Немањићи

3. • veliki župan Stefan Nemanja, veliki župan (1166)1168—1196.
• kralj Stefan Prvovenčani, veliki župan 1196—1217, kralj Srbije
1217—1228. (sa prekidom)
• kralj Stefan Radoslav, kralj Srbije 1228—1234.
• kralj Stefan Vladislav, kralj Srbije 1234—1243.
• kralj Stefan Uroš I, kralj Srbije 1243—1276.
• kralj Stefan Dragutin, kralj Srbije 1276—1282., kasnije kralj Srema
1282—1316.
• kralj Stefan Uroš II Milutin, kralj Srbije 1282—1321.
• kralj Vladislav II, 1321—1325. kralj Srema, i nepriznati kralj Srbije
1321—1324.
• kralj Stefan Uroš III Dečanski, kralj Srbije 1321—1331.
• car Stefan Uroš IV Dušan, kralj Srbije 1331—1346., car Srba,
Bugara i Grka 1346—1355.
• car Stefan Uroš V Nejaki, car Srbije 1355—1371

4.  Svi srpski vladari kraljevske porodice Nemanjića za sobom su ostavljali zadužbine, svoje crkve i
manastire, da iskupe svoje duše i pokažu svoju veličinu.
 Sveti Sava i njegov brat veliki župan Stefan počeli su izgradnju crkve Svetog Spasa u Žiči čija je
gradnja trajala punih dvadeset godina. Završena je tek dvadesetih godina 13. veka.
 Bogorodičina crkva u Studenici, zadužbina Stefana Nemanje, nije završena za života svog osnivača.
Unutrašnjost crkve oslikana je tek 1208-09. godine.
 Stefan Vladislav je sazidao svoju zadužbinu manastir Mileševu oko 1225. godine. U njemu se nalaze
najznačajnije freske srpskih vladara toga doba. Radoslav je obogatio zadužbinu svoga dede Stefana
Nemanje - manastir Studenicu. On je proširio Bogorodičinu crkvu u tom manastiru. Još dok je Sava
bio živ započeta je gradnja hrama sv. Apostola u Peći. Završen je tek sredinom trinaestog veka.
 Od velike vrednosti je i manastir Morača čiji je zaštitnik i graditelj bio Vukanov sin Stefan. Podignut je
1251-52. godine.
 Zadužbina kralja Stefana Uroša I je manastir Sopoćani sa crkvom Svete Trojice iz 1260, jedan od
najvelelepnijih u Srbiji.
 Kralj Stefan Dragutin ktitor je crkve Svetog Ahilija u Arilju, sagrađenoj oko 1290. godine.
 Daleko najveće graditeljske poduhvate preduzimao je kralj Stefan Uroš II Milutin. Za vreme njegove
vladavine podignuto je ili dovršeno više crkava i manastira velikog istorijskog i umetničkog značaja.
Ovde će biti pomenute samo najvažnije. Milutinova zadužbina je crkva Sv. Jovana u Svaču iz 1300.
godine, On je sazidao crkvu u Hilandaru (1303). poznatu kao crkva kralja Milutina. Njegova glavna
zadužbina je manastir Gračanica, jedan od najlepših graditeljskih spomenika srpske srednjovekovne
arhitekture. Tu se nalazi i Milutinov mauzolej, crkva Svetog Stefana u Banjskoj, neverovatno brzo
završena (1312-17). Milutin je u poslednjih dvadesetih godina svoje vladavine sagradio ili obnovio
crkvu Bogorodice Ljeviške u Prizrenu (1313-14), Kraljevu crkvu u Studenici, crkvu Svetog Đorđa u
Starom Nagoričinu i samu Gračanicu. Kralj Milutin je bio ktitor mnogih manastira širom Balkana, u
Carigradu, a osnovao je i Srpski manastir svetih Arhangela u Jerusalimu

6.  Stefan Nemanja (crkvenoslavenski: Стѣфань, nekad Stevan ili Stjepan) (1109-13.2. 1199) je bio srednjovjekovni srpski velmoža,
najmlađi sin vlastelina Zavide, veliki župan Raške i začetnik vladarske dinastije Nemanjića.

 Nemanja je prevratom preuzeo presto velikih župana Raške.[1] Prvo su Nemanja i braća, uz pomoć vizantijskog cara Manojla, zbacili
dinastiju Vukanovića. Potom je Nemanja preuzeo svu vlast između 1166. i 1168. godine, zbacivši starijeg brata Tihomira i proteravši
ga iz zemlje, zajedno sa ostalom braćom (Stacimirom i Miroslavom). 1172. godine diže pobunu protiv Vizantije, koja se završava
porazom. Car Manojlo I Komnin ga odvodi u zatočeništvo u Carigrad, i nakon prihvatanja vazalske obaveze, vraća ga u Rašku na
presto. Nakon povratka u zemlju, Nemanja se obračunava sa članovima plemstva i vlastele koji se opiru jačanju centralne vlasti. Tih
godina kod Petrove crkve u Rasu saziva veliki crkveno-državni sabor, kojim započinju surovi verski progoni bogumila, koji su
uključivali telesne kazne, spaljivanja na lomači, žigosanja po licu, izgnanstva iz zemlje, oduzimanje imanja i druge drakonske
mere.[2]

 Stefan Nemanja je za života bio katolik i održavao je prijateljske odnose sa rimskim papom.[3][4] 1180. godine, nakon smrti
vizantijskog cara Manojla, okreće se Rimu i započinje vojne akcije protiv Vizantije, ostvarivši značajna teritorijalna proširenja. 1189.
godine se pridružuje Fridrihu Barbarosi i trećem krstaškom pohodu protiv Vizantije. 1190. godine, nakon zaključenja mira sa
krstašima, vizantijski car Isak II kreće u pohod na Rašku, koji se završava Nemanjinim vojnim porazom, ali i političkim priznanjem
raške države.

 1196. godine sazvao je veliki državni sabor na kom je vlast predao srednjem sinu Stefanu, dok je najstarijem Vukanu poverio na
upravu Zetu. Nakon toga se povukao u monaštvo, uzevši ime Simeon, da bi se 1197. godine pridružio najmlađem sinu Rastku na
Svetoj Gori. Tamo je, zajedno sa njim, oživeo zapusteli manastira Hilandara 1198. godine.[5], u kome je preminuo 1199. godine.
Mošti su mu 1208. godine prenesene u njegovu zadužbinu Studenicu u kojoj se i danas nalaze.[6]

 Stefan Nemanja se smatra jednim od najznačajnijih srpskih vladara.[7] Tokom života podigao je i obnovio veći broj crkvi i manastira
koje se smatraju njegovim zadužbinama. Darivao je zemlju i novac ne samo pravoslavnoj, već i katoličkoj crkvi u Baru i
Dubrovniku.[8] Zajedno sa sinom Savom smatra se ocem Srpske pravoslavne crkve, koja ga slavi kao svetog Simeona Mirotočivog.

7.  Stefan Nemanjić, nazvan Prvovenčani (veliki župan 1196-1217 sa
prekidom, te kralj 1217-1228) je bio vladar srednjovekovne države Raške
koji je uspeo da je podigne na status kraljevine.

 Stefan Prvovenčani je bio drugi sin velikog župana Stefana Nemanje,
koji je umesto starijeg Vukana Nemanjića nasledio presto. Njegov mlađi
brat Sava Nemanjić je osnivač autonomne Srpske arhiepiskopije.

 Napisao je „Žitije Stefana Nemanje“, hagiografiju svog oca i
prethodnika, koja se smatra bitnim delom srpske srednjevekovne
književnosti. Za njegove vladavine podignut je manastir Žiča.

 Srpska pravoslavna crkva ga naziva Simon Monah prepodobni i slavi ga
kao sveca 24. septembara, odnosno 7. oktobra po gregorijanskom
kalendaru.

8.  Stefan Nemanja (crkvenoslavenski: Стѣфань, nekad Stevan ili Stjepan) (1109-13.2. 1199) je bio srednjovjekovni srpski velmoža,
najmlađi sin vlastelina Zavide, veliki župan Raške i začetnik vladarske dinastije Nemanjića.

 Nemanja je prevratom preuzeo presto velikih župana Raške.[1] Prvo su Nemanja i braća, uz pomoć vizantijskog cara Manojla, zbacili
dinastiju Vukanovića. Potom je Nemanja preuzeo svu vlast između 1166. i 1168. godine, zbacivši starijeg brata Tihomira i proteravši
ga iz zemlje, zajedno sa ostalom braćom (Stacimirom i Miroslavom). 1172. godine diže pobunu protiv Vizantije, koja se završava
porazom. Car Manojlo I Komnin ga odvodi u zatočeništvo u Carigrad, i nakon prihvatanja vazalske obaveze, vraća ga u Rašku na
presto. Nakon povratka u zemlju, Nemanja se obračunava sa članovima plemstva i vlastele koji se opiru jačanju centralne vlasti. Tih
godina kod Petrove crkve u Rasu saziva veliki crkveno-državni sabor, kojim započinju surovi verski progoni bogumila, koji su
uključivali telesne kazne, spaljivanja na lomači, žigosanja po licu, izgnanstva iz zemlje, oduzimanje imanja i druge drakonske
mere.[2]

 Stefan Nemanja je za života bio katolik i održavao je prijateljske odnose sa rimskim papom.[3][4] 1180. godine, nakon smrti
vizantijskog cara Manojla, okreće se Rimu i započinje vojne akcije protiv Vizantije, ostvarivši značajna teritorijalna proširenja. 1189.
godine se pridružuje Fridrihu Barbarosi i trećem krstaškom pohodu protiv Vizantije. 1190. godine, nakon zaključenja mira sa
krstašima, vizantijski car Isak II kreće u pohod na Rašku, koji se završava Nemanjinim vojnim porazom, ali i političkim priznanjem
raške države.

 1196. godine sazvao je veliki državni sabor na kom je vlast predao srednjem sinu Stefanu, dok je najstarijem Vukanu poverio na
upravu Zetu. Nakon toga se povukao u monaštvo, uzevši ime Simeon, da bi se 1197. godine pridružio najmlađem sinu Rastku na
Svetoj Gori. Tamo je, zajedno sa njim, oživeo zapusteli manastira Hilandara 1198. godine.[5], u kome je preminuo 1199. godine.
Mošti su mu 1208. godine prenesene u njegovu zadužbinu Studenicu u kojoj se i danas nalaze.[6]

 Stefan Nemanja se smatra jednim od najznačajnijih srpskih vladara.[7] Tokom života podigao je i obnovio veći broj crkvi i manastira
koje se smatraju njegovim zadužbinama. Darivao je zemlju i novac ne samo pravoslavnoj, već i katoličkoj crkvi u Baru i
Dubrovniku.[8] Zajedno sa sinom Savom smatra se ocem Srpske pravoslavne crkve, koja ga slavi kao svetog Simeona Mirotočivog.

9.  Stefan Uroš I Nemanjić, Srpski kralj 1243-1276. Najmlađi sin Stefana Prvovenčanog i Ane Dandolo, unuke mletačkog dužda Enrika
Dandola. Sa Epirom je napadao Nikeju. Posle uklanjanja nikejskog cara Teodora II Laskarisa na vlast je došao Mihajlo VIII Paleolog,
koji je 1261. obnovio Vizantijsko carstvo, s kim je Uroš uspostavio prijateljske odnose, a na taj način ujedno i sa Ugarskom. Srpska
vojska je napala Mačvansku banovinu u Ugarskoj, nakon čega je Uroš zarobljen. Sklopio je brak između svog starijeg sina Stefana
Dragutina i Kateline, kćerke ugarskog kralja Stefana V. Posle neuspelog pokušaja sklapanja braka između mlađeg sina Milutina i
Ane, kćerke cara Mihajla VIII Paleologa, Uroš se okreće vizantijskim protivnicima, kralju Sicilije, Karlu Anžujskom. Uroš je ukinuo
vladarske titule velikog kneza Duklje i Huma i zaveo centralističku vlast. Tome se usprotivio Dragutin koji je napao oca i porazio ga
uz pomoć ugarskih pomoćnih odreda 1276. godine. Uroš se zamonašio u Humu i ubrzo umro.

 Sva tri potomka Stefanova smenila su se na srpskom tronu. I dok su vladavine prve dvojice bile srazmerno kratke, Uroš je na vlasti
ostao više od trideset godina (1243-1276).

 Ono što je posebno zanimljivo za ovo razdoblje srpske istorije jeste pojava nemačkih rudara, poznatih pod imenom Sasi. Oni su stigli
u Srbiju negde početkom četvrte decenije trinaestog stoleća bežeći od Mongola, najverovatnije iz Transilvanije koja je bila opustošena
tatarskim pohodom. Sa sobom su doneli nove tehnike pronalaženja i prerade ruda plemenitih metala, pre svega srebra, bakra i olova.
Njihovo znanje i sposobnost oživele su proizvodnju metala i širom otvorili vrata mediteranskog tržišta srpskoj privredi. Sasi su razvili
rudnike u Brskovu, Trepči, Rudniku, Rogozni, Novom Brdu i u drugim rudarskim mestima. Razvoj rudarstva u Srbiji pokrenuo je
čitavo kolo privrednih i trgovačkih veza sa primorjem i južnom Italijom.

 Ako bi se to dugo vreme Uroševe vladavine sagledalo jednim pogledom, ma kako to bilo i složeno i opasno, onda bi se moglo
zaključiti da je Uroševo doba bilo doba beskrvne ravnoteže.

 Uroš je imao tu sreću da su mu spoljašnje okolnosti išle na ruku. Veze sa ugarskim kraljem i zbližavanje sa sicilijanskim kraljem
Karlom Anžujskim uputile su ga protiv Vizantije. Uroševa žena Jelena, bila je iz roda Anžujskog, rođaka Karlova. Od tih velikih
planova koalicije i akcije uperene protiv Carigrada nije se mnogo ostvarilo, mada je Uroš dobar deo svoga vremena i pažnje upravio
ka tom cilju. Čitavu deceniju Uroš je pripremao napad na Vizantiju, ali se do kraja svoje vladavine nije usudio da napravi odlučujući
korak.

 Time je njegova dugogodišnja vlada u Srbiji ostala nekako nezavršena i nedorečena.


10.  Stefan Dušan Nemanjić, poznat i kao Dušan Silni (oko 1308 — 20.12. 1355) je bio srpski srednjovekovni kralj
(1331—1345) i prvi srpski car (1346—1355), odnosno car Srba, Grka, i Bugara.[2]

 Bio je sin srpskog kralja Stefana Dečanskog, kojeg je uz pomoć vlastele zbacio sa vlasti i likvidirao. Dušan je
značajno proširio granice srpske države prema jugu, iskoristivši građanski rat u Vizantiji. Po osvajanju znatnih
vizantijskih teritorija Stefan Dušan se 1346. proglasio za cara Srba, Grka (tj. Romeja) i Bugara, a srpsku
arhiepiskopiju je proglasio patrijaršijom, što će biti priznato tek nekoliko desetljeća potom.

 Dušan je samovoljno prisvojio titulu cara, tako što je svojega dvorjanina proglasio patrijarhom, da bi mu on
stavio carsku krunu na glavu. Na srpsku patrijaršiju, stvorenu mimo volje Carigrada, vaseljenski patrijarh Kalikst
je bacio anatemu, što je u narodu učinilo mučan utisak. Narod je ovo prokletstvo dovodio u vezu s onim
nesrećama, koje posle smrti patrijarhove (1354) i Dušanove (1355) počeše da snalaze srpski narod.[3]

 Poznat je po donošenju Dušanovog zakonika, značajnog srpskog srednjovekovnog pravnog akta. Dovršio je
gradnju manastira Dečani, a njegova najznačajnija zadužbina je manastir Svetih Arhanđela kod Prizrena, gde se
nalazio i njegov grob. Njegov sin i naslednik Uroš Nejaki je bio poslednji srpski vladar iz dinastije Nemanjića.

 Zbog toga što je ubio svoga oca[3], Dušan je jedini vladar iz dinastije Nemanjića koji nije proglašen za sveca. I
pored toga, on se prikazuje na freskama i njegov kult se vekovima gaji u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.