Deleńk M., Alojs Andritzki – wo ćerpjenju z Chrystusom

Wielcy Ludzie Wileńszczyzny 2

Alojs Andritzki – wo ćerpjenju z Chrystusom

MĚRĆIN DELEŃK1

ZAWOD

„Přez swój swjaty křiž sy cyły swět wumóžił”, steji na křižu, kiž bu 1984 postajeny na
wjeršku nasypa Kukowskeho hrodźišća2, njedaloko klóštra Marijina hwězda3. Hrónĉko je
wuwzate z primicneho swjećatka Alojsa Andritzkeho4. Na tutym měšniku je so wěrnosć
Skřižowaneho zwoprawdźiła, zo ćerpjeć za druhich wjedźe do wumóženja. Dwanaće
měsacow bě křiž po katólskich łužiskoserbskich5 wosadach putnikował6. Młodostnym bě wón
dowěrjeny, młodostni jón z toho ĉasa hladaja7. Dwojaki bě cil tehdyšeho putnikowanja.
Sprěnja pokazowaše wón na wurjadne Swjate lěto 19838, z tym měješe modlitwu swjateho
wótca mjez łužiskimi Serbami9 doraznje podpěrować, a zdruha bě wón zjawnje widźomna
próstwa katólskeje łužiskoserbskeje młodźiny wo zbóžnoprajenje kapłana Alojsa
Andrickeho10, 1943 zahinjeneho w Dachawje, kotraž bu wot ĉasa zakónĉenja wójny hižo
wjacore razy ertnje a pisomnje sformulowana. Próstwa wo zbóžnoprajenje namaka skónĉnje
wusłyšenje: Swjatki póndźelu lěta 2011 13. junija, bu w Drježdźanach před biskopskej
katedralu11, 68 lět po swojej martrarskej smjerći, při městnje swojeho něhdyšeho
skutkowanja, kapłan Alojs Andritzki zbóžnoprajeny12. Předležacy nastawk chce ĉitarjej w
prěnim kroku sposrědkować dohlad do biografije tutoho wulce zajimaweho młodeho měšnika
a w dalšich třoch krokach předstajić, na zakładźe wot njeho napisanych listow, jeho refleksije
na temu ćerpjenje z Chrystusom, jako pokućenje, wuwuĉowanje a wuĉisćenje13.

1
Měšnik Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa, diplom teologije (Philosophisch-Theologisches Studium
Erfurt, 1992), Licencjat cyrkwineho prawa (Westfälische Wilhemsuniversität Münster 1995), farar serbskeje
dekanatneje młodźiny Budyskeho dekanata Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa (z lěta 1998) a zdobom
kapłan za serbskorěĉnych wěriwych biskopstwa Zhorjelc w Kulowje, biskopstwo Zhorjelc (z lěta 2003).
2
Initiator toho bě Michał Nawka, farar w Ralbicach, tehdy dušepastyr łužiskoserbskeje młodźiny a kapłan w
Chrósćicach.
3
Na arealu Kukowskeho hrodźišća je dźesać lět pozdźišo, 1994, nastał kubłanski a woĉerstwjenski dom
dekanatneje łužiskoserbskeje młodźiny a dźěćiny.
4
Eksistuja wjacore wašnja pisanja jeho předmjena a mjena. Tež Alojs sam je swoje mjeno wšelako pisał (Alojs,
Alois, Aloys; Andricki abo Andritzki). Biskop Joachim Reinelt, biskop Drježdźansko-Mišnjanski wot 1988-
2012, je tohodla w lěće 2010 postajił, zo ma so jeho předmjeno serbsce, jeho swójbne mjeno pak němsce pisać,
potajkim tak, kaž tu podate.
5
Wuraz „łužiskoserbski” słuži k rozeznawanju wot Južnych Serbow a k wopisanju wobydleneho teritorija.
Serbja we Łužicy mjenuja so sami stajnje Serbja. Němcy pisaja Sorben, prjedy Wenden.
6
Mjena hospodowacych wosadow su do drjewa křiža zadypane. Tuĉasnje křiž znowa po serbskich wosadach
putnikuje, jako widźomne znamjo dźaka za zbóžnoprajenje.
7
Znowa, jako smědźachmy we Łužicy w lěće 2004, wot sedmeho na wosmy september, hospodować křiž
swětoweho zetkanja młodźiny, přihotujo so na swětowe zetkanje młodźiny 2005 w Kölnje, su młodostni našich
wosadow zapřijeli a dožiwili rozmach, kiž wot putnikowaceho swjateho křiža wuchadźa.
8
Tehdy wobydlerjam NDR, haĉ na jara małe wuwzaća, njebě móžno, so na swjatoćnosćach w Romje wobdźělić.
9
Łužiscy Serbja su móliĉki, awtochtony, słowjanski lud, kotryž hižo z ĉasa wutworjenja statow srjedźneje
Europy, potajkim najpozdźišo wot wosmeho lětstotka sem, pod němskim knjejstwom we Łužicy sydli. Dźensa
liĉi so z něhdźe 60.000 přisłušnikami. Z nich je něhdźe 12.000 katólskich.
10
Hakle 1998 zahaji biskop Joachim Reinelt informatiwny proces k zbóžnoprajenju a skónĉnje zapoda w Romje
próstwu wo zbóžnoprajenje.
11
Dwórska cyrkej w Drježdźanach – Swjateje Trojicy – je z lěta 1980 katedrala Drježdźansko-Mišnjanskeho
biskopstwa. W tym lěće so biskopske sydło z Budyšina do Drježdźan přeměstni.
12
Zbóžnoprajensku swjatoćnosć nawjedowaše kardinal Angelo Amato z Roma.
13
Přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 36.
1


ŽIWJENJOBĚH

Alojs bě so 2. julija 1914 w Radworju pola Budyšina narodźił. Jeho mać, Madlena
Andriccyna, rodźena Cyžec, a jeho nan, wuĉer Jan Andricki, měještaj šěsć dźěći, dwě holcy a
štyrjoch hólcow. Alojs chodźeše štyri lěta na ludowu šulu w Radworju a dale na Katólsku
wyšu natwarjacu šulu w Budyšinje. W lěće 1934 wón maturowaše, z wuznamjenjenjom.
Studij filozofije a teologije absolwowaše Alojs wot 1934 do 1938 w Paderbornje14. Dalše lěto
wopyta měšniski seminar Mišnjanskeho biskopstwa w Smochćicach 15 pola Budyšina. Dnja
30. julija 1939 wuswjeći biskop Petrus Legge Alojsa Andrickeho w Tachantskej cyrkwi w
Budyšinje na měšnika. Swoju primicu swjećeše nowoměšnik 6. awgusta samsneho lěta w
domjacym Radworju. Prěnje a zdobom jeniĉke kapłanske městno bu jemu dowěrjene při
něhdyšej Dwórskej cyrkwi w Drježdźanach16. Hižo bórze, w januaru 1941, tehdyši mócnarjo
agilneho młodeho měšnika Alojsa zajachu. Wón přińdźe do přepytowanskeje jatby. Jemu
wumjetowachu šamałe nadpady na stat a wustawu. Drje bu wón 15. awgusta 1941 z
přepytowanskeje jatby pušćeny, tola hnydom zaso zajaty a w oktobrje samneho lěta do
koncentraciskeho lěhwa Dachau zawlećeny. Tam wón kónc lěta 1942 ćežko na tyfus schori a
bu 3. februara 1943 morjeny. Popjelnica z powostankami zamordowaneho bu 15. apryla 1943
na Starym katólskim kěrchowje w Drježdźanach pochowana. Dnja 5. februara 2011 bu wona,
přihotujo zbóžnoprajenje, do grufty biskopskeje katedrale přenjesena. Dźensa ma wona swoje
městno we wołtarju lěweje pódlanskeje łódźe tuteje cyrkwje, na wołtarju Drježdźanskich
martrajow17. Prašeš-li so we Łužicy za Alojsom Andritzkim budźe kóždy wo nim prajić móc,
zo je był zahority a wjesoły sportowc, sympatiski młody měšnik. Něhdyši sobujaty
Andritzkeho, pater Maurus Münch OSB, rozprawja wo tutej stronce Alojsa takle: „Hdyž bě so
Alojs wjeĉor na nóc přihotował přińdźe na rukomaj chodźo do spanskeje rumnosće. Z
někotrymi saltami dósta so wón lochce na swoje spanske městno w třećej etaži. Prjedy haĉ sej
wusnychmy so husto jeho pryzlow dla z wutroby smějachmy. Jónu, jako swjećachmy w bloku
měšnikow silwester, bě Alojs ze swojimi saltami a akrobatiskimi wukonami clou wjeĉora”18.

ALOJSOWE LISTY

Z ĉasa Alojsoweje jatby su nam zdźeržane nimale wšitke jeho listy. Listy su w originalnej rěĉi
publikowane, němsce19. Alojsowa maćerna rěĉ, łužiska serbšćina20, bě w słowje, pismje a
spěwje wot Nationalsocialistow zakazana. Łužiskoserbske knihi, ĉasopisy a nowiny buchu
zniĉene. Alojs je z jatby, tak bě přikazane, samo staršimaj a swójbnym dyrbjał němsce pisać,
kaž su tež woni dyrbjeli němĉinu nałožować, chcychu-li z nim, z kotrymž do toho nihdy
němsce rěĉeli njejsu, kontakt wudźeržować. Wothladajo přikazow je pak Alojs tola do teksta

14
Tež jeho bratřa, potajkim wšitcy štyrjo Andrickec hólcy, studowachu teologiju na měšnistwo. Gerat a Alfons
studowaštaj za Jesuitow, Jan a Alojs za Mišnjanske biskopstwo. Alfons měšnisku swjećiznu njedožiwi, wón jako
wojak we wójnje padny.
15
Jako so 1921 Mišnjanske biskopstwo znowazałoži nasta w něhdyšim Smochćanskim ryćerkuble měšniski
seminar. Do toho bě wukubłanje měšniskich kandidatow w Praze zaměstnjene.
16
Drje njebě w Drježdźanach žaneje katólskeje łužiskoserbskeje wosady, dokelž pak běchu mnozy młodźi
Serbja w Drježdźanach na słužbje hromadźeše Alojs jich w Dwórskej cyrkwi k Božim słužbam. Wo tym
rozprawjeja dźensa hišće žiwi tehdyši młodostni, kaž 92lětna Marja Wróblec z Hózka.
17
Dnja 24. awgusta 1942 bu pjeć muži pólskeje narodnosće na Mnichowskim naměsće w Drježdźanach
wotprawjenych. Lěta 1999 buchu woni wot bamža Jana Pawoła II. (1978-2005) zbóžnoprajeni.
18
M. MÜNCH, «Der Kaplan», 5.
19
Přir. S. DELAN (Hrsg.), Alojs Andritzki. Briefe, Radibor 2011 (ISBN 978-80-7323219-1).
20
Łužiska serbšćina słuša kaž pólšćina k zapodosłowjanskim rěĉam. Rozeznawamy dwoje spisowne
łužiskoserbske rěĉe: hornjołužisku serbšćinu a delnjołužisku serbšćinu. Alojs Andritzki je hornjołužiski Serb.
2


druhdy zapletł łužiskoserbske wurazy21, abo ludowy spěw22, abo je ze swojimi formulacijemi
pokazał, hdźe ma swoje korjenje23. Spoĉatnje, haĉ do meje 1942, je listy samo najhušćišo z
łužiskoserbskej wariantu swojeho předmjena podpisał Alojs, potom je nimale bjezwuzaĉnje
podpisał, kaž je w křćeńskej knize zapisany Aloys, při ĉimž wuhladamy wyše pismika „y” w
rukopisach druhdy dypk, kaž zo by so tule wo tróšku znjezbožene „j” jednało24. Serbski pisać
su jatemu móhli zakazać, pisomne rozmyslowanja wo wěrje nic. Alojsa Andritzkoweho listy z
jatby su nam dźensa nic jenož dopokaz zwjazanosće ze swojim ludom25, łužiskoserbskim,
zapołožiłoj staj Alojsej wěru wšak łužiskoserbsce rěĉacy staršej, ale jeho listy su nam wosebje
pomnik jeho njepowalnje kruteje wěry do Chrystusa a jeho podatosće do wole Božeje, kotruž
wón tež adresatam swojich listow poruĉuje26, kotrejež dla wšak bu wón jako zbóžnoprajany
nam za přikład daty. Jara rjenje wuchadźa swójska a poruĉena podatosć z jeho lista swakej
Maksej z dnja 20. septembra 1942 w kotrymž pisa: „Er [der Apostel und Evangelist Matthäus
– Awt.] ist dem Rufe des Gottes Sohnes 'Folge mir' sofort ohne Zagen von der Arbeitstätte
gefolgt. Was für ein Vertrauen und Glauben! Laßt uns diesen Geist in uns tragen, dann wird
alles Schwere zu ertragen sein, weil wir ja wissen, daß wir beim Herrn gut stehen”27. Runje
tute jeho nastajenje Alojsa wuznamjenja, sĉini jeho wěrneho swědka za Chrystusa, zo w ĉasu
najwjetšeje wosobinskeje nuzy, wšitko z widom na Knjeza samoho hódnoći. Tež fakt, zo
Alojs swoje zajeće wobžaruje jako poćežowanje sobubratram při Dwórskej cyrkwi, pokaza
jeho pokornosć. Hižo w prěnim lisće Alojsa, pisaneho z přepytowanskeje jatby, wusłyšimy
wěste zamołwjenje, wusměrjene na swojich duchownych sobubratrow w Drježdźanach,
wjetšeho poćežowanja nadawkow dla, kotrež běchu poprawom jemu přirjadowane;
aktiwnemu sobudźěłu nětk pak zadźěłanemu28. Z tajkim zmyslenjom zetkamy so wobstajnje.
Wone wuwjercholi samo do toho, zo namjetuje Alojs probstej Wilhelmej Beierej (1889-
1945), swojemu předstajenemu při Dwórskej cyrkwi, wosobinske wěcy nětk jateho (swoje
wěcy potajkim), hdyž je trjeba, zrumować, zo ma za druhich dosć městna29.

POKUĆENJE

Haĉrunjež Alojs Andritzki za ĉas jatby w swojich listach prěnjotnje wosebje aktualne ĉasy
(swjedźenje) cyrkwinskeho lěta rozwažuje, jewi so tola hižo zahe runje mysl njewinowaće
ćerpjaceho tež jako na sebje poćahowane rozestajenje z dóńtom Skřižowaneho, kotrež wjedźe
jako pokućenje k wosobinskemu swjatosćenju. Tak piše wón:

Heiligkeit bedeutet die ganze Hingabe unseres Willens an den Willen Gottes. <…> wo der
eigene Wille ausgeschaltet wird und man in Lagen und Umstände hineingeführt wird, die
einen persönlich gar nicht erwünscht sind, da beginnt erst eigentlich so recht die Einfügung
des eigenen Willens an einen Höheren. <…> Aber bloße Einordnung, vielleicht noch mit
Widerwillen erfüllt, ist nicht Heiligkeit. Zur Heiligkeit gehört der eigene freie und bejahende

21
W lisće z dnja 4. apryla 1942 jewi so napřikład wuraz kmótra, němski by měło rěkać Patin; přir. S. DELAN,
Alojs Andritzki, 84. W lisće z dnja 6. decembra 1942 pisa wón Jurij, němski by měło rěkać Georg; přir. S.
DELAN, Alojs Andritzki, 153.
22
„Und sehe ich die Vögel ziehen”. Tule cituje wón woblubowany łužiskoserbski ludowy spěw „Ha widźu-li
ptaĉata ćahnyć”; přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 116.
23
„Mundart der Heimat”; Přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 131. .
24
Publikowane su 75 listow a jedyn fragment lista. Jedyn z listow scyła njeje podpisany (14.11.1942), jónu steji
jeno A. (30./31.05.1942), jónu steji Aois, 35 króĉ wuhladamy podpismo Alojs, w zbytnych listach steji Aloys.
25
Tuto pokazuje so wosebje na tym, kak so Alojs wšón ĉas za přiwuznych zajimuje a kak zas a zaso spomina na
dožiwjenja w Marijanskim hnadownym měsće Łužiskich Serbow, Róžeńće.
26
27
S. DELAN, Alojs Andritzki, 122.
28
Přirunaj: List z dnja 8. februara 1941; přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 7. Hlej tež List z dnja 24. Januara 1942;
přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 75.
29
3


Wille, der dem Willen des Höheren zugetan ist und das vor allem dann, wenn auch damit Leid
und Entsagung verbunden ist. Nun, mir ist ja hier Gelegenheit geboten, diesen Weg der
Heiligkeit zu gehen. Ich will ihn gehen so froh und freudig, als es mir nur möglich ist, denn es
gilt ja mit Gott eins zu werden30.

Dale ĉitamy: „Das Leid läutert und erlöst den Menschen von allen Fehlern und Schwächen,
und gebe es Gott, dass es so an mir geschehe”31. Hišće w samsnym měsacu wón formuluje:

Christus trägt das Kreuz für die Kirche, da können wir als seine Freunde nicht müßig zusehen
– sondern mittragen. Simon v. Cyrene durfte damals wirklich handgreiflich das Kreuz dem
Herrn tragen helfen, ihm wurde es ungefragt aufgebürdet – da half kein Sträuben – und er trug
es! Nun mir ist es ähnlich ergangen. Die Natur, der Freiheitsdrang will aufbäumen, aber schon
lastet die Schwere des Kreuzes auf der Schulter. So will ich es tragen, da ich doch sehe, dass
ich nur Freundschaftsdienst erfüllen darf. So wird es mir leichter, ja man wird froh. Man trägt
es ja nicht allein – Christus trägt es mit. Da braucht man nicht zu verzagen. Ich habe Mut es zu
tragen bis auf Golgotha – alles mit Christus auskosten. <…> alles vermögen wir in der Kraft
dessen, der uns führt!32.

Tak wjedźe Alojs sebje, adresatow swojich listow a tež dźensnišeho ĉitarja tutych listow do
płódneho rozmyslowanja wo wusměrjenju a cilu křesćanskeho žiwjenja. Směmy zjeć, Alojs
wě tež ćerpjenja njewinowaće jateho pokućejo za druhich we wěrje njesć.

WUWUĈOWANJE

Posłownje pisa Alojs dnja 14. meje 1941: „Ihr würdet euch wundern, wenn ihr sehen würdet,
wie trotz der Traurigkeit, die wie eine dunkle Wolke über einen kommt – dann auch wieder
schwindet – die Freude nicht verstirbt: schon der Gedanke: daß man nicht umsonst – sondern
mit Christus zur Sühne, als Buße, als Läuterung, als Unterweisung leidet, macht das Leid zur
Freude”33. Tajkele mysle wjedu ĉitarja k wobdźiwowanju duchowneje zrałosće młodeho
kapłana. Samo, zo da Alojs w swojich formulacijach zaćuwać ból34, ju pak prěnjotnje nic na
sebje poćahuje35, byrnjež wón swoju wulku žadosć za swobodu wospjet jasnje narěĉał36, ale
předewšěm zas a zaso z widom na Chrystusa formuluje, kiž je za druhich ćerpjeł37 a kotrehož
naslědować rěka so wuwuĉować dać38, faszinuje. Na dnju swojich 27. tych narodnin, 2. julija
1941, pisa Alojs z přepytowanskeje jatby tole:

Heute am Feste des kostbaren Blutes unseres Herrn sehe ich das Ölbergbild 'Christus im Gebet
knieend empfängt den Boten seines Vaters' den Engel mit Kelch! Trotz des Blutschweißes und
Todespeinen ergreift er den Trunk des Vaters, der ihm durch alle Qualen zur Kraft und
Herrlichkeit führt. Und Christus fordert uns auf dasselbe zu tun. Denn die Erfüllung des
Willens des Vaters ist ja seine größte Verherrlichung, die wir Menschen ihm darbringen

30
S. DELAN, Alojs Andritzki, 16-17.
31
32
33
34
35
Jeho posledni list, jědnaće dnjow do smjerće pisany, twori tu drje wěste wuwzaće, hdyž fomuluje: „Herzlichen
Dank für den lieben Brief der Martha. Man ist wirklich erfeut über den frischen Ton, der in ihm lebt. So kann ich
eben von hier nicht schreiben” (S. DELAN, Alojs Andritzki, 165). Byrnjež da z tym jasnje spóznać, zo jeho
połoženje jeho mócnje trapi, rozumja adresaća tohole lista tež tónle list wěsće jako list nadźije, wšako wón piše:
„seid versichert, ich habe nun schon Guten genug – bin satt und schickt mir viel weniger” (S. DELAN, Alojs
Andritzki, 165).
36
Přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 121.145.
37
Přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 144-145.
38
4


können. Aber damit wir den Kelch des himmlischen Vaters froh ergreifen nach dem Vorbild
Christi, so hat sich Christus selbst mit uns vereinigt, hat mit uns 'Blutsbruderschaft'
geschlossen39.

Žane słowo wo narodninach, za to reelne zhladowanje na tuchwilnu situaciju. Haĉ je zaĉuwał,
zo dawno njeje hišće kónc swojeje bědy, zo budźe tutón keluch pić haĉ do dna? W lisće z dnja
15. nowembra 1941, potajkim hižo z Dachau, ĉitamy:

Dank sei Gott, daß, mir Gott auch die notwendigen Kräfte und Gelegenheiten zur Bewährung
bietet. Wie ich schon oft gesagt, soll diese Zeit nicht unnütz an mir vorübergegangen sein: gilt
doch mein Streben, alles so gut wie nur möglich zu erfüllen, und gerade hier in der Zeit meiner
Bewährung. Dazu soll mir das Gebet und die Sakramente Kraft und Segen Gottes spenden –
nicht zuletzt von Euch mir erfleht – nicht aber nur mir, sondern Segen und Kraft soll
hinausströmen unseren Lieben im Feld40.

Bratrej Janej pisa wón dnja 13. awgusta 1942: „Der Herr wird wohl alles uns Boshaftes und
Sündhaftes verziehen haben – er läßt ja nicht umsonst diese Bußzeit uns durchkosten”41.
Něšto prjedy, 17. meje samsneho lěta, wón formuluje: „die Zeit der Prüfungen ist kein Zufall:
es ist der Wille des Vaters. Hier liegt unsere Lebensaufgabe, unser apostolisches Wirken,
unsere Seelsorge. Darum erfüllt Ihr Lieben zu Hause Eure Pflicht, wie auch wir <…>”42. Z
tutych jeho linkow jasnje wuĉitamy, z Chrystusom ćerpjeć rěka za Alojsa přez wuwuĉowanje
zrawić.

WUĈISĆENJE

Mjez w Dachawje interněrowanymi duchownymi njebě rozdźěla jeno po pochadźe, ale tež po
wěrywuznaću. W januaru lěta 1943, krótko před swojej smjerću, tematizuje Alojs modlenje
wo zjednoćenje we wěrje43. Samo w swojim poslednim lisće wón na to hišće spomina44.
Zajimawe, zo jasnje zapřija do tuteje modlitwy wuchod, potajkim ortodoksiju 45. Byrnjež so
mnozy ewangelscy bratřa katólskim pozicijam zbližili, kaž Alojs pisa46, ma Jězusowe přeće,
zo bychu wšitcy jedni byli (přir. Jan 17,20-23), so modlo dowěrić Bohu a zwoprawdźenje
woĉakować wot hnady Ducha Swjateho. Alojs piše: „Viele evangelische Brüder sind schon
auf dem Wege zur Einheit, wenn sie das deutsche Brevier hier beten, die heilige Beichte üben
und ähnlichen Dingen sich hingeben. Aber die Hauptarbeit wird das Gebet und vor allem das
Gnadenwehen des Hl. Geistes leisten müssen. Das erkennt man immer wieder aus den
Gesprächen mit den anderen”47. Tute Alojsowe rozwažowanja dopokazaja jeho wurjadny
wuznam jako přikład we wěrje, kotremuž je hišće w ekstremnym wosobinskim połoženju
wažne, samo w najsurowišim jastwje, jara ćežko chory, zo tež aktualne prašenja křesćanstwa
so přez ćerpjenja wuĉisćene na dobro Chrystusa a jeho cyrkwje rozrisaja. Ĉitar praša so,
zwotkel bjerje tónle młody kapłan duchownu cyrobu za tak zasadne wuwjedźenja. Pytajo za
w nim zapołoženymi žórłami jeho agilneje zwjazanosće z Chrystusom storĉimy na jemu
wosebje lube městno, Róžant. Nic jenož, zo wón tute łužiskoserbske hnadowne městno
ĉesćowanja swjateje Marije husto naspomni, ale wosebje, kak wón powšitkownje wo swjatej

39
40
41
42
43
Listy z dnja 17., 18. a 23. januara 1943; přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 162-165.
44
45
Přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 162. Hlej tež aktualne rozmołwy mjez katólskej a prawosławnej cyrkwju.
46
47
5


Mariji a wo Róžeńće pisa, da nam w Róžeńće widźeć jeho duchownu kolebku48. W lisće z
dnja 30. apryla 1941 ĉitamy:

Jetzt der Mai; <…> da gedenken wir der lieben Königsmutter, der starken und doch so
zartfühlenden himmlischen Frau. Ihr zu Ehren bringen wir die schönsten der Frühlingsblumen.
Auch ich bin dabei, wohl jetzt nicht mit sichtbaren, aber dafür mit innigerer Hingabe
darbietend mit geistlichen Blumen. Vor allem die beiden der Geduld und Liebe will ich
aufopfern. Sie wird sie aufnehmen, ja wird mir helfen, diese Blumen mehr und mehr zu
veredeln. Sie kennt ja unsere Schwierigkeiten: Sie hat das irdische Tal der Tränen zur genüge
gekostet49.

Połdra lěta pozdźišo, 11.10.1942, zdźěli Alojs:

Rosenthal hat aber für uns auch noch einen höheren Sinn – es ist unser aller Heimatort, da dort
die himmlische Mutter ihre Wohnstatt aufgeschlagen hat. Und heute zum Feste der
Mutterschaft der heiligen Gottesmutter Maria ist es ganz selbstverständlich, daß die Gedanken
dahin zu Ihr eilen. Sie ist ja unsere Mutter, … Dann und wann hört man ein Aveglöcklein
läuten – ja da braucht man nur die Augen zu schließen, das Jetzt zu vergessen – und man ist zu
Hause, fühlt sich geborgen. Das bewirkt der Glaube, die Geborgenheit bei der Mutter aller
Gläubigen – und so übersteht man alle schweren Stunden, ja, man wird froh wegen der
Hoffnung und der künftigen Erfüllung50.

Jako Radworĉan ma Alojs ze wšeho spoĉatka nutrny poćah k swjatej Mariji51; jako łužiski
Serb je mnohe putnikowanja k Maćeri na Lipje dožiwił; jako duchowny wuznaje so w
najwšelakorišich formach modlitwow dowěry a próstwy a wě „Přiĉinu našeje radosće”52 wo
zastupnistwo prosyć tež za to, zo by so přez ćerpjenje wuĉisćenje dariło.

ZJEĆE – ALOJSOWE ZAWOSTAJENSTWO

Ĉitarjej Alojsowych listow napadnje, zo mamy tu měšnika před sobu, kotryž rozumi swoje
powołanje tež hišće jako jaty, potajkim sam pod wulkim poćežowanjom stejacy, jako byće za
druhich. Z jeho linkow wuĉitamy zas a zaso, kak so wón wo to prócuje, zo bychu adresaća
jeho listow pokojenje a skrućenje nazhonili, potajkim nadźiju njezhubili, a nic ćerpjeć dyrbjeli
přez słowa, kotrež wón jim pisa. Samo małe wolóženja, kotrež so jatym dowola, napřikład
jako smědźa skónĉnje pakĉiki z jědźu dóstawać, wužije wón k pisanju wulkotnych wobrazow:
„Jetzt da wir die Pakete empfangen dürfen und meine lieben Eltern und Verwandten mir
kräftige Lebensmittel schicken werden, da werde ich ja aufblühen wie eine Zeder am
Libanon”53. Dźensnišemu ĉitarjej Alojsowych listow z jatby su wšak znate historiske fakty a
wón wě wo jara bjezwuhladnym dóńće jateho, kiž druhdy jenož złaha póznać da, zo jemu
lochko njeje54. Ĉim bóle wobdźiwuje ĉitar njesebićne wašnje pisarja. Alojs formuluje, zo chce
so w ĉasu ćežow a ćerpjenjow wopokazać jako wěrny swědk Chrystusa, kotryž wobsteji, hdyž
Bóh jemu k tomu trěbnu móc a přiležnosć dari55. Z Alojsa Andritzkowych listow zhonimy,

48
Přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 31.116.126-127.136.
49
50
51
Radworska wosada ĉesćuje Božu mać jako Kralownu róžowca a swjeći jeje swjedźenje na wosebje pyšne
wašnje.
52
Alojs cituje takle: „Die Mutter Gottes, Maienkönigin: Ursache unserer Freude” (S. DELAN, Alojs Andritzki,
36). Z tym, zo njewužiwa artikel „Du”, da wón jasnje spóznać, zo poćahuje so tu na serbsku werziju Loretskeje
litanije.
53
54
Přirunaj: List z dnja 15. nowembra 1941; přir. S. DELAN, Alojs Andritzki, 65-65.
55
6


štó a kotre městnosće jemu něšto woznamjenjeja. Zwjetša pisa wón wo swojich přiwuznych,
wo swojim kapłanskim městnje a swojich tamnišich nadawkach, wo putniskim měsće Róžant
a blišej domiznje. Jeho hišće žiwa sotra Martha Hantušowa, bydlaca w Radworju, wě wo tym
powědać, kak je Alojs na dompuć husto so přez Róžant podał a kak je tam w modlitwje so
Maćeri Božej dowěrił, a hdyž bě so zapozdźił, tak je před zamknjenymi cyrkwinskimi durjemi
na schodźe kleĉo so róžowc modlił. Róžant bě jemu domizna56. Tróšku zadźiwa, zo ani
Paderborn, ani Smochćicy, městni na kotrychž bě dóstał swoje teologiske kubłanje, w
rozmyslowanjach jateho rólu njehraja. Alojs wuprosy sej tak husto kaž bě jemu móžno móc
sakramentow, znowa pak nic jenož za sebje, ale wosebje za druhich, w konkretnym padźe za
tych, kotřiž su we wójnje, za swojich doma a za wšitkich, za kotrychž ma jako kapłan nadawk
so starosćić57. Dokelž wě wo swojich njedostatkach a swojej słabosći, Alojs swoje ćerpjenje
jako ćerpjenje k pokućenju, wuĉišćenju a wuwuĉowanju přiwza.

BIBLIOGRAFIJA

DELAN S. (Hrsg.), Alojs Andritzki. Briefe, Radibor 2011.
MÜNCH M., «Der Kaplan an der Dresdener Hofkirche», Stimmen von Dachau. Nachrichtenblatt der
Gemeinschaft ehemaliger KZ-Priester 2 (1956), 5.

56
Rjenje, zo nadeńdźemy dźensa w Róžeńĉan swjatnicy mólbu zbóžnoprajeneho kapłana, martrarja. Molowała
je wobraz pólska wuměłća, Magda Downar, bydlaca we Beałoweszu.
57
7

Deleńk M., Alojs Andritzki – wo ćerpjenju z Chrystusom

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

Deleńk M., Alojs Andritzki – wo ćerpjenju z Chrystusom