1. i
ÖZET
Ticari defter; iĢletmelerin iktisadi ve mali durumunu belirlemeyi amaçlayan,
borç ve alacak kontrolüne yarayan, her faaliyet döneminde iĢletmenin mevcut
durumuna ulaĢmayı sağlayan, tacirlerin tutmuĢ olduğu defterlere verilen addır. Eski
Türk Ticaret Kanun‟ nda olduğu gibi Temmuz 2012‟ de yürürlüğe girmiĢ olan yeni
Türk Ticaret Kanunu‟ nda da ticari defterler konusunu ele almıĢtır. Türk Ticaret
Kanunu ticari defterler konusunun yer aldığı tek kanun olmayıp ayrıca, Vergi Usul
Kanunu da ticari defterler konusu iĢlemiĢtir.
Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu göz önüne alınarak öncelikle
ticari defterler konusu ayrı ayrı açıklanmıĢ ve daha sonra iki kanun arasında
karĢılaĢtırma yapılarak farklı ve benzer noktalar belirtilemeye çalıĢılmıĢtır. Ġki
kanun arasında amaç farklılıklarından kaynaklanan sıkıntıların ortadan kaldırılması
adına, yapılması gerekli olan düzenleme önerileri ile çalıĢma sonlandırılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Ticari Defterler, Vergi Usul Kanunu, Türk Ticaret
Kanunu.

2. ii
ABSTRACT
Commercial book; is the name given to the books that are kept by traders, which aim
to determine the economic and financial situation of corporations, which is useful for control
of debt and credits and which ensure that the corporation reaches its present situation at
every operation period. As the old Turkish Commercial Law, the new Turkish Commercial
Law, which enured ate July 2012, deals with commercial books too. Turkish Commercial
Law is not the only law that commercial books take place, as Tax Procedural Code handled
the commercial books issue too.
Firstly, the issue of commercial books is explained by considering Turkish
Commercial Law and Tax Procedural Code separately and then by making comparisons
between two laws, different and similar points are tried to be indicated. The study is finalized
by giving regulation suggestions that need to be made to eliminate the troubles arising from
the differences between two laws.
Key Words: Commercial Books, Tax Procedural Code, Turkish Commercial
Law.

3. iii
ÖNSÖZ
Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu defter tutarken yararlanılması
gereken kanunlardır. Bu iki kanunun defter ve diğer belgeler hakkında benzer
içerikleri olduğu gibi aralarında farklılıklar bulunan kısımları da vardır. Ticari
defterleri Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu kendi amaçları ön planda
olacak Ģekilde hazırlanmasını hedeflemiĢ ve bu durum defter tutma sorumlusu
kiĢilere daha fazla yük getirmiĢtir.
Defter tutma sorumlusu kiĢiler bir yandan Vergi Usul Kanunu‟ na uygun ve
vergi konusundaki hassasiyetleri göz ardı etmeden defter tutmalı ve ayrıca Türk
Ticaret Kanunu‟ na uygun uluslararası nitelikte özellik gösteren ve iĢletme
ilgililerine iĢletme hakkında doğru, tarafsız ve yeterli bilgi verecek ticari defterleri
tutmuĢ olmalıdır.
Bu çalıĢmanın hazırlanmasında yardımları sebebiyle değerli hocalarım,
seminer danıĢmanım Doç. Dr. Hasan ABDĠOĞLU ve Yrd. Doç. Dr. Ertan
DEMĠRKAPI‟ ya teĢekkür ederim.
Münise ERDÖL
Balıkesir 2013

4. iv
İÇİNDEKİLER
ÖZET ........................................................................................................................................ i
ABSTRACT..............................................................................................................................ii
ÖNSÖZ ....................................................................................................................................iii
ĠÇĠNDEKĠLER ........................................................................................................................iv
GĠRĠġ....................................................................................................................................... 1
1.BÖLÜM................................................................................................................................ 2
1.TÜRK TĠCARET KANUNU‟ NA GÖRE DEFTERLER.................................................... 2
1.1. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU‟NA GÖRE DEFTER TUTMA
ZORUNLULUĞU ............................................................................................................... 2
1.2. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU‟ NDA DEFTERLERĠN TUTULMA AMACI.... 3
1.3.YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU‟NDA YER ALAN DEFTERLER ....................... 4
1.4. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU AÇISINDAN TUTULMASI ZORUNLU
DEFTERLER....................................................................................................................... 4
1.4.1. Yevmiye Defteri..................................................................................................... 4
1.4.2. Defteri Kebir .......................................................................................................... 5
1.4.3. Envanter Defteri..................................................................................................... 5
1.5. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU‟ NDA SAYILMAYAN DEFTERLER............... 5
1.5.1. Pay Defteri ............................................................................................................ 6
1.5.2. Yönetim Kurulu Karar Defteri.............................................................................. 7
1.5.3. Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri ........................................................... 8
1.6. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU AÇISINDAN DEFTER TUTMA SĠSTEMLERĠ
............................................................................................................................................. 9
1.6.1. Serbesti Sistemi...................................................................................................... 9
1.6.2. Yasal Sistem........................................................................................................ 10
1.6.3. Karma Sistem....................................................................................................... 10
1.7.YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU AÇISINDAN DEFTERLERĠN AÇILIġ VE
KAPANIġ ONAYLARI .................................................................................................... 10
1.8.DEFTERLERĠN TUTULMASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR.......... 12
1.9. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU‟ NA GÖRE ENVANTER UYGULAMASI..... 14
1.10. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU‟NA GÖRE DEFTER VE BELGELERĠN
SAKLANMASI ................................................................................................................. 15
1.11. YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU‟ NA GÖRE TĠCARĠ DEFTERLERĠN DELĠL
NĠTELĠĞĠ .......................................................................................................................... 17
2. BÖLÜM............................................................................................................................. 18
2. VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE DEFTERLER ...................................................... 18
2.1. VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE DEFTER TUTMA ZORUNLULUĞU ....... 18

5. v
2.2. VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE DEFTER TUTMAK ZORUNDA
OLMAYANLAR ............................................................................................................... 19
2.3. VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE TUTULMASI ZORUNLU DEFTERLER.. 20
2.3.1. Yevmiye Defteri................................................................................................... 20
2.3.2. Defteri Kebir ........................................................................................................ 20
2.3.3. Envanter Defteri.................................................................................................. 21
2.3.4. ĠĢletme Hesabı Defteri ......................................................................................... 21
2.3.5. Serbest Meslek Kazanç Defteri............................................................................ 22
2.3.6. Çiftçi ĠĢletme Defteri ........................................................................................... 22
2.4. VERGĠ USUL KANUNU‟ NDA YER ALAN DĠĞER DEFTERLER...................... 22
2.4.1. Ġmalat Defteri...................................................................................................... 22
2.4.2. Kombine Ġmalat Defteri ...................................................................................... 23
2.4.3. Bitim ĠĢleri Defteri.............................................................................................. 23
2.4.4. Ambar Defteri ..................................................................................................... 24
2.4.5. Yabancı Nakliyat Kurumlarının Hasılat Defteri .................................................. 24
2.4.6. Damga Vergisi Defteri........................................................................................ 24
2.5. VERGĠ USUL KANUNU‟ NDA YER ALAN BELGELER ..................................... 25
2.5.1. Fatura ................................................................................................................... 25
2.5.2. Perakende SatıĢ Belgeleri..................................................................................... 25
2.5.3. Gider Pusulası ...................................................................................................... 25
2.5.4. Müstahsil Makbuzu.............................................................................................. 26
2.5.5. Serbest Meslek Makbuzu..................................................................................... 26
2.5.6. Ücret Bordrosu..................................................................................................... 26
2.5.7. Sevk Ġrsaliyesi..................................................................................................... 26
2.5.8. TaĢıma Ġrsaliyesi ................................................................................................. 26
2.5.9. Yolcu Listesi........................................................................................................ 27
2.5.10. Günlük MüĢteri Listesi....................................................................................... 27
2.6. VERGĠ USUL KANUNU AÇISINDAN ENVANTER UYGULAMASI ................. 27
2.7. VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE TASDĠK EDĠLECEK DEFTERLERĠN
TASDĠK ZAMANLARI.................................................................................................... 28
2.8. VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE DEFTERLERĠN SAKLANMASI............... 29
3. BÖLÜM............................................................................................................................. 30
3. TÜRK TĠCARET KANUNU VE VERGĠ USUL KANUNU AÇISINDAN
DEFTERLERĠN KARġILAġTIRILMASI............................................................................ 30
3.1. TÜRK TĠCARET KANUNU VE VERGĠ USUL KANUNU‟ NUN DEFTER
TUTMA BAKIMINDAN KARġILAġTIRILMASI ......................................................... 30

6. vi
3.2. TÜRK TĠCARET KANUNU VE VERGĠ USUL KANUNU AÇISINDAN
DEFTERLERĠN TUTULMA ġEKĠLLERĠNĠN KARġILAġTIRILMASI ....................... 30
3.3. TÜRK TĠCARET KANUNU VE VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE DEFTER
TASDĠK DURUMLARININ KARġILAġTIRILMASI.................................................... 31
3.4. TÜRK TĠCARET KANUNU VE VERGĠ USUL KANUNU AÇISINDAN
DEFTERLERĠN SAKLANMA SÜRELERĠNĠN KARġILAġTIRILMASI ..................... 33
3.5. TÜRK TĠCARET KANUNU VE VERGĠ USUL KANUNU‟ NA GÖRE
DEFTERLERĠN TASDĠK ETTĠRĠLMEMESĠ DURUMUNUN SONUÇLARININ
KARġILAġTIRILMASI.................................................................................................... 33
SONUÇ.................................................................................................................................. 34
KAYNAKÇA......................................................................................................................... 35

7. 1
GİRİŞ
ÇalıĢmada ele alınan ticari defterler konusu tek yönlü anlatılmak yerine, Türk
Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu açısından ayrı ayrı ele alınarak konunun
öğrenilmesinde çeĢitlilik sağlanmıĢtır. Ticari defterler, her tacirin ticari iĢletmesinin
mevcut durumunu, borç ve alacak iliĢkilerini ve her iĢ yılı içinde ulaĢılan sonuçları
tespit etmek amacıyla, iĢletmenin iĢ alanı ve öneminin gerektirdiği Ģekilde tuttuğu
defterler olduğundan iĢletmeler için vazgeçilmesi söz konusu olmayan varlıklardır.
Defterler tutulurken yararlanılan iki önemli kanun olan Türk Ticaret Kanunu ve
Vergi Usul Kanunu bu çalıĢmada birlikte ele alınmıĢtır ve böylece ilgililerin bilgilere
kolay eriĢmeleri sağlanmıĢ ve daha sonra, iki kanunda ki benzerlik ve farklılıkları
tespit imkanı sağlayacak bilgiler çalıĢmada yer almıĢtır.
Bu çalıĢmada öncelikle, Türk Ticaret Kanunu‟ nun defter tutmaya iliĢkin
kısımları göz önüne alınmıĢ, kanunda yer alan defterler ve kanunda yer almamıĢ
olan ticari defterlerin neler olduğu açıklanmıĢ, defter tutma sistemleri, defterlerin
saklanması ve delil niteliği gibi konulardan bahsedilerek Birinci Bölüm
oluĢturulmuĢtur. Türk Ticaret Kanun‟ da ele alınan konulara paralel Vergi Usul
Kanunu‟ nda bahsedilen defterler ve belgeler konusu ele alınmıĢ ve diğer gerekli
açıklamalar yapılarak Ġkinci Bölüm hazırlanmıĢtır. Son olarak, Türk Ticaret Kanunu
ve Vergi Usul Kanunu arasındaki benzerlikler ve farklılıklar karĢılaĢtırılarak Üçüncü
Bölüm hazırlanmıĢ; okuyuculara, uygulamada kolaylık sağlayacak yardımcı olacak
bilgiler verilerek çalıĢma sonlandırılmıĢtır.

8. 2
1.BÖLÜM
1.TÜRK TİCARET KANUNU’ NA GÖRE DEFTERLER
1.1. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE DEFTER
TUTMA ZORUNLULUĞU
Tacir olmanın bir sonucu olarak tacirler gerekli ticari defterleri tutmakla
yükümlüdür (TTK m. 16/1; 64/1). Tacir, ticari iĢletmesinin ekonomik ve mali
durumunu, borç-alacak iliĢkilerini ve her iĢ yılı içinde elde edilen sonuçları
belirlemek amacıyla defter tutmak zorundadır (TTK m.18/1, 64 vd).
Eski düzenlemede bir tacirin defter tutma yükümlülüğünü yerine getirmeye
yetkili kıldığı kimsenin (örneğin muhasebe servisinin) bu defterlere geçirdiği
kayıtların, o tacirin kendisi tarafından tutulmuĢ kayıtlar hükmünde olduğu ifade
edilmekteydi (TTK m. 67/1). Bu hüküm yeni kanunda yer almamıĢtır. Yeni
düzenleme ile ulusal ve uluslararası standartlar bakımından evrensel nitelik
taĢıyan, her tacirin ticari defter tutmak yükümlülüğüne iliĢkin emredici bir kural
koymuĢtur.
Defter tutma yükümlülüğü ve sorumluluğu gerçek kiĢi bizzat tacirin
kendisine tacirin tüzel kiĢi olması halinde yöneticilere ve yönetim kuruluna aittir.
Tacirin tüzel kiĢi olması halinde defterleri tutma sorumluluğu yöneticilere ve
yönetim kuruluna aittir denilerek; yöneticiler ve yönetim kurulu, ilgili tüzel kiĢiye
iliĢkin özel hükümlere göre belirlendiği ve sorumluluk da aynı hükümler
çerçevesinde saptandığı kastedilmektedir. Defteri tutacak kiĢilerin gerekli bilgiye
sahip uzman kiĢiler arasından seçilmesi zorunluluğu, yöneticiye ve yönetim
organlarına yine bir sorumluluk halinde yüklenmiĢtir (Ġnanç, 2011).
Anonim Ģirketlerde bu sorumluluk, devredilemez görev ve yetkiler baĢlığı
altında Kanunun 375. Maddesinde „‟Muhasebe… için gerekli düzenin kurulması‟‟
ifadesiyle yönetim kuruluna; limited Ģirketlerde ise, yine devredilemez ve
vazgeçilemez görevler baĢlığı altında Kanunun 625. Maddesinde

9. 3
„‟Muhasebenin…oluĢturulması‟‟ ifadesiyle müdürlere yüklenmiĢtir (Karahan,
2012: 292).
1.2. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’ NDA DEFTERLERİN
TUTULMA AMACI
Tacirin defter tutması her Ģeyden önce kendi yararınadır. Tacir, düzgün
Ģekilde tutacağı defterler aracılığıyla iĢletmenin gerçek durumunu anlamak,
iĢlerinin geliĢimini izlemek ve geçmiĢte yapmıĢ olduğu iĢlemleri saptamak imkanı
bulur (Arkan, 2011: 333). Defterler üçüncü kiĢi uzmanlara, uygun bir süre
içerisinde yapacakları incelemede iĢletmenin faaliyetleri ve finansal durumu
hakkında fikir verebilecek Ģekilde tutulur.
ĠĢletme faaliyetlerinin oluĢumu ve geliĢmesi defterlerden izlenebilmelidir.
ĠĢletmenin muhasebesi ile ilgili ticari defterlere yapılacak kayıtlarda, Muhasebe
Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde yer alan usul ve esaslara uyulur. Bu defter
tacirler tarafından aynı anda tutulurlar. Defterler, iĢletmenin iktisadi ve mali
durumunu, borç ve alacak iliĢkilerini ve her iĢ yılı içinde elde edilen sonuçları
tespit imkanı verir. Böylelikle, iĢletme durumunun değerlendirilmesi ve ileriye
yönelik iĢletme faaliyetlerinin yönlendirilmesi söz konusu olabilir (Karahan,
2012: 257).
Defter tutma, tüzel kiĢi tacirlerin ortakları bakımından da büyük öneme
sahiptir. ġirket tarafından tutulan defterler ve bu defterlere uygun Ģekilde çıkarılan
bilanço, ortakların, Ģirketin gerçek durumunu, kar mı zarar mı ettiğini
anlamalarına yarar. Bunların incelenmesinden sonra ortaklar, Ģirketin bozulan
mali durumunun düzeltilmesi için gerekli tedbirleri alma yoluna giderler (Arkan,
2011: 333).
Ticari defterlerin tutulması sonucunda, ticari iĢletmenin iĢlemlerini,
faaliyetlerini, finansal durumunu, malvarlığını ve gidiĢatını izlemek ve
denetlemek mümkün olacağı gibi, devlet de bu sayede gerçeğe uygun vergi
toplamak olanağını bulur. Bu nedenle, ticari defter tutulmasının kamu yararı ve

10. 4
ticari iĢletmenin gidiĢini tayin yönünden de önemi vardır. Ticari defterlerin
kayıtlarının belirli koĢullar altında delil olarak kullanılması da mümkündür.
Dolayısıyla, ticari defterler sadece muhasebe açısından değil, hukuk yönünden de
önem taĢımaktadır (Bozer ve Göle, 2011: 198).
1.3.YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NDA YER ALAN
DEFTERLER
Türk Ticaret Kanunu‟ na göre gerçek ve tüzel kiĢi tacirler tarafından
kanunen tutulması zorunlu kılınan ticari defterler üç tanedir. Bu defterler;
muhasebe defteri olarak;
- Yevmiye Defteri,
- Defteri Kebir,
- Envanter Defteri sayılmıĢtır.
Muhasebe defteri olmamakla birlikte ticari defter olduğu belirtilen üç defter ise;
- Pay Defteri,
- Yönetim Kurulu Karar Defteri
- Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri olarak sayıldığı görülmektedir.
Bunlar dıĢında tutulması gereken defterlerin neler olduğu kanunda yer
almamaktadır.
1.4. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU AÇISINDAN TUTULMASI
ZORUNLU DEFTERLER
1.4.1. Yevmiye Defteri
Kayda geçirilmesi gereken iĢlemlerin ilgili belge veya ispata dayanan
evraktan çıkarılarak tarih sırasıyla ve "madde" halinde düzenli olarak yazıldığı
defterdir. Yevmiye maddelerinin en az; madde sıra numarası, tarih, borçlu hesap,

11. 5
alacaklı hesap, tutar, her kaydın dayandığı belgelerin türü ile varsa tarihleri ve
sayıları bilgilerini içermesi Ģarttır. Yevmiye defteri ciltli ve sayfaları müteselsil
sıra numaralı olur; vergi kanunlarına uygun olmak Ģartıyla müteharrik yapraklı
defterler de kullanılabilir.
1.4.2. Defteri Kebir
Yevmiye defterine geçirilmiĢ olan iĢlemleri buradan alarak sistemli bir
Ģekilde ilgili olduğu hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan
defterdir. Defteri kebirdeki kayıtların en az; tarih, yevmiye defteri madde sıra
numarası, tutar, toplu hesaplarda yardımcı nihai hesapların isimleri bilgileri
içermesi Ģarttır.
1.4.3. Envanter Defteri
Ticari iĢletmenin açılıĢında ve açılıĢtan sonra her hesap döneminin sonunda
taĢınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların
değerlerinin teker teker kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı
deftere envanter defteri denilmektedir.
Envanter defterinde, tacir tarafından ticari iĢletmesinin açılıĢında (ilk
envanter), tacirin taĢınmazlarını alacaklarını borçlarını nakit parasının tutarını ve
diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir Ģekilde gösteren ve varlıkları ile
borçlarının değerlerini teker teker belirten envanter tutulur (TTK m.66/I, VUK
m.185 vd).
1.5. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’ NDA SAYILMAYAN
DEFTERLER
Tacirlerin tutmak zorunda olduğu ve ismen sayılan üç defter dıĢında hangi
defterlerin tutulması gerektiği konusunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak
Türk Ticaret Kanunu md. 64, f. 4 ile Vergi Usul Kanunu ve Ticaret Kanunu
arasında kurulan iliĢki, Vergi Usul Kanunu tarafından öngörülen bazı defterlerin
ismen sayılmayan zorunlu defter olarak kabul edilmesini sağlayabilir. Ġsmen

12. 6
sayılan ticari defterlerin dıĢında bazı defterler de tacir tarafından tutulabilir. Ticari
defter hükmünde sayılmayan bu defterlere örnek olarak da stok defteri, imalat
defteri, ambar defteri, alacak defteri gösterilebilir (Arkan, 2011: 332).
Küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeleri tanımlayan ölçütler, Türkiye Odalar
ve Borsalar Birliği ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları
Kurumunun görüĢleri alınarak, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından
yönetmelikle düzenlenir. Yönetmelik, Resmî Gazetede yayımlanır. Bu ölçütler, bu
Kanunun ilgili tüm hükümlerine uygulanır, bu ölçütlerin, Türk Ticaret
Kanunu'nun ticari defterler ile finansal tablolar ve raporlama konuları baĢta
gelmek üzere, ilgili tüm hükümlere uygulanacağına vurgu yapılmıĢtır.
Pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve
müzakere defterlerinin ticari defter sayılması teoriye uymamakta, uygulamanın
gereksinimi nedeniyle kanuna girmiĢ bulunmaktadır. Bunun amacı, karine
oluĢturmak, ispatta yardımcı olmak gibi iĢlevlere sahip söz konusu defterlere,
ticari defterlere uygulanan güven ve disiplin kurallarını uygulayabilmektir.
Uygulamada olmayan bu defterlerin çoğu kez güvenilmez durumda oldukları
görülmüĢtür (Karahan, 2012: 297).
Bu defterlerin tanımlarına kısaca bakacak olursak;
1.5.1. Pay Defteri
Sermayesi paylara bölünmüĢ komandit ve limited Ģirketlerde Ģirket
ortaklarının, anonim Ģirketlerde pay sahiplerinin kaydedildiği ciltli ve sayfaları
müteselsil sıra numaralı defterdir. Anonim ve sermayesi paylara bölünmüĢ
komandit Ģirketlerde pay defterine, senede bağlanmamıĢ pay ve nama yazılı pay
senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahipleri kaydedilir.
Pay defterine yapılacak kayıtların en az Ģu bilgileri içermesi gerekmektedir;
Pay sahibinin adı soyadı veya unvanı, pay sahibinin iletiĢim bilgileri, varsa
pay üzerindeki intifa hakkı sahiplerinin adı soyadı veya unvanı ve intifa hakkı

13. 7
sahibi oldukları paylar, varsa intifa hakkı sahiplerinin iletiĢim bilgileri, payın
nominal değeri, sahip olunan pay sayısı ve toplam tutar, payın tertibi, payın
edinme tarihi, deftere kayıt tarihi, payın senede bağlanıp bağlanmadığı ve türü,
payın edinimi ve devrine iliĢkin gerekli açıklamalar yer almalıdır.
Payın usulüne uygun olarak devredildiği veya üzerinde intifa hakkı
kurulduğu ispat edilmediği sürece, devralan ve intifa hakkı sahibi pay defterine
yazılamaz. Anonim ve sermayesi paylara bölünmüĢ komandit Ģirketlerde,
hamiline yazılı pay senedi sahibi olduğunu ispat edenler ile sadece pay defterinde
kayıtlı bulunan kimseler pay sahibi ve intifa hakkı sahibi olarak kabul edilir.
Anonim ve sermayesi paylara bölünmüĢ komandit Ģirketlerde senede
bağlanmamıĢ hamiline yazılı paylar senede bağlanıp, senetlerin pay sahiplerine
teslim edildikleri tarihten itibaren 10 gün içerisinde defterde açıklanmak suretiyle
pay defterinden silinir.
Limited Ģirketlerde pay defterine ortakların, adları, adresleri, her ortağın
sahip olduğu esas sermaye payının sayısı, esas sermaye paylarının devirleri ve
geçiĢleri itibarî değerleri, grupları ve esas sermaye payları üzerindeki intifa ve
rehin hakları sahiplerinin adları ve adresleri yazılır. Her pay sahibi defterde ayrı
bir sayfada izlenir. Payı-pay senedini devralan yeni ortak veya pay sahibi de ayrı
bir sayfada izlenir. Merkezi Kayıt KuruluĢu tarafından kayden takibi yapılan
paylara iliĢkin Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri ile ilgili diğer düzenlemeler
saklıdır.
1.5.2. Yönetim Kurulu Karar Defteri
Anonim Ģirketlerde yönetim kurulunun, sermayesi paylara bölünmüĢ
komandit Ģirketlerde yöneticinin veya yöneticilerin Ģirket yönetimi ile ilgili olarak
aldığı kararların yazılacağı ciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir.
Karar defterindeki kayıtların en az Ģu bilgileri içermesi gerekmektedir;

14. 8
Karar tarihi, Karar sayısı, toplantıda hazır bulunanlar, kararın içeriği,
üyelerin imzaları, kararın, üyelerden birinin yaptığı öneri üzerine diğerlerinin
yazılı onayı ile veya bazı üyelerin elektronik ortamda katılması suretiyle alındığı
durumlarda bu husus ayrıca belirtilir.
Kararın, üyelerden birinin yaptığı öneri üzerine diğerlerinin yazılı onayı ile
alınması halinde imzaların bulunduğu kâğıt veya kâğıtlar karar defterine
yapıĢtırılır. Kararların bütün üyelerin toplantıya elektronik ortamda katılması ve
güvenli elektronik imza ile alınması halinde kararın güvenli elektronik imza ile
imzalandığını belirten ifadenin karar metninde yer alması ve alınacak fiziki
kararın deftere yapıĢtırılması Ģarttır. Kararın bazı üyelerin fiziki ortamda bazı
üyelerin ise elektronik ortamda toplantıya katılması suretiyle alınması halinde ise
karar metninde fiziki ortamda katılanların imzaları ile elektronik ortamda
katılanların güvenli elektronik imza ile kararı imzaladıkları belirtilir ve fiziki karar
metni karar defterine yapıĢtırılır.
Yönetim kurulu toplantılarına elektronik ortamda katılım sağlanması
halinde elektronik kayıtlar Kanunun 65 inci maddesi uyarınca güvenli bir Ģekilde
saklanır. Bir önerinin veya önerilerin ıslak imza ile imzalanması Ģeklinde alınan
kararlar Kanun m. 390/4 uyarınca karar defterine yapıĢtırılır; aksi halde kararın
geçersizliğinden bahsedilmiĢtir. Her yönetim kurulu üyesi alınan karara iliĢkin
muhalefetinin bir Ģerh ile karar metnine geçirilmesini isteyebilir. Üyelerin Ģerh
yazma talebi hiçbir sebeple reddedilemez; Ģerh yazılmasına engel olunamaz. ġerh,
sahibi dıĢında hiç kimse tarafından değiĢtirilemez.
1.5.3. Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri
Tüzel kiĢi tacirlerin genel kurul toplantılarında görüĢülen hususların ve
alınan kararların kaydedildiği ciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir.
Genel kurul toplantı ve müzakere defteri, Ģirket genel kurul toplantısı yapılırken
genel kurulda sorulan sorular, verilen cevaplar, sunulan önergeler, alınan kararlar
iĢlenerek düzenlenebileceği gibi hazırlanan toplantı tutanağının deftere
yapıĢtırılması Ģeklinde de tutulabilir.

15. 9
Kollektif ve komandit Ģirketlerde yönetimle görevlendirilen ortağın veya
ortakların yahut bütün ortakların Ģirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararlar da
genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilir. Bu fıkra uyarınca yapılacak
kayıtlarda Kanun m. 10/2‟de belirtilen hususların yazılması zorunludur.
Limited Ģirketlerde müdür veya müdürler kurulunun Ģirket yönetimi ile ilgili
olarak aldığı kararlar genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilebileceği
gibi ayrı bir müdürler kurulu karar defteri de tutulabilir. Müdürler kurulu karar
defterinin tutulması halinde açılıĢ ve kapanıĢ onayları dahil olmak üzere yönetim
kurulu karar defterine iliĢkin hükümler uygulanır. Kararların genel kurul toplantı
ve müzakere defterine kaydedilmesi halinde Kanun m. 10/2‟de belirtilen
hususların yazılması zorunludur. Ayrı bir müdürler kurulu karar defteri tutulması
halinde müdür veya müdürler kurulu kararları genel kurul toplantı ve müzakere
defterine kaydedilemez.
1.6. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU AÇISINDAN DEFTER
TUTMA SİSTEMLERİ
Ticari defterlerin tutulması hususunda baĢlıca üç sistem mevcuttur serbesti
sistemi, yasal sistem, karma sistemdir.
1.6.1. Serbesti Sistemi
Kendi içerisinde tam serbesti sistemi ve yarı serbesti sistemi olmak üzere
ikiye ayrılmaktadır. Tam serbesti sistemi, ticari defter tutup tutmama ve dilediği
defterleri tutabilme noktasında taciri kural olarak serbest bırakmaktadır. Ancak,
belirli durumlarda (iflas, haciz) defter tutulmaması tacirin cezai sorumluluğunu
gerektirmektedir. Bugün Ġngiltere‟ de yürürlükte olan sistem budur. Yarı serbesti
sisteminde ise, defter tutulması zorunludur. Ancak, hangi defterlerin tutulacağı
kanun tarafından gösterilmemiĢ ve bunların seçimi tacire bırakılmıĢtır. Örneğin
Ġsviçre Borçlar Kanunu (m.957-964) bu sistemi benimsemiĢtir.

16. 10
1.6.2. Yasal Sistem
Hem defter tutulması zorunlu kılınmıĢ ve hem de hangi defterlerin tutulması
gerektiği kanun tarafından gösterilmiĢtir. Örneğin, 1926 tarihli Ticaret Kanunu ile
yürürlükte olan Fransız Ticaret Kanunu‟ nda durum bu Ģekildedir. 6102 sayılı yeni
Türk Ticaret Kanunu‟ nun benimsediği sistem de budur.
Türkiye‟de ise kanunda sayılan defterler dıĢında hangi defterlerin
tutulacağına Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu‟ nca
karar verileceği ifade edilmiĢtir. Gerçekten, mevzuatta defter tutma zorunluluğu
getirilmekle yetinilmemiĢ hangi defterlerin tutulacağı da belirtilmiĢtir ( Karahan,
2012: 291).
1.6.3. Karma Sistem
Hem defter tutulması hem de bazı defterlerin tutulması kanun tarafından
zorunlu kılınmıĢ, diğer defterlerin tutulması tacirin isteğine bırakılmıĢtır. Bu
sisteme göre tacir, hem belirli mecburi defterleri hem de iĢletmesinin nitelik ve
öneminin gerektirdiği defterleri tutmak zorundadır. Bu sistemde belirli mecburi
defterler tek tek belirlenirken; iĢletmenin nitelik ve öneminin gerektirdiği defterler
tacirin takdirine bırakılmıĢtır. Ancak bu takdir hakkı sınırsız değildir, tacir
iĢletmenin gerektirdiği ve kanunlarda belirtilen defterleri tutmak zorundadır
(Ayhan, Özdamar ve Çağlar, 2011: 251-255).
1.7.YENİ TÜRK TİCARET KANUNU AÇISINDAN
DEFTERLERİN AÇILIŞ VE KAPANIŞ ONAYLARI
Kanunda muhasebe defteri olarak belirtilen ticari defterler ve muhasebe
defteri olarak belirtilmemiĢ ticari defterlerin açılıĢ ve kapanıĢ onaylarının yapılıp
yapılmayacağı ve yapılacak ise bunun ne Ģekilde yapılacağı yer almıĢtır.
Ticari defterler, açılıĢ ve kapanıĢlarında noter tarafından onaylanır. KapanıĢ
onayları, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar yapılır.
ġirketlerin kuruluĢunda defterlerin açılıĢı ticaret sicili müdürlükleri tarafından da

17. 11
onaylanabilir. AçılıĢ onayının noter tarafından yapıldığı hâllerde noter, ticaret
sicili tasdiknamesini aramak zorundadır. Türkiye Muhasebe Standartlarına göre
elektronik ortamda veya dosyalama suretiyle tutulan defterlerin açılıĢ ve kapanıĢ
onaylarının Ģekli ve esasları ile bu defterlerin nasıl tutulacağı Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı‟ nca bir tebliğ ile belirlenir (TTK m.64/3).
Fiziki ortamda tutulan muhasebe defterlerinin, yevmiye defteri, defteri
kebir, envanter defteri ile pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul
toplantı ve müzakere defterlerin açılıĢ onayları, kuruluĢ sırasında ve kullanılmaya
baĢlamadan önce noter tarafından yapılır. Bu defterlerin izleyen faaliyet
dönemlerindeki açılıĢ onayları, defterin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk
ayından önceki ayın sonuna kadar notere yaptırılır (TTK m.62/2).
Pay defteri ile genel kurul müzakere ve karar defteri yeterli yapraklar
bulunmak kaydıyla izleyen faaliyet dönemlerinde de açılıĢ onayı yaptırılmaksızın
kullanılmaya devam edilebilir. Yevmiye defterleri ile yönetim kurulu karar
defterinin kapanıĢ onayı, izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar
notere yaptırılır. Ticaret Ģirketlerinin ticaret siciline tescili sırasında defterlerin
açılıĢı ticaret sicil müdürlükleri tarafından da onaylanabilir. AçılıĢ onayının noter
tarafından yapıldığı hallerde noter, ticaret sicili tasdiknamesini aramak
zorundadır.
Kanun sadece iki defter bakımından kapanıĢ onayı zorunluluğu getirmiĢtir.
Buna göre yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanıĢ onayı,
izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar notere yaptırılır (Bilgili ve
Demirkapı, 2012: 246).
AnlaĢılıyor ki, bu düzenleme ile ticari defterlerin tümü açılıĢ ve kapanıĢ
onayına tabi tutulmuĢtur. Ancak bu Ģekilde, çift defter kullanımı olabildiğince
engellenebilecektir. Çoğu kez hileli bir davranıĢ oluĢturan çift defter kullanımı
sadece hesaplara iliĢkin ticari defterlerde değil, aynı zamanda pay defteri, yönetim
kurulu ve genel kurul karar defterlerinde de sık rastlanan bir uygulamadır.

18. 12
1.8.DEFTERLERİN TUTULMASINDA UYULMASI GEREKEN
KURALLAR
Ticari defterlerin ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulması, kısaltmalar,
rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamları açıkça
belirtilmesi gerekir. Defterlere yazımlar ve diğer gerekli kayıtlar, eksiksiz, doğru,
zamanında ve düzenli olarak yapılmalıdır (TTK m. 65).
Eksiksiz olmak, iĢ ve iĢlemlerin eksiksiz olarak yani herhangi bir boĢluk
yaratmadan muhasebeleĢtirilmesi kaydı gereken bir iĢ ve iĢlemin kayıt dıĢı
bırakılmaması demektir. Muhasebedeki eksiksiz olma ilkesi bilançodaki tamlık
ilkesinden farklıdır. Ġkincisi aktif ve pasiflerin tamlığını, aktif ve pasif listesinin
ne eksik ne de fazla olmasını ifade eder.
Doğruluk kaydın gerçeğe uygun bir biçimde iĢ ve iĢlemi yansıtmasıdır.
ĠĢlemin gerçeğe uygun bir muhasebe kaydı haline gelmesi inceleyenin yanlıĢ
yorumlara yöneltilmeden aktarılmasıdır.
Zamanında kayıt muhasebe kaydının zamanında yapılması sonraya
bırakılmaması gereğini ifade eder. Ġlke muhasebe kaydının beĢ-on gün gibi belirli
bir süre içinde yapılmasını öngörmemekte genel kabul gören muhasebe
kurallarına uygun olarak “zamanında” ölçüsünü kullanmaktadır.” Zamanında “
hemen veya derhal anlamlarına gelmediği gibi haftalara da izin vermemekte,
gerçekçi kısa bir süreye yani muhasebeleĢtirmenin olağanüstü süresine iĢaret
etmektedir.
Düzen ilkesi ile yapılan iĢ ve iĢlemlerin, kaydının zaman akıĢına göre
kronolojik sırada tarih ve belge numarası dikkate alınarak yapılması
kastedilmektedir. Bir yazım veya kayıt, önceki içeriği belirlenemeyecek Ģekilde
çizilmemeli, değiĢtirilmemeli ve kayıt sırasında mı daha sonra mı yapıldığı
anlaĢılmayan değiĢtirilmeler yapılmamalıdır (TTK m.65/3). Çizimler saklayıcı
karartıcı ve örtücü değil, düzeltici ve gerçeği yansıtıcı olmalıdır. Bu nedenle eski
kayıt karalanmamalı, kapatılmamalı, herhangi bir maddeyle veya araçla

19. 13
silinmemeli. Görülecek okunacak ne olduğu bilinecek tarzda sadece temiz bir
biçimde çizilmelidir. Defterlere yazımlar ve diğer lüzumlu kayıtlar eksiksiz doğru
zamanda ve düzenli olarak yapılmalıdır (TTK m.65/2). Hüküm bilanço
ilkelerinden bazılarına yani eksiksiz olma, doğruluk, zamanında kayıt düzen
ilkelerine açıkça gönderme yapmakta ancak bunları tanımlamamaktadır. Öte
yandan uyulması gereken ilkeler fıkrada yazılı olanlarla sınırlı değildir. Anılan
ilkelerin uygulaması, defterlerin tutulmasından itibaren baĢlar. Ġlkeler defterlerin
ve yılsonu finansal tabloların taĢıyıcı kolonlarıdır, evrenseldir (Karahan, 2012:
264).
Defterler ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve iĢlemleri saptayan belgelerin
dosyalanması Ģeklinde veya veri taĢıyıcıları aracılığıyla tutulabilir, burada
aranacak özellik, muhasebenin bu tutuluĢ biçimleri ve bu konuda uygulanan
yöntemler ve Türkiye Muhasebe Standartları‟ na uygunluktur. Defterlerin ve
gerekli diğer kayıtların elektronik ortamda tutulması durumunda, bilgilerin
saklanma süresince bunlara ulaĢılmasının ve bu süre içinde bunların her zaman
kolaylıkla okunmasının temin edilmiĢ olması Ģarttır (Kayıhan ve Yasan, 2012:
161).
64 ilâ 88 inci madde hükümlerine tabi gerçek ve tüzel kiĢiler münferit ve
konsolide finansal tablolarını düzenlerken, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan, Türkiye Muhasebe
Standartları‟na, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların
ayrılmaz parçası olan yorumlara uymak ve bunları uygulamak zorundadırlar.
Bu düzenlemeler, uygulamada birliği sağlamak ve finansal tablolara
milletlerarası pazarlarda geçerlilik kazandırmak amacıyla, uluslararası standartlara
uyumlu olacak Ģekilde, yalnız Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları
Kurumu tarafından belirlenir ve yayımlanır (TTK m. 88/3). Yapılan ve yapılacak
olan düzenlemeler sayesinde uluslar arası niteliklere kavuĢan Ģirketler uluslar arası
alanda rekabet edebilir konuma gelebileceklerdir.
Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, değiĢik
iĢletme büyüklükleri, sektörler, kar amacı gütmeyen kuruluĢlar için, özel ve

20. 14
istisnai standartlar koymaya ve farklı düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Bu
standart ve düzenlemeler, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre yapılır (TTK m.
88/4). Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu bu görevi
Ģirketlerin menfaatine ve kanuna uygun Ģekillere göre yerine getirmeye uğraĢır.
Kanunlarla, belirli alanları düzenlemek ve denetlemek üzere kurulmuĢ
bulunan kurum ve kurullar, Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun olmak ve
Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu‟ nun onayını almak
Ģartıyla, kendi alanları için geçerli olacak standartlar ile ilgili olarak ayrıntıya
iliĢkin, sınırlı düzenlemeleri yapabilirler. Türkiye Muhasebe Standartları‟ nda
hüküm bulunmayan hâllerde, ilgili oldukları alan dikkate alınarak, dördüncü
fıkrada belirtilen ayrıntıya iliĢkin düzenleme, ilgili düzenlemede de hüküm
bulunmadığı takdirde milletlerarası uygulamada genel kabul gören muhasebe
ilkeleri uygulanır (TTK m. 88/5).
1.9. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’ NA GÖRE ENVANTER
UYGULAMASI
Envanter belli bir zamanda bir iĢletmenin aktifleri ve pasifleri ve bunların
kanunen öngörülen ölçütler bağlamında “neyi var-neyi yok” anlamına gelen
teknik bir terimdir (Karahan, 2012: 294).
Her tacir, ticari iĢletmesinin açılıĢında, taĢınmazlarını, alacaklarını,
borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir
Ģekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten bir
envanter çıkarır. Tacir açılıĢtan sonra her faaliyet döneminin sonunda da böyle bir
envanter düzenler. Faaliyet dönemi veya baĢka bir kanuni terimle hesap yılı oniki
ayı geçemez. Envanter, düzenli bir iĢletme faaliyetinin akıĢına uygun düĢen süre
içinde çıkarılır.
Maddi duran malvarlığına dâhil varlıklarla, ham ve yardımcı maddeler ve
iĢletme malzemeleri düzenli olarak ikame ediliyor ve toplam değerleri iĢletme için
ikinci derecede önem taĢıyorsa, değiĢmeyen miktar ve değerle envantere

21. 15
alınırlar; Ģu Ģartla ki, bunların mevcutları miktar, değer ve bileĢim olarak sadece
küçük değiĢikliklere uğramıĢ olsunlar. Ancak, kural olarak üç yılda bir fiziksel
sayım yapılması zorunludur.
Aynı türdeki stok malvarlığı kalemleri, diğer aynı nitelikteki veya yaklaĢık
aynı değerdeki taĢınabilir malvarlığı unsurları ve borçlar ayrı ayrı gruplar hâlinde
toplanabilir ve ortalama ağırlıklı değer ile envantere konulabilir (TTK m.67).
Envanter kısaca iĢletmenin aktif ve pasifini değerleriyle gösteren liste
demektir. Envanter eksiksiz ve doğru değilse iĢletmenin hesapları ve sonuçları
doğru çıkmaz. Ġlk envanter gerçek-doğru değilse bu düzeltilemez. Gerçeği
yansıtmayan bilanço, eksik ve doğru olmayan envanterden baĢlar. Hüküm ayrıca
varlıkların ve borçların teker teker gösterilmesi yani kalemlerde toplama, mahsup
yapmama, konsolide etmeme ilkeleri yanında denetlenebilirlik kuralını da
içermektedir (Karahan, 2012:294).
1.10. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE DEFTER
VE BELGELERİN SAKLANMASI
Defter ve belgeleri saklamakla yükümlü olanlar, esas itibarıyla iĢletme
sahibi gerçek kiĢi tacirler, tüzel kiĢilerde yönetim organı veya yönetim iĢlerinde
yetkili olan kimseler; tüzel kiĢiliği olmayan ticari iĢletme ve teĢekküllerde onları
yönetmeye yetkili olan kimselerdir (Bahtiyar, 2012: 157-158).
Ticari defterlerini, envanterleri, açılıĢ bilançolarını, ara bilançolarını,
finansal tablolarını, yıllık faaliyet raporlarını, topluluk finansal tablolarını ve yıllık
faaliyet raporlarını ve bu belgelerin anlaĢılabilirliğini kolaylaĢtıracak çalıĢma
talimatları ile diğer organizasyon belgelerini, alınan ticari mektupları, gönderilen
ticari mektupların suretlerini, Türk Ticaret Kanunu‟ nun m. 64/1 göre yapılan
kayıtların dayandığı belgeleri, sınıflandırılmıĢ bir Ģekilde saklamakla yükümlüdür.
Ticari mektuplar, bir ticari iĢe iliĢkin tüm yazıĢmalardır.
AçılıĢ ve ara bilançoları, finansal tablolar ve topluluk finansal tabloları hariç
olmak üzere, birinci fıkrada sayılan belgeler, Türkiye Muhasebe Standartları‟ na

22. 16
da uygun olmak kaydıyla, görüntü veya veri taĢıyıcılarda saklanabilirler; ancak
bunun için bazı Ģartlar gereklidir. Bu Ģartlar ise; okunur hâle getirildiklerinde,
alınmıĢ bulunan ticari mektuplar ve defter dayanaklarıyla görsel ve diğer
belgelerle içerik olarak örtüĢmeli, defter ve belge saklama süresi boyunca
kayıtlara her an ulaĢılabilmeli ve uygun bir süre içinde kayıtlar okunabilir hâle
getirilebilmelidir.
Kayıtlar Türk Ticaret Kanunu‟ nun m. 65/4 uyarınca elektronik ortama
alınıyor ise, bilgiler; bilgisayar yerine basılı olarak da saklanabilir. Bu tür
yazdırılmıĢ bilgiler birinci cümleye göre de saklanabilir ve belgeler on yıl
saklanır.
Saklama süresi, ticari defterlere son kaydın yapıldığı, envanterin çıkarıldığı,
ara bilançonun düzenlendiği, yılsonu finansal tablolarının hazırlandığı ve
konsolide finansal tabloların hazırlandığı, ticari yazıĢmaların yapıldığı veya
muhasebe belgelerinin oluĢtuğu takvim yılının bitiĢiyle baĢlar.
Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su
baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama
süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren onbeĢ gün içinde
ticari iĢletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge
verilmesini isteyebilir. Bu dava hasımsız açılır. Mahkeme gerekli gördüğü
delillerin toplanmasını da emredebilir.
Gerçek kiĢi olan tacirin ölümü hâlinde mirasçıları ve ticareti terk etmesi
hâlinde kendisi defter ve kâğıtları birinci fıkra gereğince saklamakla yükümlüdür.
Mirasın resmî tasfiyesi hâlinde veya tüzel kiĢi sona ermiĢse defter ve kâğıtlar
birinci fıkra gereğince on yıl süreyle sulh mahkemesi tarafından saklanır.
Yeni Türk Ticaret Kanunu‟ nda defter ve belgelerin saklanmasında ikili bir
yöntem öngörülmüĢtür. Buna göre; ticari defter ve belgeler fiziki ortamda
saklanabileceği gibi veri taĢıyıcıları kullanılarak da saklanabileceklerdir. Defterler
ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve iĢlemleri saptayan belgelerin dosyalanması
Ģeklinde veya veri taĢıyıcıları aracılığıyla tutulabilir denilmiĢtir.

23. 17
Defterlerin ve gerekli diğer kayıtların elektronik ortamda tutulması
durumunda, bilgilerin saklanma süresince bunlara ulaĢılmasının ve bu süre içinde
bunların her zaman kolaylıkla okunmasının temin edilmiĢ olması Ģarttır (TTK
m.65/4). Hüküm defter tutanlara, kayıtları, olguları ve iĢlemleri içeren ve aynı
zamanda da kanıtlayan belgelerin saklanmasında da ikili seçenek sunmaktadır.
Birincisi fiziki dosyalama ikincisi ise veri taĢıyıcılarının kullanılmasıdır. “veri
taĢıyıcıları” terimi mikrofiĢleri, cdleri, magnetleri ve elektronik ortamı ifade eder.
Hüküm teknik geliĢmeleri dikkate almakta elektronik ortam uygulamalarına
olanak sağlamaktadır (Karahan, 2012: 300). Bunun için öncelikle Türkiye
Muhasebe Standartlarına uygunluğun bir ön Ģart olarak sağlanması gerekir. Bu ön
Ģarta ilaveten ayrıca görüntü veya veri taĢıyıcılarında saklanan defter ve belgelerin
okunur hale getirildiklerinde, alınmıĢ bulunan ticari mektuplar ve defter
dayanaklarıyla görsel ve diğer belgelerle içerik olarak örtüĢmeleri ve saklama
süresi boyunca söz konusu kayıtlara her ana ulaĢılabilecek ve uygun bir süre
içinde bu kayıtların okunabilir hale getirilebilecek niteliği haiz olmaları
gerekmektedir ( Kayıhan ve Yasan, 2012: 163).
1.11. YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’ NA GÖRE TİCARİ
DEFTERLERİN DELİL NİTELİĞİ
Yeni Türk Ticaret Kanunu‟ nda defterlerin kesin delil olarak sahibinin
lehine, aleyhine veya diğer tarafın aleyhine kullanılması durumu ortadan
kaldırılmıĢtır. Bunun yerine 84. Maddenin 2. Bendinde “Hukuk Usulü
Muhakemeleri Kanunu‟ nun, yargılamayı gerektiren davalarda hazırlık iĢlemlerine
iliĢkin hükümleriyle senetlerin ibrazı zorunluluğuna dair olan hükümleri ticari
iĢlerde de uygulanır.” denilmektedir. Hükme göre; ticari uyuĢmazlıklarda hakim
tarafından re‟sen ya da taraflardan birinin istemi üzerine incelenen defterler delil
olarak kabul edilir (Uzelli, 2).

24. 18
2. BÖLÜM
2. VERGİ USUL KANUNU’ NA GÖRE DEFTERLER
2.1. VERGİ USUL KANUNU’ NA GÖRE DEFTER TUTMA
ZORUNLULUĞU
Vergi Usul Kanunu‟ na göre defter tutması gereken mükellefler Ģunlardır;
-Ticaret ve sanat erbabı,
-Ticaret Ģirketleri,
-Ġktisadi kamu müesseseleri,
-Dernek ve vakıflara ait iktisadi iĢletmeler,
-Serbest meslek erbabı,
-Çiftçiler.
Ġktisadi kamu müesseseleriyle dernek ve vakıflara ait iktisadi iĢletmeler defter
tutma bakımından tüccarlarla aynı hükümlere tabidirler. Bir baĢka anlatımla bu
müessese veya iĢletmeler tüccar olarak addedilirler (AktaĢ, 2011).
Vergi usul kanunu hükümlerine göre tutulacak deflerler sınıflandırılarak
aĢağıdaki Ģekilde sıralanabilmektedir.
Bilanço usulünde tutulacak defterler;
- Yevmiye Defteri,
- Defter-i Kebir,
- Envanter Defteri
Diğer tutulabilecek defterler ise ;
-ĠĢletme Hesabı Defteri
-Serbest Meslek Kazanç Defteri

25. 19
-Çiftçi ĠĢletme Defteri
Defter tutmak zorunda olanlar, tuttukları defterleri ve verdikleri belgelerin
örnekleri ile aldıkları belgeleri, ilgili bulundukları yılı izleyen takvim yılından
baĢlayarak beĢ yıl süre ile saklamak zorundadırlar (VUK m.253).
2.2. VERGİ USUL KANUNU’ NA GÖRE DEFTER TUTMAK
ZORUNDA OLMAYANLAR
Vergi Usul Kanunu‟ nun 173'üncü maddesi gereğince aĢağıda yazılı olan
gerçek ve tüzel kiĢiler defter tutmak zorunda değildir.
-Gelir Vergisi Kanunu‟ nun 9'uncu maddesinde sayılan vergiden muaf esnaf ile
aynı kanunun 10'uncu maddesinde sözü edilen ve vergiden muaf küçük çiftçiler.
- Gelir Vergisi Kanunu md. 46, 47, 48, 54, 69 hükümlerine göre kazançları
götürü usulde vergiye tabi ticaret, sanat, meslek erbabı ile götürü gider usulüne tabi
çiftçiler.
- Kurumlar Vergisi Kanunu‟ nun 1 nci maddesinde vergi muafiyeti tanınan
iktisadi kamu müesseseleri.
- Kurumlar Vergisi Kanunu‟ nun 1 nci maddesinde vergi muafiyeti tanınan
dernek ve vakıflara ait iktisadi iĢletmeler.
Yukarıda sayılan gerçek ve tüzel kiĢiler Gelir veya Kurumlar vergisinden muaf
oldukları veya götürü usulde vergiye tabi olduklarından defter tutmayacaklardır.
Ancak, söz konusu gerçek ve tüzel kiĢilerin Gelir veya Kurumlar vergisi dıĢında
herhangi bir vergiye tabi kazançları bulunur ve götürü usulde vergilendirilmezse
vergiden muaf bulunmadıkları bu vergiler için tutulması gereken defterler varsa bu
defterleri tutmak zorundadırlar (Sönmez, 2).

26. 20
Defter tutmak zorunda olmayan mükellefler, almak zorunda oldukları fatura,
gider pusulası, müstahsil makbuzu gibi belgelerini beĢ yıl süre ile saklamak
zorundadırlar ( VUK m.254).
2.3. VERGİ USUL KANUNU’ NA GÖRE TUTULMASI
ZORUNLU DEFTERLER
Defter tutmak zorunda olan gerçek ve tüzel kiĢilerin iĢ ve iĢletmeleri, faaliyet
konuları ve tabi oldukları sınıf itibariyle aĢağıda sayılı defterleri tutarlar.
2.3.1. Yevmiye Defteri
Kayda geçirilmesi gereken muamelelerin tarih sırasıyla ve madde halinde
tertipli olarak yazıldığı defterdir. Yevmiye defteri ciltli ve müteselsil sıra numaralı
olur. Mükellefler isterlerse yevmiye defterlerini müteharrik yapraklı olarak
kullanabilirler (VUK m. 183).
ĠĢlemlerin bilanço üzerindeki etkilerini belirten hesaplara kayıtlardan önce, Bu
kaydın hatalı yapılmasını önleyecek veya hiç değilse hataları en aza indirecek bir
araç olarak yevmiye defterine ihtiyaç vardır. Bu deftere günlük defter de
denilmektedir. (Cemalcılar ve Erdoğan, 2000: 53).
Yevmiye maddelerinde en azından; madde sıra numarası, tarih, borçlu hesap,
alacaklı hesap, tutar, her kaydın dayandığı belgelerin türü ile varsa tarihleri ve
sayılarının yer alması gerekmektedir.
2.3.2. Defteri Kebir
Yevmiye defterine geçirilmiĢ olan muamelelerin buradan alınarak usulüne
uygun olarak hesaplara dağıtıldığı ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplandığı
defterdir (VUK m. 184).

27. 21
Varlık veya kaynak kalemindeki artıĢ veya azalıĢları görebilmek için yevmiye
defterindeki bilgileri niteliklerine göre gösterecek ilgili hesap cetveli olan defter
defteri kebir diğer adıyla büyük defterdir. (Çaldağ ve Ayanoğlu, 2002: 67).
Defteri kebir kayıtlarında bulunması gereken özellikler ise Ģunlardır; tarih,
yevmiye defteri madde sıra numarası, tutar, toplu hesaplarda yardımcı nihai
hesapların isimleri.
2.3.3. Envanter Defteri
Envanter defterine iĢe baĢlama tarihinde ve müteakip her hesap döneminin
sonunda çıkarılan envanter ve bilançolar kaydolunur. Envanter Defteri ciltli ve
sayfaları müteselsil sıra numaralı olur (VUK m. 185).
ĠĢletmelerde hesap dönemi on iki ayı geçemez. Vergi Usul Kanunu‟ nun ilgili
hükümleri saklı kalmak kaydıyla envanter, düzenli bir iĢletme faaliyetinin akıĢına
uygun düĢen süre içinde ve her halükarda hesap döneminin sonundan itibaren üç ay
içinde çıkarılır ve deftere kaydedilir.
2.3.4. İşletme Hesabı Defteri
Ġkinci sınıf tüccarlar ĠĢletme Hesabı Defteri tutarlar. ĠĢletme Hesabı Defteri ile
ilgili usul ve esaslar Vergi Usul Kanunu‟ nun 194. maddesinde açıklanmıĢtır. Buna
göre;
ĠĢletme hesabının sol tarafını gider, sağ tarafını hasılat kısmı teĢkil eder.
Gayrimenkuller ve tesisat gibi amortismana tabi olan kıymetler iĢletme hesabına
intikal ettirilmez. Ģu kadar ki, 189'uncu maddeye göre amortisman kaydı tutulmak
Ģartıyla bu kıymetler üzerinden her yıl ayrılan amortismanlar gider kaydolunabilir.
Gider ve hasılat kayıtlarının en az, sıra numarası, kayıt tarihi, muamelenin nev'i, ve
meblağ içermesi gerekir.

28. 22
2.3.5. Serbest Meslek Kazanç Defteri
Serbest Meslek erbabı, bir serbest meslek kazanç defteri tutar. Hekimler
diledikleri takdirde serbest meslek kazanç defterine kaydı gereken malumatı protokol
defterinde göstermek kaydıyla ayrıca serbest meslek kazanç defteri tutmayabilirler
(VUK m. 210).
Noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanların ve borsa acenteleri serbest
meslek erbabı sayılmalarına karĢılık bunlar serbest meslek kazanç defteri tutmazlar.
Bunların tutmuĢ oldukları resmi defterleri serbest meslek kazanç defteri yerine geçer
(VUK m. 212).
2.3.6. Çiftçi İşletme Defteri
Gelir Vergisi Kanunu‟ nun 53'üncü maddesinde belirlenen yıllık satıĢ hasılatı
tutarının üzerinde satıĢ hasılatı bulunan çiftçilerin hasılatlarının ve aynı kanunla
belirlenen giderlerinin kaydedildiği bir Çiftçi ĠĢletme Defteri tutmaları mecburidir.
Çiftçilerin Bilanço esasına göre defter tutmaları konusunda Vergi Usul Kanunu‟ nda
bir düzenleme yapılmadığından defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler dilerse
bilanço esasına göre de defter tutabilirler.
2.4. VERGİ USUL KANUNU’ NDA YER ALAN DİĞER
DEFTERLER
2.4.1. İmalat Defteri
Birinci sınıf tüccarlardan yani bilanço esasına göre defter tutan sınai
müesseseler ayrıca imalat defteri tutarlar. Birinci sınıf tüccarlardan devamlı olarak
imalat iĢi yapan ve sınai müessese niteliğinde bulunan mükelleflerin bu defteri
tutması gerekir. Ġmalat tabirinden ne anlaĢılması gerektiği veya imalat tabirinin
tarihine iliĢkin Vergi Usul Kanunu‟ nda herhangi bir açıklama yapılmamıĢtır.
Ġmalat defterine, yazılı emtianın giriĢ ve çıkıĢ hareketleri, emtianın cinsi ve
miktarı itibariyle ve tarih sırasıyla yazılır. Satın alınan ve müĢteri tarafından imalat

29. 23
yapılmak üzere tevdi olunan her nevi iptidai ve ham maddeler, baĢlıca yardımcı
malzeme (Doğrudan doğruya imal ile ilgili yakıtlar gibi), bu maddelerden imalata
sarf olunan veya aynen satılanlar, imal edilen mamul maddeler, teslim edilen mamul
maddeler kaydedilir. Teslimden maksat, Gider Vergileri Kanunu‟ na göre bu
mahiyette olan iĢlemlerdir. Yarı mamuller teslim edildiği takdirde, bunlar tam mamul
hükmüne girer.
Ġmalat artıkları ve tali maddeler de imalat defterine geçirilir. Ancak bunlardan
imal esnasında miktarlarının tespitine imkan ve lüzum olmayanlar yalnız teslim
sırasında kayıtlarda gösterilir (VUK m.197). Bu tanımlamalar doğrultusunda devamlı
olarak imalat yapan sınai müesseselerin Ġmalat Defteri tutmaları gerekmektedir.
Ġmalat defterindeki kayıtlan ihtiva edecek Ģekilde sınai muhasebe tutanlar Maliye
Bakanlığı‟ ndan izin almak Ģartıyla imalat defteri tutmazlar (VUK m. 203).
2.4.2. Kombine İmalat Defteri
Vergi Usul Kanunu‟ nun 198. maddesinde kombine imalatın tanımı yapılmıĢ,
buna göre; hammaddeden tam mamul vücuda getirilinceye kadar geçen müstakil
imalat safhalarında ayrı ayrı emtia mahiyetini arz eden maddeler elde edildiği ve bu
imal iĢleri birbirine bağlanarak aynı teĢebbüs dahilinde yapıldığı takdirde kombine
imalat yapılmıĢ olur. Ġplik-dokuma, yağ-sabun, kereste- mobilya, un-makarna
iliĢkilerinde olduğu gibi.
Yukarıdaki tanımlama doğrultusunda bilanço esasına göre defter tutan sınai
kuruluĢların kombine imalat defteri tutmaları gerekir.
2.4.3. Bitim İşleri Defteri
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlardan boyama, basma, yazma, tasarlama, apre,
cilalama gibi ücretle yapılan bitim iĢleriyle uğraĢanlar bitim iĢleri defteri tutarlar. Bu
deftere müĢterilerden alınan ve iĢlendikten sonra geri verilen emtianın cinsi ve
miktarı tarih sırasıyla yazılır (VUK m. 200).

30. 24
2.4.4. Ambar Defteri
Vergi Usul Kanunu‟ nun 209'uncu maddesine göre depo ve ardiye çalıĢtıranlar
ile nakliye ambarı iĢletenler birinci ve ikinci sınıf tüccar olarak tutacakları
defterlerden baĢka ambar defteri tutarlar. Ambar defterinin tutulmasına iliĢkin usul
ve esaslar söz konusu maddede açıklanmıĢtır.
Bu deftere en azından yapılacak kayıtlar; malın ambara giriĢ tarihi, malın cinsi
(malın cinsi belli değilse sadece balya, kasa, sandık gibi ambalaj nevinin
kaydedilmesiyle iktifa edilir), malın miktarı (ticari teamüle göre parça, sandık veya
sıklet), malın kimin tarafından tevdi edildiği, malın nereye ve kime gönderildiği,
alınan nakliye ücreti tutarı.
Kendi iĢlerinin icabı olarak yukarıdaki malumatı ihtiva edecek Ģekilde defter
tutanlar ayrıca ambar defteri tutmazlar.
2.4.5. Yabancı Nakliyat Kurumlarının Hasılat Defteri
Dar mükellefiyet esasına göre vergiye tabi olan yabancı ulaĢtırma kurumları
veya bunların Türkiye'deki temsilcisi durumunda bulunan Ģube veya acenteleri bir
hasılat defteri tutmak zorundadırlar. Bu madde gereğince hasılat defteri tutan yabancı
nakliyat kurumları bu iĢleri için ayrıca muhasebe defteri tutmaya mecbur değildirler
(VUK m. 207).
2.4.6. Damga Vergisi Defteri
Vergi Usul Kanunu‟ nda tutulması zorunlu defterler arasında sayılmayan,
ancak aynı kanunun mükerrer 25‟ inci ve 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu‟ nun 29'
uncu maddesinin Maliye ve Gümrük Bakanlığı‟ na tanıdığı yetkiye istinaden, damga
vergisini makbuz mukabili ödemek zorunda olan kuruluĢlar ile anonim Ģirketler
makbuz karĢılığı veya istihkaktan kesinti suretiyle ödemelerine iliĢkin olarak Damga
Vergisi Defteri adı altında özel bir defter tutmalarını zorunlu kılınmıĢtır.

31. 25
2.5. VERGİ USUL KANUNU’ NDA YER ALAN BELGELER
2.5.1. Fatura
Vergi Usul Kanunu‟ nun temel belgelerinden biridir. Vergi Usul Kanunu
m.229‟ a göre fatura, satılan mal veya yapılan iĢ karĢılığında müĢterinin borçlandığı
tutarı göstermek üzere malı satan ya da iĢi yapan tüccar tarafından müĢterisine
verilen ticari belgedir. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ve ticari kazancı basit Ģekilde
tespit edilenler ile defter tutan çiftçiler fatura vermek zorundadır. Bunlar; birinci ve
ikinci sınıf tüccarlara, serbest meslek erbabına, kazançları basit usulde tespit olunan
tüccarlara, defter tutan çiftçilere ve vergiden muaf esnafa sattıkları mal veya
yaptıkları iĢler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak zorundadır (
VUK m. 232).
Faturanın, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç yedi
gün içinde düzenlenmesi gerekir. Fatura bu süre içinde düzenlenmediği takdirde hiç
düzenlenmemiĢ sayılır ( VUK m. 231/5).
2.5.2. Perakende Satış Belgeleri
Fatura düzenlemek zorunda olan mükellefler, fatura almak zorunda olmayan
kiĢilere sattıkları mal veya yaptıkları iĢ bedelinin belirli bir rakamı aĢmaması halinde
düzenledikleri belgedir. Fakat eğer müĢteri fatura isterse fatura düzenlemek
gerekmektedir. Perakende satıĢ belgeleri; perakende satıĢ fiĢi, ödeme kaydedici
cihaz fiĢi, yolcu taĢıma biletleri… ( VUK m. 232,233).
2.5.3. Gider Pusulası
Vergi Usul Kanunu‟ nun 234 üncü maddesi ile birinci ve ikinci sınıf tüccarlar,
kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek
erbabı ve çiftçilerin; vergiden muaf esnaftan yapacakları mal ve hizmet alımları
ile birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eĢyalarını satan kimselerden satın aldıkları
mallar için gider pusulası düzenlemesi öngörülmüĢtür. Maliye Bakanlığı, Vergi Usul
Kanunu‟ nun mükerrer 257. maddesinin verdiği yetkiyi kullanarak gider pusulasının

32. 26
kullanım alanını yayımladığı çeĢitli tebliğlerle geniĢletmiĢtir (Kıvanç ve Poyraz,
2010: 1).
2.5.4. Müstahsil Makbuzu
Defter tutan çiftçilerin veya toptancıların, defter tutmayan çiftçilerden satın
aldıkları ürünler karĢılığında düzenledikleri ticari belgeye müstahsil makbuzu denir.
Çiftçiye imzalatılan belgenin kopyası iĢletmecide, aslı ise çiftçide kalır. Ülkemizdeki
küçük çiftçiler ürünlerini sattıklarında Ģirketlerden bu belgeleri alarak yaptıkları satıĢı
belgelemiĢ olurlar.
2.5.5. Serbest Meslek Makbuzu
Serbest meslek erbabı (doktor, avukat ve mali müĢavir gibi), mesleki
faaliyetlerine iliĢkin her türlü tahsilat karĢılığında serbest meslek makbuzu
düzenlemek zorundadır (VUK m. 236-237).
2.5.6. Ücret Bordrosu
ĠĢverenler, çalıĢanlara her ay ödedikleri ücretler için ücret bordrosu hazırlamak
zorundadır. Gelir vergisinden muaf olan ücretler ile diğer ücretler üzerinden
vergilendirilen hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için bordro düzenlenmez
(VUK m.238).
2.5.7. Sevk İrsaliyesi
Mal hareketlerini takip edebilmek amacıyla, malların bir yerden diğer yere
taĢınması halinde sevk irsaliyesi düzenlenir. Sevk irsaliyesinde, fiyat ve bedel
dıĢında, faturada yer alması gereken bilgiler mevcuttur (VUK m.230).
2.5.8. Taşıma İrsaliyesi
TaĢıma irsaliyesi, ücret karĢılığında eĢya taĢıyan gerçek ve tüzel kiĢiler
tarafından kullanılır (VUK m.240).

33. 27
2.5.9. Yolcu Listesi
ġehirlerarası yolcu taĢımalarında yolcu taĢıma bileti kesenler tarafından
düzenlenir (VUK m.240).
2.5.10. Günlük Müşteri Listesi
Otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerleri odalar, bölmeler ve yatak
planlarına uygun olarak müteselsil seri ve sıra numaralı günlük müĢteri listesi
düzenler ve iĢletmede bulundururlar (VUK m.240).
Sayılan belgelerin dıĢında, Vergi Usul Kanunu‟ nun (mük. m.257) verdiği
yetkiye dayanılarak Maliye Bakanlığı‟ nca bazı belgeler düzenlenmesi zorunlu
belgeler kapsamına alınmıĢtır. Bu belgeler, ambar tesellüm fiĢi, adisyon, reçeteler,
adisyon tipi perakende satıĢ fiĢi, irsaliye faturası ve döviz alım belgesi olarak
sıralanabilir.
2.6. VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN ENVANTER
UYGULAMASI
Vergi Usul Kanunu‟ nda envanter çıkarma ile kastedilen, bilanço günündeki
mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle
kesin bir Ģekilde ve müfredatlı olarak tespit etmek olarak belirlenmiĢtir.
ĠĢlemlerin ticari teamüle göre tartılması, sayılması ve ölçülmesi mutat olmayan
malların değerleri tahminen tespit olunur denilmiĢtir ve mevcutlar, alacaklar ve
borçlar iĢletmeye dahil iktisadi kıymetleri ifade eder (VUK m.186).

34. 28
2.7. VERGİ USUL KANUNU’ NA GÖRE TASDİK EDİLECEK
DEFTERLERİN TASDİK ZAMANLARI
Vergi Usul Kanunu‟ nun 220‟nci maddesi doğrultusunda aĢağıda yazılı
defterlerin usulüne uygun bir Ģekilde tasdik ettirilmesi zorunludur.
- Yevmiye ve envanter defterleri,
- ĠĢletme defteri,
- Çiftçi iĢletme defteri,
- Ġmalat ve Ġstihsal Vergisi defterleri; (Basit Ġstihsal Vergisi defteri
dahil),
- Nakliyat Vergisi defteri,
- Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri,
- Serbest meslek kazanç defteri,
Tasdik iĢlemi defter tutma zorunda olan mükellefler için bir zorunluluktur.
Tasdik iĢlemi, mükelleflerin bu defterlere daha sonra ilave yapma, bazı sayfaları
yırtma, silme, yerine yenilerini koyma, kayıtları vergi ziyaına neden olabilecek
biçimde değiĢtirme imkanını ortadan kaldırmaktadır ( Öner, 2012: 74).
Defterlerin tasdik zamanları Ģu Ģekildedir:
- Öteden beri iĢe devam etmekte olanlar, defterlerin kullanılacağı yıldan
önce gelen son ayda ( Aralık ),
- Defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler, hesap döneminin ilk
ayı içinde ( Ocak),
- Yeni iĢe baĢlayan, sınıf değiĢtiren veya yeni bir mükellefiyete girenler
iĢe baĢlama, sınıf değiĢtirme veya yeni mükellefiyete girme tarihinden önce,

35. 29
- Vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden baĢlayarak on
gün içinde, defterlerini tasdik ettirmek zorundadırlar (VUK m. 221-222).
2.8. VERGİ USUL KANUNU’ NA GÖRE DEFTERLERİN
SAKLANMASI
Vergi Usul Kanunu‟ na göre defter ve belgeler 5 yıl süreyle saklanır ve vergi
kanunları prensip olarak 5 yıllık zamanaĢımı süresi geçtikten sonra yasal defterleri
saklama ve ibraz sorumluluğu sona ermekte, vergi incelemesi yapılamamaktadır.
Ancak bu prensibin istisnaları da bulunmaktadır.
BeĢ yıllık sürenin dolmasına rağmen bazı durumlarda defter ve belgeleri
saklama süresi devam etmekte, incelenmek üzere talep edilmesi halinde incelemeye
ibraz edilmesi gerekmektedir. Aksi halde mükellefler cezai yükümlülükle
karĢılaĢacaktır. BeĢ yıllık yasal defter ve belgeleri saklama süresinin baĢlıca
istisnaları; yıllara sair inĢaat ve onarım iĢleri, geçmiĢ yıl zararları, amortisman
giderleri, yatırım indirimi, kurumların tasfiyesi, kurum stopajı ( Kürk, 2010).

36. 30
3. BÖLÜM
3. TÜRK TİCARET KANUNU VE VERGİ USUL KANUNU
AÇISINDAN DEFTERLERİN KARŞILAŞTIRILMASI
3.1. TÜRK TİCARET KANUNU VE VERGİ USUL KANUNU’
NUN DEFTER TUTMA BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI
Türk Ticaret Kanunu‟ na göre defterler, defter tutmakla yükümlü olan her
tacirin ticari defterlerinde, ticari iĢlemleriyle ilgili ticari iĢletmesinin iktisadi ve mali
durumunu borç ve alacak iliĢkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen
sonuçları, açıkça görülebilir bir Ģekilde ortaya koymak amacıyla tutulmaktadır. Yani
Türk Ticaret Kanunu‟ na göre defter tutulmasındaki esas amaç, iĢletmenin ticari
iĢlemlerini kontrol etmesi ve ilgili kiĢilere iĢletme ile ilgili objektif bilgiler
sunulmasıdır.
Vergi Usul Kanunu‟ na göre defter tutulmasındaki amaç ise; defter tutma
mükellefinin vergi ile ilgili servet, sermaye ve hesap durumuna tespit etmek, vergi ile
ilgili faaliyet ve hesap sonuçlarını belirlemek, vergi konusu iĢlemleri tespit etmek,
mükellefin vergi karĢısındaki durumunu hesap üzerinden kontrol ederek incelemek
ve mükellefin hesap ve kayıtlarının yardımıyla üçüncü Ģahısların vergi karĢısındaki
durumlarını kontrol etmek ve incelemek gibi hedeflerle defter tutulduğu
görülmektedir. Yani Vergi Usul Kanunu‟ na göre defter tutulma amacı, mükelleflerin
mali durumlarının belirlenmesi ve vergilendirilmesi iĢlemlerinin yapılmasıdır.
3.2. TÜRK TİCARET KANUNU VE VERGİ USUL KANUNU
AÇISINDAN DEFTERLERİN TUTULMA ŞEKİLLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI
Türk Ticaret Kanunu defterlerin ve gerekli diğer kayıtların Türkçe
tutulacağından bahsetmiĢ iken Vergi Usul Kanunu ise defterlerin Türkçe tutulması
gerektiğini belirtmiĢ olmakla kalmamıĢ ayrıca Türkçe kayıt olması Ģartıyla yabancı
dilden bir kayda da izin verileceği düzenlenmiĢtir.

37. 31
Türk Ticaret Kanunu‟nda defterlerin tutuluĢu aĢamasında kısaltmalar,
rakamlar, harfler ve semboller kullanılmasına izin verilmekte ve bunların
anlamlarının anlaĢılır Ģekillerde olması gerektiği belirtilmiĢtir. Vergi Usul Kanunu‟
na göre kısaltmalar, rakamlar, harfler ve sembollerin kullanılması konusunda bir
ifadeye rastlanmamaktadır.
Türk Ticaret Kanunu‟ nda bir yazım veya kaydın, anlaĢılamayacak Ģekilde
çizilip değiĢtirilemeyeceği, iĢlemin kayıt sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı
anlaĢılmayacak Ģekilde yapılamayacağı belirtilmiĢtir. Vergi Usul Kanunu‟ na göre,
yanlıĢ kayıtların ancak muhasebe ilkeleri göz önünde bulundurulup
değiĢtirilebileceği, kayıtlar arasına satır çizilmeksizin boĢ bırakılamayacağı,
atlanamayacağı, ciltli defterlerde defter sayfaları ciltten koparılamayacağı, tasdikli ve
sıralı yapraklarda yazıların sırasının değiĢtirilemeyeceği ve bunların yırtılıp ortadan
kaldırılamayacağı yer almıĢtır.
Ortak olarak her iki kanunda da deftere yazımlar ve diğer gerekli kayıtların
zamanında kaydedilmesi gerektiği yer almaktadır. Ayrıca, Türk Ticaret Kanunu‟ nda
defterler ve diğer gerekli kayıtların, dosyalanma, veri taĢıyıcıları ve elektronik ortam
aracılığıyla saklanmasına izin verilmiĢtir. Vergi Usul Kanunu‟nda defterlere
kayıtlatın mürekkeple ya da bilgisayarla yapılacağı yer almıĢtır.
Türk Ticaret Kanunu‟ nda yılsonu finansal tablolarının Türkçe ve Türk Lirası
ile düzenlenmesi gerekmektedir. Vergi Usul Kanunu‟ nda ise Türk parası
kullanılması gerekmekte ve uluslararası verilerin kullanılacağı, defterlerin hesap
döneminde tutulması gerektiği görülmektedir.
3.3. TÜRK TİCARET KANUNU VE VERGİ USUL KANUNU’ NA
GÖRE DEFTER TASDİK DURUMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu defterlerin açılıĢ ve kapanıĢ
tasdiklerine göre benzer ve farklı kurallar getirmiĢtir. Ġki kanun arasında ki uygulama
iliĢkisi Ģu Ģekildedir;

38. 32
- Yevmiye Defteri
TTK‟ ya göre; ( AçılıĢ Tasdiki + KapanıĢ Tasdiki )
VUK‟a göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
- Defteri Kebir
TTK‟ya göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
- Envanter Defteri
TTK‟ya göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
VUK‟a göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
- Pay Defteri
TTK‟ya göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
( Yeterli sayfası varsa tasdik yok )
- Yönetim Kurulu Karar Defteri
TTK‟ya göre; ( AçılıĢ Tasdiki + KapanıĢ Tasdiki )
- Müdürler Kurulu Karar Defteri
TTK‟ya göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
- Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri
TTK‟ya göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
( Yeterli sayfası varsa tasdik yok )
- ĠĢletme Defteri
VUK‟a göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
- Serbest Meslek Kazanç Defteri
VUK‟a göre; ( AçılıĢ Tasdiki + - )
Yukarıda görüldüğü gibi;
Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu açısından yevmiye defteri ve
envanter defterinde açılıĢ tasdiki varken; kapanıĢ tasdiki Türk Ticaret Kanunu‟ na
göre yevmiye defterinde vardır. Defteri kebir, pay defteri, müdürler kurulu defteri,
ve genel kurul toplantı ve müzakere defterinde Türk Ticaret Kanunu‟ na göre
açılıĢ tasdiki gereklidir. Yönetim kurulu karar defterine Türk Ticaret Kanunu‟ na
göre açılıĢ ve kapanıĢ tasdiki yapılır. ĠĢletme ve serbest meslek kazanç defteri ise
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre açılıĢ tasdikine tabidir

39. 33
3.4. TÜRK TİCARET KANUNU VE VERGİ USUL KANUNU
AÇISINDAN DEFTERLERİN SAKLANMA SÜRELERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI
Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu‟ nda ticari defterlerin saklama
sürelerinin belirlenmesi farklı nedenlerden kaynaklanmaktadır ve bu nedenle iki
kanun arasında ticari defterlerin saklanma süresine hakkında ayrılık vardır.
Türk Ticaret Kanunu‟ nda kağıt ve belgelerin kayıt tarihlerinden itibaren on yıl
zamanaĢımı süresi öngörülmüĢken Vergi Usul Kanunu ise ilgili bulundukları yılı
takip eden takvim yılından baĢlayarak beĢ yıllık bir saklama süresi belirlemiĢtir.
3.5. TÜRK TİCARET KANUNU VE VERGİ USUL KANUNU’ NA
GÖRE DEFTERLERİN TASDİK ETTİRİLMEMESİ DURUMUNUN
SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
Türk Ticaret Kanunu‟ nda ticari defterlerin açılıĢ ve kapanıĢ onaylarını
yaptırmayanlar dört bin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır Ģeklinde bir
ifadeye rastlarken, Vergi Usul Kanunu‟ nda ise tasdik ettirilmesi gereken
defterlerden herhangi birisinin, tasdik iĢleminin, süresinin sonundan baĢlayarak bir
ay içinde yaptırılmamıĢ olması ikinci derece usulsüzlük cezasını, tasdik iĢleminin
yaptırılmamıĢ olması birinci derece usulsüzlük cezası nedenidir.

40. 34
SONUÇ
Türk Ticaret Kanunu ile Vergi Usul Kanunu arasında defter tutma ile ilgili
ortak hükümler bulunmaktadır fakat aralarında bazı farklılıklar da mevcuttur. Defter
tutulacağı zaman yapılması gereken; kullanıcının faaliyetlerine uygun defterlerin
neler olduğunu belirlemesi ve bu defterlerin onayları konusunda Türk Ticaret
Kanunu ile Vergi Usul Kanunu arasındaki farklı hükümler dikkate alarak, her iki
kanuna uygun Ģekilde hareket etmesidir.
Yalnız bir kanunu dikkate alarak yapılan iĢlemler diğer kanuna göre uygun
düĢmeyebilir. Bu gibi nedenleri göz önünde bulundurup hem Vergi Usul Kanunu
hem de Türk Ticaret Kanunu hükümlerinin gerektirdiği iĢlemleri yaparak tutulan
defterler kullanıcılarını cezalardan korumuĢ olacaktır. Vergi Usul Kanunu ve Türk
Ticaret Kanunu arasında defter tutma, defterlerin tasdiki ve defterlerin kayıt düzeni
ile ilgili farklılıkların ortadan kaldırılması kullanıcıları daha pratik uygulamalarla
karĢı karĢıya getirebilecektir.
Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu‟ nun ticari defterler tutmadaki
amaç farklılıklarından dolayı Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu
hükümlerini baz alarak defter düzenlenmesi defter tutulması konusunda önemli
görülmektedir.

41. 35
KAYNAKÇA
Arkan, Sabih (2011). Ticari ĠĢletme Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku AraĢtırma
Enstitüsü, Türkiye ĠĢ Bankası Vakfı, Ankara.
Ayhan, Rıza, Özdamar, Mehmet ve Çağlar, Hayrettin (2011). Ticari ĠĢletme
Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara.
Bahtiyar, Mehmet (2012).Ticari ĠĢletme Hukuku, Beta Yayıncılık, Ġstanbul.
Bilgili, Fatih ve Demirkapı, Ertan (2012). Ticari ĠĢletme Hukuku, Dora Yayıncılık,
Bursa.
Bozer, Ali ve Göle Celal (2011). Ticari ĠĢletme Hukuku, Ticari ĠĢletme Hukuku,
Banka ve Ticaret Hukuku AraĢtırma Enstitüsü, Türkiye ĠĢ Bankası Vakfı,
Ankara.
Cemalcılar, Özgül ve Erdoğan, Nurten, Genel Muhasebe, Beta Yayıncılık, 2000
s.53.
Çaldağ, Yurdakul ve Ayanoğlu, Yıldız ( 2002). Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi
Ankara.
Kayıhan, ġaban ve Yasan, Mustafa (2012). Ticari ĠĢletme Hukuku, Seçkin
Yayıncılık, Ankara.
Karahan, Sami (2012). Ticari ĠĢletme Hukuku, Mimoza Yayıncılık.
Öner, Erdoğan (2012). Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, Seçkin Yayıncılık,
Ankara.

42. 36
AktaĢ, Mehmet Ali ve AktaĢ, Alkım (2011). ĠĢletmelerde Zorunlu Defterler ve
Tasdik,Web:http://www.alomaliye.com/2011/mehmetali_aktas_isletmelerde_z
orun lu_de fterler.htm adresinden 18 Nisan 2013‟te alınmıĢtır.
AktaĢ, Mehmet Ali (2012). Yasal Defterler, Web:http://www.alomaliye.
com/2012/mehmet -ali-aktas-yasal-defterler-soru-cevap.htm adresinden 04
Mayıs 2013‟te alınmıĢtır..
Ġnanç, Mustafa (2011). Yeni Türk Ticaret Kanunu‟nda Ticari Defter Tutma,
Envanter, Değerleme, Saklama ve Ġbraz Yükümlülüğü, Mali Çözüm s.105.
Kıvanç, H.Hakan ve Poyraz, Emre (2010). Gider Pusulasının Düzenlenmesini
Gerektiren Haller ve Özellik Arz Eden Hususlar, Web:http://www.alomaliye
.com/2010/hakan_kivanc_gider_pusulasi.htm adresinden 15 Nisan 2013‟te
alınmıĢtır.
Kürk, MemiĢ (2010). Mükelleflerin Yasal Defter ve Belgelerini Saklama Süresi ve
Ġstisnaları, Mali Çözüm s.98.
Sönmez, Ülkü (1991). Vergi Hukuku Açısından Defter Tutma, Mali Çözüm sayı 7 .
Uzelli, Cenk; Yeni TTK Açısından Defterler, Web:http://www.dengeymm.
com.tr/userfiles/File/yeni%20turk%20ticaret%20kanunu%20acisindan%20deft
erler_cenk%20uzelli.pdf adresinden 17 Nisan 2013‟te alınmıĢtır.
Ticari Defterlere ĠliĢkin Tebliğ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye
Bakanlığı, (2012) .
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu.
6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu.

43. 37