Dokumen tersebut membahas sistem peredaran darah pada organisma unisel dan multisel. Ia menjelaskan bahwa organisma unisel tidak memerlukan sistem peredaran khusus kerana saiznya kecil, tetapi organisma multisel memerlukan sistem peredaran untuk mengangkut zat ke seluruh badan. Dokumen ini juga menjelaskan komponen utama sistem peredaran darah manusia seperti darah, saluran darah, dan jantung.

1. BaB 1
SiStem
Pengangkutan

2. Sistem Pengangkutan Bagi Organisma
Unisel
1. Organisma unisel seperti A________sp dan
P___________ sp tidak mempunyai apa-apa
masalah untuk mendapatkan bahan-bahan
merentasi membran sel melalui proses
r________
1. Mereka mempunyai saiz badan yang k_______
dan JLP/I yang b______. Ini memudahkan untuk
bahan meresap masuk atau keluar dari badan
mereka.

3. Sistem Pengangkutan Bagi Organisma
Multisel
1. Mempunyai masalah untuk bahan merentasi
membran sel melalui resapan kerana :
a) Saiz badan yang b_______
b) JLP/I yang k________, sebagai contoh 0.3
untuk manusia
c) Sel badan terletak terlalu j_____ dalam badan.
Ini memakan masa yang lama untuk molekul
oksigen meresap masuk daripada luar ke otak.

4. Bagaimana untuk Mengatasi Masalah ?
1. Organisma multisel memerlukan sistem
pengangkutan khusus untuk membekalkan
makanan dan oksigen kepada sel badan dan
membuang bahan-bahan kumuh.
1. Sistem pengangkutan tersebut ialah :
a) Sistem p_____________ d______ dalam
manusia dan haiwan
b) Sistem v_____________ dalam tumbuhan
1

5. SOALAN
Bagi kebanyakan organisma multisel yang kompleks seperti
amfibia, sistem pengangkutannya terdiri daripada
I Peparu
II Salur darah
III Darah
IV Jantung
A. I,II dan III
B. I,III dan IV
C. II,III dan IV
D. Semua di atas Jawapan :

6. SOALAN
Antara pernyataan berikut, yang manakah menerangkan
mengapa manusia memerlukan satu sistem pengangkutan
yang cekap ?
I Manusia mempunyai jumlah luas permukaan per isi
padu yang kecil
II Manusia mempunyai bentuk badan yang padat
III Manusia mempunyai banyak lapisan sel
IV Saiz badan manusia adalah besar
A. I,II dan III
B. I,III dan IV
C. II,III dan IV
D. Semua di atas Jawapan :

7. Latihan 1.1
1. Terangkan bagaimana Paramecium sp. Mengangkut
bahan masuk dan keluar dari sel ?
Jawapan :

8. 2. Nyatakan sebab mengapa organisma multisel yang
kompleks memerlukan satu sistem peredaran darah.
Jawapan :
2

9. 3.Pada pendapat anda, mengapakah organisma multisel
seperti Hydra sp. yang boleh mencapai saiz 10 mm
tidak memerlukan satu sistem peredaran darah untuk
mengangkut bahan dalam badannya?
Jawapan :

10. KONSEP SISTEM PEREDARAN
1. Sistem peredaran dalam organisma multisel
terdiri daripada 3 komponen :
a) Medium p___________ (darah, hemolimfa)
b) S_______ d_____ (arteri, vena dan kapilari)
c) Pam (j__________ )

11. KOMPOSISI DARAH MANUSIA
1. Darah ialah sejenis tisu p__________.
Mengandungi 45% komponen sel dan 55%
bendalir yang dipanggil p_______.
2. Sel darah adalah :
a) E_____________ ( sel darah merah)
b) Leukosit ( sel darah p_____ )
c) P______ (cebisan sel besar di dalam sumsum
tulang)

12. Darah manusia
Sel darah (45%) P_______(55%)
Eritrosit L_________ Platlet Air Bahan terlarut
Granulosit A_________
Neutrofil
B________
Eosinofil
L________
Monosit
(90-92%)
Gas
Nutrien
M_________
Bahan buangan
Protein plasma
H_______
enzim
3

13. ERITROSIT
1. Ciri-ciri pengubahsuaian untuk pengangkutan o______ :
a) Berbentuk cakera d__________ untuk menambahkan
luas permukaan bagi resapan gas.
b) Saiz kecil (nisbah JLP/V adalah t_____ )- kadar resapan
oksigen merentasi membran eritrosit akan m________.

14. c) Pada manusia, eritrosit tidak mempunyai n______ bagi
menampung lebih banyak hemoglobin untuk
mengangkut o________.
d) Eritrosit mempunyai membran yang k_____ bagi
membolehkan bentuknya berubah, sama ada menjadi
berpintal atau menjadi bentuk loceng agar dapat
melalui kapilari darah yang sempit.
2. Eritrosit dihasilkan dalam s______ tulang.
3. Ia mempunyai jangka hayat selama ____ hari dan
kemudian dimusnahkan dalam hati dan l______.
4. Fungsi :
a) Mengangkut o______ dalam bentuk oksihemoglobin.
b) Mengangkut jumlah karbon dioksida yang kecil dalam
bentuk k_____________.

15. N________ E________ B_______ L________ M________
Leukosit
Granulosit Agranulosit
Berfungsi sbg
f______ untuk
menelan dan
memusnahkan
bakteria.
Menjalankan
f____________
Mengawal
gerak balas
a_________
Merembeskan
h_______
untuk
mencegah
darah drpd
membeku
Nukleus sfera yg
besar.
Dihasilkan oleh
nodus limfa.
Menghasilkan
a_______ utk
bertindak balas
dgn antigen dan
keimunan
terhadap
penyakit
Bertindak sbg
f_________
untuk
memusnahkan
bakteria.

16. PLATLET
1. Terhasil daripada serpihan s________sel yang
berasal daripada sumsum tulang.
2. Tidak mempunyai nukleus.
3. Tempoh hayat kurang daripada seminggu.
4. Memainkan peranan penting dalam p_______
darah.
4

17. PLASMA
1.Bendalir kuning pucat yang diperbuat daripada 90-92%
air dan kira-kira 8% bahan terlarut seperti :
a) Nutrien (glukosa, asid amino, asid lemak, gliserol dan
vitamin )
b) Bahan b_____ (urea, asid urik , kreatinin)
c) G____ terlarut (oksigen , karbon dioksida)
d) Ion mineral (ion kalsium, ion natrium, ion klorin,I
bikarbonat)
e) Protein plasma seperti fibrinogen, globulin dan
albumin.
f) hormon dan e____
2. Plasma tanpa fibrinogen dipanggil sebagai s_____.

18. SOALAN

19. Rajah di atas menunjukkan sejenis sel darah manusia.
Antara berikut, yang manakah bukan merupakan sifat sel
ini ?
I Mempunyai membran plasma yang kenyal
II Mempunyai nukleus
III Mempunyai tempoh hayat selama 5 hari
IV Mengandungi granul di dalam sitoplasmanya
• I sahaja
• I dan II
• I, II dan IV
• II, III dan IV Jawapan :

20. Fungsi Darah Dalam Pengangkutan
o___________
t______
o___________
1. Pengangkutan oksigen
1.Pengangkutan Oksigen
a)Darah mengangkut oksigen
dalam bentuk o__________
b) Di dalam alveolus, tekanan
separa oksigen adalah lebih
t______ daripada tekanan
separa oksigen di dalam
kapilari persekitaran.
c) Oksigen meresap dari
alveolus ke dalam kapilari.
d) Di dalam kapilari, oksigen
meresap ke dalam eritrosit
dan bergabung dengan
hemoglobin untuk
membentuk o________.
e) Oksigen diangkut ke
sel badan yang
kekurangan oksigen
dlm bentuk
oksihemoglobin
f) Oksihemoglobin terurai
untuk membebaskan
oksigen yang kemudian
meresap ke dalam sel
badan dan digunakan
untuk r________ sel5

22. . Pengangkutan karbon dioksida
a) Karbon dioksida diangkut oleh darah dalam bentuk ion
h________ k________ di dalam plasma dan
k_______________ di dalam eritrosit.
b) Respirasi sel menghasilkan k_______ m________.
Maka tekanan separa karbon dioksida lebih tinggi dalam
sel-sel badan daripada di dalam kapilari (Rajah 10.6).
c) Karbon dioksida meresap dari sel badan ke dalam
k_________
d) Karbon dioksida meresap di dalam plasma untuk
memebentuk ion hidrogen karbonat.

23. e) Sesetengah karbon dioksida bergabung dengan
haemoglobin di dalam eritrosit untuk membentuk
k____________________.
f) Karbon dioksida diangkut dalam bentuk ion hidrogen
karbonat di dalam plasma dan karbaminohaemoglobin
di dalam eritrosit ke p___________.
g) Di peparu, karbon dioksida dibebaskan. Tekanan
separa karbon dioksida yang lebih tinggi di dalam
kapilari di sekeliling alveolus menyebabkan karbon
dioksida meresap dari k________ ke a_______.
Karbon dioksida disingkirkan semasa
h_______________ nafas.

24. tan bahan makanan tercerna, vitamin & mineral
a) Bahan makanan tercerna seperti gula ringkas, asid a_________,
asid lemak, gliserol, vitamin & mineral diangkut oleh
p__________.
b) Makanan tercerna yang boleh larut seperti gula ringkas da asid
a______, vitamin larut air (vitamin __ & ___) dan garam mineral
diserap ke dalam kapilari v_____ di dalam usus kecil
(i_______). Bahan ini kemudian diangkut keluar dari ileum ke
h_______ oleh vena portal hepar dan kemudian ke j_______
yang mengepam bahan terlarut ke seluruh bahagian badan.
c) Asid lemak, gliserol dan vitamin larut lemak (vitamin __,__, ___
& ___) diserap ke dalam l________ vilus didalam ileum. Bahan
ini diangkut kelaur dari ileum di dalam sistem l_____oleh duktus
limfa kemudian dikembalikan ke sistem peredaran melalui vena
s_____________ kiri.
6

25. STRUKTUR VILUS

26. 4. Pengangkutan Bahan Kumuh
a) Pengangkutan bahan kumuh bernitrogen seperti u________( hasil
p______________ asid amino yang berlebihan dalam hati), asid
urik, kreatinin dan ion ammonia diangkut oleh p________ darah
ke g__________ untuk dikumuhkan.
5. Pengangkutan Hormon
a) Hormon dirembeskan oleh kelenjar e_________ secara langsung
ke dalam aliran d_______ dan diangkut oleh plasma darah ke
organ sasaran.
b) Contohnya insulin dan glukagon yag dihasilkan oleh
p__________ dan diangkut di dalam plasma darah ke dalam
h________ di mana kedua-duanya bertindak.

27. KELENJAR ENDOKRIN
Kelenjar Pituitari
Kelenjar Tiroid
Kelenjar Adrenal
Pankreas
Ovari
Testis

28. 6. Pengangkutan Haba
a)Haba dihasilkan daripada aktiviti
m_____________ seperti respirasi sel
terutamanya di otot rangka dan hati.
b)Haba disebarkan dengan seragam ke seluruh
badan oleh p_________ d_____.
c)Haba yang berlebihan diangkut oleh d______ ke
k______ dan p______ untuk disingkirkan.
d)Dengan cara ini . Suhu badan dikawal atur pada
370
C
7

29. 7. Pengangkutan Air
a)Air bertindak sebagai p_________ dan
medium bagi tindak balas b_________ di
dalam sel.
b)Darah mengangkut air, yang membentuk 70%
daripada protoplasma sel ke seluruh
b__________ untuk mengawal atur
k_____________ air dan tekanan
o_________ di dalam badan.

30. HEMOLIMFA

31. Hemolimfa dan Fungsinya
1. Dalam organisma seperti serangga, moluska dan
artropoda, medium pengangkutan merupakan cecair
interstis yang dikenali sebagai h____________.
2. Jantung akan mengepam hemolimfa ke dalam
h__________ iaitu ruang yang mengelilingi organ di
dalam badan organisma
3. Pertukaran bahan antara hemolimfa dan sel badan
berlaku melalui proses r_______ ringkas
4. Hemolimfa mengangkut bahan makanan tercerna,
bahan perekumuhan dan bahan keperluan lain kecuali
gas oksigen dan karbon dioksida. Hemolimfa juga
mengekalkan k________________ air dalam badan
organisma.

32. SALUR DARAH MANUSIA
1.Terdapat 3 jenis salur darah :
a) Arteri
i) Mengangkut darah keluar daripada j________.
ii) Bercabang untuk membentuk arteriol.
b) Vena
i) Mengangkut darah kembali ke jantung.
ii) Bercabang untuk membentuk v_____.
c) Kapilari
i) Salur darah yang halus antara arteriol dan venul.
ii) Tempat pertukaran gas, n_____ dan bahan
b________.
8

35. PERBANDINGAN 3 JENIS SALUR DARAH
Arteri Kapilari Vena
Mengangkut
darah keluar
daripada jantung
Menghubungkan
arteriol kepada
v_______
Mengangkut
darah ke jantung
Mengangkut
darah
beroksigen
kecuali arteri
p__________
Tempat
pertukaran
bahan dengan
sel
Mengangkut
darah
terdeoksigen
kecuali vena
p________

36. Arteri Kapilari Vena
Mempunyai dinding
berotot yang
t_____
Mempunyai dinding
yang sangat n_____,
setebal satu sel
Mempunyai dinding
nipis, kurang
berotot
Tiada injap kecuali di
arteri pulmonari dan
aorta
Tiada injap Mempunyai injap
kecuali vena
pulmonari
Aliran darah laju
dengan tekanan
t____
Aliran darah dan
tekanan berkurang
di hujung arteriol
Aliran darah
perlahan dengan
tekanan r_____
9

37. Struktur jantung manusia
1. Jantung manusia mempunyai 4 ruang :
a) Dua a______ yang berdinding nipis di atas.
b) Dua v______ yang berdinding tebal di bawah
2. s______ memisahkan ruang kanan dengan kiri.
3. Injap mencegah pengaliran balik darah dan memastikan darah hanya
mengalir pada satu arah.
a) Di dasar aorta dan arteri pulmonari adalah injap s_____
b) Di antara atrium kanan dan ventrikel kanan adalah injap t______
c) Di antara atrium kiri dan ventrikel kiri adalah injap b______.
4. Dinding jantung dibuat daripada otot jantung m_________ , yang
mengecut dan mengendur secara automatik sepanjang hayat kita
bagi menghasilkan t______ untuk pengepaman darah ke salur
darah.

39. k____
k____
2. Darah mengalir masing-masing ke ventrikel kanan melalui injap
trikuspid dan ventrikel kiri melalui injap bikuspid.
3 Darah terdeoksigen dipam keluar dari jantung dari ventrikel kanan.
Darah beroksigen dipam keluar dari ventrikel kiri
t________ b_______
k_____
k____
5. Jantung tidak dikawal oleh sistem saraf, pengepaman darah adalah
tindakan luar kawal.
6. Tisu jantung memperoleh oksigen dan nutrien daripada arter
koronari pada dinding jantung.
ALIRAN DARAH MELALUI JANTUNG
1. Darah terdeoksigen memasuki jantung melalui atrium k______
dan darah beroksigen memasuki jantung melalui atrium k_____.

40. Peredaran Darah Pada Manusia
1. Darah digerakkan melalui sistem peredaran manusia oleh:
(a) pengepaman jantung
(b) pengecutan otot-otot rangka di sekeliling vena
a) Pengepaman jantung
Jantung berfungsi sebagai dua pam:
(a) Pengecutan kedua-dua atrium secara serentak untuk
mengepam darah ke dalam ventrikel -Tindakan nodus sino­
atrium (SAN)
(b) Pengecutan kedua-dua ventrikel secara serentak untuk
mengepam darah keluar dari jantung -Tindakan nodus atrio­
ventrikel (AVN)
10

41. Tindakan nodus sino­atrium (SAN)
(i) Nodus sino atrium adalah sekumpulan sel khusus
yang terletak di dinding atrium kanan berdekatan
dengan salur masuk ke anterior vena kava.
(ii) SAN bertindak sebagai perentak yang memulakan
denyutan jantung.
(iii) SAN menjanakan satu gelombang impuls yang
tersebar ke dua atrium dan menyebabkan
atrium mengecut secara serentak.
(iv) Darah dipaksa keluar dari atrium ke ventrikel.

42. Tindakan nodus atrio­ventrikel (AVN)
(i) Nodus atrioventrikel terletak di bawah atrium kanan.
(ii) Impuls dari atrium sampai ke AVN dan merangsangnya
untuk menjana impuls.
(iii) Impuls dari AVN bertindak pada dinding ventrikel, yang
mengecut secara serentak untuk mengepam darah
keluar dari jantung.
(iv)Ventrikel kanan mengepam darah ke dalam
peparu melalui arteri pulmonari. Ventrikel kiri yang lebih
tebal dan berotot daripada ventrikel kanan, menjana
tekanan yang lebih kuat untuk mengepam darah melalui
aorta ke arteri lain di dalam badan (Rajah 10.9).

43. Rajah 10.9 Pengepaman jantung

44. b) Pengecutan otot-otot rangka di sekeliling vena
(a) Semasa darah mengalir melalui arteri, arteriol dan
kapilari, tekanan b_________
(b) Di vena, tekanan tidak mencukupi untuk mengepam
darah kembali ke jantung.
(c) Darah di dalam vena juga mengalir melawan tarikan
graviti.
(d) Pengecutan otot rangka di sekeliling vena
membolehkan darah mengalir semula ke jantung
(Rajah 10.10).
11

46. (i) Otot rangka biasanya terdapat di sekeliling vena.
(ii) Otot rangka mengecut (apabila badan bergerak) dan
menghasilkan satu daya pada vena. Tekanan di dalam
vena meningkat dan memaksa darah untuk mengalir
ke jantung.
(iii) Injap sabit di sepanjang vena mengelakkan darah
daripada meng­alir secara terbalik. Maka injap
memastikan darah mengalir dalam satu arah.

47. Mekanisme pengawalaturan tekanan
darah
1. Tekanan darah adalah daya yang dikenakan pada
dinding a_________
2. Tekanan darah adalah paling tinggi semasa
s_______ventrikel dan paling rendah semasa
d_______ Tekanan darah normal = 120/80 mm Hg.
3. B__________ adalah reseptor peka regangan pada
dinding aorta dan arteri karotid yang mengawal
tekanan darah yang mengalir ke dalam badan dan
otak (Rajah 10.11).

48. 4. Denyutan jantung boleh bertambah disebabkan
oleh:
(a) rembesan hormon a___________
(b) pertambahan tekanan separa k_____________
di dalam darah
(c) pertambahan suhu badan
5 Pertambahan denyutan jantung menambahkan
tekanan darah.
12

49. Baroreseptor
Medula
oblongata
Baroreseptor
Medula
oblongata
Meningkat
Berkurang
Tekanan darah normal
Jantung
Jantung
(pusat kawalan
kardiovaskular)
Impuls
Impuls
Melalui saraf
parasimpatetik
(memperlahan
denyutan
jantung)Tekanan darah
menurun
Rajah :Pengawalaturan Tekanan Darah
Impuls
Tekanan darah
meningkat
(meningkatkan
denyutan
jantung)Impuls
Melalui saraf simpatetik

50. Organisasi Sistem Peredaran Darah
Manusia dan Haiwan
a) Invertebrata yang tidak mempunyai sistem
peredaran
1. Contoh : ampai-ampai, hidra dan cacing
pipih.
2. Haiwan ini tidak begitu aktif jadi tidak
memerlukan kadar metabolisme yang tinggi.
Oksigen dan bahan kumuh dibekal dan
disingkirkan melalui proses r______ melalui
kulit yang nipis.

51. b) Invertebrata yang mempunyai sistem peredaran
terbuka
1. Contoh : haiwan a______ seperti serangga dan
kebanyakan moluska seperti siput.
2. Darah (h___________) yang dipam dari jantung di
bawah tekanan rendah bukan saja terkandung
dalam salur darah tetapi juga memasuki ruang
antara sel (h__________) untuk membasahi sel.
3. Bahan keperluan sel atau tisu seperti oksigen dan
nutrien dibekalkan terus kepada sel melalui proses
r__________.

52. c) Invertebrata dan vertebrata yang mempunyai
sistem peredaran tertutup
1. Contoh : a) invertebrata : cacing tanah dan semua
vertebrata
2. Darah terkandung dalam satu sistem salur darah
yang tertutup yang berterusan dan diedarkan ke
seluruh badan.
3. Darah dipam oleh jantung di bawah tekanan yang
tinggi untuk menghasilkan kadar aliran darah yang
pantas.
4. Pertukaran bahan keperluan sel/tisu seperti oksigen
dan nutrien melalui dinding k________ darah.
13

53. Ikan
1. Jantung ikan hanya mempunyai satu
a_______ dan satu v________.
2. Darah terdeoksigen memasuki atrium ke
v________ di mana darah tersebut dipam
ke i________. Di insang, pertukaran g____
berlaku
3. Dari insang, darah mengalir secara langsung
ke tisu badan dan kembali semula ke
j_________.oleh itu, ikan dikatakan
mempunyai sistem peredaran t________
dan t________.

55. Amfibia
1. Jantung amfibia mempunyai d____ atrium dan satu
v_________
2. Darah terdeoksigen memasuki atrium kanan
melalui v_____ k_____. Pada masa yang sama,
darahberoksigen memasuki atrium kiri melalui
v______ p_________.
3. Apabila kedua-dua atrium ini mengecut secara
serentak, darah terdeoksigen dan beroksigen akan
memasuki v___________ dan b__________.
4. Seterusnya, ventrikel akan mengecut dan
mengepam darah ke semua tisu badan termasuk
peparu. Sistem peredaran in disebut sistem
peredaran t___________, ganda dua dan tidak
l___________.

56. 14

57. Reptilia
1. Jantung bagi kebanyakan reptilia terdiri daripada
atrium kiri dan kanan serta ventrikel kiri dan kanan.
Akan tetapi dinding antara ventrikel kiri dan kanan
adalah tidak lengkap.
2. Ini bermakna darah terdeoksigen dan beroksigen
masih b________ didalam ventrikel. Hanya buaya
mempunyai ventrikel yang terasing dan lengkap.
3. Reptilia mempunyai sistem peredaran darah yang
menyerupai sistem peredaran darah amfibia iaitu
mempunyai sistem peredaran t___________,
ganda dua dan tidak l___________.

59. Burung dan semua mamalia
1. Burung dan semua mamalia termasuk manusia
mempunyai sistem peredaran darah t_________,
ganda dua dan l__________.
2. Ini bermakna darah mengalir sebanyak d____ kali
menerusi jantung bagi setiap kitar lengkap di dalam
badan.
3. Pertama, darah t___________ yang dialirkan dari
tisu memasuki j______ kanan (atrium kanan dan
ventrikel kanan) dan dipam ke p_______ melalui
a______ p_________.
4. Seterusnya, darah b_________ dari peparu
memasuki jantung kiri (atrium kiri dan ventrikel
kiri). Peredaran pertama ini disebut peredaran
p__________.

60. 5. Kedua, darah dari jantung kiri (atrium kiri dan
ventrikel kiri) dipam ke seluruh tisu badan.
Dari sini, darah terdeoksigen kembali semula
ke jantung kiri melalui v____ k______.
Peredaran kedua ini disebut peredaran
s___________
6. Dalam sistem ganda dua dan lengkap ini, darah
t________ dan b__________ tidak
b________. Dengan demikian, aliran darah ke
tisu dijalankan secara lebih cekap berbanding
sistem lain.
15

62. Sistem
Peredaran
Di dalam
Haiwan
Tiada
Sistem
peredaran
Sistem
Peredaran
Terbuka
Sistem
Peredaran
Tertutup
Pertukaran bahan antara persekitaran dan tisu badan
berlaku secara r___________ tanpa melibatkan medium
Pengangkutan.
Contoh : organisma u________, ampai-ampai dan h____
Bahan diangkut ke (dan dari) tisu melalui sistem saluran yang
tidak bersambung.
Contoh : s_________ dan moluska
Bahan diangkut ke (dan dari) tisu melalui sistem saluran yang
bersambungan
T_______ G______ d____
Contoh : ikan
L___________ T_______ l_________
Contoh : amfibia Contoh : manusia

63. SOALAN

64. Rajah menunjukkan sistem peredaran darah seekor
haiwan. Antara pernyataan yang berikut, yang manakah
benar tentang sistem peredaran darah ini ?
I Merupakan sistem peredaran tertutup
II Merupakan sistem peredaran ganda dua
III Merupakan sistem peredaran darah tak lengkap
IV Jantung terdiri daripada empat ruang
A. I dan II
B. I, II dan III
C. II, III dan IV
D. Semua di atas Jawapan :
16

65. SOALAN
Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang
sistem peredaran darah dalam manusia ?
I Sistem peredaran lengkap
II Sistem peredaran tunggal
III Sistem peredaran terbuka
IV Sistem peredaran ganda dua
A. I dan II
B. I dan IV
C. II dan III
D. III dan IV Jawapan :

66. 1. Namakan semua jenis sel darah yang terdapat dalam
darah.
Jawapan :
Latihan 1.2

67. 2. Jelaskan proses pertukaran bahan yang berlaku di
kapilari darah. Bagaimanakah proses ini berlaku ?
Jawapan :

68. 3. Mengapakah sistem peredaran darah amfibia dianggap
sebagai sistem peredaran darah tertutup yang tidak
lengkap?
Jawapan :
17

69. 4. Jelaskan mengapa semasa sistole (pengecutan) ventrikel,
darah tidak mengalir kembali ke atrium.
Jawapan :

70. 5. Terangkan mengapa ventrikel kiri mempunyai dinding
berotot yang lebih tebal daripada ventrikel kanan ?
Jawapan :

71. MEKANISME PEMBEKUAN DARAH
Keperluan Pembekuan Darah pada Salur
Darah yang Rosak
1. Menghalang kehilangan d_____ yang serius
2. Menghalang kemasukan m__________ dan
partikel asing
3. Mengekalkan tekanan d_____
4. Mengekalkan peredaran darah di dalam sistem
peredaran tertutup

72. Luka pada salur darah
P_______ bergumpal pada
luka
Platlet membebaskan t_______
menukar
Trombokinase T_______
Memerlukan
Vitamin K
(terbentuk dalam hati)
ion kalsium
memangkinkan
F________
(protein plasma terlarut) (gentian protein tak terlarut)
F_______
Membentuk jaringan bebenang yang
memerangkap eritrosit dan platlet
Bekuan darah
terbentuk
Menjadi keruping
apabila kering
18

73. MASALAH BERKAITAN PEMBEKUAN DARAH
1. Hemofilia
(a) Disebabkan oleh kekurangan faktor
pembekuan
darah (Faktor VIII)
(b) Darah tidak boleh m_______ dengan
sempurna dan menyebabkan pendarahan
yang berterusan
(c) Boleh dirawat dengan menyuntik Faktor VIII
(d) Merupakan penyakit ke­turunan

74. 2. Trombosis
(a) Trombosis adalah sekatan a_____yang disebabkan oleh
pembentukan darah beku pada dinding dalam arteri.
(b) Darah beku ini dipanggil t______
(c) Apabila trombus terurai, darah beku yang bergerak di
dalam salur darah dipanggil e________.
(d) Apabila embolus terperangkap di dalam salur darah yang
lebih kecil dan menyebabkan penyumbatan, keadaan ini
dipanggil e________.
(e) Trombosis koronari berlaku apabila darah membeku di
dalam arteri koronari, lalu menyebabkan serangan jantung.
(f) Sekatan darah ke otak menyebabkan strok.

75. SOALAN
Apakah yang akan berlaku kepada seseorang yang
mengalami trombosis dalam arteri koronari ?
A. Mendapat serangan jantung
B. Mendapat arterosklerosis
C. Darah dalam jantung tidak akan membeku
D. Dinding arteri koronari menjadi tidak kenyal
Jawapan :

76. SOALAN
Enzim yang mula-mula terbebas daripada platelet apabila
kita terluka ialah enzim
• Fibrinogen
• Protrombin
• Trombin
• Trombokinase
Jawapan :
19

77. Latihan 1.3
1. Nyatakan dua sebab mengapa mekanisme pembekuan
darah adalah penting bagi sistem peredaran darah
tertutup.
Jawapan :

78. 2. Namakan dua penyakit yang berkaitan dengan
pembekuan darah.
Jawapan :

79. 3. Jelaskan fungsi enzim trombokinase dalam mekanisme
pembekuan darah.
Jawapan :

80. 4. Namakan vitamin yang diperlukan untuk pembentukan
protrombin.
Jawapan :
20

81. Sistem Limfa
Pembentukan Bendalir Interstis

82. 1. Apabila darah mengalir dari arteriol ke dalam
kapilari, terdapat tekanan h________ yang tinggi di
dalam kapilari.
2. Tekanan yang tinggi menolak sebahagian plasma
untuk mengalir keluar ke dalam ruang di antara sel
(Rajah 10.17).
3. Molekul kecil bahan terlarut seperti glukosa, asid
amino, mineral dan air meresap keluar dari kapilari
ke dalam ruang di antara sel.
4. Bendalir yang mengisi ruang di antara sel disebut
bendalir i_________ atau bendalir t_____
5. Molekul yang lebih besar seperti eritrosit, platlet
dan protein plasma tidak dapat melepasi dinding
kapilari. Leukosit seperti fagosit dapat menyelit
melalui liang-liang pada dinding kapilari.

83. 6. Bendalir interstis adalah medium bagi pertukaran
nutrien, bahan buangan dan gas antara s__ b___
dengan k_____.
7. Bendalir interstis dikembalikan ke sistem
peredaran melalui dua cara:
(a) 90% daripadanya meresap kembali ke dalam
kapilari darah
(b) 10% meresap ke dalam kapilari limfa dalam
sistem limfa. Bendalir interstis kemudian
dipanggil l_____

84. Kepentingan Bendalir Interstis
1. Membentuk persekitaran
d_____________badan.
2. Menjadi medium yang membekalkan sel
dengan keperluan sel dan mengangkut keluar
b___ k____.
3. Menjadi medium bagi pertukaran g___,
nutrien dan bahan kumuh.
21

85. SOALAN
Antara bahan berikut, yang manakah tidak terdapat
dalam cecair interstis ?
I Hormon
II Sel eritrosit
III Leukosit
IV Platelet
• I dan III
• II dan IV
• I,II dan III
• II, III dan IV Jawapan :

86. Struktur Sistem Limfa

87. 1. Sistem limfa terdiri daripada :
(a) s_____ limfa (duktus toraks, duktus limfa kanan)
(b) n______ limfa (di leher, ketiak dan kelangkang)
(i) menghasilkan l_____ yang memberikan keimunan
(ii) mengandungi fagosit yang menapis keluar bakteria
dan partikel asing lain secara f_______________
(c) kapilari limfa dengan hujung buntu
(d) organ lain seperti kelenjar timus, limpa
2. Salur limfa mempunyai i_____ untuk mencegah
pengaliran balik limfa dan untuk memastikan limfa
mengalir dalam satu arah sahaja.

88. 3. Aliran limfa di dalam salur limfa dibantu oleh
pengecutan otot rangka di sekelilingnya.
4. Duktus toraks mengumpul limfa daripada bahagian kiri
badan, usus kecil dan keseluruhan bahagian bawah
badan. Limfa dibawa oleh duktus toraks ke vena
subklavikel kiri untuk memasuki sistem peredaran.
5. Duktus limfa kanan mengangkut limfa dari bahagian
kanan kepala, tangan dan toraks ke vena subklavikel
kanan.
22

89. Peranan Sistem Limfa dalam
Pengangkutan
1. Mengumpulkan bendalir i_______ dan
mengembalikannya ke sistem peredaran melalui
vena subklavikel
2. Mengangkut lipid, gliserol dan vitamin A, D, E dan K
dari l______ (kapilari limfa) vilus ke dalam duktus
toraks dan kemudian kembali ke sistem peredaran
melalui vena subklavikel kiri
3. Mengangkut nutrien dan bahan buangan dalam
bendalir interstis kembali ke sistem peredaran

90. SOALAN
Limfa berbeza daripada cecair interstis kerana limfa
mempunyai
I Kandungan protein yang kurang
II Kandungan limfosit yang lebih tinggi
III Kandungan leukosit yang lebih tinggi
IV Kandungan makanan terlarut yang kurang
• I dan II
• I dan III
• III dan IV
• II, III dan IV Jawapan :

91. SOALAN
Peredaran limfa dibantu oleh
I Peristalsis salur pencernaan
II Pengecutan otot rangka
III kewujudan injap di sepanjang salur limfa
IV Peredaran darah
• I, II dan III
• I, III dan IV
• II, III dan IV
• Semua di atas Jawapan :

92. Kegagalan Bendalir Interstis
Kembali ke Sistem Peredaran
1. Kadang kala bendalir interstis gagal kembali ke sistem
peredaran disebabkan halangan dalam aliran limfa kerana
jangkitan pada nodus limfa atau sekatan di dalam salur
limfa.
2. lni menyebabkan bendalir interstis terkumpul dalam
ruang di antara sel dan menyebabkan pembengkakan di
bahagian tersebut. Keadaan ini dipanggil e____. Perkara
ini biasa berlaku kepada orang tua, wan ita hamil dan
orang yang berdiri terlalu lama.
3. Untut disebabkan oleh cacing bulat yang menyekat aliran
limfa di dalam salur limfa.
23

93. edema Penyakit
untut

94. Latihan 1.4

95. 1. Rajah di atas menunjukkan hubungan antara salur
limfa, salur darah dan sel badan dalam manusia.
a) Namakan cecair yang terkandung di kawasan P.
Jawapan :
b) Namakan cecair yang terkandung di kawasan Q
Jawapan :

96. c) Nyatakan perbezaan antara cecair di kawasan P dengan
cecair di kawasan Q.
Jawapan :
24

97. d) Huraikan bagaimana cecair dari kawasan Q boleh
keluar ke kawasan P.
Jawapan :

98. e) Ke manakah cecair di kawasan P akan mengalir ?
Jawapan :

99. Peranan Sistem Pengangkutan dalam
Pertahanan Badan
1. Mekanisme pertahanan badan melindungi badan daripada
penyakit berjangkit melalui:
(a) p_______ kemasukan patogen ke dalam badan
(b) t_____b_____dengan patogen yang memasuki badan
2. Badan kita mempunyai tiga barisan pertahanan terhadap
patogen:
(a) Barisan pertahanan pertama: k____ dan membran
mukus
(b) Barisan pertahanan kedua: f_______ oleh fagosit
(c) Barisan pertahanan ketiga: penghasilan a______ oleh
limfosit

100. Barisan Pertahanan Pertama
1. Kemasukan mikroorganisma ke dalam badan dihalang
melalui:
(a) Kulit
i ) Kulit membentuk halangan f______ yang kuat terhadap
kemasukan mikroorganisma ke dalam badan.
ii) Kelenjar sebum merembeskan s____ yang membentuk
lapisan p________ pada kulit. Sebum adalah berasid dan
mengandungi lisozim (antiseptik) untuk mencegah
pertumbuhan mikroorganisma.
(iii) Kelenjar peluh merembeskan peluh yang mengandungi
bahan kimia untuk memusnahkan mikroorganisma pada
kulit.
25

101. (b) Membran mukus
• Ia adalah lapisan epitelium pada salur alimentari, salur respirasi,
salur perkumuhan dan salur pembiakan.
• Ia merembeskan m____ untuk melindungi, melembapkan dan
memerangkap mikroorganisma yang masuk melalui salur
alimentari dan salur respirasi.
• Membran mukus dalam salur respirasi mempunyai s____ untuk
memerangkap mikroorganisma dan menapis udara.
• Mukus di dalam air liur mengandungi l______ yang
memusnahkan bakteria di dalam mulut.
• Asid yang dirembeskan oleh dinding perut memusnahkan
mikroorganisma yang masuk ke dalam perut.
• Kelenjar air mata di dalam mata merembeskan air mata yang
mengandungi lisozim untuk memusnahkan bakteria.

102. Barisan Pertahanan Kedua
1. M_________ sebarang mikroorganisma atau
patogen yang memasuki badan.
2 .Melibatkan fagosit (neutrofil dan monosit) untuk
memusnahkan patogen secara f_______ (Rajah
10.19).

103. Barisan Pertahanan Ketiga
• Merupakan mekanisme pertahanan khusus yang melibatkan
penghasilan a______ oleh limfosit untuk bertindak balas dengan
antigen.
• Antigen adalah bahan asing, biasanya protein, yang ditemui pada
membran mikroorganisma, patogen atau toksin yang dihasilkan
oleh bakteria.
• Kehadiran antigen dalam badan merangsang l______untuk
menghasilkan antibodi yang spesifIk untuk bertindak balas
dengan antigen.
• Tindakan antibodi adalah spesifik. Satu jenis antibodi hanya boleh
bertindak balas dengan a______ yang spesifik. Contohnya:
• (a) Antitoksin meneutralkan toksin yang dihasilkan oleh antigen
• (b) A________ (antibodi) menyebabkan antigen bergumpal
• (c) Lisin melarutkan antigen untuk membentuk mendakan
• Antigen merangsang penghasilan antibodi yang memberikan
keimunan terhadap penyakit.

104. SOALAN
Enzim yang terdapat dalam air mata, hingus dan mukus
yang dapat mengurai serta membunuh sesetengah jenis
bakteria ialah
• Enzim lisozim
• Enzim lipase
• Enzim lisin
• Enzim laktase
Jawapan :
26

105. SOALAN
Sel leukosit yang terlibat dalam penghasilan antibodi ialah
• Sel neutrofil
• Sel monosit
• Sel eosinofil
• Sel limfosit
Jawapan :

106. Keimunan dan Pengimunan
1. Keimunan adalah keupayaan badan untuk melawan
jangkitan patogen dengan menghasilkan a______ yang
spesifik.
2. Pengimunan adalah proses memperoleh keimunan
terhadap penyakit secara buatan. la dijalankan melalui
suntikan v_____ atau s____ yang mengandungi
antibodi.
(a) Vaksin adalah ampaian b______ atau virus yang telah
mati atau dilemahkan. Apabila vaksin disuntik ke dalam
aliran darah, limfosit dirangsang untuk menghasilkan
antibodi yang spesifik untuk bertindak balas dengan
antigen tertentu.
• (b) Apabila serum yang mengandungi antibodi disuntik ke
dalam badan, antibodi serta merta bertindak balas
dengan antigen untuk memusnahkan patogen.

107. Jenis keimunan
a) KEIMUNAN AKTIF
1. Definisi : diperoleh apabila badan seseorang
menghasilkan a_______ sendiri terhadap sesuatu
antigen yang menjangkiti badan.
2. Ciri :
a) Tahan untuk jangka masa yang panjang.
b) Bagi sesetengah penyakit seperti campak, keimunan
yang diperoleh setelah sembuh adalah kekal sepanjang
hayat.
c) Keimunan ini penting bagi mencegah sebelum patogen
berjaya menjangkiti seseorang.

108. 3. Terbahagi kepada 2 :
a) Keimunan aktif semulajadi
☺Keimunan yang diperoleh setelah sembuh daripada
jangkitan penyakit
☺Sekiranya diserang sekali lagi oleh antigen yang
menyebabkan campak, sel ingatan l_______ yang sudah
sedia ada hasil drpd jangkitan pertama akan bertindak
serta merta kpd antigen tersebut dengan cara
menghasilkan a_____ yang sama, spesifik dan dalam
kuantiti yang banyak.
☺Contoh penyakit :
C_______
B_______ 27

109. a) Keimunan aktif buatan
☺Keimunan yang diperoleh melalui pemvaksinan atau
p__________
☺Vaksin (p_____ yang mati atau dilemahkan) disuntik
untuk merangsang limfosit menghasilkan a______
terhadap patogen.
☺Tempoh keimunan adalah berbeza untuk penyakit yang
berlainan. Misalnya untuk penyakit campak, rubela,
demam kuning dan cacar air adalah untuk seumur hidup.
Bagi penyakit taun, tempoh keimunan setelah disuntik
vaksin ialah selama 6 tahun.

110. ☺Contoh vaksin :
a) Vaksin Salk untuk penyakit poliomielitis
b) Vaksin BCG untuk penyakit tibi (batuk kering)

111. b) KEIMUNAN PASIF
1. Definisi : keimunan yang bukan diperoleh
daripada antibodi yang dihasilkan oleh sel
l______ tetapi dari sumber luar.
2. Ciri :
a) Tidak tahan untuk jangka masa yang lama kerana
antibodi yang diterima secara pasif dari sumber
luar dikenal pasti sebagai bahan asing yang akan
dimusnahkan oleh badan dalam satu jangka masa
tertentu.

112. 3. Terbahagi kepada 2 :
a) Keimunan pasif semulajadi
☺Keimunan yang diperoleh daripada ibu sama ada
melalui s___ ibu atau semasa peringkat fetus dalam
u______.
☺Fetus dalam uterus ibu menerima a______ melalui
p_____ atau bayi menerima antibodi melalui s___
ibu.
☺Antibodi banyak terdapat dalam k_______, iaitu
susu ibu pada peringkat awal selepas kelahiran
bayi.
28

113. b) Keimunan pasif buatan
☺Keimunan yang diperoleh hasil suntikan a________.
☺Apabila seseorang disuntik dengan s_____ yang
mengandungi antibodi terhadap sesuatu penyakit tertentu,
dia akan memperoleh keimunan pasif secara buatan.
☺Oleh kerana antibodi bagi sesuatu penyakit sudah sedia ada
dalam serum,maka sistem keimunan badan tidak dirangsang
untuk menghasilkan antibodi terhadap penyakit tersebut.
☺ Antiserum biasanya diperoleh daripada seseorang atau haiwan
yang sedang menghidap penyakit yang serupa.
☺Suntikan antiserum memberi perlindungan segera tetapi untuk
jangka masa pendek sahaja.

114. ☺ Contoh antiserum :
a) Antiserum untuk penyakit anjing gila
b) Antiserum untuk tetanus
c) Antiserum untuk difteria

115. PERBEZAAN KEIMUNAN AKTIF BUATAN DAN
KEIMUNAN PASIF BUATAN
Keimunan aktif buatan Keimunan pasif buatan
Diperoleh melalui suntikan
v_______
Diperoleh melalui suntikan
a_________
Keimunan yang diperoleh
badan adalah l______
Keimunan yang diperoleh
serta merta selepas suntikan
diberi
Suntikan diberi s______
seseorang dijangkiti antigen
Suntikan diberi kepada orang
yang s_____ menghidap
penyakit tersebut
Tempoh keimunan adalah
k____ l____
Tempoh keimunan adalah
s_________

116. Keimunan aktif buatan
Aras antibodi dalam
Darah (unit arbitrari)
20
40
60
0
2 4 6 8
Masa
(bulan)
Suntikan
pertama
Suntikan
kedua
aras keimunan
Aras antibodi dalam
Darah (unit arbitrari)
20
40
60
2 4 6 8
Masa
(bulan)
Suntikan
pertama
Suntikan
kedua
aras keimunan
29

117. Keimunan aktif buatan Keimunan pasif buatan
☺Pada kebiasaanya, lebih
drpd satu suntikan perlu
diberi supaya aras
keimunan dalam darah
mencapai tahap
keimunan yang
berkesan. Suntikan tambahan
yang diberi dikenali sbg dos
p________.
☺Suntikan pertama hanya
menghasilkan antibodi
yang sedikit. Dos kedua
kuantiti antibodi
meningkat dan mampu
menentang p_____ yang
memasuki badan.
☺Suntikan pertama
memberi kesan keimunan
serta merta terhadap
penyakit. Suntikan
pertama biasanya
melepasi aras keimunan
yang dikehendaki.
☺Tempoh keimunan tidak
kekal lama dan aras
antibodi akan jatuh ke
bawah aras keimunan
dengan cepat. Suntikan
kedua perlu diberi untuk
meningkatkan aras
antibodi melepasi aras
keimunan.

118. SINDROM KURANG DAYA TAHAN (AIDS)
1. AIDS merupakan sejenis penyakit yang disebabkan oleh
virus HIV atau Virus Imunodefisiansi Manusia.
TINDAKAN VIRUS HIV KE ATAS SISTEM PERTAHANAN
BADAN
1. Virus HIV menyerang dan memusnahkan sistem
keimunan serta menjadikan badan manusia tidak
mempunyai keupayaan untuk menentang penyakit.
Bakteria, yis, parasit dan virus yang pada lazimnya tidak
menyebabkan penyakit yang serius dalam seseorang
yang mempunyai sistem keimunan yang sihat boleh
menyebabkan penyakit merbahaya dan boleh membawa
maut kepada pengidap HIV.

119. 2. Ini kerana virus HIV menyerang dan memusnahkan sel
l_______ T. Sel limfosit ini berfungsi memusnahkan
mikroorganisma patogen. Limfosit T merupakan sel
perumah bagi virus HIV.
3. Di dalam sel limfoit T, virus HIV akan bereplikasi
untuk menghasilkan populasi virus HIV yang baru yang
akan menyerang sel limfosit T yang lain.
4. Virus HIV juga menyerang nodus l______, limpa,
sumsum tulang dan seterusnya melumpuhkan sistem
keimunan badan pesakit. Di samping itu, virus HIV juga
menyerang sel saraf.

120. GEJALA PENYAKIT AIDS
1.Seseorang yang dijangkiti oleh virus HIV mungkin tidak
menunjukkan sebarang gejala untuk jangka masa 10
tahun. Walau bagaimanapun, dia merupakan seorang
pembawa virus HIV dan boleh menjangkiti orang lain.
2. Selepas satu jangka masa tertentu, sistem keimunan
pesakit akan menjadi lemah. Antara gejala penyakit AIDS
:
a) Tahap permulaan :
☻Penyusutan berat b______
☻Keletihan
☻Batuk
☻Cirit – birit berterusan. 30

121. b) Tahap serius :
☻Kanser kulit
☻Pneumonia
☻Kanser sistem limfa
☻Gangguan sistem s______ dan mental.

122. CARA MENCEGAH PENYAKIT AIDS
1. Mengelakkan daripada melakukan hubungan seks
r_______ dengan beberapa orang yang mungkin
merupakan pembawa virus HIV, pelacur atau penagih
dadah yang merupakan pembawa virus HIV.
2. Mengelakkan daripada penagihan d_____ atau
berkongsi jarum atau alat suntikan dengan orang lain.
3. Mengelakkan daripada berkongsi pisau cukur atau
berus gigi dengan orang lain kerana barang tersebut
mungkin dicemari darah yang mengandungi virus HIV.
4. AIDS tidak boleh disebarkan melalui s________
biasa, menggunakan tandas awam ataupun melalui air
l________.

123. LATIHAN 1.5
1. Namakan dua sifat yang terdapat pada kulit yang
membolehkannya bertindak sebagai barisan pertahanan
pertama yang berkesan
Jawapan :

124. 2. Bagaimanakah sel neutrofil bertindak memusnahkan
patogen yang berjaya melepasi benteng barisan
pertahanan yang pertama ?
Jawapan :
31

125. 3. Bezakan antara antigen dengan antibodi
Jawapan :

126. 4. Nyatakan satu perbezaan antara keimunan pasif buatan
dengan keimunan aktif buatan.
Jawapan :

127. 5.Sekiranya seseorang terpijak paku yang berkarat,
apakah tindakan segera yang dapat diambil ? Jelaskan
mengapa cara yang anda syorkan adalah terbaik bagi
orang ini.
Jawapan :

128. 6. Jelaskan mengapa jangkitan virus HIV boleh
menyebabkan seseorang menghidap penyakit AIDS
Jawapan :
32

129. 7. Mengapakah seseorang yang dijangkiti oleh virus HIV
tidak semestinya menghidap penyakit AIDS ?
Jawapan :

130. 8. Terangkan bagaimana seorang ibu yang membawa
virus HIV menjangkiti anaknya.
Jawapan :

131. PENGANGKUTAN BAHAN PADA
TUMBUHAN
1. Sistem pengangkutan di dalam tumbuhan
dikenal sebagai sistem v________.
2. Terdapat dua jenis tisu vaskular:
(a) Tisu xilem: Mengangkut a____ dan
m______dari a_____ ke d____
(b) Tisu f_____: Mengangkut hasil fotosintesis
dari daun ke seluruh bahagian tumbuhan

132. 33

133. TISU XILEM
1. Fungsi:
(a) Mengangkut air dan mineral terlarut dari akar ke daun
(b) Memberikan sokongan m________kepada tumbuhan
2. Tisu xilem terdiri daripada:
(a) Salur xilem (Rajah 10.25)
(i) Terdiri daripada sel mati
(ii) Salur tiub halus, pan jang, berongga yang berterusan
untuk mengangkut air dan mineral (seperti tiub
kapilari)
(iii) Dinding sel ditebalkan oleh l_____ untuk
memberikan sokongan mekanikal

135. (b) Trakeid
(i) Terdiri daripada sel mati
(ii) Saluran tiub berongga dengan hujung tirus yang
tertutup
(iii) Dinding sel dikuatkan dengan lignin kecuali di pit
iv) Air dan mineral meng­alir dari satu trakeid ke
trakeid lain melalui pit

136. TISU FLOEM
1. Fungsi: Mengangkut bahan makanan organik (sukrosa,
asid amino) ke seluruh bahagian tumbuhan. Proses ini
dipanggil t__________.
34

137. 2. Terdiri daripada:
(a) Tiub tapis
(i) Tiub silinder dengan sel tiub tapis yang panjang
(ii) Plat tapis melintang pada din ding
(iii) Tiada nukleus
(iv) Sitoplasma di antara tiub tapis membenarkan
bahan makanan terlarut mengalir melalui tiub tapis
(b) Sel rakan
(i) Terdiridaripada nukleus, sitoplasma dan banyak
mitokondrion
(ii) Ditemui bersebelahan dengan tiub tapis
(iii) Membantu mengangkut makanan yang dihasilkan
dengan membekalkan tenaga kepada tiub tapis

138. LATIHAN 1.7
1. Nyatakan fungsi kambium dalam batang tumbuhan
dikotiledon.
Jawapan :

139. 2. Jelaskan mengapa vesel xilem merupakan satu salur
yang lebih efektif daripada trakeid dalam
pengangkutan air.
Jawapan :

140. PENGANGKUTAN BAHAN ORGANIK &
AIR PADA TUMBUHAN
Pengangkutan Bahan Makanan Organik
1. T_______ adalah pengangkutan bahan makanan organik yang
larut (gula dan asid amino) dari daun ke seluruh bahagian
tumbuhan.
2. Translokasi berlaku dalam tiub tapis tisu floem.
3. Kepentingan translokasi:
(a) Mengangkut bahan makanan kepada kawasan yang
bertumbuh (hujung akar, hujung pucuk, buah, bunga) bagi
pertumbuhan dan perkembangan
(b) Mengangkut bahan organik terlarut ke sel-sel untuk
m___________
(e) Mengangkut bahan makanan yang berlebihan ke organ
simpanan (r_____, tuber, umbisi, bebawang) untuk disimpan
sebagai k______
35

141. Pengangkutan Air pada Tumbuhan
1. Air dan mineral diangkut oleh tisu xilem dari tanah ke
daun.
2. T________adalah kehilangan air dalam bentuk wap air
dari daun ke atmosfera melalui s______.
3. Kepentingan transpirasi:
(a) Menghasilkan daya tarikan yang dipanggil tarikan
transpirasi yang menarik turus air dan mineral dalam
tisu xilem dari akar ke daun
(b) Membolehkan proses penyerapan dan pengangkutan
air dan mineral di dalam tisu xilem berlaku
(c) Menyejukkan tumbuhan dalam cuaca panas kerana
penyejatan air daripada daun memerlukan haba
(d) Membantu mengekalkan tekanan osmosis bagi sap sel

142. Laluan Air dari Tanah Ke Daun
1. Laluan air dari tanah ke akar, batang dan daun
diringkaskan dalam Rajah 10.28.
2. Pada malam yang panas dan lembap, air berlebihan yang
diserap dari tanah disingkirkan melalui ______ dalam
bentuk cecair (Rajah 10.29). Proses ini disebut _____

144. Akar
• Air dalam tanah adalah ______ kepada sap sel di
dalam sel rerambut akar. Air meresap ke dalam akar
secara ________, dan merentasi sel korteks secara
osmosis.lni menghasilkan daya _______ (tekanan akar)
yang menolak air ke dalam salur xilem dan ke atas di
dalam akar ke batang.lon mineral dipam secara ____ dari
sel akar ke salur xilem.
Batang
• Tindakan ______ dan tarikan _______ menyebabkan
air di dalam salur xilem batang diangkut ke atas daun.
Tindakan kapilari disebabkan oleh _____ dan ______air
di dalam salur xilem menyebabkan turus air yang
berterusan bergerak naik ke salur xilem yang sempit.

145. Daun
• Air hilang secara transpirasi menghasilkan daya ______
yang dipanggil (tarikan transpirasi) untuk menarik turus
air yang berterusan dari akar naik ke salur xilem ke daun-
daun.

146. PEMBUKAAN & PENUTUPAN STOMA
1. Jumlah kehilangan air dari daun bergantung kepada saiz
stoma.
2. Saiz stoma dikawal oleh sel pengawal melalui
pembukaan dan penutupan stoma.
Pembukaan Stoma
1 .Pada waktu siang, keamatan cahaya adalah tinggi dan
stoma _______

147. 2. Fotosintesis berlaku dalam sel pengawal dan
menghasilkan _______. Ini meningkatkan tekanan
osmosis di dalam sel pengawal.
3. Ion kalium dipam ke dalam sel pengawal dari sel
epidermis yang berdekatan. Ini juga meningkatkan
tekanan osmosis di dalam sel pengawal.
4. Tekanan osmosis di dalam sel pengawal adalah tinggi
daripada sap sel di-sekeliling sel epidermis.
5. Air meresap secara ______ dari sel epidermis ke
dalam sel pengawal.
6. Sel pengawal menjadi segah dan melengkung keluar
menyebabkan stoma terbuka (Rajah 10.30).

149. Penutupan Stoma
1. Pada waktu malam, keamatan cahaya adalah _____ dan
stoma _______.
2. Tiada ________ berlaku di dalam sel-sel pengawal.
Terdapat kurang glukosa di dalam sel pengawal. Tekanan
osmosis di dalam sel-sel pengawal ________.
3. Ion kalium bergerak keluar dari sel pengawal ke sel
epidermis di sekitar. Ini mengurangkan tekanan osmosis
di dalam sel pengawal.

150. 4. Tekanan osmosis di dalam sel pengawal adalah lebih
rendah daripada sap sel sel epidermis di sekelilingnya.
5. Air meresap secara ______ dari sel pengawal ke
dalam sel epidermis.
6. Sel pengawal menjadi _______, menyebabkan stoma
_______(Rajah 10.31).

151. FAKTOR YG MEMPENGARUHI KADAR
TRANSPIRASI
1. Suhu
(a) Pada suhu tinggi, kadar penyejatan m_______. Hasilnya
kadar transpirasi m_______.
(b) Pada suhu rendah, kadar penyejatan b______. Maka
kadar transpirasi m________ (Rajah 10.32)

152. 2. KEAMATAN CAHAYA
(a) Pada keamatan cahaya tinggi, suhu b_______. Ini
m_________ kadar transpirasi.
(b) Pada keamatan cahaya yang tinggi, stoma t______ dan
kadar transpirasi m________.
(c) Pada keamatan cahaya rendah (gelap) stoma t______
dan kadar transpirasi m_______ (Rajah 10.33).

153. 3. KELEMBAPAN RELATIF
(a) Semasa kelembapan relatif tinggi, udara menjadi tepu
dengan wap air. Kadar penyejatan b______. Maka
kadar transpirasi m_________.
(b) Pada kelembapan relatif yang rendah, udara adalah
kering. Kadar penyejatan m________ dan kadar
transpirasi m_________ (Rajah 10.34).
38

154. 4. PERGERAKAM UDARA
(a) Dalam udara yang bergerak (keadaan berangin), wap air
di sekitar stoma dibawa dengan pantas oleh angin. Ini
m________ kadar penyejatan. Maka kadar transpirasi
m__________.
(b) Apabila tiada pergerakan udara (udara tenang) wap air
berkumpul di sekitar stoma. Udara di sekeliling stoma
menjadi tepu dengan wap air. Ini menyebabkan kadar
transpirasi m________(Rajah 10.35).

155. SOALAN
Antara berikut, yang manakah akan berlaku kepada
tumbuhan apabila kadar transpirasi terlalu tinggi?
A. Stoma akan terbuka
B. Daun akan menjadi layu
C. Sel pengawal akan bertambah segah
D. Kadar fotosintesis bertambah
Jawapan :

156. SOALAN
Kadar transpirasi menurun apabila
I Suhu persekitaran berkurang
II Kelebapan udara persekitaran berkurang
III Keamatan cahaya persekitaran berkurang
IV Kelajuan pergerakan udara persekitaran meningkat
• I dan III
• II dan IV
• I,II dan III
• II, III dan IV Jawapan :

157. SOALAN
Pergerakan air dalam tumbuhan dari akar ke daun dibantu
oleh
I Tarikan transpirasi
II Tekanan akar
III Tindakan kapilari
IV Kadar fotosintesis
• I,II dan III
• I, III dan IV
• II, III dan IV
• Semua di atas Jawapan :
39

158. LATIHAN 1.8
1. Huraikan maksud transpirasi. Berikan dua kepentingan
transpirasi.
Jawapan :

159. 2. Sekiranya akar menyerap air dari tanah secara osmosis,
apakah akan berlaku jika baja nitrat yang banyak
ditambah kepada tanah ?
Jawapan :

160. 3. Huraikan bagaimana kelembapan relatif yang rendah di
persekitaran tumbuhan menyebabkan kadar transpirasi
yang tinggi.
Jawapan :

161. 40