Το stroop effect στην γνωστική ψυχολογία

1. ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Π.Μ.Σ ΔΥΝΗΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΜΑΘΗΜΑ:ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 1
“H μελέτη των παρεμβολών (interferences) μεταξύ
αντικρουόμενων (conflict) ερεθισμάτων (Stroop
effect)”
Μπλέτσος Κωνσταντίνος
Yπ.Καθηγήτρια : Σαμαρτζή Σταυρούλα

2. Αντιληπτική προσδιοριστική τάση
Αντίληψη στην Ψυχολογία ονομάζεται ο τρόπος με τον
●
οποίο σημασιοδοτούνται οι εμπειρίες που
προσλαμβάνουν οι αισθήσεις μας. Σαμαρτζή (1998).
Η αντιληπτική προσδιοριστική τάση αφορά την εστίαση
●
της αντίληψης μας ώστε να είμαστε έτοιμοι να
αντιληφθούμε ορισμένα μόνο πράγματα και όχι άλλα
μεταξύ του συνόλου των πληροφοριών που μας
βομβαρδίζουν. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η
αντιληψή μας αφορά την αντιληπτική προδιάθεση,
προκατάληψη και ετοιμότητα να αντιληφθούμε ορισμένα
χαρακτηριστικά του ερεθίσματος. (ο.π ,σελ 8).

3. Η αντιληπτική προσδιοριστική τάση
Δημιουργείται ή επηρεάζεται από:
Προσδοκίες .Μελέτες αμφίσημων μορφών.
(Bruner & Martin, 1955).
Kίνητρα και συναισθήματα .Πειράματα με
ανθρώπους που είχαν στερηθεί την
τροφή.Sanford (1936).
Αξίες και στάσεις. Πειράματα για τις ρατσιστικές
τάσεις .Αllport (1954).
Πολιτισμικό περιβάλλον.

4. Τι είναι η προσοχή
Ο James (1860) ήταν από τους πρώτους που ασχολήθηκε με το
●
ερώτημα quot;τί γίνεται όταν προσπαθούμε να προσέξουμε δύο πράγματα
συγχρόνωςquot;, χρησιμοποιώντας ως μέθοδο την ενδοσκόπηση.
Έρευνες με έργα ανίχνευσης σημάτων (Mackworth,1950) έδειξαν δύο
●
χαρακτηριστικά φαινόμενα, α) την αναστολή (απόσβεση) : η
αντίδραση των υποκειμένων έφθινε διότι δεν ενισχυόταν από την
γνώση των αποτελεσμάτων και β) την πτώση της διέγερσης του
οργανισμού : μελετήθηκε με τους ρυθμούς άλφα που είναι ενδεικτικοί
ενός υψηλού επιπέδου διέγερσης. Σύμφωνα με το μοντέλο των
Yerkes& Dodson, η σχέση μεταξύ διέγερσης και επίδοσης
παρουσιάζεται ως καμπύλη αντεστραμμένου U . Σαμαρτζή (1998:14)

5.  Η προσοχή ειναι κατάσταση της συνείδησης (state of
arousal). Moray (1969)
 Υπάρχει μιά περιορισμένη διαθεσιμότητα προσοχής για τις
γνωστικές διαδικασίες.Posner &Snyder (1975), Sniffin &
Snyder (1977)
 Η Επιλεκτική προσοχή αφορά την επικέντρωση σε ένα
ερέθισμα και ο αποκλεισμός των άλλων .H επικέντρωση
είναι αποτέλεσμα των φυσικών χαρακτηριστικών του
ερεθίσματος. Πειράματα διχωτικής ακοής. Cherry (1953)
 H θεωρία του φίλτρου (Broadbent,1958) ,υποστηρίζει ότι οι
πληροφορίες φιλτράρονται μεταξύ βραχύχρονης και
μακρόχρονης μνήμης.
 Μοντέλα περιορισμένης ικανότητας της προσοχής. Bordow
(1971),Kahneman (1972).

6. Παρεμβολές μεταξύ αντικρουόμενων
ερεθισμάτων. Η μελέτη πριν τον Stroop
Catell (1886) Differencial practice Τα αντικείμενα και τα χρώματα χρειάζονται
περισσότερο χρόνο για να ονοματιστούν σε σχέση με τις λέξεις. Αυτό
οφείλεται στο ότι οι συσχετίσεις μεταξύ της ιδέας και του ονόματος είναι πολύ
πιο συχνές στα γράμματα και τις λέξεις και επομένως έχουν
αυτοματοποιηθεί, ενώ για τα χρώματα χρειάζεται η εθελοντική (voluntaries)
προσπάθεια.
Αυτή η διχοτόμηση του Catell σε σχέση με τις διαδικασίες της
αυτοματοποίησης-εθελοντικής προσπάθειας, επηρέασε ένα πλήθος
μεταγενέστερων Ψυχολόγων (James,1890 ;Posner &Snyder ,1975 ;
Schneider&Shiffrin,1977).
O Brown (1915) προέβλεψε ότι η ονομασία του χρώματος θα επωφελούνταν
περισσότερο από την εξάσκηση ,σε σχέση με την ανάγνωση της λέξης κι
αυτό γιατί η πρώτη είναι μια διαδικασία που δεν εξασκείται συχνά. Στις
πειραματικές του όμως δοκιμασίες βρήκε ότι ο χρόνος που απαιτήθηκε για
τις δυο διαδικασίες παρέμεινε ίδιος. Συμφωνα με τον Βrown η θεωρία της
διαφορετικής εξάσκησης (differencial practice) του Catell (1886) δεν ισχύει.
O Stroop (1935) ήταν ο πρώτος που επέτυχε να μελετήσει ταυτόχρονα τα
δύο ερεθίσματα (χρώμα-λέξη) δείχνοντας ενδιαφέρον στη μελέτη
ερεθισμάτων τα οποία δρουν ανταγωνιστικά προκαλώντας διενέξεις
(conflicts) στο αντιληπτικό σύστημα.

8. Μελέτες της επίδρασης σειριακών οπτικών αντιδράσεων
Πείραμα 2 : Naming colour test (NC)
Σκοπός
Η μελέτη της αλληλοεπίδρασης των δυο ερεθισμάτων και συγκεκριμένα:α) Η παρεμβολή του κάθε
ερεθίσματος (λέξης-χρώματος) στη προσπάθεια να ονομάσουμε το αντίθετο του, β) Ποια επίδραση
μπορεί να έχει η εξάσκηση στις παρατηρούμενες παρεμβολές.
Μέθοδος και υλικό
• Πέντε χρωματιστές κάρτες και οι αντίστοιχες λέξεις, σύμφωνες με το υπόδειγμα Woodworth-Wells
colorsheet ,με γραμματοσειρά 14pt,Franklin .Για τις πειραματικές συνθήκες κάθε χρώμα παρουσιάζεται 2
φορές σε κάθε κελί και σε κάθε λίστα σε μια 10Χ10 κάρτα ερεθισμάτων. Κάθε λέξη παρουσιάζεται δυο
φορές σε κάθε γραμμή εξίσου συχνά για κάθε ένα από τα άλλα τέσσερα χρώματα. Kάθε ερέθισμα
παρουσιάζεται και αντιστρόφως σε μια δεύτερη κάρτα. Στην ομάδα ελέγχου η κάρτες ήταν ίδιες με την
διαφορά ότι ήταν εκτυπωμένες με μαύρο μελάνι. Tα τεστ ονομάζονται quot;Reading color names where the
color of the print and the word are differentquot; (RCNd); and quot;Reading color names printed in blackquot;
(RCNb).Διεξάγονται τρία πειράματα.
•Στο πρώτο πείραμα εξετάζεται η επίδραση των διαφορετικών χρωμάτων στην ανάγνωση των λέξεων .Το
πειραματικό έργο αφορά την ανάγνωση των λέξεων από τα υποκείμενα
•Στο δεύτερο πείραμα μεταβάλλεται η γραμματοσειρά σε 24pt και χρησιμοποιούνται συμπαγή
τετράγωνα αντί για λέξεις. Σε αυτό το πείραμα τα υποκείμενα πρέπει να ονομάσουν φωναχτά το χρώμα
με το οποίο έχουν
•Στο τρίτο πείραμα ερευνάται η εξάσκηση ως μεταβλητή μείωσης της επίδρασης της λέξης στην ονομασία
του χρώματος.

9. The Stroop Color-Word
Interference Test
To πειραματικό υπόδειγμα προέρχεται από τον C.M.MacLeod (1986)

10. Υποκείμενα και διαδικασία
Εκατό φοιτητές (88 μεταπτυχιακοί φοιτητές 29 άνδρες και 59 γυναίκες καθώς
και 2 προπτυχιακές φοιτήτριες) προσφέρθηκαν ως υποκείμενα. Κάθε
υποκείμενο διάβασε δύο φύλλα (τις δυο φόρμες) από κάθε test. Tα μισά
υποκείμενα με τη σειρά NC,NCWd,NCWd,NC και τα υπόλοιπα μισά με τη
σειρά ΝCWd,NC,NC,NCWd κι αυτό έγινε για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο τα
αποτελέσματα να οφείλονται στη σειρά παρουσίασης των ερεθισμάτων. Όλα
τα υποκείμενα καθόταν δίπλα στο παράθυρο ώστε να έχουν καλό ηλιακό
φωτισμό από την αριστερή πλευρά τους. Όλα τα υποκείμενα έδειξαν να
καταβάλουν προσπάθεια για την επίτευξη του στόχου. Στα υποκείμενα
χορηγήθηκε ένα sample test 10 λέξεων με σκοπό να κατανοήσουν την
διαδικασία. Οι οδηγίες ήταν να ονομάσουν φωναχτά το χρώμα ,όσο πιο
γρήγορα μπορούσαν ,και να διορθώσουν τα λάθη τους τη στιγμή που τα
αντιλαμβάνονται. Εάν κάποιο λάθος διέφευγε της προσοχής του υποκειμένου
ο πειραματιστής του το υπενθύμιζε μόλις ολοκλήρωνε το φύλλο και ο χρόνος
προστήθεντο στο συνολικό χρόνο επιτέλεσης του έργου. Το πείραμα
ξεκινούσε με την οδηγία « Έτοιμοι ,πάμε..» όταν και ξεκινούσε η
χρονομέτρηση των υποκειμένων.

11. Αποτελέσματα

13. Αποτελέσματα
• Οι μέσοι χρόνοι για τις 100 απαντήσεις αυξήθηκαν από
63,3 sec σε 110,3 sec ,η μια αύξηση 74% (Oι Μ.Ο για τα
δύο test είναι 61,9 και 110,4 sec). Η τυπική απόκλιση
αυξήθηκε κατά προσέγγιση με παρόμοιο ρυθμό από
10,8 σε 18,8.Η διαφορά των 47 sec είναι 2,5 μονάδες
τυπικής απόκλισης από το NCDw test ,ή 4,35 μονάδες
από το NC test. H ανάλυση δείχνει ότι το 99% των
υποκειμένων είχαν στο NCWd πιο αργές αποκρίσεις
από το Μέσο όρο στο NC test.
• Oι μέσοι όροι των δύο φύλων στο NCDw test δείχνουν
μια διαφορά 3.6 sec ,η οποία είναι μόνο 1,6 πάνω από
το τυπικό σφάλμα ,αλλά στο ΝC test παρατηρήθηκαν
διαφορές 8,2 sec οι οποίες είναι 5,17 φορές πάνω από
αναμενόμενο σφάλμα. Αυτή η διαφορά στα δύο φύλα
,με τις γυναίκες να είναι πιο γρήγορες στην ονομασία
χρωμάτων ,είναι ένα εύρημα που συμφωνεί με αυτά
άλλων ερευνητών (Ligon ,1932) και αποδίδεται εν πολύς
στην εξοικείωση που έχουν οι γυναίκες στο να
ονοματίζουν χρώματα εξαιτίας της μεγαλύτερης

14. Συμπεράσματα
Η επίδραση του παρεμβαλλόμενου λεκτικού
ερεθίσματος (λέξης) στην ονομασία του
χρώματος προκάλεσε μια επιβράδυνση 47 sec ή
74,3% του μέσου χρόνου που απαιτήθηκε για
την ονομασία της λέξης όταν η παρεμβαλλόμενη
μεταβλητή ήταν το χρώμα .Η επίδραση του
χρώματος στην ονομασία των λέξεων ήταν
στατιστικά μη σημαντική .
Τα αποτέλεσμα οφείλονται στην εξοικείωση
που προκαλείται από την εκπαίδευση στην
χρήση των σχετικών μηχανισμών και βάση της
εκπαίδευσης δύναται σε κάποιο βαθμό και να
μεταβληθούν. (Πείραμα 3)
Η εκπαίδευση μειώνει την επίδραση του
παρεμβαλλόμενου λεκτικού ερεθίσματος δίχως
όμως να την εκμηδενίζει.
Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων
αποδίδονται κι αυτές στους διαφορετικούς
τρόπους εκπαίδευσης τους.

15. Ποια είναι τα πορίσματα από την
μελέτη του φαινομένου Stroop
 Η ικανότητα ορισμένων ερεθισμάτων να
διαφεύγουν των μηχανισμών ελέγχου.
 Η περιορισμένη ικανότητα των ατόμων για
επιλεκτική προσοχή.
 Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της προσοχής,
«Τα άτομα είναι ικανά να αγνοούν ορισμένα
χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος ,ενώ κάποια
άλλα όχι». (Dyer,1973 ; McLeod,1989).

16. H ταχύτητα της επεξεργασίας
Η λέξη φτάνει πιο γρήγορα στο τελικό στάδιο της
διαδικασίας (response) σε σχέση με το χρώμα. Εάν
η λέξη βρεθεί σε σύγκρουση με το χρώμα ,η ορθή
απάντηση θα προκύψει εφόσον το υποκείμενο
αντιπαρέλθει τον επηρεασμό από το ανταγωνιστικό
ερέθισμα. Κάτι τέτοιο όμως έχει το ανάλογο κόστος
στην αύξηση του χρόνου απόκρισης.
Επειδή η πληροφορία για το χρώμα φτάνει στο
τελικό στάδιο της διαδικασίας μετά την λέξη ,δεν
έχει καμία επίδραση στην ανάγνωση της λέξης

17. Η έρευνα από το 1935 και
εντεύθεν
 H βιβλιογραφία είναι τεράστια με
περισσότερα �