Η ιστορία του πορτραίτου

2.  Τις πρώτες απεικονίσεις ανθρώπων συναντάμε
στην πρώιμη λίθινη εποχή.

4. Βρίσκουμε τις πρώτες απεικονίσεις ανθρώπων ως άτομα.
Απεικονίζονταν κυρίως οι βασιλείς και άλλα προνομιούχα
πρόσωπα.
Είχαν ένα μνημειακό και άχρονο χαρακτήρα.

6. Στην κλασσική περίοδο (5ος αιώνας π.Χ.),
συνδυάζονταν τα πιο ωραία και ευγενικά
στοιχεία περισσότερων μοντέλων σε ιδανικές
εικόνες (π.χ. Θεοί).

8. Δυστυχώς…
όλος αυτός ο καλλιτεχνικός πλούτος της αρχαίας Ελλάδας
έχει καταστραφεί
ελάχιστα δείγματα έχουν απομείνει, μεταξύ των οποίων και
οι τοιχογραφίες της Πομπηίας που λέγεται ότι δεν είναι
παρά αντίγραφα πινάκων μεγάλων Ελλήνων
καλλιτεχνών, η οποίοι σημειωτέον, από τα Μινωικά
χρόνια τοιχογραφούσαν και ανέπτυξαν την
τεχνική του φρέσκο στις τοιχογραφίες τους.

9. Απεικονίζονταν παρόμοια και τύποι ανθρώπων
(π.Χ. ο έφηβος τωνΑντικυθήρων, 340 π.Χ.).
Η απεικόνιση του ανθρώπου έγινε φορέας των
αξιών και
ιδανικών της κοινωνίας και αντανακλούσε το
περιεχόμενο της τότε φιλοσοφίας.

11.  Τα πορτραίτα έγιναν ρεαλιστικότερα.
 Η φιλοσοφία έγινε πιο υλιστική
 Δόθηκε μεγάλη αξία στην ομοιότητα ενός πορτρέτου
με το απεικονιζόμενο πρόσωπο.
 Χωρίς την αναγνώριση του «Εγώ» ως ελεύθερο και
σκεπτόμενο άτομο, η εξέλιξη στην απεικόνιση του
ανθρώπου, όπως έλαβε χώρα μέχρι σήμερα, δεν θα
ήταν δυνατή.
Το πρώτο παράδειγμα αυθεντικής τέχνης πορτρέτου, είναι
το πορτραίτο του Αριστοτέλη (320 π.Χ.).
Σ΄ αυτό το κεφάλι εκφράζεται η φυσική πραγματικότητα και
η προσωπικότητα του φιλοσόφου.

13. Τα πορτραίτα του
Μεγάλου Αλεξάνδρου
από καλλιτέχνες όπως
ο Λύσιππο ς και
ο Απελλής
ξεκίνησαν την παράδοση των
ηρωικών απεικονίσεων των
ηγεμόνων, που συνεχίστηκε
στην επίσημη τέχνη των
Ελλήνων, των Ρωμαίων και
των Μεσαιωνικών διαδόχων
τους.

14. Βασικό γνώρισμα των
πορτραίτων του
Αλεξάνδρου ήταν το
ξυρισμένο πρόσωπο.
Πρέπει να είναι ένας από
τους πρώτους διάσημους
θνητούς που απεικονίστηκε
στη μεγάλη πλαστική της
ελληνικής αρχαιότητας
χωρίς γένι, κάτι που σαφώς
υποδήλωνε τη φυσική
ομορφιά και τη νεότητά
του, ενώ σε παλιότερες
εποχές το ξυρισμένο
πρόσωπο ήταν συνήθως
σημάδι δειλίας και
θηλυπρέπειας.

15. Δεν υπάρχει κανένα διατηρημένο παράδειγμα για
ζωγραφική στην ελληνική τέχνη πορτρέτου, αλλά η
ζωγραφική τοίχου στην Πομπηία είχε αυτή των
Ελλήνων ως πρότυπο.

16. Οι Ρωμαίοι ηγεμόνες ,είχαν την επιθυμία να
έχουν το πορτραίτο τους ώστε να διασωθούν
στην αιωνιότητα.

17.  Από τον καιρό του
Αυγούστου, οι
Ρωμαίοι Καίσαρες
υψώθηκαν σε
Θεούς

18.  Τα πορτρέτα των
ηγεμόνων γίνονταν
εξιδανικευμένα και
κολακευτικά, χωρίς
πνευματικότητα.

19. Οι βυζαντινοί ηγεμόνες έβλεπαν τον εαυτό τους σαν
αντιπροσώπους του Θεού επί γης.
Η πολιτική και η θρησκεία δεν διαχωρίζονται.
Τα ρεαλιστικά πορτραίτα είναι ελάχιστα.
Οι απεικονίσεις τους δεν ήταν ιδιαίτερα
ρεαλιστικές και αναγνωρίζουμε την ελληνική
επίδραση στη βυζαντινή Αγιογραφία.

21. Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού,
οι απεικονίσεις Αγίων έγιναν ένας σημαντικός φορέας
θρησκευτικού συμβολισμού.
Η πίστη στο Θεό ήταν πιο σημαντική από τον άνθρωπο.
Ο άνθρωπος ήταν μικρός μπροστά στο Θεό
Οι πίνακες του Μεσαίωνα
• απαρνήθηκαν την ομοιότητα
• απεικόνιζαν τον άνθρωπο στην ανώνυμη εξάρτησή
του από την θεϊκή εξουσία.

22. Στο Μεσαίωνα οι εικόνες εμφανίζονται:
 μικρές και ταπεινές
 τις περισσότερες φορές σε γονατιστή θέση, ως
προσκυνητές
 δείχνουν την ευλάβειά τους στον Χριστιανισμό

23. Η στέψη του Καρλομάγνου,14ος αιώνας.

24.  Την εποχή του ύστερου Μεσαίωνα μέχρι
τον 17ο αιώνα, στα χρόνια της Αναγέννησης,
παρατηρείται η αναζωογόνηση και ανανέωση του
εξατομικευμένου πορτραίτου.
 Τον 15ο αιώνα απεικονίζονται στα πορτραίτα και
αστοί(π.χ. έμποροι, τραπεζίτες, ουμανιστές λόγιοι,
καλλιτέχνες) που αποκτούσαν έτσι κυριολεκτικά
υπόληψη που σημαίνει ότι το πορτραίτο είχε την
εκτίμηση του κοινωνικά προεξέχοντος ατόμου.

25. Ιαν Βαν Ευκ, «Το πορτρέτο των Αρνολφίνι», 1434.

26. Πιέρο ντελα Φραντσέσκα, Δίπτυχο Δουκών του Ούρμπινο, 1472.

27. Άλμπρεχτ Ντύρερ, Αυτοπροσωπογραφία σε ξύλο φλαμουριάς,
1500.

28. Χανς Χολμπάϊν, «Λαίδη με ένα σκίουρο και ένα ψαρόνι», 1526-28.

29. Ραφαέλο Σάντσιο, "Η Σχολή των Αθηνών", 1483-1520.

30. Τισιανός, Προσωπογραφία νέου άνδρα με κόκκινο καπέλο, 1510.

31. Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Μόνα Λίζα, 1503-1519

32. Μιχαήλ Άγγελος, νωπογραφία της «Δημιουργίας», λεπτομέρεια «η γέννηση του Αδάμ», θόλος Cappella
Sixtinα, 1508-1512.
ααδ

33. Ελ Γκρέκο (Δομίνικος Θεοτοκόπουλος), Προσωπογραφία
του Χόρχε Μανουέλ Θεοτοκόπουλου, 1600-5.

34. Οι καλλιτέχνες υπήρξαν υπηρέτες
των πλούσιων και δυνατών
δημιουργώντας πορτραίτα
για τους ηγεμόνες και κρατικά πορτραίτα.
Οι κοσμικές απεικονίσεις αποκτούσαν εν τω μεταξύ
σιγά-σιγά υπεροχή.

35.  Φρανς Χαλς, Προσωπογραφία της Σάρας Άντριεσντρ Χέσσιξ, 1626.

36.  Βελάσκεθ, Προσωπογραφία του Juan de Pareja, 1649-1650.

37.  Τόμας Γκέινσμπορο, Αυτοπροσωπογραφία, 1767.

38. Φρανθίσκο Γκόγια, Η οικογένεια του Καρόλου Δ' , 1800.

39.  Ρέμπραντ, Η Σάσκια ως Φλώρα, 1641.

40. Φραγκονάρ, Η αναγνώστρια, 1770-1772.

41. Ζακ Λουί Νταβίντ, Οι κόρες του Ζόζεφ Βοναπάρτη, 1822.

42.  Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ, Ναπολέων στον Αυτοκρατορικό
Θρόνο, 1806.

43. Ευγένιος ντελακρουά, κεφάλι γυναίκας,1823.
 Στον Ρομαντισμό (αρχές
19ου αιώνα), άλλαξε η
εικόνα του κόσμου.
 Μια καινούργια έννοια
αναδύονταν στην τέχνη: η
φύση.
 Αυτό οδήγησε στο
ερώτημα για ειλικρίνεια
και είχε βαριές συνέπειες
για την τέχνη.

44.  Γκυστάβ Κουρμπέ, Πορτρέτο
της κοντέσσας Karoly, 1865.
 Στον Ρεαλισμό (μέσα 19ου
αιώνα) η τέχνη έγινε και πάλι
ένας καθρέφτης των
κοινωνικών εξελίξεων που
συνέβαιναν στο εσωτερικό
της κοινωνίας.
 Για πρώτη φορά μπορούσε
κανείς να δει ανθρώπους
που απεικονίζονταν σε
καταστάσεις της
καθημερινής ζωής.
 Παραγγελιοδότες ήταν αυτή
την εποχή συχνά πολίτες ή οι
ίδιοι οι καλλιτέχνες. Η
αυτονομία του καλλιτέχνη
συνεχίστηκε σε πολλές
αυτοπροσωπογραφίες.

45.  Ονορέ Ντωμιέ, Βαγόνι τρίτης θέσεως, 1862.

46.  Βίλχεμ Λεϊμπλ, Κορίτσι με λευκό πανί, 1897.

47. Τα πορτρέτα επηρεάστηκαν από την κατεύθυνση
της ζωγραφικής με την οποία ο καλλιτέχνης
πειραματίζονταν εκείνη την περίοδο.
Έχουμε:

48. Κλωντ Μονέ, Η κυρία Μονέ με το γιό της, 1886.

49. Έντβαρτ Μούνκ, Η κραυγή, 1893.

50. Γκυστάβ Μορώ ,Ο Χορός της Σαλώμης 1876

51. Πάμπλο Πικάσσο, Πορτραίτο της Δώρα Μάαρ, 1937.

52. Σαλβαντόρ Νταλί, Πορτρέτο της Mae West, 1934-1935.

53.  Οι καλλιτέχνες οδηγήθηκαν σε πειράματα που
αφορούσαν το σχήμα, το χρώμα, το αίσθημα του
χώρου και τη σύνθεση.
 Η απεικόνιση του ανθρώπου αντανακλούσε και τις
ανακαλύψεις στην επιστήμη και την τεχνική,
όπως και τη θέση των ερωτήσεων των επίκαιρων
φιλοσοφιών.

54.  Έκανε περιττή την ομοιότητα του πορτρέτου
 Το ζωγραφισμένο πορτραίτο έχασε τη γοητεία του
για την αστική τάξη
 Οι καλλιτέχνες έρχονταν σε νέες αναζητήσεις, όπως
η εσωτερική αλήθεια, η πραγματικότητα και η
έκφραση σε ένα πορτραίτο.
 Σκοπός της απεικόνισης δεν ήταν πια η απλή
ομοιότητα.

55. Βίνσεντ Βαν Γκογκ, Πορτραίτο του μπαμπά Ταγκύ, 1887.

56. Πωλ Γκωγκέν, Ο Βαν Γκογκ ζωγραφίζει ηλιοτρόπια, 1888.

57. Τουλούζ Λωτρέκ, Monsieur Boileau, 1893.

58. Ανρί Ματίς, Πορτραίτο της κυρίας Ματίς, 1905.

59. Έγκον Σίλε, Αυτοπροσωπογραφία, 1912.

60. Αμεντέο Μοντιλιάνι, Πορτραίτο της Ζαν Εμπιτέρν, 1919.

61. Όσκαρ Κοκόσκα, Κορίτσι με κούκλα από πηλό, 1922.

62. Ρενέ Μαγκρίτ, Προσπαθώντας το αδύνατο, 1928.

63. Μαξ Μπέκμαν, Αυτοπροσωπογραφία, 1938-1940.

64. Φράνσις Μπέικον, Κεφάλι Ι, 1948.

65. Ρίτσαρντ Χάμιλτον, Αυτοπροσωπογραφία, 1951.

66. Ρίτσαρντ Χάμιλτον, Τέσσερις Αυτοπροσωπογραφίες, 1990.

67.  Η φωτογραφία σήμερα, εκτελεί χρέη της
ζωγραφισμένης εικόνας του παρελθόντος.
 Η ιστορία της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής
φωτογραφίας προσφέρει ένα πλήθος από ανθρώπινα
πορτραίτα που αποκαλύπτουν τον άνθρωπο στη
χρονική στιγμή και πέρα από αυτήν.
 Θα λέγαμε ότι ο Ντελακρουά ήταν ο πολεμικός
ανταποκριτής του σήμερα. Οι ζωγράφοι της εποχής
του Μπαρόκ και του Ροκοκό με τα πορτραίτα των
ηγεμόνων, μας θυμίζουν το πολιτικό πορτρέτο του
σήμερα ως εκλογικό διαφημιστικό πλακάτ.

68. Kodra, φωτογραφικό πορτραίτο του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, περίπου 1959

69. Μαχάτμα Γκάντι

70.  Ακόμα και σήμερα, μετά από
τουλάχιστον 2400 χρόνια Ιστορίας
της Τέχνης, το πορτραίτο παίζει
ένα σημαντικό ρόλο.
 Είναι η απεικόνιση του ανθρώπου
του σήμερα.