطاهای عملکردی در جراحی غیر ایمن در 25% بیماران گزارش شده است.
خطای تزریق نا ایمن که باعث انتقال ویروسهایی نظیر هپاتیت و .. می شود و همچنین خطاهای ناشی از دادن اشعه به بیمار یا محل اشتباه از جمله خطاهای مطرح شده در سراسر دنیا است.
تشخیص دیررس عفونت های خونی(سپسیس) و همچنین ایجاد لخته در عروق خونی ناشی از بستری در بیمارستان از موارد قابل پیشگیری محسوب می شود.
7-10 درصد از بیماران بستری شده در بیمارستانها به عفونت مبتلا می شوند.
ترومبوآمبولی یا تشکیل لخته در عروق خونی، یک سوم از عوارض منتسب به بستری در بیمارستان را به خود اختصاص داده است.
بر اساس امار ارائه شده در سازمان بهداشت جهانی(WHO)، سالانه 134 میلیون عارضه جانبی در بیمارستانهای کشورهای با درآمد کم و متوسط ، به دلیل مراقبت های غیر ایمن رخ می دهد که منجر به 2.6 میلیون مرگ می شود.
یک نمونه از پیشگیری درگیر کردن بیماران در مراقبت از خود و آموزش به موقع و با کیفیت به بیمار است. اگر این وظیفه به خوبی انجام شود ، می تواند تا 15٪ از بار آسیب ها بکاهد.
در حالیکه حدود 20٪ - 40٪ از کل هزینه های بهداشتی(سالانه 19 میلیارد دلار) به دلیل مراقبت های بی کیفیت هدر می رود، بنابراین بهبود «ایمنی بیمار» صرفه اقتصادی قابل توجهی را به دنبال دارد.
فرهنگ سازی، شفافیت و صداقت و درس گرفتن از اشتباهات بهترین شیوه برای پیشگیری از اشتباهات است.
مشارکت های بین بخشی در بیمارستانها خصوصاً تعاملات بین کارکنان بهداشتی در بیمارستان و همچنین بین بیمار و بیمارستان از عوامل مهم موفقیت
در امر «ایمنی بیماران» است.
یک نمونه از پیشگیری درگیر کردن بیماران در مراقبت از خود و آموزش به موقع و با کیفیت به بیمار است.
طبق تحقیقات انجام شده، اگر این وظیفه به خوبی انجام شود ، می تواند تا 15٪ از بار آسیب ها بکاهد.
رهبری اثر بخش، ارتباطات موثر و فرهنگ سازمانی ارتقاء یافته شاهراه رسیدن به ایمنی قابل قبول بیماران را هموار می کند.
تصحیح فرآیند ها و نظارت بر اجرای روش های صحیح به جای تاکید بر محکوم کردن افراد می تواند به ترویج فرهنگ خود اظهاری و شفافیت و نهایتاً کاهش آسیب های نا خواسته در بالین بیا نجامد.
در نقشه راه رسیدن به سطح قابل قبولی از ایمنی بیمار باید به نکان زیر توجه داشت:
ارزیابی اولیه بیمار
راهکارهای نه گاه ایمنی بیمار
گزارش خطا و عوارض ناخواسته
فرهنگ ایمنی
هموویژولانس و رعایت صحیح مراحل انتقال خون به عنوان یک بافت زنده
- ارزیابی صحیح بیمار یکی از اولین قدمهای حفظ ایمنی او در بالین است.
ارزیابی بیمار شامل مراحل موارد مهمی است که شامل:
اطلاعات پایه
وضعیت ارتباطی
تاریخچه سلامتی
سطح مراقبتی
نیاز آموزشی
ارزیابی سیستم های بدن
حساسیت دارویی
ارزیابی مجدد
زخم بستر
ترومبوآمبولی
راهکارهای 9 گانه ایمنی بر اساس تحقیقات بین المللی می تواند از وقوع شایعترین اشتباهات ناخواسته در بالین پیشگیری کند.
این راه کارها عبارتند از:
ارتقائ فرهنگ گزارش دهی خطا مستلزم هدایت صحیح اتفاقات نا خواسته و تحلیل ریشه ای خطا ها و آموزش های حضوری و غیر حضوری و استفاده از تکنولوژی آموزشی و پمفلت هایی در این باره می باشد.
وقایع 28 گانه از مهمترین مورادی است که باید طی فرآیندهای معینی ثبت و گزارش گردیده و تحلیل ریشه ای(RCA) شود.
به منظور ترویج فرهنگ ایمنی در بیمارستان استفاده از روش های زیر توصیه میشود:
بازدید های مدیریتی ایمنی
ترویج پرستاری اثر بخش مبتنی بر ایمنی بیمار
ثبت خطا و گزارش آن بدون تنبیه و سرزنش
پیگیری شاخص های ایمنی بیمار
اشتباهات دارویی از مثالهای شایع تهدید ایمنی بیمار است؛ نوع بسته بندی، تشابهات ظاهری یا اسمی وزنجیره طولانی فرآیند تهیه و توزیع دارو از زمانی که نسخه می شود، تا زمانی که از طریق داروخانه و به واسطه پرستاران به دست بیمار می رسد، ممکن است باعث وقوع سناریوی پنیر سوئیسی شده و به یک اشتباه دارویی تهدید کننده حیات
بیمار منتهی شود.
سازمان بهداشت جهانی پنج لحظه مهم در دار درمانی را مورد توجه قرار داده و بی توجهی به خود ارزیابی در هر مرحله را از عوامل شایع اشتباهات دارویی می شمارد:
1)شروع 2) برداشتن 3) افزودن 4) بازبینی 5)توقف دارو
5 دسته از داروها باید توسط پزشکان و پرستاران به خوبی شناخته شده و نکات تجویز آنها رعایت شود:
داروی های پر خطر داروهایی است که حتما باید با دستور کتبی پزشک و توسط دو پرستار اجرا کننده و شاهد به بیمار داده شود.
سایر اقدامات سازمان جهانی بهداشت درباره ی «ایمنی بیمار»:
سازمان بهداشت جهانی ضمن شناسایی چالش های «ایمنی بیمار» با طرح شعارهای جهانشمول نظیر:
• مراقبت ایمن تر، مراقبت تمیز است(2005) ؛ با هدف کاهش عفونت مرتبط با مراقبت های بهداشتی ، با تمرکز بر بهبود بهداشت دست.
• جراحی ایمن جان افراد را نجات می دهد (2008) ؛ اختصاص داده شده به کاهش خطرات مرتبط با جراحی.
• دارو بدون آسیب (2017) ؛ با هدف كاهش سطح آسیب شدید ، قابل پیشگیری مربوط به داروها در سطح جهان به میزان 50٪ طی پنج سال.
این سازمان بین المللی، همچنین از طریق اجلاس های جهانی سالانه وزیران بهداشت در مورد«ایمنی بیمار» ، که به دنبال پیشبرد برنامه «ایمنی بیمار» در سطح رهبری سیاسی با حمایت وزرای بهداشت ، نمایندگان سطح بالا ، کارشناسان و نمایندگان بین المللی است ، راهنمایی و رهبری استراتژیک را به کشورها ارائه داده است.
تهیه راهنمای فنی و منابعی مانند راهنمای برنامه درسی «ایمنی بیمار» جامع ، چک لیست زایمان ایمن ، چک لیست ایمنی جراحی ، راه حل های «ایمنی بیمار» و 5 لحظه ایمنی دارویی از اقدامات مهم این سازمان در این باره است.
سازمان جهانی بهداشت با درك اهميت مشاركت فعال بيماران در حاکمیت بالینی ، سياست گذاري ، بهبود سيستم بهداشتي و مراقبت از خود ، همچنين برنامه جلب پیشنهادات بیماران برای مراقبت از خود را برای تقويت تعامل بيماران و خانواده ها وضع كرد.
این سازمان همچنین در جهت ارتقاء همبستگی جهانی کشورها را به ایجاد شبکه ها یی مانند شبکه جهانی «ایمنی بیمار» و همکاری جهانی «ایمنی بیمار»تشویق کرده است.